In de jaarrekening zijn de vermogensbeheerkosten verantwoord volgens de Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving 610. Dit betreft de gefactureerde kosten.
Niet-gefactureerde kosten van de externe vermogensbeheerders zijn in de jaarrekening gesaldeerd met beleggingsresultaten. Het gevolg is dat in de jaarrekening (Toelichting op de enkelvoudige staat van baten en lasten, zie de tabel Beleggingsresultaten netto) een lager bedrag aan kosten is verantwoord dan in het bestuursverslag. De onderstaande tabel geeft de aansluiting tussen beide weer.
in € mln Totaal 2021 Totaal 2020
Bestuursverslag
Rechtstreeks gefactureerde kosten: Beheervergoeding 609 475
Verschil: 4.987 3.073
Betreft: niet rechtstreeks gefactureerde kosten
(onderdeel van beleggingsresultaten in de jaarrekening) Aansluiting kosten vermogensbeheer jaarrekening
Ontwikkeling totale beleggingskosten
In de tabel 'Ontwikkeling totale beleggingskosten per categorie' is het totaal aan beheer- en prestatievergoedingen opgenomen per beleggingscategorie.
Om meer inzicht te geven in de hoogte van de kosten en de ontwikkeling in de loop van de tijd zijn daarnaast twee ratio’s berekend: ‘% per cat.’ en
‘% v/h totaal’. Bij de eerste worden de kosten van een beleggingscategorie afgezet tegen het vermogen (NAV) van die betreffende beleggingscategorie.
Hiermee wordt inzicht gegeven in hoe duur een beleggingscategorie is. Bij de ratio ‘% v/h totaal’ worden de kosten van een beleggingscategorie afgezet tegen het totale vermogen van ABP. Met deze ratio maken we inzichtelijk welke beleggingscategorie de grootste bijdrage heeft aan het totale kostenniveau.
Zoals uit de tabel blijkt is het kostenniveau van alternatieve beleggingen (0,83%) hoger dan dat van de categorie met de laagste kosten, vastrentende waarden (0,09%). De categorie alternatieve beleggingen maakt 10,1%
van de portefeuille uit, en is verantwoordelijk voor 76,1% van de
vermogensbeheerkosten. Als bestuur kijken we kritisch naar deze kosten. Met name private equity is een asset-categorie met een hoge vergoeding. Deze categorie heeft in 2021 wel een aanzienlijke positieve bijdrage geleverd aan het rendement en zorgt voor een betere risicospreiding.
Van illiquide beleggingen zijn de werkelijke kosten over het vierde kwartaal niet altijd tijdig beschikbaar. In deze gevallen zijn de werkelijke kosten tot en met het derde kwartaal opgenomen en aangevuld met schattingen voor het vierde kwartaal. Deze schattingen zijn gebaseerd op de werkelijke kosten van het vierde kwartaal van het jaar daarvoor.
Inhoud
Resultaten: Solide beheer van het pensioenvermogen ABP Jaarverslag 2021 66
In € mln 2021 2020
Gemiddeld belegd vermogen
% per cat. % v/h totaal Gemiddeld belegd vermogen
In € mln % per cat. % v/h totaal
Vastrentende waarden 443 0,086 136 0,030
Staatsobligaties 98.935 14 0,014 0,003 86.254 36 0,041 0,008
Bedrijfsobligaties 71.933 371 0,516 0,072 63.428 66 0,104 0,014
Obligaties opkomende markten 27.532 58 0,211 0,011 19.033 34 0,179 0,007
Inflatiegerelateerd 3 0,001 6 0,001
Inflatiegerelateerde obligaties 1.502 2 0,118 0,000 10.640 5 0,043 0,001
Alternative inflation 686 1 0,135 0,001 742 1 0,100 0,000
Aandelen 257 0,050 478 0,104
Aandelen ontwikkelde landen 139.940 126 0,090 0,024 116.616 261 0,224 0,057
Aandelen opkomende landen 40.187 131 0,326 0,025 35.412 217 0,612 0,047
Alternatieve beleggingen 4.290 0,828 2.387 0,522
Vastgoed 48.622 250 0,513 0,048 42.750 174 0,407 0,038
Private equity 35.605 3.372 9,471 0,651 25.934 1.411 5,441 0,309
