Jamie Oliver
Voor de analyse van cinematografische technieken van Jamie’s Quick and Easy is er gekeken naar alle eerdergenoemde afleveringen uit de vorige analyses. Alle foto’s die gebruikt worden komen uit de derde aflevering van het tweede seizoen, uitgezonden op 4 juni 2018.
Jamie wordt het vaakst van voren of schuin van voren gefilmd, vanaf de heupen omhoog in een medium shot. Deze shots worden meestal gebruikt als hij de kijker toespreekt. Hij vertelt dan bijvoorbeeld wat er gemaakt wordt of hij geeft extra informatie over een ingrediënt wat hij dan vaak in zijn handen vasthoudt en laat zien.
96
Op figuur 28 en 29 is te zien dat er gespeeld wordt met de scherptediepte. Zo is er links al sprake van een selectieve focus (Jamie scherp, achtergrond vager) die vervolgens nog duidelijker wordt toegepast in het shot rechts. In het rechtershot is er gekozen voor nog minder scherptediepte in de focus, omdat Jamie op dat moment meer informatie geeft over het potje wat hij in zijn handen heeft. Door het gebruik van de selectieve focus wordt de aandacht van de kijker naar Jamie gestuurd.
De meeste shots zijn gefilmd op Jamies ooghoogte, alsof de camera de kijker is en hij aan de andere kant van het werkblad meekijkt. In paragraaf 2.2 werd het moment waarop Jamie proeft al even kort belicht. Tijdens deze momenten nodigt hij de kijker uit om met hem mee te proeven. De camera komt hierbij op hetzelfde niveau als Jamie, die vaak op het werkblad gaat
hangen (figuur 30) boven zijn net afgemaakte creatie, en vervolgens een hap neemt. Dit shot betrekt de kijker actief bij het proeven, ondanks dat de kijker thuis niet echt kan proeven.
Het gebruik van de selectieve focus zien we in hedendaagse educatieve kookprogramma’s veel terug, maar wordt nog niet lang toegepast. Als we kijken naar oude afleveringen van Jamie, bijvoorbeeld aflevering 1 van The Naked
Chef uit 1999 (zie foto), zien we dat er sprake is
van een scherpe focus: de achtergrond is net zo scherp als de voorgrond. Hoewel dit de kijkers een goed beeld geeft van de keuken, oogt het rommelig en leidt het de aandacht van Jamie zelf af.
Figuur 28 Jamie, selectieve focus 1 Figuur 29 Jamie, selectieve focus 2
Figuur 30 Jamie proeft
97
In zijn eerdere programma’s worden ook veel meer close-ups van Jamies gezicht gemaakt als hij iets vertelt, in plaats van de medium close shots die in Quick & Easy gecombineerd worden met de selectieve focus.
In Jamie’ Quick and Easy Food worden veel close-ups (foto links) en extreme close-ups (foto rechts) gebruikt. De close-ups zijn vaak van ingrediënten en de extreme close-ups zijn vaak van een handeling waarbij Jamie zijn handen gebruikt. Op deze manier krijgt de kijker de details van de ingrediënten en handelingen op nauwkeurige wijze te zien.
In
Jamie’s Quick and Easy Food worden er vaak close-ups gemaakt vanaf een
vogelvluchtperspectief. Deze shots zijn recht boven een pan op het vuur of een ovenschaal in de oven gefilmd. Dit zijn onnatuurlijke shots, dat wil zeggen: ze zijn gemaakt vanuit een niet-menselijk perspectief en hierdoor wordt de intimiteit tussen de tv-kok en de kijker thuis
verbroken. Een voordeel van dit shot is dat de kijker thuis het gerecht op deze manier van dichtbij te zien krijgt, vanuit een hoek die ze anders niet zouden zien (figuur 34 en 35). Deze shots
worden vaak gebruikt in combinatie met een timelaps. Het gerecht wordt in de oven gezet en de kijker krijgt in slechts enkele seconden te zien wat er gebeurt als het gerecht een aantal minuten in de oven staat.
98
Zowel het camerawerk als de editing geven Jamie’s Quick and Easy Food een zeer dynamisch uiterlijk. Er is altijd sprake van beweging door middel van snelle editing. De eerste vijftien shots van het eerste kookfragment van de aflevering van 28 mei zijn genoteerd (zie bijlage) en daaruit bleek dat de medium shots vaak langer duurden (rond de 7 seconden) dan de close-ups, die vaak snel met elkaar werden afgewisseld (rond de 1-2 seconden). De gemiddelde shotlengte lag na vijftien shots op 2,9 seconden.
