Hoofdstuk 2 Vriend in de huidige samenleving 21
2.3 Het begrip vriend in de digitale wereld 31
2.3.3 Alexander Lambert: over de verhouding tussen vriendschap en intimiteit 37
Alexander Lambert is schrijver en onderzoeker op het gebied van nieuwe media verbonden aan de University of Melbourne in Australië.206 Zijn boek Intimacy and Friendship on Facebook is een etnograGisch onderzoek, dat gaat over de invloed van facebook op het dagelijks leven. Begin 2010 heeft hij zes deelnemers aangetrokken voor het onderzoek. Hij werd vrienden met deze
Dijck, J. van. 2013: p. 50. 199 Ibidem: p. 51. 200 Ibidem: p. 157. 201 Ibidem: p. 172. 202 Ibidem: p. 50. 203 http://www.scientias.nl/waarom-‐facebook-‐een-‐deel-‐van-‐ons-‐leven-‐opeist/82210. 204 Ibidem. 205 http://www.palgravemacmillan.com.au/palgrave/web/articleIDs/153A0B647D766B07CA257B2300837BFA/ 206 $Gile/May%202013%20Review%20Titles%20Newsletter.pdf.
personen op facebook, daarnaast interviewde hij ze, maakte buiten het web afspraken met ze en sprak ze via de e-‐mail.207 Tijdens het onderzoek kwam naar voren dat enerzijds het sociale netwerk kansen bood om het persoonlijke leven te bevorderen en intimiteit genereerde, maar anderzijds de intimiteit complex en problematisch maakte.208
Ten eerste worden volgens Lambert de uitdrukkingen op facebook geplaatst in afwachting van herkenning door anderen. De wens voor een sociale dialoog is een belangrijke factor voor het plaatsen van informatie.209 De nadruk en meteen de kracht van het netwerk ligt in deze interactie met elkaar.210 Er wordt via facebook gecommuniceerd om aan derden de onderlinge relatie te laten zien, zodat deze erkend kan worden in de vorm van externe bevestiging.211 Bijna lijkt het zo te zijn dat je geen vrienden bent met elkaar totdat het wordt uitgedragen dat je vrienden bent geworden.212 Verder biedt het netwerk de mogelijkheid om lange verhalen te delen, waardoor de intimiteit met de groep wordt vergroot.213 Vriendschap is niet meer een relatie tussen twee personen, maar een interactie tussen meerdere leden van een groep.
Ten tweede heeft Lambert opgemerkt dat facebook gezien wordt als een middel om
verbinding te leggen met mensen die uit hun directe omgeving zijn weggegaan en daardoor op een afstand zijn geraakt. Het kan gaan om verschillende soorten afstand. Te denken valt aan geograGische afstand, de ander kan zich bevinden in een andere sociale omgeving of juist een afstand door tijd. Om deze afstand tussen elkaar op te lossen heeft Lambert twee processen ontdekt, namelijk reclaiming connections en sustaining connections. Zodra een verre connectie wordt toegevoegd aan het netwerk, valt deze onder de eerste vorm. Het gaat dan om iemand die vergeten is of wordt toegevoegd ter observatie, er hoeft geen interactie tussen elkaar plaats te vinden. Bij de tweede vorm is de relatie meer emotioneel. Onder welke vorm een connectie valt heeft te maken met de diepte en betekenis van de onderlinge relatie.214 De verbinding met goede vrienden die uit het oog zijn verloren heeft een positieve invloed, want het verliezen van een vriend kan een tragische ervaring zijn. Goede vrienden en familie zijn zo verbonden met ons eigen leven, dat een ontbinding van zo een vriendschap tegelijkertijd een ontbinding van de zelf is.215 De sociale media hebben ervoor gezorgd dat door de overbrugging van tijd en ruimte vriendschappen kunnen worden voortgezet ondanks veranderende omstandigheden.
