DEEL 2 Integriteit
8. Beleving integriteit politieke ambtsdragers
8.3 Aandacht voor integriteit binnen de organisatie
Bestuursvoorzitters geven naar eigen zeggen op uiteenlopende wijze invulling aan hun taak om integriteit te bevorderen
Voorzitters van het dagelijks bestuur van gemeenten, provincies en waterschappen hebben de wettelijke taak om de bestuurlijke integriteit te bevorderen binnen hun organisatie. De voorzitters (resp.
burgemeesters, Commissarissen van de Koning en dijk-/watergraven) geven aan dat hieraan in de praktijk aandacht wordt besteed bij hun organisatie. Dit gebeurt volgens hen vooral door het agenderen van relevante acties of beleidsstukken of het opnemen in het inwerkprogramma voor nieuwe politieke ambtsdragers. Overigens zijn er tal van andere manieren waarop inhoud wordt gegeven aan het bevorderen van integriteit. Veertig procent van de voorzitters geeft hiervan voorbeelden. Genoemd worden onder meer trainingen, workshops of themabijeenkomsten, voortdurende aandacht, thema van gesprek bij raadsconferentie, persoonlijke gesprekken en via voorbeeldgedrag.
92%
Is zelf bekend met aanwezige regelingen, gedragscodes en maatregelen en passt deze toe
in het werk
Collega-ambtsdragers zijn bekend met aanwezige regelingen, gedragscodes en maatregelen en past deze toe in het werk
Raadsleden Wethouders Burgemeesters
MONITOR INTEGRITEIT EN VEILIGHEID OPENBAAR BESTUUR 2016 Beleving integriteit politieke ambtsdragers 88
Medebestuurders (wethouders, gedeputeerden en leden van het dagelijks bestuur) en
volksvertegenwoordigers (raadsleden, statenleden en leden van het algemeen bestuur) hebben wat minder goed zicht op de wijze waarop aandacht wordt geven aan integriteit. Wel noemen ze dezelfde zaken als de bestuursvoorzitters.
Tabel 8.6
Hoe geeft de voorzitter van het dagelijks bestuur uiting aan het integriteitsbeleid en het normenkader bij de politieke ambtsdragers? (meerdere antwoorden mogelijk)
Agenderen relevante acties/beleidsstukken 89% 72% 51%
Opnemen in inwerkprogramma nieuwe
politieke ambtsdragers 83% 56% 51%
Jaarlijkse verantwoording en rapportage 26% 26% 24%
Anders 40% 18% 17%
Weet niet 1% 12% 22%
Volksvertegenwoordigers minder goed op de hoogte van manieren waarop bestuursvoorzitters integriteitsbewust gedrag proberen te bevorderen
Overheidsorganisaties kunnen op verschillende manieren aandacht schenken aan integriteitsbewust handelen. De bestuursvoorzitters geven aan dat het initiëren van bijeenkomsten het meest voorkomt.
Vrijwel alle organisaties maken daarvan gebruik. Verder zegt men aandacht te geven aan integriteitsbewust handelen door middel van het opstellen van protocollen en de inzet van scholingsinstrumenten. Achttien procent noemt het maken van afspraken met het
volksvertegenwoordigend orgaan en zestien procent het ‘inrichten van een zorgvuldige
handhavingspraktijk’. Medebestuurders en volksvertegenwoordigers zijn minder goed op de hoogte van de manieren waarop aandacht wordt gegeven aan integriteit. Zo blijkt dat 22 procent van de
volksvertegenwoordigers niet weet wat de rol van de voorzitter hierin is.
Tabel 8.7
Hoe bevordert de voorzitter van het dagelijks bestuur het integriteitsbewust handelen van politieke ambtsdragers?
(meerdere antwoorden mogelijk)
Inzet scholings- en trainingsinstrumenten 65% 37% 36%
Afspraken met vertegenwoordigend orgaan 33% 25% 17%
Inrichten zorgvuldige handhavingspraktijk 37% 25% 14%
Anders 12% 8% 5%
Weet niet 0% 14% 22%
MONITOR INTEGRITEIT EN VEILIGHEID OPENBAAR BESTUUR 2016 Beleving integriteit politieke ambtsdragers 89
Bestuursvoorzitter primair gericht op procesmatige kant van risicoanalyses kandidaat-bestuurders
Acht op de tien voorzitters geven aan dat zij bij het selecteren van nieuwe bestuurders toezien op een zorgvuldig proces. Vier op de tien zijn zelf opdrachtgever van een (externe) risicoanalyse en iets minder dan de helft bespreekt de uitkomsten van een analyse met de kandidaat-bestuurder. De zichtbaarheid van deze activiteiten is met name bij volksvertegenwoordigers aanzienlijk lager. Ongeveer een zesde van hen is op de hoogte van de uitvoering en bespreking van risicoanalyses. Een kwart van de
medebestuurders en bijna de helft van de volksvertegenwoordigers weet niet hoe voorzitters in hun eigen organisatie hiermee omgaan.
