Dadelick als Adam 'tgebodt van Godt den Heere door des Viants bedroch en zijns Wijfs gelaet
+Gemie 3. hadde over getreden, waer door hy ten dien keere+
als ongehoorsaem, sich selfs en al zijn Zaet onderworpen heeft, alser geschreven staet:
d'eeuwige verdoemenis, 'tschrickelicxste benouwen. Soe heeft Godt genadich (volgens zijn eeuwigen raet) hem en Eva zijn Wijf getroost, als Godt vol trouwen met de beloftenis, dat het Zaet vander Vrouwen hem verlossen soude, en 'tSerptents cop vertreen. Om dan ons Intrees sin daer vastelick op te bouwen, Voor soe veel 'teerste lidt belangend' es gemeen: Soe siet hier voren gaen, hem die eertijts alleen
op't Vrouwen zaet voorseyt, vertrouwet heeft voordachtich, Wetend' dat Godts beloft nootwendich es waerachtich. Alle Gelovige voor ende onder de VVet
es die genaempt ende Belofte Godts gepresen,
+
1. Timo.2.9. Hem wysend' op den Mensch Iesus Christ onbesmet,+
+
Gen.22.18. Seggende: Door u Saet soe sullen waerlick naer desen+
+Duet.18. alle Volckeren op de Aerd' gesegent wesen:+
Wt uwen broederen de Heer verwecken sal
+ Esa.9. een Propheet my gelijck, seyt Moyses, soe wy lesen,+
De welck ghy hooren sult, 'tjock uwer lasten al,
+Esa.7. Met uwe dryvers-stock hy breeckt en brenght ten val:+
Siet daer sal eene Maget ontfangen ende baren eene Soon, end' zijn naem, O soet lieflick geschal genaemt es, Godt met ons, naer des Propheets verclaren: Welcke beloften doen in hem geloovige varen
ontwijsselicke hoop, dies door 'tgeloof verbeyt hy zijn verseeckerde verlossing ter salicheyt.
+
1.Timo.2.5. +
Siet voorts den Mensche Christus Iesus van Marie geboren, Genaempt Eeuwich Vader, Raet, Cracht, Vreed'-vorsten helt,
+
Esai.9.5. +
Die den Vader heeft versoent, ende gestilt zijn toren,
+1.Ioan.2. +
End' 'tMenschlick geslacht verlost van 's Doots gewelt
+
1.Cor.15. +
door zijn voldoeninge, als verwinner in't velt.
+
Colos.1. +
De Gevanckenis hy gevangen heeft genomen:
+Ioan.19.10 +
Leering des Heyligen-geest met de Schriftuer verselt,
+
Ephe.4.8. +
De Gelovige in Christo daer op wijst als den vromen, Doende sulcx in hem seer vastelicken comen.
+ Solutie. +
Verseeckerde verlossing ter salicheyt vroet
die daer aen volcht, Dits dan de deucht die wy noemen, Die oyt heeft gevvracht een mensch barmhertich liefdich goet: Want den Mensch Iesum Christ alleen dees tytel moet
werden toegeeygent, hy heeft uyt rechter minnen de voorseyde deucht gedaen eeuwich sonder beginnen. Welcke deucht hant aen hant de Fonteyn aller deuchden als haer rechten oorspronc men hier voortbrengen siet, Verchiert met het geloof en hope vol vreuchden, Mitsgaders met de liefd', sonder die ist al niet: Want die hem sulcx bevindt, dat hy Christi gebiet getrouwelick nae treed, die doet oock zijne wercken naer 'tpont hy heeft ontfaen, zijn schat hy minlick schiet in d'offers rechte kist: dus d'Arme te verstercken, Dit hebben sulcx gedaen, als Godts getrouwe clercken, Die Christi voldoening hebben te recht gekent: Als Abraham die soe wy in Paulo bemercken Engelen daer door heeft in zijn herberch gewent. Hier van Hiob hem roempt, Tobias exelent: Met Cornelius den Hooftman dit ernstlic dreven, Wetende dattet was 'tgebodt van Godt gegeven. Om te bewysen voorts 'tweede deel van ons Intrede, Wert VVereltlicke rijckdom hier eerst gepresenteert,
Met Giericheyt verselt, die naer haer oude zede met alle haer vermoogh hem naestelic festeert,
+
1.Tim.6.10. De wortel aller quaet zy es en genereert:+
Sijnde beyde verchiert als afgoden vol envye. Siet! wie es haer dienaer die altijt veel begeert?
