6.1 Introductie
Aan het eind van deze scriptie zal in het kort een nadere uitwerking van de bevindingen worden gegeven. Dit zal worden gedaan door de deelvragen kort te behandelen om hierna een conclusie te geven in lijn met de centrale vraag van deze scriptie. In deze conclusie zullen waar mogelijk proposities worden geformuleerd aan de hand van de resultaten die in deze scriptie zijn opgenomen.
6.2 Conclusie deelvragen
Wat is een kredietrating en hoe komt deze tot stand?
De kredietrating is een kengetal dat de kredietwaardigheid van een onderneming bepaalt c.q. de kans dat een onderneming binnen een jaar niet aan haar verplichtingen kan voldoen. Deze komt tot stand wanneer een onderneming een krediet aanvraagt en het tot stand komen van een kredietrating hiermee initieert. Er vindt een aanvraag van informatie plaats door een bank, de informatie wordt door de onderneming verstuurd en er vindt een beoordeling plaats op basis van interne variabelen die de bank hanteert. Uiteindelijk komt hier een kredietrating uit, waarmee inzichtelijk is hoeveel risico een bank loopt bij het uitgeven van het krediet. Hiermee wordt bepaald hoeveel kapitaal een bank voor deze klant moet reserveren, waarmee uiteindelijk het rentetarief wordt bepaald dat wordt doorberekend aan de klant.
In welke mate kan de accountant werkzaamheden verrichten om de aanlevering van informatie aan een bank efficiënt en betrouwbaar te laten verlopen?
Tijdens de gesprekken en interviews is gebleken dat banken weinig belang hebben aan interventie van een accountant in het gehele ratingproces. Het ondersteunen van dit proces door een accountant zich te laten richten op een efficiënte aanlevering van informatie wordt wel als positief beschouwd. Het is wel belangrijk de tijdigheid van de levering in aanmerking te nemen; deze moet namelijk niet ten koste gaan van lange controles die door de accountant worden uitgevoerd voordat de informatie wordt opgestuurd. In lijn hiermee is het ontstaan en de opkomst van XBRL een belangrijke ontwikkeling. Deze vorm van digitalisering maakt het voor de accountant namelijk nog aantrekkelijker om hier een rol te gaan vervullen. De accountant kan voor haar cliënten de (financiële) informatie in XBRL invoeren waarna deze, eventueel na gebruik van softwarecontroles, digitaal kan worden verstuurd naar een bank. Op deze manier kan een accountant de betrouwbaarheid waarborgen en hiermee zekerheid
afgeven dat de (financiële) informatie juist en volledig in deze XBRL gegevens is opgenomen.
Wat kan een accountant voor haar cliënten betekenen om de relatie met de banken te verbeteren?
Het is tijdens de verkenning, op basis van verkregen informatie duidelijk geworden dat de meeste meerwaarde van een accountant in dienst van de onderneming valt te behalen. Banken zijn terughoudender in het verlenen van werkzaamheden aan een accountant. Er zijn verschillende aspecten beschreven waarmee een accountant een onderneming kan ondersteunen. Zo kunnen banken extra zekerheid verkrijgen over informatie wanneer hier een oordeel van een accountant aan toe wordt gevoegd. Een onderneming kan daarom op deze wijze een beter en betrouwbaar beeld verschaffen waarmee een goede relatie met de bank kan worden verkregen.
De mogelijkheid om de accountant een (externe) kredietrating aan haar cliënten te laten aanbieden is ook in deze scriptie belicht. Het doel is hiermee de onderneming inzicht te geven in het eigen risicoprofiel en om de onderneming meer speelruimte te geven in eventuele onderhandelingen met de bank. De vraag is of banken hier op en voor staan, het is belangrijk rekening te houden met het feit dat kredietratings op veel verschillende manieren tot stand kunnen komen. Een onderneming kan zeker worden gesteund in de financiële markt waarin deze te maken krijgt met een soms nog onbekende kredietrating. Vanuit de bank is het echter niet acceptabel dat de onderneming wordt bevoordeeld in het aantrekken van financiering. Banken tonen in het algemeen geen interesse en zullen zeker geen rekening houden met externe ratings wanneer het aankomt op eventuele onderhandelingen over kredietvoorwaarden. De reden is dat er geen uniforme rating wordt opgesteld. Er zijn vele variabelen die op basis van ‘eigen inzicht’ kunnen worden opgesteld, banken willen hierbij niet zover gaan dat zij hun eigen ratings moeten verantwoorden. Deze reactie is begrijpelijk. De vraag rijst daarom of een externe rating met het doel de versterking van de onderhandelingspositie van ondernemingen redelijk is. Ondersteuning van de onderneming is belangrijk om optimaal aan de financieringsbehoefte te kunnen voldoen, dit kan echter ook door de nadruk te leggen op het geven van inzicht en bewustzijn over de beïnvloeding van bedrijfsactiviteiten van de onderneming op het risicoprofiel. Op deze manier kan worden gewerkt aan een verbetering van het risicoprofiel, wat normaliter tot betere financiering zal leiden.
