2.2 Aanleiding en Ontwikkeling van het Projectplan
2.2.2. Actuele Vraagstukken en Kansen
Naast de concrete casus van de Scryption collectie, die dicht bij Onterfd Goed staat, vormen actuele vraagstukken ook aanleiding tot vorming van het projectplan. Deze paragraaf biedt een algemene kijk op deze actuele vraagstukken die een rol hebben gespeeld in de totstandkoming van het
pilotproject. In H.3 Analyse Praktijk worden de vraagstukken en kansen individueel nader onderzocht en wordt nader ingegaan op de keuzes die het projectbureau daarbij heeft gemaakt.
Methode van onderzoek
Ten behoeve van de herdefiniëring van het projectplan en mijn onderzoek daarbij heb ik een korte analyse gemaakt van de relevante vraagstukken en problemen die raakvlak hebben met het project. Na een algemene inventarisatie daarvan heb ik besloten om de onderwerpen nader te analyseren. In eerste instantie om aan de hand van nieuw verkregen inzichten het projectplan te herijken en concretiseren. In tweede instantie is het verdiepende onderzoek van waarde geweest bij vergroten van de eigen kennis over de onderwerpen en daarbij dus ook voor het afnemen van de interviews.
Vraagstukken
Tijdens het ontwikkelen projectplannen voor het pilotproject binnen de muren van Onterfd Goed kwamen de volgende vraagstukken en problemen naar voren, te weten:
12 Onterfd Goed, “W.F. Hermans”, http://www.onterfdgoed.nl/?page_id=1128, geraadpleegd 20 mei 2014 13 C.Hartong, Onterfd Goed, Jaarverslag Onterfd Goed 2013 (‘s-Hertogenbosch, mei 2014)
Naar schatting ligt zo`n 90% van de collecties in Nederland in depot, buiten bereik van publiek14.
Publiek heeft geen duidelijk eenduidig overzicht van de collecties die voor Nederland van nationaal belang zijn.
Publiek heeft geen beeld van wat er in de depots staat, en wat daar de waarde van is. Er zijn veel musea met soortgelijke collecties.
Museumdepots zijn overvol; musea kampen met ruimteproblemen. 15
Er zijn nog veel onduidelijkheden en dillema’s als het gaat om ontzamelen, zoals bleek bij de verkoop van de Dumas door Museum GoudA, Het Wereldmuseum te Rotterdam, de
collectie typmachines van W.F.Hermans van het voormalige Scryption en de boekencollectie van de bibliotheek van het Koninklijk Instituut voor de Tropen te Amsterdam die nu naar Alexandrië (Egypte) wordt overgebracht.
Collecties van Nationaal belang worden niet goed beschermd en kunnen in de huidige situatie op straat komen te staan, zoals bleek bij de Scryption Collectie.
Er liggen nog kansen op het gebied van collectiemobiliteit.
In de museumbrief Samen werken, samen sterker16 van minister Bussemaker van het ministerie van OCW (10 juni 2013) aan de Tweede Kamer worden de volgende problemen aangekaart die
relevantie hebben de problemen zoals die hierboven bij Onterfd Goed zijn benoemd: ‘De samenwerking tussen musea onderling en tussen musea en overige
(erfgoed)instellingen, zowel op inhoudelijk gebied, als wat betreft bedrijfsvoering, komt nog onvoldoende tot stand.
Grote delen van de collecties liggen in depot en zijn te weinig beschikbaar voor publiek. Bij 59% van de Nederlanders is de belangstelling voor ons erfgoed niet of nauwelijks gewekt;
zij bezoeken zelden of nooit een museum.
De mogelijkheden van digitale ontwikkelingen worden nog onvoldoende benut.
De publieke middelen die beschikbaar zijn voor onze musea staan onder druk, terwijl door de
economische crisis minder sponsorgelden vrijkomen. De toenemende concurrentie op de vrijetijdsmarkt maakt dat de musea het komende decennium alle zeilen moeten bijzetten om
niet aan betekenis in te boeten.