+ Solutie. Tes Gierigaert, zijn vverck es al afgoderye+
met zijn begeerlicheyt de vuylstinckende prye: De wortel aller quaet hy heftich naer sich trect, Belaen met vruchten schriclic, daer hy aen elcke sye tot boosheyt abundant wrevlich daer wert verweckt, Soe dat niet mogelic es dat yemants pen perfect alle 'tverschrickelic quaet soude stellen by memorien, Want daer mede zijn vervult Schriftueren en Historien. Doch om den sin van dien claerlijcker uyt te drucken, Werden hier drie getuygen persoonlic gebracht voort, Die van giericheyts ranc de boose vruchten plucken: De eerste es Achan, die Godt soe heeft verstoort,
+Josua,7. Dat hy en zijn Geslacht daerom werden versmoort:+
Dies hy eygen-bederf afpluct quaet in't beloonen, Siet Achab plucken af de verschrickelicke moort,
+
3.Wegu.21 'Twelc hy door giericheyt aen Naboth ging betoonen.+
Volcht Iudas den verraer, diemen niet sach verschoonen
+
Matth.26 zijn loffelijcken Heer, het onbesmette Lam,+
Die hy om zijn gewin an moordersche persoonen verriet: dies hy afpluct, vanden vervloecten stam Verradery. Dit ist dat in ons harte quam, Om op des Intrees zin, Rethorica aen te dienen by de Pellicanisten, de constige Engienen
Spel van Sinnen.
Personagien. }Spelende Personagien. Den Armen. } Schriftuerlick veermaen. } Medogent hert. } Gelovige Caritaet, } Onbarmhertich gemoet. } Gods beloften. } Gods dreygende gramschap.}Stomme Personagien. Christus ten Oordeel.
} Salige Sielen.
} Verdoemde Sielen.
Och dat des menschen leven hier soe ongelijck,, es En soe zeltsaem den zegen die Godt hier tijtlic zent, Dat d'een soe arm en d'ander zie seer rijck,, es, Ende nochtans alt'samen geschapen zijn bekent van eenderley stof, van eenen Schepper exellent, En vanden selven Schepper gevoeyt vverden mede, Baert in mijn vervvondering vol droefheyts torment: Als icker om peynse tot elcker stede,
Mijn gemoet es verstrict met mistroostichede, Mijn lichaemelicke oogen zijn met tranen bedout, Aensiende menich mensch prachtich van zede, Met leckere bancketten, met silver, met gout, Met costelicke clederen, juvvelen menichfout, Godts mede-gaven misbruycken overdadich. En ick daer jegens mit droufheyt benaut ben om mijn sobere nootdruft altijts beladich: O schicking Gods hoe zydy soe ongenadich, Hoe hebdy u grimmige roede soe seltsaem gekeert,
Dat ghy eenige die met arbeyt gestadich
soe lange zy des macht hadden hebben gelaboreert, haer vvist niet verquist, maer in armoe verteert, En out gevvorden zijnde, es haer niet overgebleven dan verstramde leden, met gicht geturbeert. En daer tegen sie ick in rijckdom verheven menich vvulpsch mensch, vol vvellusten gedreven, Die sich nochtans noyt vouchden nae Godts gebodt, Om in't svveet haers aensichts te vvinnen haer by-leven: 'tDunckt my int overpeynsen te vvesen een spodt, Ofte anders sodanigen verborgen slodt
+
Vaderlicke sorg uyt. dat mijn slotel van desperati niet can ontsluyten.+
Ontbeyt vvie staet ginder, 'tschijnt dat hy zijn lodt hier heeft geleyt, vvat sal hy vvillen uyten?
