Aangezien zowel leesattitude als meningen over lezen erg subjectief zijn, is het aan te raden om in vervolgonderzoek gebruik te maken van een substantieel groter aantal respondenten. Ook is het hierbij belangrijk dat deze respondenten beter verspreid zijn op nationaal niveau om selectiebias te voorkomen. Ook zou vervolgonderzoek er baat bij hebben om te controleren voor meer variabelen zoals geslacht, leesniveau en de omstandigheden waarin de vragenlijst wordt ingevuld. Aan te raden is dus om, waar mogelijk, gebruik te maken van actief consent, waarbij de vragenlijsten in de klas kunnen worden afgenomen zodat leerlingen eventuele vragen ter plekke kunnen stellen.
Om vast te stellen of de gemeten attitudes na het scheiden van lezen voor school en lezen in de vrije tijd nog steeds representatief zijn, is het belangrijk deze meting in vervolgonderzoek nogmaals te herhalen. Het is van groot belang om te weten of opleidingsniveau daadwerkelijk geen invloed heeft op leesattitude ten opzichte van lezen voor school, om te weten in hoeverre leesbevorderingsprojecten hun aanpak aan moeten passen per opleidingsniveau bij de pogingen om de leesattitude van middelbare scholieren in Nederland te verbeteren. Ook is het belangrijk om te onderzoeken of er verschil is in de globale maat van leesattitude voor lezen voor school en lezen in de vrije tijd als er gekeken wordt naar andere variabelen zoals geslacht en leesniveau.
Ook zou het voor vervolgonderzoek interessant zijn om dezelfde vragenlijst nogmaals af te nemen wanneer de leerlingen weer naar school gaan, of om de vragenlijst aan te passen en vragen te stellen over het leesgedrag na de quarantaine. Ook zou het erg interessant zijn om de scores op leesattitude die tijdens dit onderzoek zijn gemeten (ten tijde van de coronacrisis) te vergelijken met scores die zijn afgenomen voor en na de quarantainemaatregelen, om op deze manier een voor- en nameting te hebben.
Om verkeerde categorisering van antwoorden op open vragen te voorkomen is het voor vervolgonderzoek aan te raden om verschillende onderzoekers alle antwoorden te laten categoriseren om vervolgens de inter-annotator agreement te berekenen, om op die manier subjectiviteit zoveel mogelijk uit te sluiten. Daarbij zou vervolgonderzoek de leerlingen duidelijker kunnen vragen hun antwoord uit te leggen door bijvoorbeeld bij de vraag te zetten dat een antwoord als ‘lezen is saai’ niet duidelijk genoeg is. Zo worden de leerlingen meer gestimuleerd uit te leggen waar hun attitude tegenover lezen vandaan komt. Dit onderzoek leverde erg interessante antwoorden op op de vraag hoe school lezen leuker kan maken voor de scholieren; vervolgonderzoek zou dieper op deze vraag in kunnen gaan door bijvoorbeeld een aantal vervolgvragen te stellen.
Het toevoegen van een kwalitatieve component zou ook van waarde kunnen zijn in vervolgonderzoek. De resultaten van dit onderzoek geven aan dat leerlingen, wanneer ernaar gevraagd
wordt, interessante suggesties en meningen hebben die gebruikt kunnen worden om het literatuuronderwijs te verbeteren. Daarom is het ontwikkelen van een kennisbasis door middel van kwalitatief onderzoek ook essentieel, en is dit voor vervolgonderzoek zeker aan te raden. Hiermee wordt bijvoorbeeld het uitvoeren van diepte-interviews met een aantal scholieren van verschillende opleidingsniveaus en geslachten bedoeld.
Ten slotte is het interessant dat een aantal leerlingen aangeeft dat ze lezen leuker zouden vinden, en meer zouden lezen, als zij ‘online’ konden lezen of op tablets en e-readers. Er is in dit onderzoek niet gekeken naar de invloed van dergelijke technologie op leesgedrag, en of het gebruik van dergelijke technologie een positieve of negatieve invloed kan hebben op het leesklimaat. Een eerder uitgevoerd onderzoek van Niels Bakker uit 2019 heeft dit onderwerp onderzocht, maar kon niet tot een eenduidige conclusie komen. Verder onderzoek naar de invloed van het gebruikte leesmedium op leesattitude, en de mogelijkheden van technologie in literatuuronderwijs, is dus zeker nodig.
