Argumenten voor het centraal sluiten van een cao of geven van richtsnoeren op

Met betrekking tot de wijze van vaststellen van arbeidsvoorwaarden kan tevens gekeken worden naar de argumenten die worden genoemd voor of tegen het normaliseren van de rechtspositie van ambtenaren. De ontwikkeling bij de overheid naar het steeds meer

130 _{Kuipers & Postma, De Rijksbegroting in perspectief, 1996, p. 95.}

131 _{Sprengers, De Wet op de ondernemingsraden bij de overheid, 1998, p. 706, maar ook Plessen, Collectief onderhandelen in}

de zorgsector, SMA 1997/3.

132 _{Sprengers, De Wet op de ondernemingsraden bij de overheid, 1998, p. 706.}

133 _{Ibid. Zie voor een werkende vorm van cao onderhandelingen bij de overheid ook het cao-systeem in Denemarken en}

Zweden. Dit wordt in deze scriptie niet verder uitgewerkt, maar valt in verkorte vorm bijvoorbeeld te lezen in: De Becker & Deckers, Normalisering van een ambtelijke status, TRA 2013/33.

34

aansluiting vinden bij de marktsector ten aanzien van het collectief overleg heeft de eerder besproken discussie134 teweeggebracht in het kader van de invloed die de rijksoverheid moet uitoefenen op andere overheidsinstellingen zoals de gemeente.

4.2.1 Indeling Rijk en Gemeenten: gelijkstelling marktsector

De normalisering is gericht op een gelijkstelling met de marktsector. Het sectorenmodel is een afgeleide van het concern begrip uit de marktsector.135 Het Rijk en haar lagere overheden kunnen worden vergeleken met een concern met sterk autonome business units.136 Bij het vaststellen van arbeidsvoorwaarden wordt een cao gesloten door het concern, die van toepassing is op de ondernemingen die onder het concern vallen. Dit werkt uniformiteit in de hand, maar heeft ook als voordeel dat het concern de onderhandelingen bepaalt en invloed heeft op de voorwaarden voor al haar ondernemingen. Wanneer we deze vergelijking doortrekken naar de overheid, kan gepleit worden voor een vergelijking met het Rijk als concern en de gemeenten als autonome businessunits. Ten aanzien van de arbeidsvoorwaarden zou op rijksniveau onderhandelingen kunnen plaatsvinden met de vakbonden over een cao, zoals uitgewerkt in §4.1.1. Gezien de autonome status van in dit kader de gemeente, kan de bevoegdheid tot het sluiten van de cao worden uitgeoefend door het CvA, vertegenwoordigd in het VSO.

4.2.2 Uniform beleid en tegengaan concurrentie

Het hebben van een uniform beleid kan wenselijk zijn, aangezien de overheid vaak als één geheel wordt gezien. Door het centraal vaststellen van arbeidsvoorwaarden, heeft de ambtenaar die bij de gemeente gelijksoortige werkzaamheden uitvoert als de ambtenaar bij bijvoorbeeld de provincie, dezelfde rechten en plichten. Concurrentie tussen verschillende gemeenten of andere overheidsorganen wordt zo tegengegaan. Het lijkt mij niet wenselijk concurrentie te bevorderen tussen gemeenten, gezien de algemene belangen die voorop staan bij het uitvoeren van overheidstaken.137 Het idee dat een gemeente betere arbeidsvoorwaarden dan een andere overheidsinstelling heeft, kan ervoor zorgen dat bepaalde overheidsinstanties minder aantrekkelijk worden om voor te werken, waardoor de invulling van vacatures moeizaam wordt. De kwaliteit van de ene overheidsinstelling wordt bevorderd, waar de

134 _{De discussie vóór of tegen de normalisatie van de rechtspositie van ambtenaren, zoals besproken in hoofdstuk één en drie.} 135 _{Camps e.a., Is er nog toekomst na het sectorenmodel, 1996, p. 106.}

136 _Ibid.