+
Vaderlicke sorg eerlick als een Diaken gecleedt. O Armen, Armen, gaet niet te buyten+
de mate van spreecken u desperatie stilt, Godts ordonnantien en verborgen conduiten zijn u onbekent, tes vvaer hy heeft gevvilt
dat eenige van zijn Schepsels door zijn genade milt souden zijn begaeft met tijttelicke haven,
En eenige daer en tegen in armoe getilt: Op dat de rijc-gesegende van hare gaven souden mildelick deylen de behouftige slaven. Hierom hout op van despereren, buycht u gemoet onder zijn verborgen Oordelen, vvilter niet naer graven: VVant voor alle menschen heeft hy geschapen overvloet. Maer hoe es uvven naem, my dat te vveten doet,
Die mijn soe troostelicke redenen comt toe praten. Ick ben Vaderlicke sorge, die nair vermogen goet den noot der Armen oyt quam te baten.
Och vvelcoom zijt, mijn hert es verblyt boven maten, nu ick u hier vinde, troostsame Vader vol deucht:
Mijn redenen t' aenhooren en vvilt nijet laten, Die ick u sal seggen vol ongeneucht.
Segt vry.
Och Vader, behalven dat soe ghy vveten meucht, En selfs voren hebt verhaelt, Godt in zijn raet almachtich gevvilt heeft, dat hier op aerden altijts soud' zijn geveucht arme gebreckige, hem selfs te helpen oncrachtich,
Oock ten tyde als 's Landts saecken staen in payse eendrachtich, Als den verschrickelicken Crijch geen armen en maect,
Als de neringen goet zijn, als den coop-handel vvaerachtich sonder perijckel van roverye vvert geraeckt:
Iae datmen het Gout openbaerlick en naect mach dragen op een stock door alle landen; Als Bancquerouten en fallatien zijn gestaect,
En andere menichfuldige bedriegeryen vol schanden, Daer nu ons Vader-landt boven verstanden
mede vvert gequelt, O bedroufden tijt,
Merct hoe dat d'Oorloch met haer vvrede handen
soe veel vvel-hebbende luyden 'thaer heeft gemaeckt quyt, Naect en beroyt, vol desolatien subyt,
VVeduvven en VVesen, het doet my versuchten, Lamme en Creupele, diemen hier in 'tcryt als hulp-soeckende schapen siet comen vluchten. En de slapheyt der neringen doet my oock duchten, Die als een generale straf de gemeente plaecht, Overmits den vryen handel vol florerende vruchten, Door dit gestadich Oorloch vvert uytet velt gejaecht. VVaer door menich man van aensien soe seer verlaecht, Dat hy den coop-handel geheel laet staen;
Sulcx dat daer by de vvinst vande gemeente vertraecht, Dat vele haerder vverden mit armoe belaen:
Dese al t'samen by een anderen gedaen, En daer by gehoocht soe veel bedructe schapen, Die om vervolgingh haers geloofs te mogen ontgaen,
Sich begeven hebben onder 'tHollants beschermende vvapen, Maecken sodanigen getal 'tverstant vvilt rapen,
Van desolate personen, O Vaderlicke hart, Dat d'Aelmisse die my daer jegens comt betrapen, Geheel in souffesant es om te stelpen mijn smart, Het ongemack, den dorst, den honger svvart cunnen niet gevveert vverden tot desen stonden, Of ten zy dat ghy daer op neemt sodanich regart O Vadelicke sorgh, door u soete faconden,
Dat meer hulps en bystant mach vverden gevonden. 'tVVelck u vertrout vvert, helpt doch mijn lyden suyr. Ey drouvich geclach, die mijn diepste gronden aenroert en vervvect tot compassie puyr, Mijn betraende oogen betonen dat het vuyr van hulp ende liefde t'uvvaerts es ontsteecken, O Armen, Armen, hoe gaern tot dees uyr
soude ick u helpen, maer de middelen gebreecken;
Nochtans heeft Godt door zijn genade niet uyt te spreecken dees Landen met middelen genouch voorsien
met vvelgesegende Invvoonders, soe ic hier reecken om den noot der Armen te helpen door dien. Och heeft hy?