Het dynamische gevoel van Jamie’s Quick and Easy Food komt, naast de relatief korte shotlengtes, door de altijd bewegende camera. Naast camera’s op statieven wordt er ook veel gewerkt met handheld camera’s en er zijn camera’s die aan mensen vast zitten door middel van een harnas (figuur 36). Hierdoor is er sprake van enige onstabiliteit in sommige shots, maar ze zijn niet dusdanig onstabiel dat het afleidt. Sterker nog, het geeft juist een natuurlijker gevoel en vergroot het gevoel dat de kijker bij Jamie in de keuken staat: de camera dient dan echt als ogen van de kijker.
Figuur 34 Jamie vogelvluchtperspectief 1 Figuur 35 Jamie vogelvluchtperspectief 2
99 In “Behind the scenes @ Quick and Easy | Jamie Oliver | Channel 4 | UK” is in een korte sfeerimpressie te zien hoe het er op de set van
Jamie’s Quick and Easy Food aan toe gaat (figuur
35). Ook vertelt een crew-lid in dit fragment dat ze voor de opnames van dit programma werkten met contrasten in licht en dat ze op zoek zijn gegaan
naar de verschillen tussen licht en schaduw. Logischerwijs zou het gevolg zijn dat er een hard beeld met een sterk licht-donker contrast ontstaat. Maar dit gebeurt echter niet omdat de crew gebruik maakt van én het natuurlijke licht dat naar binnen komt via grote ramen aan de zijkant van de studio én de studiolampen. De contrasten die zijn opgezet in de kookstudio creëren in dit geval geen hard beeld, maar ondersteunen een natuurlijk dieptegevoel.
Nigella Lawson
Voor de analyse van cinematografische technieken van Nigella: At my Table is er gekeken naar alle eerdergenoemde afleveringen uit de vorige analyses. De foto’s die gebruikt worden als visuele voorbeelden tijdens deze analyse komen uit aflevering drie van het eerste seizoen (13 november 2017).
Nigella wordt tijdens het koken meestal gefilmd vanaf de zijkant en vanaf haar borst omhoog. Er wordt dan dus gebruik gemaakt van een medium close shot. Op het voorbeeld (figuur 36) is te zien dat Nigella in deze shots werkt met een selectieve focus. Net als bij Jamie zorgt deze selectieve focus ervoor dat je aandacht naar de juiste plek geleid wordt, bijvoorbeeld naar Nigella zelf als zij op dat moment het recept uitlegt of iets persoonlijks vertelt. Ook in close-ups wordt deze selectieve focus gebruikt.
.
Figuur 35 Achter de schermen
Figuur 36 Nigella medium close shots Achter de schermen
100
Net als bij Jamie kunnen we bij Nigella zien dat deze selectieve focus tegenwoordig vaker wordt ingezet dan in haar eerdere programma’s. In Nigella Bites (1999) is te zien dat er tijdens de medium shots gebruik gemaakt wordt van een scherpe focus (figuur 37) in plaats van een
selectieve focus (figuur 38). Dit zorgt voor een vol en druk beeld omdat de keuken vol staat en hangt met pannen en andere spullen. Door de selectieve focus ligt de focus meer op Nigella en het koken en raakt de kijker minder snel afgeleid door de achtergrond.
Close-ups worden bij Nigella vaak ingezet
tijdens handelingen of als het eindresultaat tentoongesteld wordt. De kijker kan hierdoor in detail naar een handeling kijken of visueel genieten van het eindresultaat. Extreme close-ups worden bijna niet gebruikt in het programma.
In Jamie’s Quick and Easy Food wordt er vaak gewisseld tussen shotsoorten om zo te schakelen tussen beelden, maar in Nigella: At My Table wordt hiervoor vaak een vloeiende camerabeweging gebruikt. Er is dan dus geen shotwissel. Op het moment dat Nigella iets belangrijks doet met haar handen, filmt de camera haar handen en als ze vervolgens iets belangrijks vertelt, beweegt de camera omhoog. De camera bootst hiermee iemand na die bij Nigella aan het werkblad zou staan en meekijkt. Deze manier van filmen geeft de kijker het gevoel dat ze bij Nigella in de keuken staat en meekijkt. Op figuren 39 en 40 zijn twee
voorbeelden te zien van het begin shot en het eind shot van zo’n camerabeweging. Deze manier van cameravoering zorgt voor een dynamiek die passend is bij Nigella haar persoonlijkheid. He tempo bij Nigella rustig en vloeiend. Dit past ook bij de manier waarop ze praat, want ze heeft een kalme en haast poëtische manier van vertellen.