Tabel 8.8
Hoe faciliteert de voorzitter van het dagelijks bestuur het proces van risicoanalyse voor kandidaat-bestuurders?
(meerdere antwoorden mogelijk)
VOORZITTERS
(N=165) MEDEBESTUURDERS (N=656)
VOLKSVERTEGEN-WOORDIGERS
(N=3.594)
Door toe te zien op een zorgvuldig proces 81% 62% 46%
Als opdrachtgever van een (externe)
risicoanalyse/screening 43% 38% 17%
Bespreken uitkomsten risicoanalyse met
kandidaat 47% 38% 16%
Anders 22% 4% 3%
Weet niet 3% 24% 49%
In zeven op de tien organisaties staat volgens voorzitters de ambtelijke en bestuurlijke integriteit minstens eens per jaar op agenda
Volgens de voorzitter wordt in iets minder dan de helft van de organisaties de ambtelijke en bestuurlijke integriteit jaarlijks besproken. Bijna een kwart geeft aan dat dit zelfs meerdere keren per jaar gebeurt.
Volksvertegenwoordigers en medebestuurders krijgen dit niet in alle gevallen mee. Een kwart van hen zegt niet te weten of het onderwerp wel eens op de agenda staat.
Tabel 8.9
Frequentie bespreken ambtelijke en bestuurlijke integriteit door volksvertegenwoordigers
VOORZITTER
(N=165) MEDEBESTUURDER (N=656)
VOLKSVERTEGEN-WOORDIGER
(N=3.594)
Meerdere keren per jaar 23% 28% 17%
Jaarlijks 47% 42% 34%
Minder dan eens per jaar 28% 5% 18%
Nooit 1% 0% 7%
Weet niet 1% 25% 24%
MONITOR INTEGRITEIT EN VEILIGHEID OPENBAAR BESTUUR 2016 Beleving integriteit politieke ambtsdragers 90
Verdieping: rol voorzitter van belang
Uit de verdiepende interviews blijkt dat het belang dat de voorzitter van het betreffende bestuurscollege (B&W, DB of College GS) hecht aan integriteit van cruciaal belang is voor de mate waarin het onderwerp geagendeerd wordt. Dat belang wordt soms groter geacht dan in andere gevallen. Enerzijds omdat er zich meer incidenten voordoen anderzijds ook omdat de betreffende bestuurder meer affiniteit heeft met het onderwerp. Soms komt integriteit pas op de agenda nadat zich een incident heeft voorgedaan of wanneer de nieuwe gedragscode moet worden vastgesteld.
8.4 Samenvatting
Gevraagd naar het niet-naleven van gedragsregels door collega-ambtsdragers, blijkt dat politieke ambtsdragers vooral zaken zien of menen te zien die betrekking hebben op de omgang met
vertrouwelijke informatie en belangenverstrengeling. De minst waargenomen vormen van niet-naleven van (integriteits)regels zijn ingaan op uitnodigingen voor reizen, diners, evenementen etc. en het aannemen van geschenken in strijd met de gedragscode. Politieke ambtsdragers vinden dat de collega-ambtsdragers zich bewust zijn van integer gedrag en daar naar handelen. Toch meent 20 procent dat collega-ambtsdragers de waarheid wel eens verdraaien om zichzelf in te dekken.
Negen op de tien zegt advies te zullen inwinnen wanneer zij te maken krijgen met een situatie die betrekking heeft op een mogelijke inbreuk op de integriteit.
De mate waarin een organisatie aandacht heeft voor het onderwerp integriteit valt en staat met de bevlogenheid van de voorzitter over dit onderwerp. Ze hebben de wettelijke taak om de bestuurlijke integriteit te bevorderen binnen hun organisatie. Dit gebeurt volgens de voorzitters vooral door
bijeenkomsten voor de volksvertegenwoordigers te initiëren (91%), relevante acties of beleidsstukken te agenderen (89 procent) en door het te verwerken in het inwerkprogramma voor nieuwe politieke
ambtsdragers (83 procent). In zeven op de tien organisaties staat ambtelijke en bestuurlijke integriteit volgens de voorzitters minstens eens per jaar op agenda. Medebestuurders (wethouders, gedeputeerden en leden van het dagelijks bestuur) en met name volksvertegenwoordigers (raadsleden, statenleden en leden van het algemeen bestuur) hebben wat minder goed zicht op de wijze waarop aandacht wordt geven aan integriteit dan de voorzitters.
MONITOR INTEGRITEIT EN VEILIGHEID OPENBAAR BESTUUR 2016 Integriteitsbeleid ambtelijke organisatie en bestuur 91
HOOFDSTUK
Integriteitsbeleid ambtelijke organisatie en bestuur
9
MONITOR INTEGRITEIT EN VEILIGHEID OPENBAAR BESTUUR 2016 Integriteitsbeleid ambtelijke organisatie en bestuur 92