Op basis van de resultaten van deze scriptie wil ik leraren Nederlands adviseren om hun leerlingen meer te vragen wat zij zelf willen lezen, in plaats van de boeken voor te schrijven waarvan leraren zelf graag zouden willen dat hun leerlingen ze lezen. Adviseer de leerlingen in het maken van een keuze in wat ze lezen voor de leeslijst, zodat ze boeken kiezen waar ze zich in kunnen inleven. Maar laat de uiteindelijke keuze wel aan hen over: sta open voor nieuwe suggesties, en pas het aanbod aan bij de belevingswereld van de leerling van nu. Dit zorgt ervoor dat ze de kans hebben om in te zien dat lezen ook erg leuk kan zijn, en niet alleen maar nuttig. Die ‘monumentale baksteen’ van Multatuli komt dan later nog wel, wanneer de leerling daar zelf klaar voor is.
Bibliografie
Ajzen, Icek en Martin Fishbein. “Understanding Attitudes and Predicting Social Behavior.” 1980.
Ajzen, Icek, et al. “Self-Monitoring and the Attitude-Behavior Relation.” Journal of Personality and Social
Psychology, vol. 42, no. 3, 1982, pp. 426–35. Crossref, doi:10.1037/0022-3514.42.3.426.
Ajzen, Icek en Martin Fishbein. “The Influence of Attitudes on Behavior.” The Handbook of Attitudes, edited by Mark Zanna et al., 1st ed., Psychology Press, 2005, pp. 173–221.
Archer, Nicola en Peter Bryant. “Investigating the Role of Context in Learning to Read: A Direct Test of Goodman’s Model.” British Journal of Psychology, vol. 92, no. 4, 2001, pp. 579–91. Crossref, doi: 10.1348/000712601162356.
Bakker, Niels. “Leesbevordering en literatuureducatie in Nederland: een stand van zaken.” Amsterdam: Stichting Lezen. 2015.
Bakker, Niels. “De tablet voor vrij lezen: vriend of vijand?” Amsterdam: Stichting Lezen. 2019. Bax, Sander. De Literatuur Draait Door. 1st ed., Prometheus, 2019.
Bentler, Peter M. en George Speckart. “Models of Attitude-Behavior Relations.” Psychological Review, vol. 86, no. 5, 1979, pp. 452–64. Crossref, doi:10.1037/0033-295x.86.5.452.
Bentler, Peter M. en George Speckart. "Attitudes" cause" behaviors: A structural equation analysis." Journal
of personality and social psychology vol. 40, no. 2, 1981, pp. 226.
Bonset, Helga. “Kan Leesbevordering de Ontlezing Stoppen? Een Beschouwing Naar Aanleiding van Empirisch Onderzoek.” Levende Talen Tijdschrift, vol. 17, no. 2, 2006, pp. 30–37,
www.lt- tijdschriften.nl/ojs/index.php/ltt/article/view/1567/1175.
Bourdieu, Pierre, and Richard Nice. Distinction. 1st ed., Abingdon-United Kingdom, United Kingdom, Routledge, 2010.
Boogers, Alex. De Lezer Is Niet Dood. 1st ed., Uitgeverij Podium, 2016.
canadian-weed. “Have You Been Reading More or Less in Quarantine?” Reddit, 21 april 2020,
www.reddit.com/r/books/comments/g5k4h8/have_you_been_reading_more_or_less_in_quarantine/ Buisman, Marieke, et al. PIAAC 2012: De Belangrijkste Resultaten. Expertisecentrum Beroepsonderwijs,
2013.
Chall, Jeanne S. “Stages of Reading Development.” Fort Worth: Harcourt Brace College Publishers, 1996. Dera, Jeroen. “De lezende leraar. Literatuuronderwijs in Nederland(s) als onderzoeksobject.” In: Tijdschrift
Dera, Jeroen. “De praktijk van de leeslijst. Een onderzoek naar de inhoud en waardering van literatuurlijsten voor het schoolvak Nederlands op havo en vwo.” Amsterdam: Stichting Lezen. 2019.
Dohnert, James. “How Reading Became Fundamental During a Quarantine.” License Global, 8 april 2020, www.licenseglobal.com/publishing/how-reading-became-fundamental-during-quarantine.
Eagly, Alice H., en Shelly Chaiken. “The Psychology of Attitudes.” Psychology and Marketing, vol. 12, no. 5, 1995, pp. 459–66. Crossref, doi:10.1002/mar.4220120509.
Fredricks, Arlene J., en Dennis L. Dossett. “Attitude-Behavior Relations: A Comparison of the Fishbein- Ajzen and the Bentler-Speckart Models.” Journal of Personality and Social Psychology, vol. 45, no. 3, 1983, pp. 501–12. Crossref, doi:10.1037/0022-3514.45.3.501.
Garbe, Christine. “De literaire socialisatie van jongeren in de mediamaatschappij – onderzoeksperspectieven uit Duitsland.” In: A. Raukema, D. Schram & C. Stalpers: Lezen en leesgedrag van adolescenten en
jongvolwassenen, 2002, pp. 263-281.