6.3 Conclusie centrale vraag
De centrale vraag die de leidraad van dit onderzoek heeft gevormd luidt:“Op welke manier
kan een accountant in de praktijk toegevoegde waarde bieden in het totale proces waarmee een kredietrating tot stand komt?“
Vanuit de interviews die in dit onderzoek zijn uitgewerkt en de literatuur die is opgenomen, kan de eventuele meerwaarde van accountantswerkzaamheden inzichtelijk worden gemaakt. Het is belangrijk hierbij aan te geven dat weinig bevindingen als ‘harde feiten’ kunnen worden beschouwd. Er is geprobeerd een zo compleet mogelijke weergave te geven van de indicatieve meerwaarde van een accountant op het gebied van de kredietrating. Omdat de ontwikkelingen in de financiële markt razendsnel lopen, zal deze scriptie ook onderhevig zijn aan verandering.
Binnen de processen die een bank uitvoert zijn er weinig mogelijkheden voor de accountant om invloed uit te oefenen. In het ratingproces ligt veel verantwoordelijkheid bij banken voor het betrouwbaar uitvoeren hiervan. Banken dienen zelf zorg te dragen voor kwalitatief betrouwbare IRB systemen waarbij invoer en beoordeling van kwalitatieve aspecten juist dient te verlopen. Vanuit de resultaten van dit onderzoek blijkt dat dit niet het gebied is waarin kan worden gezocht naar verbetering door de inbreng van externe deskundigheid.
Er is echter wel een mogelijkheid om meerwaarde te creëren met de focus op het aanleveren van informatie aan banken en het uitvoeren van dienstverleningsvormen voor de ondernemingen. Ten eerste valt te denken aan het geven van beoordelingen betreffende kwalitatieve aspecten die worden gebruikt voor het tot stand komen van een kredietrating. Deze beoordelingen geven banken veel zekerheid bij het bepalen van de kredietrisico’s. Een accountantsbeoordeling of een uitspraak betreffende de haalbaarheid van toekomstverwachtingen c.q. een prognose kan een bank meer zekerheid bieden bij het aanleveren van de bijbehorende informatie.
De opschoning van kwantitatieve informatie uit de jaarrekening zou in de praktijk door een externe deskundige kunnen worden verricht. In dit geval zouden externe ratingkantoren deze dienstverlening moeten aanbieden, omdat deze hiervoor de benodigde deskundigheid bezitten. Vanuit de bank gezien zal dit echter niet tot verbetering leiden, mede door de XBRL ontwikkelingen waardoor dit proces minder belangrijk gaat worden.
In dit onderzoek zijn geen harde feiten gevonden die vaststellen dat een accountant in de toekomst een kredietrating zal kunnen uitvoeren. De deskundigheid is zeker aanwezig, de vraag is echter of een dergelijk rating gewenst is en meer nog wat het uiteindelijk doel van een dergelijk rating is. Het verbeteren van de relatie van de onderneming met de bank is belangrijk, wanneer deze rating echter voor onderhandelingsdoeleinden wordt gehanteerd leidt dit tot ongewenste situaties waarin de bank haar rating zal moeten verantwoorden. Een dergelijk situatie zal tot discussies leiden waarin de rating van de accountant als meer betrouwbaar zal worden gezien.
Met de komst van de XBRL taxonomie is ook een potentiële rol weggelegd voor de accountant om op het niveau van de cliënt (onderneming) financiële informatie in te voeren in XBRL. Een kwalitatief betrouwbare invoer is een kritiek proces aangezien deze informatie uiteindelijk elektronisch zal worden verstuurd naar belanghebbenden. Aan deze invoer zou via softwarecontroles, controle kunnen worden uitgeoefend op een juiste en/of volledige invoer en zo op een betrouwbare wijze informatie kunnen worden verstrekt.