Het proeven in Nigella:At My Table wordt op veel verschillende manieren in beeld gebracht. De ene keer ziet de kijker niet dat er geproefd wordt, maar dan zien we bijvoorbeeld
101
een groep van Nigella’s vrienden proeven. Soms proeft Nigella even snel voor de camera. Er wordt echter bijna nooit een intiem moment gecreëerd door middel van een medium close shot zoals dat bij Jamie gebeurt. Iets met dat de kijker dus niet samen met Nigella proeft, uitgenodigd wordt om te proeven?
De shotlengtes in At My Table zijn langer dan bij Quick & Easy. Dit komt omdat er minder geschakeld wordt tussen twee shots en de camera juist een vloeiende beweging maakt om van het ene beeld naar de andere te gaan. De gemiddelde lengte van een shot in At My Table is 4,8 seconden. Dit past bij de wat rustigere toon en stijl van haarzelf en het programma.
Figuur 39 Camerabeweging van handeling naar vertellende Nigella.
Figuur 40 Camerabeweging van vertellende Nigella naar handeling.
In Nigella’s keuken wordt op verschillende momenten van de dag gefilmd, waardoor de belichting varieert. Wel is er altijd sprake van zacht licht; er zijn geen heftige schaduwen. Overdag wordt er gebruik gemaakt van het van nature aanwezige licht dat naar binnen valt via het grote raam achter Nigella, in combinatie met lampen op de set om zo het gevoel van natuurlijk licht te creëren. ’s Avonds worden er meer lampen ingezet en er wordt ook gebruik gemaakt van sfeerverlichting in Nigella’s huis. Ook hier heeft de belichting als doel om natuurlijk licht zo goed mogelijk na te bootsen.
102
Gordon Ramsay
Voor de analyse van cinematografische technieken van Gordon Ramsay’s Cookalong Live is er gebruik gemaakt van alle eerdergenoemde afleveringen uit de vorige analyses. De foto’s die gebruikt worden als visuele voorbeelden tijdens deze analyse komen uit aflevering vier van seizoen één (14 november 2008). In Cookalong Live wordt er vaak gebruik gemaakt van een medium shot (figuur 41 Dit shot laat vaak zowel Gordon als zijn gast zien. Ze worden altijd van voren gefilmd, zodat de kijker thuis goed kan zien welke handelingen worden uitgevoerd.
Daarnaast worden er ook close-ups en extreme close-ups gebruikt (figuur 42 en 43). De close-ups zijn vaak van bepaalde handelingen, zoals het kloppen van een saus in de kom of het opensnijden van een
vanillestokje. Hierdoor kan de kijker goed zien hoe specifieke handelingen uitgevoerd moet worden. De extreme close-ups zijn voornamelijk shots van alleen het eten, zonder een handeling of een hand in beeld. De (meekokende) kijker thuis krijgt dan goed zicht op hoe iets er specifiek uit hoort of moet komen te zien.
Daarnaast wordt ook zo nu en dan het vogelvluchtperspectief gebruikt, met name op
momenten dat de kijker van boven moet zien hoe een handeling uitgevoerd wordt, bijvoorbeeld als het vlees op een specifieke manier in de pan gelegd moet worden (figuur 44). Deze shots breken wellicht met het intiemere beeld dat geschetst wordt door de
medium shots. Bij Cookalong Live is het echter minder van belang dat de intieme sfeer behouden
Figuur 41 Gordon medium shot
Figuur 42 Gordon close-up
Figuur 43 Gordon extreme close-up
103
wordt en is het belangrijker dat de handeling zo duidelijk en precies mogelijk te zien is, omdat er mensen thuis meekoken.
In de geanalyseerde afleveringen van Jamie’s Quick & Easy en Nigella: At My Table werd geen gebruik gemaakt van een overzichts-shot maar in Cookalong Live wordt dit shot meerdere malen gebruikt (figuur 45 en 46). Bijvoorbeeld als het publiek applaudisseert of als Gordon het eten serveert aan gasten die in de studio aan een tafel zitten. Dit shot geeft een goed beeld van de studio en geeft de kijker thuis een duidelijk overzicht van waar de kok zich bevindt en waar hij moet koken.
In het programma wordt meestal een scherpe focus gebruikt. Hierdoor kan de kijker tegelijkertijd zien wat zowel Gordon als de gast doet en de reacties van het live publiek. De selectieve focus wordt met name toegepast tijdens de close-ups en extreme close-ups, als er een specifiek detail tentoongesteld wordt en de aandacht daar naartoe geleid wordt.