De collectie wordt onvoldoende beschermd, zoals blijkt uit de recente discussies over het
14”De adoptiebalie voor Nederlands Erfgoed”, radio EenVandaag, uitgezonden 11 maart 2014,
http://www.eenvandaag.nl/binnenland/49771/de_adoptiebalie_voor_nederlands_erfgoed
15 ICCROM, ICCROM-UNESCO International Storage Survey 2011,
http://www.iccrom.org/ifrcdn/eng/news_en/2011_en/various_en/10_21StorageSurveyResults_en.pdf, geraadpleegd 11 mei 2014
16 J. Bussemaker, Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, Museumbrief. Samen werken, samen sterker, Kamerstuk 10 juni 2013, (Den Haag, 2013), http://www.rijksoverheid.nl/documenten-en-
publicaties/kamerstukken/2013/06/10/museumbrief-samen-werken-samen-sterker.html, geraadpleegd 4 maart 2014
Wereldmuseum en het museum Gouda. 17’
In de museumbrief wordt door minister Bussemaker (Cultuur) het voorstel gedaan om tot en met 2016 als maatregel een budget van 2 miljoen euro per jaar vrij te maken ‘om samenwerking van musea te stimuleren op gebied van educatie, zichtbaarheid van collectie, publieksbereik,
wetenschap en het gebruik van digitale mogelijkheden.18’ Daarnaast wordt als maatregel genoemd om te werken aan een nieuwe Erfgoedwet waarin ‘de bescherming van collecties van nationaal belang wordt geregeld.19’ Aan deze wet wordt gewerkt en is op het moment van schrijven nog niet vrijgegeven. De verdeling van de vrijgemaakte gelden voor samenwerkingsprojecten loopt via het Mondriaan Fonds dat in dat kader dan ook de regeling “Samenwerking Musea” heeft ontwikkeld20. Omdat het project PCN inspeelt op zowel samenwerking tussen culturele instellingen, het digitaal publieksvriendelijk toegankelijk maken van nationaal erfgoed en het verhogen van de
collectiemobiliteit vanuit de samenwerking die al loopt, sluit het enorm goed aan op de problemen en kansen die Bussemaker noemt. Het gaat in het project van PCN om:
het verbinden van erfgoedinstellingen.
het gezamenlijk online presenteren en toegankelijk maken van gezamenlijk erfgoed. de collectiemobiliteit tussen collectiehoudende instellingen vanuit de samenwerking te
verbeteren.
het aangaan van discussies en het gesprek over collectierationalisering.
In de toekomst gezamenlijk projecten op te starten op gebied van educatie en presentatie van erfgoed.
Daarbij biedt het pilotproject een methode om transparant collecties te waarderen en rationaliseren en de discussie aan te jagen om te komen tot nieuwe ideeën, richtlijnen en projecten. De
museumbrief is het bewijs geweest dat de problemen zoals die bij Onterfd Goed benoemd zijn niet alleen leven, maar dat de overheid de problemen inziet en er iets aan wilt doen. Het projectbureau ziet samenwerking in als een middel om te werken aan de problemen. Zoals de museumbrief het zegt: Samen sterker.
17 Ibidem, P.1 18 Ibidem, P.2 19 Ibidem, P.2
20 Rijksoverheid, “Extra geld voor musea die samenwerken” (versie 28-11-2013),
http://www.rijksoverheid.nl/nieuws/2013/11/28/extra-geld-voor-musea-die-samenwerken.html, geraadpleegd 4 maart 2014
H3. Analyse Praktijk
Dit hoofdstuk biedt een overzicht en inhoudelijke analyse van de ethische vraagstukken, problemen en enkele nieuwe ideeën rond de thematiek van Collectie Nederland, collectiemobiliteit,
publiekstoegankelijkheid, ontzamelen en collectierationalisering en samenwerking. Hoewel de thema’s onderling een grote samenhang hebben is in dit hoofdstuk getracht de onderdelen apart te bespreken in de volgende paragraven: Collectie Nederland en Collectiebeleid, waarbij de laatste dieper in zal gaan op de volgende sub thema’s: verzamelen, ontzamelen, Bescherming Nationaal Erfgoed, Collectiemobiliteit en Samenwerking.
3.1 Collectie Nederland
Voor een goed begrip van de positie van Collectie Nederland binnen het project PCN is het relevant het te hebben over de definitie van het begrip Collectie Nederland en het wat dan het belang ervan is in Nederland.