6.4 Beperkingen onderzoek
Dit onderzoek bevat enkele beperkingen. Te denken valt aan de stellingen die als basis voor dit onderzoek zijn gebruikt. Met deze vier stellingen beoog ik de centrale vraag goed af te dekken. De mogelijkheid is echter aanwezig dat bepaalde factoren niet aan bod zijn gekomen of niet genoeg zijn belicht. Een daarvan is de ontwikkeling van XBRL. De Nederlandse XBRL taxonomie, die naar verwachting in 2009 zal worden opgezet en in 2011 operationeel zal worden, zal leiden tot grote veranderingen, onder andere in de financiële markt. In interviews is naar voren gekomen dat banken nu al bezig zijn met de verwachting dat aanpassingen moeten worden verricht om met XBRL te gaan werken.
Wat tevens als een beperking kan worden gezien is de manier waarop dit onderzoek is verricht. Er is met literatuur en interviews gewerkt, maar al snel bleek dat de resultaten niet altijd even ‘hard’ waren. In dit onderzoek bleken er veel verschillende standpunten en meningen te zijn en ontstond er ook (speculatieve) informatie waarbij alleen maar meer vraagtekens ontstonden. Het was lastig hiermee goed om te gaan, om alleen de meest
relevante informatie in deze scriptie op te nemen om de juistheid en betrouwbaarheid zo goed mogelijk te waarborgen.
Als laatste wil ik opmerken dat de ontwikkelingen binnen dit onderzoek snel gaan. Een onderzoek over hetzelfde onderwerp wat over enkele maanden zal worden uitgevoerd, levert mogelijk geheel andere resultaten op.
6.5 Aanbevelingen verder onderzoek
Naar aanleiding van deze scriptie kan er nader onderzoek worden verricht naar de invloed van de Nederlandse XBRL taxonomie op de eventuele rol die een accountant kan spelen voor zowel ondernemingen als banken. Deze nieuwe ontwikkelingen in de elektronische
uitwisseling van informatie maakt deskundigheid voor het betrouwbaar invoeren hiervan een belangrijk aandachtspunt. Het is een mogelijkheid dat in de nabije toekomst een accountant hier nadere invulling aan zal geven.
Literatuurlijst
• Back, P., Explaining Financial Difficulties Based on Previous Payment Behavior,
European Accounting Review, April 2005, vol.14 no.4, pp 839-868.
• Bakker, B., Accountants als credit raters, de Accountant, April 2008, pp 14-17. • Blokdijk, H., Accountant als credit rater? de Accountant, September 2008, pp. 54-57. • Brinker, G. den, Crisis is schuld van kredietbeoordelaars, Financieel Dagblad, 5 Juli
2008.
• Dennis, M., Key financial ratios for the credit department, December 2006, Business
credit, pp. 62.
• Harding, S., From B- to AAA with XBRL: Analysis of company information by a Ratings Agency, Standard & Poor’s, June 2007.
• Jacobson, J., Roszbach, K., Internal ratings systems, implied credit risk and the consistency of banks risk classification policies, Journal of Banking & Finance 30, 2006, pp. 1899–1926.
• Koopmans, L., Accountants als mkb-raters, de Accountant, September 2008, pp. 50-53.
• Krahnen, P., Weber, M., Generally accepted rating principles, Journal of Banking &
Overige bronnen Internetbronnen:
• Claessens, S., Embrechts, G., Basel II; Sovereign Ratings and Transfer Risk, external versus internal Ratings, Mei 2002, www.ssrn.com.
• Hoe omgaan met de nieuwe credit ratings, in: Financiering door de bank: een
praktische handleiding voor het midden- en kleinbedrijf, uitgegeven door de Europese
Commissie, aangevraagd via ec.europa.eu.
• Basel II, Governance of model development validation and use, De Nederlandsche
Bank N.V., Oktober 2005.
• Spaarders weten ’nuchter’ Friesland Bank te vinden, de Telegraaf, 30 Augustus 2008. • Normen voor consumptief krediet, uitgegeven door AFM, 22 Februari 2008,
www.afm.nl
Boeken
• Manen, J., Gortemaker, H., Moderne Accountantscontrole, derde editie 2004, pp. 65. • Vink, R.E.H., Vos, R.J., Paardt, R.N.G., Horeca en fiscus, 5e druk 2002, pp. 104. Scripties
• Zwart, J.H., Default prediction rating and organizational performance scorecard, mei 2008, scriptie aanwezig in het database van de Rijksuniversiteit te Groningen.