Claerlick jae hy: dus hem prijst met gebogen knien; Ick sal gaen doen mijn best om u te secoureren, Daer toe dat ick vvel raet sal vinden misschien, Verdraecht soe lang verduldich u tormenteren
+ Pause. hier binnen, en maeckt groot den naem des Heeren.+
Vaderlicke sorgh ende Schriftuerlic vermaen uytcomende.
Och jae Schriftuerlick vermaen de saecke es gestelt als ick u in 'tbrede daer hebbe vertelt,
Den Armen my dagelicx ten ooren relt,
En ick en ben niet voorsien van soe veel middelen of gelt om hem te helpen, en den noot te vervvinnen:
Derhalven ick u de saeck vvel hebben vvillen ontbinnen, V biddende dat ghy in desen grooten noot
my als getrou Raetsman mit verstant en sinnen assisteren vvilt vvant u kennisse es groot.
+
Schriftuerlick Vermaen gecleet als een leeraer +
O Vaderlicke sorgh op der aerden cloot doe ick niet lievers dat u te baten
in u Goddelicke voornemen tot inder doot, Blijft altijts volstandich sonder aflaten. VVat raet dan?
Ick sal my gaen vinden by alle staten
van menschen, die Godt heeft gesegent rijckelick met tijttelicke gaven, 'tverstant vvilt vaten: Dese sal ick vermanen en straffen gelijckelick, Dat zy volgens 'tgebodt des Heeren autentijckelick den Armen bystaen, en mildelick zijn gedachtich; De reden verseeckert mijn hope en besvvijckelick, Dat niet ydel sal keren het vvoort vvaerachtich; Met in d'ootmoedige herten vvercken crachtich oprechte barmherticheyt niet om volprysen, Die haer handen opende haer schatten deelachtich den Armen maecken sullen, naer der liefden advysen. VVel doet doch u debvoir, vvilt geringh gaen bysen, VVant den noot vereyscht geen lange tyden, Al 'tgunt datmen onder mijn sal bevvysen, Sal vvel besteet vvorden aen allen syden.
+
Vaderlicke sorg binnen +
Ick gae binnen Godt bidden, dat u daet vvel mach gedyden. Godt Vader almachtich, Schepper rechtvaerdich,
Die ick nu sal ontdecken uvven vville eervveerdich, Vande bystant der Armen nae het recht verstant,
+
Medogent hert comt uyt. Hola vvien sien ick ginder? dien comt vvel ter hant+
om aen hem te beginnen: ick val hem aen boort; Mijn dunct 'tis Medogen hert de rechte quant, Ick vved ick hier ten eersten sal vverden verhoort, hy die es boven alle Hemelen 'tlevende vvoort,
+
2.Cor.8.9. Die om den mensch overvloedige rijckdom te geven+
selfs arm es gevvorden, die vvensch ick dat recht-voort u vvaerde vrundt, voor een groet moet aencleven.
+
Medogent hert gecleet als een simpel man.