Opportunity fund 556 27 4,789 0,005 679 -14 -2,047 -0,003
Grondstoffen 31.250 30 0,095 0,006 19.358 59 0,305 0,013
Infrastructuur 17.946 136 0,760 0,026 15.600 148 0,947 0,032
Hedgefondsen 16.862 476 2,823 0,092 20.474 609 2,974 0,133
Overlay 64 0,012 10 0,002
Overlay & overig -13.341 64 0,012 196 10 0,002
Totaal
beheer-en prestatievergoedingbeheer-en 518.216 5.056 0,976 457.117 3.016 0,660
Ontwikkeling totale beleggingskosten per categorie Inhoud
Resultaten: Solide beheer van het pensioenvermogen ABP Jaarverslag 2021 67
In € mln 2021 2020
Gemiddeld belegd vermogen
% per cat. % v/h totaal Gemiddeld belegd vermogen
% per cat. % v/h totaal
Vastrentende waarden 204 0,039 135 0,029
Staatsobligaties 98.935 14 0,014 0,003 86.254 36 0,041 0,008
Bedrijfsobligaties 71.933 138 0,192 0,027 63.428 65 0,103 0,014
Obligaties opkomende markten 27.532 52 0,188 0,010 19.033 34 0,179 0,007
Inflatiegerelateerd 3 0,001 5 0,001
Inflatiegerelateerde obligaties 1.502 2 0,118 0,000 10.640 5 0,043 0,001
Alternative inflation 686 1 0,135 0,000 742 1 0,100 0,000
Aandelen 273 0,053 195 0,043
Aandelen ontwikkelde landen 139.940 158 0,113 0,031 116.616 112 0,096 0,024
Aandelen opkomende landen 40.187 114 0,285 0,022 35.412 83 0,235 0,018
Alternatieve beleggingen 1.086 0,209 1.130 0,247
Vastgoed 48.622 188 0,387 0,036 42.750 206 0,483 0,045
Private equity 35.605 538 1,510 0,104 25.934 475 1,831 0,104
Opportunity fund 556 10 1,794 0,002 679 12 1,721 0,003
Grondstoffen 31.250 44 0,139 0,008 19.358 51 0,261 0,011
Infrastructuur 17.946 105 0,583 0,020 15.600 108 0,695 0,024
Hedgefondsen 16.862 202 1,195 0,039 20.474 278 1,359 0,061
Overlay 64 0,012 10 0,002
Overlay & overig -13.341 64 0,012 196 10 0,002
Totaal beheervergoedingen 518.216 1.629 0,314 457.117 1.476 0,323
Ontwikkeling totale beheervergoedingen per categorie Inhoud
Resultaten: Solide beheer van het pensioenvermogen ABP Jaarverslag 2021 68
In € mln 2021 2020
Gemiddeld belegd vermogen
% per cat. % v/h totaal Gemiddeld belegd vermogen
% per cat. % v/h totaal
Vastrentende waarden 239 0,046 1 0
Staatsobligaties 98.935 - - - 86.254 - -
-Bedrijfsobligaties 71.933 233 0,323 0,045 63.428 1 0,001
-Obligaties opkomende markten 27.532 6 0,022 0,001 19.033 - -
-Inflatiegerelateerd - - - -
-Inflatiegerelateerde obligaties 1.502 - - - 10.640 - -
-Alternative inflation 686 - - - 742 - -
-Aandelen -16 -0,003 282 - 0,062
Aandelen ontwikkelde landen 139.940 -32 -0,023 -0,006 116.616 149 0,128 0,033
Aandelen opkomende landen 40.187 16 0,041 0,003 35.412 133 0,377 0,029
Alternatieve beleggingen 3.206 0,619 1.257 - 0,275
Vastgoed 48.622 61 0,126 0,012 42.750 -33 -0,076 -0,007
Private equity 35.605 2.835 7,961 0,547 25.934 936 3,61 0,205
Opportunity fund 556 17 2,994 0,003 679 -26 -3,768 -0,006
Grondstoffen 31.250 -14 -0,045 -0,003 19.358 9 0,044 0,002
Infrastructuur 17.946 32 0,177 0,006 15.600 39 0,252 0,009
Hedgefondsen 16.862 275 1,628 0,053 20.474 331 1,616 0,072
Overlay - - - -
-Overlay & overig -13.341 - - 196 - -
-Totaal prestatievergoedingen 518.216 3.428 0,661 457.117 1.540 - 0,337
Ontwikkeling totale prestatievergoedingen per categorie Inhoud
Resultaten: Solide beheer van het pensioenvermogen ABP Jaarverslag 2021 69
Ontwikkeling totale beheervergoedingen
Voor de portefeuille als geheel zijn de beheervergoedingen marginaal gedaald met 0,01%-punt, tot 0,31% (zie tabel 'Ontwikkeling totale beheervergoedingen per categorie'). De beheervergoedingen per beleggingscategorie laten voor een aantal asset-categorieën verschillen zien ten opzichte van 2020.
