Gemeente: Heemskerk Plaats: Heemskerk
Plangebied: plangebied Heem 6 aan de Marquettelaan. Het onderzoeksgebied bevindt zich ten zuiden van de Marquettelaan, ten oosten van de Rijksstraatweg en ten westen van de Kerkweg, in de bebouwde kom van Heemskerk (figuur 1).
Omvang plangebied: circa 4,8 ha Centrumcoördinaten: 105.249/503.378
Nieuwste tijd (=Nieuwe tijd C)
Romeinse tijd
0DUTXHWWHODDQ
:3:3 :3 :3
:3 :3 :3 :3
QXPPHUZHUNSXWZHUNSXW NDGDVWUDOHJUHQV JUHQVSODQJHELHG
OHJHQGD :3
P +PKPZRU73RNWREHU
KRRJWHPDDLYHOGLQFPWRY1$3
2 Bureauonderzoek
In het plangebied heeft nog geen archeologisch vooronderzoek plaatsgevonden. Er is een gecom-bineerd bureauonderzoek en PvE opgesteld (Kok e.a., 2010). De resultaten van dit bureauonder-zoek worden hier kort beschreven en waar nodig aangevuld.
Geologische, geomorfologische en bodemkundige gegevens
Het plangebied ligt boven de noordelijke uitloper van een strandwal die rond 2500 voor Chr. is ont-staan (Kok e.a., 2010). Deze lag direct ten zuiden van de monding van het Oer-IJ. Mogelijk is de strandwal vervolgens overslibd met kwelderafzettingen. Vanaf 1500 voor Chr. werden in het plan-gebied Oude Duinen gevormd. Het is denkbaar dat in het planplan-gebied plaatselijk veen (Hol land-veen) voorkomt. In eventuele laagten tussen duinruggen heeft veenvorming plaatsgevonden.
Volgens de geomorfologische kaart is in het gehele plangebied sprake van afgravingen of egalisa-ties (Stiboka, 1979: code 2M49). De bodem in het plangebied bestaat uit vlakvaaggron den (nat, kalkarm zand met roest en grijze vlekken; http://archis2.archis.nl: code Zn21) met grondwatertrap IV (gemiddeld hoogste grondwaterstand lager dan 0,4 m -Mv, gemiddeld laagste grondwaterstand tussen 0,8 en 1,2 m -Mv). Volgens de gemeente is de gemiddeld hoogste grondwaterstand circa 0,8 m -Mv.
Historische gegevens
De oudste relevant kaart is die van Jan Jansz. Dou uit de 18e eeuw (Koene e.a., 2003). Op deze kaart wordt geen bebouwing in het plangebied afgebeeld. Direct ten westen van het plangebied wordt de
‘Grooten Houtweg’ weergegeven (huidige Rijksstraatweg). Direct ten oosten van het plan gebied ligt de ‘Kerkwegh’ (huidige Kerkweg) die vermoedelijk al uit de late fase van de Vroege Middeleeuwen dateert. Deze weg maakt deel uit van de doorgaande route over de strandwal. Op de kadastrale minuut uit circa 1830 en latere topografi sche kaarten (http://www.watwaswaar.nl) staat binnen het plangebied geen bebouwing afgebeeld. Het bestaat geheel uit bos, maar is wel onderverdeeld in langgerekte per-celen van uiteenlopende formaten. Een dergelijke percelering is ook ten noorden van het plangebied afgebeeld en eveneens op de Heemskerkergeest. Deze percelering is op het Actueel Hoogtebestand Nederland (AHN) herkenbaar in de vorm van lang gerekte verhogingen (fi guur 2). Het bos maakte deel uit van het landgoed van Kasteel Marquette, dat ten noordoosten van het plangebied ligt.
Direct ten oosten van het plangebied ligt de Heemskerkergeest (Koene e.a., 2003). Geesten zijn hoger gelegen zandgronden die uitermate geschikt waren voor akkerbouw. Het verbaast dan ook niet dat hier veel aardewerkscherven zijn aangetroffen die een aanwijzing vormen voor bewoning van de Romeinse tijd tot en met de Late Middeleeuwen (AMK-terrein 13957).
JUHQVSODQJHELHG
$5&+,6ZDDUQHPLQJ
$5&+,6ZDDUQHPLQJVQXPPHU
PRQXPHQWQXPPHU JHUHJLVWUHHUG$0.WHUUHLQ
OHJHQGD
P
+PKPZRU.$VHSWHPEHU
Figuur 3. Overzicht bekende archeologische informatie rondom het plangebied (binnen 1 km).