Ten derde is Lambert gaan inzien dat facebook wordt gebruikt als middel van observatie. Tegenwoordig wordt de vergelijking met anderen gebruikt om de eigen identiteit vorm te
kunnen geven216 en om de zelf beter te kunnen proGileren. Hij heeft dit proces prosthetic intimacy
Lambert, A. 2013: p. 50. 207 Ibidem: p. 1. 208 Ibidem: p. 58. 209 Ibidem: p. 60. 210 Ibidem: p. 61. 211 Ibidem: p. 67. 212 Ibidem: p. 59. 213 Ibidem: p. 77. 214 Ibidem: p. 80. 215 Ibidem: p. 106. 216
genoemd. Lambert heeft verschillende vormen opgemerkt binnen dit proces.217 De eerste vorm is de routine, het niet bewust zijn van het waarnemen van de ander. Door news feed wordt het leven van de ander gepresenteerd, waardoor iedereen automatisch publiek wordt. Zo wordt
facebook een gemakkelijke manier om op de hoogte te blijven van de ander zonder moeite
ervoor te doen.218 De tweede vorm is de onbepaalde visie, waarvan sprake is als een onverwachts bericht wordt gezien. Bijvoorbeeld als een proGiel van een vriend nader wordt bekeken kan het zijn dat hier onverwachte, schokkende of verrassende berichten op staan.219 De derde is zelGbewuste observatie van de ander om doelbewust informatie in te winnen. Van deze vorm is sprake als de persoon zelf geen deel uitmaakt van de bekeken informatie en zich in die zin niet kan identiGiceren met de connectie. Het is bewust van buiten de privé-‐ruimte inkijken.220 De vergelijking met anderen wordt gebruikt om de zelf vorm te geven. Vrienden worden
gebruikt als mal voor het vormen van de zelf en dienen daardoor het eigenbelang.
Ten vierde wordt door middel van facebook informatie toegankelijk die normaal gesproken verborgen zou zijn gebleven. Voorheen werd deze informatie via via verkregen, nu kan men zelf oordelen over wat er gezien is.221 Via facebook is het mogelijk door directe toegang tot de feiten een oordeel te vellen over een vriend. Vriendschap is directer geworden.
Ten vijfde is uit zijn onderzoek gebleken dat er een viertal soorten vriendschappen zijn ontstaan door de komst van de sociale media met allen verschillende gradaties van intimiteit. De eerste en sterkste vorm staat voor een vriendschap waar veel interactie plaatsvindt en waar het onderhouden van contact als prettig wordt ervaren, zowel online als buiten de virtuele wereld. Verder is er een hechte geschiedenis samen en beschikken de vrienden over dezelfde interesses en waarden. Het tweede niveau staat voor vrienden die minder voor elkaar betekenen. Ze delen een minder hechte geschiedenis samen en staan niet voor dezelfde waarden. Daarnaast wordt er soms met elkaar gecommuniceerd. Facebook wordt gezien als een goede manier om op de hoogte te blijven van elkaar, zonder met de informatie verder iets te doen. Het derde niveau staat niet voor de vriendschap op een intieme manier. Het is een vriendschap, gebaseerd op vlugge ontmoetingen en een goede wil, maar er is geen diepe kennis over elkaar. Er vindt bijna nooit interactie plaats onderling. De vierde vorm van vriendschap is zo zwak, dat de twee bekenden totaal geen betekenis hebben voor elkaar en compleet vergeten worden.222 Hieruit blijkt dat vriendschap tot uiting komt in verschillende gradaties. De relaties staat niet meer voor een permanente, diepe, onderlinge band.
Ten zesde merkt Lambert op dat facebook een aanleiding is geweest voor een nieuw
fenomeen, namelijk desire not to see. Bij de opkomst van het netwerk voegde iedereen elkaar toe,
Lambert, A. 2013:p. 95. 217 Ibidem: p. 97. 218 Ibidem:p. 98. 219 Ibidem. 220 Ibidem: p. 114. 221 Ibidem: p. 116. 222
er werd niet stilgestaan bij het feit dat de persoonlijke informatie zichtbaar zou zijn voor de minder bekenden. Het gaat om het uitGilteren van informatie die een negatief gevoel met zich meebrengt.223 In tegenstelling tot vroeger, wil je niet niet meer alles van en over je vrienden weten.
Ten zevende heeft Lambert opgemerkt dat aanwezigheid op facebook kan leiden tot
onzekerheid. Het online netwerk is belangrijk geworden voor het onderhouden van het sociale leven. Iedereen wil herkend worden door zijn of haar vrienden online, maar het publiek is virtueel. Dat houdt in dat het niet zeker is of het publiek jouw berichten opmerkt.224 De onzekerheid online heeft tot gevolg dat men continu berichten blijft plaatsen. Er heerst een continue drang om actief te blijven.225 Om de aandacht van vrienden te trekken en hen tevreden te houden, blijft iedereen berichten plaatsen. Vrienden zorgen daardoor voor een onzeker gevoel.