Ick danc u minlick: vvant van alle mijn leven+ en mach ick niet aengenamers vverden gegroet; VVellecoom mijn lieve bekende verheven,
De oorsaeck uvves compstes maect my doch vroet. Vaderlicke sorgh den getrouvven Herder goet heeft my te kennen gegeven met droevige reden, Hoe seer den noot der Armen in overvloet dagelicx vermeerdert in Dorpen en Steden, Sulcx dat hy teynden raet is den naecten te cleden, Den hongerigen t'spysen, of den dorstigen te laven met, Of ten zy d'aelmis vermeerdert, dit dee my tot u treden,
+
Deut.15.21 Om u te vermanen, dat ghy naer Godts gebiedende VVet+
van't gunt daer ghy als Rentier over zijt geset, Hem mildelick assisteert mit barmhertige vvercken,
+Act.4.34. Brengende u schatten voor zijn voeten suyver en net,+
Ten eynde hy die uytreyct om den Armen te verstercken. O druckige tydinge, ghy jaecht my in droefheyts percken, Mijn es bitterlicke vvee, al mijn solaes verloopt:
VVant als Vaderlicke sorg den noot der Armen doet mercken, Soe moet de saecke met soberheyt zijn geknoopt,
Mijn invvendich gemoet es tot medoochsaemheyt gehoopt, Hoe gaern soude ick den Armen helpen gemeyn,
dats, dat mijn tijtlicke middelen zijn te cleyn, De vville es goet, maer de macht certeyn ontbreect mijn, o vvaerde vrundt vol trouvven: VVant het gunt ick mach geven, en es maer een greyn inde sack vol armoede vol benouvven,
Ick moet het ontvouvven. VVilt daerom niet verflouvven
+ 1.Cor.8. +
om den Armen te deelen, nair de maet ghy hebt ontfaen, Al hebt ghy vveynich, laet daerom de liefde niet vercouvven. 'tExempel vande Macedoniers vvilt vlytich nae gaen, Die van haer vveynich seer getrouvvelick hebben gedaen den Armen bystant, en boven haer vermogen bedacht;
+
1.Cor.8.12. +
VVant ist dat de bereyde goetvvillicheyt naer Pauli vermaen voren gaet, soe ismen angenaemelic geacht,
Niet nae datmen niet en heeft, mer na datmen des heeft macht.
+
Luce.21. +
D'offerhande van d'arme VVeese stelt u voor oogen, Des vvelcx cleyne gifte vvas van meerder cracht als vvesende van hare nootdrufticheyt getogen, Dan alle den schat die de rijcke van groot vermogen gegeven hadden van haer overvloet.
+
August. in quest. verst. benod. Test 4.I.24. +
Oock seyt Augustinus, soe zijn schiften betogen, Datmen d'aelmisse der Armen verre achten moet boven d'aelmisse der Rijcken: VVant de Rijcke onvroet geeft, vertrouvvende op zijn overvloet in zyne kisten, Maer d'Arme betrouvvende opte Heer. Soe oock doet mijn alderliefste, en laet des Viants listen
u van dees meyning niet leyden, vvilt liever jegens hem tvvisten,
+Ephe.4.24. +
Deylt den Armen, al most ghy met u arbeyt suerlick verdienen; ten es geen verquisten,
Mer Godt een aengenaem offer vvelrieckende toebereyt. Schriftuerlick vermaen u dringende bescheyt
mijn overredende doet my moveren,
Den Armen tot onderstant van zijn nootdrufticheyt van mijn goederen te deelen, soe veel ick can ontbeeren.
Dats een goet voornemen: en inden naem des Heeren laet al u doen zijn, van 'tbegin totten ent.
+
Geloovige caritaet uyt Siet vvie dat hier compt, dees sal u vvel assisteeren+
in u prijs-vvaerdich besluyt, als hulpersse exellent: Tis u Suster, Geloovige Caritaet, die ghy vvel kent, De deuchtsaeme Fonteyn niet om vol loven, De vervullinge des VVets es zy pertinent, Niet soeckende baet tot haer selfs behoven:
Sy es lanckmoedich, vriendelic, heeft noyt eymant verschoven, Sy benyt niemant, noch niemant zy en liecht:
Sy blaest niet op, maer es stichtelick den groven,
Sy es langmoedich, mer tot verbittering zy niet en vliecht, Sy es rechtveerdich, niet archdenckende, noch bedriecht, Sy verblyt haer niet van ongerechtige malitie:
Maer inde vvaerheyt zy verheucht, zijnde daer'in opgevviecht, Zy gelovet, lydet, ende hopet al sonder ambitie:
Suyver van conscientie, en reyn van harten es haer conditie, Ongeveynst in't geloof in alle manieren.
