Soo scheid' V Nijd noch Tyd, zoo werd' hij noyt geboren Die naer uw' schande tracht' die van uw' scha will' hooren, Getrouwe Zusteren, hoort ijeder van 'tgeluyd
Van uw' bekende Stem den weerslagh op mijn' Luyt, 5 Mijn' onbekende Luyt, maer best genegen Snaren
Ten roem van uwen naem en hoorens waerde maren. 'Ten is niet off ick 'tSout, off 'tWater t'zeewaert droegh; Men vindt en siet en kent sich selven noyt genoegh. Soo verr de nutticheit. En vraegt ghij naer 't vermaken, 10 Hoe veiler kont ghij daer, hoe naerder aen geraken,
Die onder 'truym verdeck van 't allgemeen gewelff Gheen waerdiger gesicht kont vinden dan v selff?
Hag. 21o. 7b. (Sept.)
Aen ioff.
wDorothea van Dorp
2)+.
De Dorpen, aller Dorpen D o r p , Die ick den Nijd te voren worp Gehooren yeder aen een' Heer Behoeder van hun Recht en Eer;
5 Den meesten schortt het aen een' Vrouw: Gedooght dat ick 'er V aen trouw', Die, warens' all of elck een Stadt, Aen noch soo veel' te weinigh hadt.
Hag. 4o. 8b. (Oct.)
Deun
3).
'Tlusten een' belusten Geest (Utrecht is sijn t'huys geweest) Malle menschen te vermaken
1) Ot., V, 2; K.b., I, 165. Ook in klad, met den datum. Het is de opdracht der Stede-stemmen. In K.a. en K.b. wordt deze opdracht nog voorafgegaan door de woorden:
Fuit moris antiqui, eos qui vel singulorum laudes, vel urbium scripserant, ant honoribus, aut pecunià ornare: nostris vero temporibus, ut alia speciosa et egregia, ita hoc inprimis exolevit. Plin. sec. Epist. l. 3.
+ [krit] vs. 9 de nutticheit K.a.: ben ick u nut - vs. 10 veiler klad: beter - vs. 11 'truym verdeck K. b: 'truyme dack - vs. 12 dan K.b.: als
2) Ot., V, 12; K.b., 172. Ook in klad, dat geen opschrift heeft, maar den datum, Het is de opdracht van De Dorpen. Zie over Dorothea van Dorp dl. I, 116,
+ [krit] vs. 4 Recht klad: vred'
En met schande wijs te maken: 5 Daer toe veinsden hij 'tbedrijff Vande Maeghden vijff en vijff Die'r de vijff mallooten waren, In verthooning te verklaren, Naer hij 't in de letter vond 10 Van 't genadigher Verbond.
Stijlen ded' hij weinigh' stellen, En daer berderen op vellen Toegespijckert, toe gehaeckt, En 'tstellagie was gemaeckt. 15 Maer de ruijmte vrij benepen,
Vrij ondienstelick begrepen, Daer sich niemand aen en stiet Oft sijn hooft om achter liet. Vensters, luyven, daken, deuren 20 Dreighden onder 'tpack te scheuren
Van het opgedronghen volck; Onder dreef het als een' wolck, Die de witte winter-buijen
Uyt den Noorden jaeght in 'tZuijen: 25 Die daer niet te sien en was
Hietmen dood of min te pas. Maeghden boven alle vrouwen Warender niet uyt te houwen, Maeghden sagh men waermen stond, 30 Off bedriegh ick mijnen mond?
Meiskens saghmen waer men heen sagh, Moglick offmer een' van tween sagh, Moglick offer thien gevraeght Hadd' gesworen, Wij zijn Maeghd. 35 Vanden Middagh tot den Duyster
(Kleine dinghen krijgen luyster Van der keerssen kleine vlamm) Satmen eermen ijet vernam. Somtyds roerde'r ijet van binnen, 40 En men riep'er, sij beghinnen,
Zeij den eenen door een' spleet, Wacht, de thiende wordt gekleedt, Andre swoeren door de klampen 'Tsall hem gelden, 'ksie de lampen; 45 Dien het wachten viel te bangh
Vond vermaken in 't verlangh. Na verlangen en verwachten, Na veel' onverdulde klachten, Komt de Baes voor uyt getreên
77
50 Met de Roll van dese reên;
Vrienden minst, en meest vriendinnen, Die ons garen saeght beghinnen
Dat oyt niemand en begost Daer zijn volck niet staen en kost, 55 Wilt ghij zien thien Maegden handlen
Daer gheen vijff en konnen wandlen? Lieve siet eens rondom mij,
Hier en is geen plaets voor drij! 'Ksie v 't onverstand bekennen 60 En beschuldigen uw rennen
Opden roep van niewicheid Sonder schaduw' van bescheid: Maer een' ander' hoor ick klagen En tot aller onschuld vragen, 65 Waerom hebt ghij, die ons laeckt,
Niet een ruijmer plaets gemaeckt? 'T is niet qualick opgenomen All en ist niet over-pluys, Want de mis-slagh uytgenomen 70 Van het onbequaem raduys,
All' de dwase zijn gekomen, En de wijse blijven thuijs.