137 _{De algemene belangen van de overheid zijn besproken als waarborg in verschillende literatuur zoals: Sprengers, De Wet}

op de ondernemingsraden bij de overheid, 1998, maar ook al in Krabbe & Fokker, Welke is de aard der rechtsverhouding van den Staat tot zijn ambtenaren, in: Handelingen der Nederlandse Juristen Vereeniging, 1897.

kwaliteit van een andere instelling achterblijft. De vergelijking met de marktsector kan hierin niet worden gevolgd, bij het niet functioneren van een bedrijf kan het bedrijf worden opgeheven (of failliet gaan). Het failliet gaan van een overheidsinstelling, of het niet functioneren van een overheidsinstelling heeft tot gevolg dat de taken van algemeen belang niet juist worden uitgevoerd. De consequentie ten aanzien van het algemeen belang is groter dan de consequenties van niet functioneren van een bedrijf uit de marktsector (uitzonderingen daar gelaten). Het sluiten van centrale cao’s, op rijksniveau of gemeentelijk niveau, is een oplossing voor het voeren van uniform beleid. Het geven van richtsnoeren vanuit het Rijk is tevens een optie ten aanzien van de uitvoering van een uniform beleid.

4.2.3 Invloed via richtsnoeren

Voor het minder ingrijpend invloed uitoefenen op de arbeidsvoorwaarden gaf ik aan dat het Rijk richtsnoeren kan geven voor het vaststellen van arbeidsvoorwaarden op lager niveau. De onderhandelingen liggen dan bij de gemeenten (of een afgevaardigde van de gemeenten), maar zij hebben zich aan bepaalde richtlijnen die het Rijk opstelt te houden. Het voordeel hiervan is dat het parlement of kabinet veel invloed heeft op de voor de regering belangrijke punten en de voorwaarden uniform geregeld kunnen worden. Bij het wisselen van het parlement na verkiezingen in de Tweede Kamer, wordt het nieuwe regeringsbeleid vastgesteld. Naar aanleiding van de speerpunten uit het nieuwe beleid kunnen voorwaarden die van belang worden geacht, geüniformeerd worden binnen de gehele overheid door middel van het instellen van nieuwe richtsnoeren. Naast de invloed op het budget van de gemeente, wordt op deze manier ook invloed uitgeoefend op overige voorwaarden. Daarnaast heeft de minister van BZK de coördinerende rol met betrekking tot het beleid in het kader van arbeidsvoorwaarden. Voor het uitvoeren van deze rol kan tevens gepleit worden voor het vaststellen van arbeidsvoorwaarden op rijksniveau.138

4.2.4 Budgetrecht

Het budgetrecht van het parlement heeft een mate van invloed op de arbeidsvoorwaarden van de gemeente.139 Deze invloed blijft het kabinet houden, ook na een normalisatie van de rechtspositie van ambtenaren, omdat dit grondwettelijk is vastgelegd (artikel 65 en 105 Gw). Het centraal sluiten van een cao, of op decentraal niveau onderhandelingen voeren heeft geen

138 _{Zie voor vóór- en tegenargumenten bijvoorbeeld: Tweede Kamer, vergaderjaar 1996-1997, 24 253, nr. 6 (de minister van}

BZK tegen het normaliseren van arbeidsvoorwaardenoverleg) en Sprengers, De wet op de ondernemingsraden bij de

overheid, 1998, p. 705-708 (vóór het normaliseren van het arbeidsvoorwaardenoverleg).

36

invloed op het budgetrecht, waardoor budgetsturing geen argument voor of tegen het centraal sluiten van cao’s is. Het parlement blijft de bevoegdheid houden het budget voor het gemeentefonds vast te stellen. Zoals uitgelegd in §4.1.3 blijft de toezichtregeling van kracht. Indien de gemeente haar budget overschrijdt, kan de centrale overheid stellen dat zij deze kosten niet financiert.140

4.3 Argumenten tegen het centraal sluiten van een cao of geven van richtsnoeren op