Daerom in voorgenomen deuchdelicke exercitie vvilt haren raet volgen in alle duvvieren, VVant zy sal de saecke sulcx bestieren
dat ghy in 'tminste daer in niet en sult verdvvalen. Sijt vvelcom lief suster goedertieren.
Ic bedang u mijn broeder vol soete talen: Hebt ghy hier yet te doen? vviltet my verhalen. Compt, ick sal u hier binnen doen hebben 'tverstant, Daer ghy my mijn koffers en kisten sonder falen sult sien ledigen om te bestellen ter rechter hand
+
Geloovige caritaet ende Medogent hert, binnen. mijn tijttelicke goet, my van Godt toegesant.+
Ontbeyt, dits een goet begin, het doet my droefheyt staecken, Dat Medogent hert dus Goddelick zijn saecken
door Gelovige caritaet uyt te voeren begint:
Ick vveet had hy nu macht na vvil, hy sout soe maecken dat Vaderlicke sorgh soude geraecken
uyt alle zijn svvaricheyt: maer zijn bevvint en es niet seer groot. Daerom ick bevint voor't best, dat ick de saecke vvyders anvat, Om te sien, vvie datter noch sulcx es gesint,
Dat hy om Godt te behagen deylt den Armen zijn schat.
+
Onbarmhertich gemoet uyt.
+
Mer hola, vvie staet ginder, vvie mach doch vvesen dat? 'Tschijnt 'tis een man van vermogen; ic vvil hem anspreecken, VVil hy doen als Medogent hert, ick gelove plat
dat den Armen vvert geholpen van zijn gebreecken. Goeden dach vrunt.
+
Onbarmhertich gemoet trotsich gecleet
+
Goeden dach.
Ick come hier gestreecken
om u aen te dienen een saecke van svvaer gevvicht. VVat saeck es dat?
Maer Vaderlicke sorgh die es gesteecken vol svvaricheyt, om dat hy geen middelen sicht
om den Armen genouch te helpen, of ten zy hy vvert verlicht met meerder aelmissen, dan hy tot noch toe heeft ontfanghen: Ende alsoeghy als des vermogende zijt verplicht
om den Armen te helpen uyt het verstrangen, Soe sult ghy tot Vaderlicke sorgh nemen u gangen,
+
Deut,15.11. +
Of tot den Armen, die altijts onder u vvoont, En hem van 'tgene ghy besit, soe vele uytlangen, Dat zijn commerlick gebreck mach vverden verschoont. VVie ick?
Soe vvaer ick vvel dapper gehoont: Laet dees Bedelaers selfs vvinnen en erven, Op dat zy van haer aerbeyt vverden geloont,
En haer vvinst mogen verstrecken jegens haer bederven; VVant die arbeyden vvil, derf van honger niet sterven.
Hoort, alvvaert datmen om een penning cocht een broot van tien pont, Al mocht men om een stuver een ton Pharao vervverven,
Iae al vvaert datmen alderley toespys byder straten vont, En datter meer gelts te vvinnen vvaer, dan tes tot deser stont, Soe souden echter armen op aerden vvesen.
VVant 'tgunt gesproken es door des Heeren mont, Es vvaerachtich en sal vvaerachtich blyven naer desen: Daerom doet uvve hant op, vvilt den Heere vresen,
+
Deut.15. En helpt uvven broeder die in benautheyt leeft,+
Die met u een vleesch es en draecht gepresen, als ghy het Even-beelt Godts met liefde aencleeft,