Ludibundus. Hag. 8o. 8b. (Oct.)
Biddaghs-bede, den 9.
enoctober 1624
1)+.
Sluyt dijne Wolcken niet, die boven dijne Wolcken Ter hoede dijner Volcken,
Ter straffe sittest, Heer,
Der Volcken die in ons vervolgen dijne eer. 5 De pijlen van ons hert, de schichtigste Gebeden
Die wij van dus beneden Doen stijgen tegen 't steil
Van dijn' onsienlickheits onaffgepeilde peil, Die Kalvren onser lipp en konnen niet geraken 10 Dijn' Oore te genaken,
Ten zij dijn' Oore dael'
1) Ot., III, 67; K.b., I, 3. In 2 HSS., het eene in de Bibl. der Univ. te Amsterdam. In K.a. en K.b. staat in den titel alleen het jaartal, niet de datum.
Voor Woensdag den 9den Oct. was door de Staten Generaal een ‘Algemeene Vast ende Bededach’ uitgeschreven, om God te bidden ‘van ons te nemen de welverdiende straffe der Pestilentie en andere sieckten, mitsgaders der vyanden desseinen en aenslagen te breecken’ (zie N.C. Kist, Neêrland's Bededagen en Biddagsbrieven .... Leiden .... 1849, II, blz. 128). + [krit] Bij vs. 9 in marg.: Hos. 14. 3. - vs. 11: Deut. 4. 7.
+
En onsen laffen aêm van mond ten Hemel hael'. Hael op den droeven galm van dijn' verslagen' kindren, Die meerderende mindren,
15 En groeyende vergaen,
En voor dijn viericheit, als Sneewe, niet en staen. Wat smoockter in 'tbesluyt van dijn' Voorsichticheden? Zijn 't gisteren, zijn 't heden,
Zijn 't morghen, zijn 't altijd
20 Niew' roeden binnens huys, en buyten niew verwijt? Hoe onlangs hebben wij de schadelicke slagen Van dijne vochte plagen
Ten halse toe gevoelt?
Hoe onlangs hebben ons de vruchtbaerheit ontspoelt 25 De Stroomen die dijn' hand tot Grachten onser Vesten,
Tot doornen onser Nesten Van eewicheit gestelt,
Nu tegen ons geroert, geruckt heeft en gevelt! All hadden wij in 't hooft de Vloeden die ons quollen, 30 De Wateren, die swollen
Tot over kant en kae,
Voldeden ons gebreck van tranen nergens nae.
Doe waren 't Wateren. Nu hebst du 't Vijer ontboden; Nu sien wij niet als Boden
35 Van Broeder en Verwant,
Van hier een groeyend' Vijer; van daer een' vollen brand: Maer Brand, maer ander Vijer; Vijer wateren te krachtigh, En Mannen-macht te machtigh;
Vijer vijeriger dan Vijer,
40 Vijer dat genadigh brandt daer 't drij vernielt van vier.
Waer' Aerd' en Locht dan vrij! Maer Locht en Aerde moeten Dijn' wrake helpen boeten,
Bey' grouwelick, bey vuyl,
D'een' rondom smettelick, en d'ander' niet als kuyl. 45 Soo sien wij onse Jeught, den bloessem onser krachten,
Al bloeyende versmachten; Soo sien wij 'tgrijse hooft,
Den steun der kinderen, den kinderen ontrooft. Waer heen, gestoorde God, waer wilst du 't ende palen 50 Der ongeënde qualen?
Waer is den eersten dagh
Die ons doen hooren zal, daer is de laetste slagh?