Archeologie
AMK-terreinen en ARCHIS-waarnemingen/ARCHIS-vondstmeldingen
Uit het plangebied zijn geen archeologische vondsten bekend. In de omgeving van het plange bied (binnen circa 1 km) zijn wel veel vondsten aangetroffen (figuur 3). Het betreft resten uit de Brons-tijd, Late IJzerBrons-tijd, Romeinse Brons-tijd, Vroege Middeleeuwen, Late Middeleeuwen en Nieuwe tijd. De meeste archeologische resten zijn ten noorden en oosten van het plangebied gevonden. Hieronder wordt alleen ingegaan op de direct relevante archeologische gegevens (voor de overige archeolo-gische gegevens wordt verwezen naar Kok e.a., 2010):
AMK-terrein 13955: het betreft De Oudendijk uit de Late Middeleeuwen/Nieuwe tijd. Het is een -
terrein van archeologische waarde.
AMK-terrein 1391: het betreft een terrein met bewoningssporen uit de IJzertijd en Romeinse tijd -
(graf). Hier ligt een heuvel die een natuurlijke oorsprong heeft en opgehoogd is. In de ophogingsla-gen is (vroeg-)middeleeuws aardewerk aangetroffen. De heuvel diende in de Late Middeleeuwen als ‘huldtoneel’ waar de bevolking in de Late Middeleeuwen nieuwe lands heren huldigde (Molenaar, 2009). Het terrein heeft een zeer hoge archeologische waarde en is een Rijksmonument.
AMK-terrein 13957: het betreft een groot terrein op de oude geest van Heemskerk waar vond--
sten uit de Merovingische tijd en Karolingische tijd zijn aangetroffen. Aan het terrein is een hoge archeologische waarde toegekend.
Overige archeologische gegevens
Op de Heemskerkergeest zijn door leden van de werkgroep Heemskerk-Beverwijk van de Archeo-logische Werkgemeenschap voor Nederland (AWN) veel aardewerkscherven uit de periode Romeinse tijd t/m Late Middeleeuwen gevonden. In 2007/2008 is op het AMK-terrein op de geest een archeologisch booronderzoek uitgevoerd (Molenaar, 2009). Tijdens het booronderzoek zijn wel aanwijzingen gevonden voor de aanwezigheid van een archeologisch niveau uit de Romeinse tijd, maar niet voor een dergelijk niveau uit de Middeleeuwen, ondanks de vele oppervlaktevond sten uit die tijd. Vermoedelijk zijn de middeleeuwse vondstlagen door latere, intensieve bodem be werking verstoord. Het is goed denkbaar dat eventuele bewoningssporen zich uitstrekken tot buiten de grenzen van het AMK-terrein, ook tot in het onderhavige plangebied.
Huidig grondgebruik
Het plangebied was tot een maand voor het onderzoek in gebruik als bos. Het bos is kort voor het proefsleuvenonderzoek gerooid. Daarna is de bouwvoor in het plangebied gefreesd. Mogelijk is de bodem als gevolg van boomwortels, omgewaaide bomen en het rooien van het bos lokaal ver-stoord, waardoor eventuele archeologische waarden aangetast zijn.
Toekomstig grondgebruik
De gemeente Heemskerk is voornemens het plangebied te gebruiken voor de uitbreiding van de begraafplaats Eikenhof. Toekomstige graven moeten ten minste 0,3 m boven de gemiddelde hoge grondwaterstand liggen. Het gebied zal worden opgehoogd. Toekomstige graven zullen niet dieper worden aangelegd dan 0,5 m onder het huidige maaiveld. Enkele kabels en leidingen wor den aange-legd tot maximaal 0,8 m onder het huidige maaiveld. Eventuele archeologische waarden die binnen de ontgravingsdiepte liggen, worden bedreigd. De ingrepen beslaan circa 2,0 ha van het plangebied.
Gespecificeerde archeologische verwachting
Het bureauonderzoek (Kok e.a., 2010) gaat uit van de volgende gespecificeerde archeologische verwachting. De kans op resten uit de Romeinse tijd en Vroege Middeleeuwen is zeer hoog. De kans op resten uit de Late IJzertijd, Late Middeleeuwen en Nieuwe tijd is hoog. De kans op res ten uit de periode Late Bronstijd t/m Midden IJzertijd is middelhoog. De kans op archeologische resten uit de periode Laat Neolithicum t/m Vroege Bronstijd is laag.
Op grond van deze verwachting is een waardestellend archeologisch onderzoek aanbevolen in de vorm van een proefsleuvenonderzoek.