Het camerawerk van Cookalong Live is heel dynamisch. Er staan meerdere stationaire camera’s opgesteld rondom de werktafel (zie figuur 45) om de handelingen zo duidelijk mogelijk in beeld te brengen, zodat de mensen thuis mee kunnen koken. Maar het programma moet ook vermakelijk zijn, daarom worden de shots van de handelingen razendsnel afgewisseld met shots van Gordon en zijn gasten die ondertussen kletsen en grapjes maken. Meer dan de helft van de geanalyseerde shots was korter dan 1 seconde en de gemiddelde shotlengte is 1,5 seconden. Dit past goed bij het tempo van het programma. In een noodgang bereiden Gordon en zijn gast een driegangenmenu en de shotlengtes ondersteunen het haastige gevoel.
In Cookalong Live is er sprake van zacht licht, maar geen natuurlijk licht. Overal hangen studiolampen om zo de perfecte situatie te creëren wat betreft licht. Daarnaast hoeft Cookalong
Live niet het natuurlijke gevoel van een gewone keuken na te bootsen aangezien het zich
104
overduidelijk in een studio afspeelt. Het gebruik van zacht licht sluit aan bij het doel van het programma. De kijker thuis moet duidelijk kunnen zien wat er gebeurt en het weergeven van details is van groot belang.
Conclusie
In alle drie de programma’s worden de cinematografische technieken toegepast zoals beschreven in hoofdstuk 3.1 Er wordt veelal gebruik gemaakt van medium shots en medium close-ups, met name als de koks tegen de kijkers thuis praten of wat uitleggen. Deze shots worden afgewisseld met close-ups en extreme close-ups, die vaak ingrediënten of handelingen weergeven waarbij de handen worden gebruikt.
Bij alle drie de programma’s worden er stationaire camera’s ingezet. Bij Gordon zijn dit meer camera’s en wordt het shot vaker gebruikt. Dit valt echter niet op, omdat er bij Gordon snelle shotwisselingen en dus korte shotlengtes zijn. Dit cameragebruik past bij de haastige dynamiek van de show. Bij Jamie wordt er ook snel geschakeld tussen de verschillende soorten shots, maar niet zo snel als bij Gordon. De dynamiek hier wordt met name gecreëerd door de beweeglijke handheld camera’s of camera’s die op een andere wijze gestuurd en bewogen worden door een cameraman/vrouw. Deze manier van filmen past bij het programma (Quick and
Easy) en de presentatiestijl van Jamie: snel, enthousiast en energiek. En moet hier dan niet ook
iets over Nigella en de dynamiek?
At My Table en Quick and Easy Food maken beiden meer gebruik van de selectieve focus
dan Gordon. At My Table en Quick and Easy Food passen de selectieve focus toe in zowel de medium close shots als in de close-ups. Bij Cookalong Live wordt de selectieve focus met name gebruikt in de close-ups en extreme close-ups. Hiermee weten de makers van de programma’s onze aandacht te sturen naar de juiste punten in het beeld, zodat de kijker thuis een goed beeld heeft van hoe hij of zij het gerecht thuis na kan maken.
Een ander verschil in camerawerk is dat Cookalong Live regelmatig gebruik maakt van een overzichts-shot en At My Table en Quick and Easy Food nooit. De studio waarin Gordon staat, is groter dan die van Nigella en Jamie. Door af en toe een overzichts-shot te gebruiken, ziet de kijker het publiek, de set en de crew. Nog een verschil is het gebruik van het vogelperspectief. Af en wordt een vogelperspectiefshot ingezet in Cookalong Live, maar het beste voorbeeld is terug te zien in Quick and Easy Food. In Jamies programma kijkt de kijker vaak recht van boven naar een gerecht en ziet hij of zij de ontwikkeling van het gerecht.
105
Daarnaast zijn er verschillen te zien in de belichting. Vanuit de literatuur wordt
aangeraden om te zorgen voor zacht licht, zodat er geen hard beeld ontstaat met grote contrasten tussen licht en schaduw. Bij Quick and Easy Food is er juist voor gekozen om deze schaduwen te benutten zonder dat het een hard beeld creëert. Dit komt onder andere door het gebruik van natuurlijk licht, dat de keuken binnen komt door grote glazen ramen in combinatie met de studiolampen.
Zowel At My Table als Cookalong Live maken gebruik van zacht licht. Bij At My Table wordt er gebruik gemaakt van natuurlijk licht in combinatie met studiolampen en bij Cookalong
Live alleen studioverlichting. Beiden gebruiken zacht licht omdat ze dan beter de details van een
gerecht kan laten zien wat uiterst geschikt is voor educatieve kookprogramma’s.