Wij pleiten om geen recht, wij kennen meest de zeeren,
+ [krit] Bij vs. 29: Ierem. 9. 1.
79
+
De lemten en de zweeren 55 Daer van de stanck alleen
Dijn' hulp en onsen nood gescheiden heeft van een: Wij weten, zoo du wilst dijn' Rekeningh sien sluyten En, all' ontfarmen buyten,
Dijn' Rechten sien voldaen,
60 Soo hebst du, hoe vollendt? noch niet begost te slaen. Maer slae dijn slincker Oogh op 't ooghe vande Volcken Die onse ad'ren molcken
Doe dijn' gerechte straff
Hunn' ongerechticheit wel eer den teugel gaff. 65 Nu staen sij thien om een, nu worden wij verdondert
Met dusenden om hondert; En wilst du noch 'tgetall
Besnijden van de Mans dat hun vermannen sal? O! spaer de handen t'huys die buyten moeten wercken 70 Ten bouwe dijner kercken:
O! kort de handen t'huys
Die'r overwinning is 'tverwoesten van dijn Huys. Haer' overtredingen gewogen tegen d'onse, Het overwicht verslonse:
75 Du bist gerechtigh, Heer,
Maer van twee Sondaren waerom is 't d'eene meer? Meer zijn sij 't die den schatt van dijn' bevolen Wetten Den hoeftigen ontsetten;
Meer zijn sij 't die bestaen
80 De meesterlicke hand aen dijn Gebod te slaen; Meer, die de vollverdienst van dijnen Eengeboren Ter meester helft versmooren,
En roemen off de schuld
Door haer' betalingen oock t'over wierd vervult. 85 Meer, die het eenigh pad van Waerheit, Wegh en Leven
Affgoddelick begeven, En soecken in den nood
Aen machteloos gebeent het leven in de dood; Die voor een' stommen tack ten grouwel uytgehouwen 90 De knie, dijn maexel, vouwen,
En d'innerlicke plicht
Verplichten aen 't begripp van 't uyterlick gesicht; Meer die dijn hemel-recht van geven en vergeven
+ [krit] Bij vs. 85: Ioh. 14. 6. - vs. 89: Imagines Christi et sanctorum uenerandae sunt non solum per accidens, uel improprie, sed ita ut ipsae terminent venerationem, ut in se considerantur, et non solum ut vicem gerunt exemplaris. Bellarm. de Cult. Ima cap. 21.
+
Hun veinsen toegeschreven, 95 En geven huns gelijck
Dat du den geveren sulst weigren in dijn Rijck; Meer die het sondigh Vijer van ingeboren lusten, Die Leêcheit noyt en blusten,
Ontsteken in den dwang
100 Van booser eenicheit dan 's Werelts boost gedrang;
Meer zijn sij 't, meer, en meest, die dij, hun' grooten Voedder, Doen sterven in hun voeder,
Doen leven, naer den nood,
En maken die 't haer geeft haer dagelixe Brood.
105 Min zijn sij 't, (zooder min van misdaet voor dijn Oogh is, Dien 'tlaegste min te hoogh is)
Dien, buyten Menschen giss,
Dijn' ongewrongen Wett der Zielen Reghel is; Die d'een medoogentlick den anderen die Schatten 110 Ter herten helpen vatten,
Uyt die, gemeener macht,
De dwaesheit louteren die 't Werelt-wijs veracht; Die gaerne, naer 't gepoogh van wel doen en wel weten, Onnutte knechten heeten,
115 En seggen, Een voor all,
Off alle sonder Een versmachten in den vall; Die, sonder ander' hulp dan die de hulp alleen is, En met het Hert te vreên is,
Om 't tweede leven gaen
120 Bij die door d'eerste dood de tweede heeft voldaen; Die met gevouwen' hand maer meer gevouwen' zielen, Van binnen voor dij knielen,
En soecken Hout noch Gout
Om dij te naerderen, die d'Ooren hebst gebouwt; 125 Min zijn 't, die schuldenaers den affslagh harer schulden
Van dijn genadigh dulden Verwachten, en 't verlij
Verachten voor de hand die schuldigh is als sij; Min die zoo langh sy zijn zijn willen dat sij moeten, 130 En d'eerste Sonde boeten