Opvallend zijn bedrijfsobligaties: voor deze categorie komt het verschil doordat hedgefondsbeleggingen die zijn gericht op vastrentende waarden zijn verplaatst naar de categorie bedrijfsobligaties. Dit type beleggingen wordt extern beheerd en heeft een hoger kostenniveau dan de intern beheerde portefeuille voor bedrijfsobligaties. De toename van de beheerkosten bij de beide categorieën aandelen wordt enerzijds veroorzaakt door een stijging van het vermogen en anderzijds door meer extern beheer. De kosten bij vastgoed en infrastructuur zijn gedaald door een toename van directe investeringen ten koste van relatief dure extern beheerde fondsbeleggingen. Bij private equity wordt na het verstrijken van de investeringsperiode de beheervergoeding berekend over het geïnvesteerd vermogen. Als gevolg van waardestijgingen van de private equity-portefeuille dalen de relatieve beheervergoedingen.
Ontwikkeling totale prestatievergoedingen
De totale prestatievergoedingen zijn zowel in absolute als relatieve zin gestegen ten opzichte van 2020; zie de tabel 'Ontwikkeling totale prestatievergoedingen per categorie'. Binnen de portefeuille zijn in het bijzonder de prestatievergoedingen bij private equity fors gestegen. Bij aandelen ontwikkelde landen en aandelen opkomende landen is juist sprake van een daling. Deze fluctuaties hangen samen met de behaalde rendementen van deze asset-categorieën in 2021 en 2020 ten opzichte van de benchmark of een absolute rendementsdoelstelling. De stijging bij bedrijfsobligaties is te verklaren door de verplaatsing van een deel van de extern beheerde hedgefondsbeleggingen naar deze asset-categorie.
In 2021 heeft private equity vóór aftrek van kosten een bruto-rendement behaald van € 17,4 miljard. Na aftrek van alle beheer- en prestatievergoedingen bedraagt het nettorendement € 14,1 miljard (= 44,6% nettorendement). De asset-categorie hedgefondsen heeft in 2021 een bruto-rendement behaald van
€ 3,1 miljard. Na aftrek van alle beheer- en prestatievergoedingen bedraagt het nettorendement € 2,6 miljard (= 16,7% nettorendement).
Binnen de totale vermogensbeheerkosten, die ondanks schaalvoordelen hoog zijn mede doordat ABP zo'n grote portefeuille heeft, hebben de
prestatievergoedingen een directe link met het rendement dat wordt behaald.
Vooral de beleggingen in illiquide beleggingen zorgen voor een toename van de prestatievergoedingen. Het bestuur ziet het als een argument voor hogere prestatievergoedingen dat deze beleggingen een zeer positieve bijdrage leveren aan het risico- en rendementsprofiel. Tegelijkertijd vinden we de absolute omvang van de prestatievergoedingen fors en moeilijk uitlegbaar naar de deelnemers die al jarenlang wachten op een verhoging van hun pensioen.
Zie ook de Vooruitblik aan het einde van dit hoofdstuk voor wat wij daaraan gaan doen.
Voor aandelenbeleggingen worden prestatievergoedingen voor externe managers bepaald op basis van het behaalde overrendement ten opzichte van een benchmark. Zowel aandelen ontwikkelde landen als aandelen opkomende landen hebben in 2021 een negatief overrendement behaald.
Hierdoor zijn in 2021 minder prestatievergoedingen betaald dan in 2020.
Toch worden er soms bij zo’n negatief overrendement wel kosten gemaakt voor prestatievergoedingen, terwijl op asset-categorieniveau sprake is van een negatieve performance. Dat komt doordat er specifieke afspraken kunnen worden gemaakt met externe vermogensbeheerders.
In de tabel rendement en benchmark (zie paragraaf Rendement 2021) zijn de procentuele en absolute nettorendementen voor alle asset-categorieën opgenomen.
Inhoud
Resultaten: Solide beheer van het pensioenvermogen ABP Jaarverslag 2021 70
Obligaties opkomende markten 64 53
Inflatiegerelateerd
Inflatiegerelateerde obligaties 2 8
Alternative inflation 0 0
Aandelen
Aandelen ontwikkelde landen 32 41
Aandelen opkomende landen 82 59
Alternatieve beleggingen
Vastgoed 26 34
Private equity -8 -2
Opportunity fund 1 1
Grondstoffen 14 14
Infrastructuur 61 42
Hedgefondsen 64 109
Overlay
Overlay & overig 61 38
Totaal 539 532
Ontwikkeling transactiekosten naar categorie
De totale transactiekosten zijn in 2021 met € 7,3 miljoen gestegen tot
€ 538,9 miljoen. Op asset-categorieniveau hebben zich hierbij geen grote verschillen voorgedaan ten opzichte van 2020.