Aard van het onderzoek

Zoals in de vorige paragraaf is beschreven, is het doel van het onderzoek tweeledig. Enerzijds is er sprake van een descriptief onderzoeksdoel, anderzijds gaat het om een theorievormend onderzoek. De onderzoeksgegevens en het daaruit voortvloeiende analyseschema worden verkregen door een tekstanalyse. Het gaat hier dus om een kwalitatief onderzoek. Er zullen diverse schriftelijke

advertenties van het Nederlandse Rode Kruis onderworpen worden aan een analyse waarbij de identificatie en categorisatie van expressieve taalgebruikstrategieën centraal zullen staan. Wat de empirische cyclus betreft, is er dus sprake van een inductief onderzoek (Baxter en Babbie 2004: 72). Op basis van specifiek materiaal, zal er gezocht worden naar verschijningsvormen en patronen daarin van expressieve taalgebruikstrategieën.

5.3 Operationalisatie

Voor dit onderzoek is het van belang dat duidelijk wordt wat precies onder expressieve

taalgebruikerstrategieën verstaan wordt en hoe deze zich onderscheiden van de gevallen waarin slechts sprake is van grading. De kenmerken van expressieve taalgebruikstrategieën worden hieronder op een rijtje gezet:

- Het gaat om middelen die een evaluatief aspect, dat zowel positief als negatief van aard kan zijn, toevoegen aan een uiting. Expressieve taalgebruikstrategieën hebben dus een

houdingsexpressieve functie.

- Expressieve taalgebruikstrategieën zijn pragmatische operaties.

- Expressieve taalgebruikstrategieën zijn retorische middelen die als doel hebben om een tekst overtuigender te maken.

- Expressieve taalgebruikstrategieën zijn niet hetzelfde als expressieve taalhandelingen. In het laatste geval gaat het om de taalhandeling in zijn geheel die als doel heeft om uitdrukking te geven aan de geestesgesteldheid van de zender met betrekking tot een stand van zaken. Bij

31 expressieve taalgebruikstrategieën gaat het echter om het toevoegen van een evaluatief aspect aan een uiting.

Het belangrijkste onderscheid tussen expressieve taalgebruikstrategieën en grading is dat er in het eerste geval sprake is van een pragmatische operatie, waarbij het dus gaat om de onderliggende of impliciete betekenis en dat er in het tweede geval sprake is van een semantische operatie, waarbij het gaat om de communicatieve waarde van de uiting. Het doel van grading is, anders dan bij expressieve taalgebruikstrategieën, het versterken van de betekenis van een uiting door middel van accentuering en precisering. Waar het bij grading om een descriptieve beschrijving van de stand van zaken gaat, gaat het bij expressieve taalgebruikstrategieën om een houdingsexpressieve functie.

5.4 Materiaal

Voor dit onderzoek zal gebruikgemaakt worden van persuasieve teksten van het Nederlandse Rode Kruis uit de periode 1945-2008. Het tekstcorpus is eerder samengesteld in het kader van een masterscriptie door Els Hoenbroek (2008) en omvat zowel fondsenwervingbrieven, advertenties en folders. Voor het onderhavige onderzoek is een selectie gemaakt uit het totale tekstscorpus van de masterscriptie van Els Hoenbroek (2008), waarbij alleen teksten geselecteerd zijn waarin ook daadwerkelijk sprake is van één of meer (mogelijke) expressieve taalgebruikstrategieën. Uiteindelijk heeft dit een tekstcorpus opgeleverd van in totaal vierenvijftig teksten.

Uiteraard maakt het Nederlandse Rode Kruis gebruik van nog meer middelen om de

Nederlandse bevolking te overtuigen, zoals radio- en televisiecommercials en het internet, maar deze worden in dit onderzoek buiten beschouwing gelaten. De keuze is op dit tekstcorpus gevallen, omdat het om een omvangrijk en divers tekstcorpus gaat, zodat de analyse op basis van tamelijk veel materiaal kan worden uitgevoerd. Daarnaast gaat het om een representatief tekstcorpus als het gaat om persuasieve teksten. De bron van het materiaal, in dit geval het Nederlandse Rode Kruis, is hier niet zozeer van belang, het gaat vooral om de aard van de teksten. Het doel van de organisatie is om de Nederlandse bevolking over te halen om het Rode Kruis te steunen, veelal in de vorm van giften. Hoewel het hier, anders dan bij commerciële advertenties, om een ideëel doel gaat, zijn de middelen die worden ingezet om de ontvangers van de tekst te overtuigen niet anders dan in commerciële advertenties.

Uiteraard zal in dit onderzoek gebruikgemaakt worden van materiaal waarin expressieve taalgebruikstrategieën onderscheiden kunnen worden. Materiaalselectie zal dus ook plaatsvinden op

32 basis van dat criterium en de omvang van het corpus zal mede afhangen van de mate waarin

expressieve taalgebruikstrategieën voorkomen en de diversiteit ervan.

5.5 Analyseprocedure

Op basis van de theoriebespreking en aan de hand van schriftelijk advertentiemateriaal van het Nederlandse Rode Kruis zal er een inventarisatie plaatsvinden van mogelijke expressieve

taalgebruikstrategieën en van gevallen waarin zowel sprake is van grading als van een expressieve taalgebruikstrategie. De eerste stap in de analyse zal dan ook bestaan uit de selectie van materiaal waarin sprake is van expressieve taalgebruikstrategieën. Om te bepalen of er sprake is van een dergelijke strategie en of deze wordt gecombineerd met een geval van grading, zal ik mij baseren op de operationalisatie zoals deze hierboven is beschreven. Per geval zal beredeneerd worden waarom er sprake is van een expressieve taalgebruikstrategie en of er ook sprake is van grading. Op basis van de analyse van het materiaal zal er een inventarisatie tot stand komen van vormen van expressieve taalgebruikstrategieën. Het uiteindelijke doel van dit onderzoek zal zijn om deze verschillende verschijningsvormen te categoriseren en onder te brengen in een bruikbaar analyseschema, dat geschikt is voor volgend onderzoek naar expressieve taalgebruikstrategieën.

33 6. Analyse

In dit hoofdstuk staat de analyse van het tekstcorpus van het Nederlandse Rode Kruis centraal. Uiteraard zullen de verschillende verschijningsvormen van expressieve taalgebruikstrategieën, al dan niet in combinatie met grading, aan de orde komen, maar er zal ook aandacht zijn voor de gevallen waarin er geen sprake van expressieve taalgebruikstrategieën. Deze gevallen worden opgenomen om zo het begrip expressieve taalgebruikstrategie verder te specificeren en te verduidelijken, zodat het in vervolgonderzoek goed gehanteerd kan worden. In Bijlage I is de analyse van alle expressieve taalgebruikstrategieën in het tekstmateriaal te vinden.