Jn ijeder een sijn werck,
En maken elck sijn hert sijn Klooster en sijn Kerck;
+ [krit] Bij vs. 112: 1 Cor. 1. 21. - vs. 114: Luc. 17. 10. 1 Cor. 15. 22. - vs. 117: 1 Timoth. 2. 5. 1. Ioh. 2. 1. - vs. 119: 1. Sam. 1. 13. - vs. 120: Colos. 2. 13, 1. 19. 20. - vs. 122: 1. Sam. 16. 7. 8. - vs. 124: Psal. 94. 9. - vs. 126: Col. 2. 13. Act. 4. 12. - vs. 131: Gen. 3. 17. vs. 104 haer-haer and. HS.: hun-hun - vs. 105 misdaet and. HS.: Sonden - vs. 128 voor K.a.:
81
+
Min, (dorstmen 't dencken, minst) die meest de Joden laken En schricken te genaken,
135 En spouwen op den mond
Die daglix roemen derft van 'tspouwen in dyn' wond: Min emmers die sich meest op dijne Minn betrouwen, En offren, van berouwen,
Een hongerige maegh
140 Daer dij de nuchtren aêm in 'tsmeecken uyt behaegh? Behaeghde 't dij dan oyt in 't midden onder 't quijnen En 'tsmeecken te verschijnen
Van drij in dijnen naem,
Hier zijn wij duzenden en noch zoo veel te saem: 145 Strij voor de duzenden die voor dijn' eere strijden,
Help Israël ontlijden, En Babijlon vergaen;
Slae op de duzenden die op dijn' strijders slaen;
Maer slae hun oock in 't hert den Blixem dijner Waerheit, 150 Verlichtse met de klaerheit
Die onse Baken is;
Maeck van haer steghe steen een vleessiger Gewiss; Schepp Paulen onder haer, die Saulen willen heeten, En, vele, niet en weten
155 Hoe lakeloosen recht,
Hoe du verdedight wordst door David dijnen knecht. Oft, staen sij eewelick in dijnen doem voorschreven Om nemmermeer te leven,
Ruym elders het getal
160 Dat dijn genadigh, komt, ten laesten hooren zal: Geley den Leideren die Dijne Waerheit leiden Daer menschen menschen weiden,
Daer menschen, in den schijn
Van menschen, min als mensch, en meer als Beesten zijn. 165 O! geeff het groeyen daer den welgeraeckten planten
Die dijne Paulen planten, En dijn' Apollos voort
Besproeyen uyt de bronn van dijn herbarend' woord; Kapp steenen uyt die Rots die op den Hoecksteen sluyten, 170 Snij Christnen uyt die kluyten,
En gunn ons 'tboden-brood
Van 's Levens tijdingen gedragen in de dood:
+ [krit] Bij vs. 143: Math. 18. 19. 20. - vs 152: Ezech. 11. 19. - vs. 167: 1. Cor. 3. 6. - vs. 168: Math. 21. 42. - vs. 172: Ioh. 3. 16. 1. Ioh. 4. 9. Ioh. 5. 25. Luc. 2. 10.
vs. 133 de Joden and. lez.: dijn' kruyssers als in Ot. - vs. 144 zijn wij and. HS. eerst: zijnder - vs. 147 and. HS.: En Babel ondergaen, - vs. 149 oock in 't and. HS.: door het - vs. 164
+
Off Zion mogelick den voorspoet harer muren Ten loere van haer' Buren
175 Zoo sien besteden moght
Dat Israël van niews aen Iuda werd' verknocht, En beid' aen eenen Disch haer' zielen wilden spijsen.
Oh! sal de Sonn noch rijsen Van zoo gewenschten dagh
180 Dat Juda dit belev' en Israël belach'?
Geluckigh, zoo sij rijst, die tuygen sullen wesen Van 'tlieffelicke wesen,
En sien den Wolff het Schaep
Noch dreighen met den tand, noch stooren in den slaep; 185 Geluckigh dien 'tgeluck geluckich zal beklijven,
Om erffelick te blijven Jnborghers van dijn' Stad.
Heer, maeck hem aller een die dus voor allen bad. Hag. 13o. Octob.1).
+ [krit] Bij vs. 176: Ut omnes unum sint. Ioh. 1. 17. 21. - vs. 188: Ps. 27. 4. vs. 185 in K.b. is 'tgeluck uitgevallen.
1) De datum staat onder het andere HS. met de woorden: O mucro Iehouae, usquequo non quiesces? Ierem. 47. 6.