Garbe, Christine, et al. Texte Lesen. Stuttgart-Germany, Germany, UTB, 2010.
Garbe, Christine. “Hoe worden kinderen betrokken en competente lezers?” In: D. Schram (red.), Hoe
maakbaar is de lezer?, 2015, pp. 21-39.
Goodwin, Connor. “Quarantine Book Clubs Reminded Me to Read.” The Atlantic, 11 Apr. 2020,
www.theatlantic.com/culture/archive/2020/04/quarantine-book-clubs-living-mountain-reading- antidote/609742.
Gubbels, Joyce, Annemarie M. L. van Langen, Nathalie A. M. Maassen, en Martina R. M. Meelissen. “Resultaten PISA-2018 in vogelvlucht.” Enschede: Universiteit Twente, 2019. doi:
10.3990/1.9789036549226
Gundlock, Brett. “What Are Your Favorite Pandemic Reads?” New York Times, 17 Apr. 2020, www.nytimes.com/2020/04/17/books/books-to-read-during-quarantine-coronavirus.html.
Heesters, Karin, Saskia van Berkel, Frank van der Schoot en Bas Hemker. “Balans van het leesonderwijs aan het einde van de basisschool 4. Uitkomsten van de vierde peiling in 2005.” Arnhem: Cito/PPON. 2007.
Houtveen, Thoni. “Hoe Ziet Goed Leesonderwijs Eruit?” De Aarzelende Lezer, edited by Dick Schram, 1st ed., Eburon, 2013, pp. 41–69.
Houtveen, Thoni en V. van der Velde. “Opbrengst van taalbeleid. Evaluatie van de pilots Taalbeleid Onderwijsachterstanden.” Utrecht: Hogeschool Utrecht, Kenniscentrum Educatie. 2011.
Huysmans, Frank. “Van woordjes naar wereldliteratuur: de leeswereld van kinderen van 7-15 jaar.” Stichting Lezen, Amsterdam, 2013.
Hynes, Arleen Mccarty. “Bibliotherapy.” 1st ed., Abingdon-United Kingdom, United Kingdom, Routledge, 2019.
Janssen, Tanja. “Literatuuronderwijs Bij Benadering: Een Empirisch Onderzoek Naar De Vormgeving En Opbrengsten Van Het Literatuuronderwijs Nederlands in De Bovenbouw Van Het Havo En Vwo.” Amsterdam: Thesis Publishers, 1998.
Jensen, Stine. “Met ‘Leesplezier’ Krijg Je Kinderen Niet Aan Het Lezen, Zet in Op Boekenstraf.” NRC, 15 Aug. 2020, www.nrc.nl/nieuws/2020/08/15/met-leesplezier-krijg-je-kinderen-niet-aan-het-lezen-zet- in-op-boekenstraf-a4008861.
“Juist de Leraar Kan Multatuli Omtoveren Tot Spannende Literatuur Voor Scholieren van Nu.” NRC, 21 Jan. 2016, www.nrc.nl/nieuws/2016/01/21/juist-de-leraar-kan-multatuli-omtoveren-tot-spann.
Kendall, Alex. “Playing and Resisting: Rethinking Young People’s Reading Cultures.” Literacy, vol. 42, no. 3, 2008, pp. 123–30. Crossref, doi:10.1111/j.1741-4369.2008.00485.x.
Koolen, Corina. “Reading beyond the female : The relationship between perception of author gender and literary quality.”, 2018.
Koster, Diethae en Jildeau Vrieswijk, “Lezen voor de Lijst op het vmbo en in de onderbouw van het havo/vwo.” In: De Aarzelende lezer over de Streep, Stichting Lezen/Eburon, 2013, pp. 263-282. Kraaijeveld, Ruud. “De adolescentenroman in de Tweede Fase”. In: Tsjip/Letteren 13-1, 2003, p. 29-32. “Laatste Nieuws Rondom Coronavirus En Onderwijs.” VO-Raad, www.vo-raad.nl/nieuws/laatste-nieuws-
rondom-coronavirus-en-onderwijs.
“Leading Book Genres in the U.S. 2015.” Statista, www.statista.com/statistics/201404/types-of-books-that- american-adults-read.
Lenker, Maureen Lee. “Quarantine Book Club: It’s Been Impossible for Me to Read Lately. Then I Got in the Bathtub.” Entertainment Weekly, 29 april 2020, ew.com/books/quarantine-book-club-bathtub- reading.
Lierop-Debrauwer, Helma en Neel Bastiaansen-Harks. “Grensverkeer in de Lessen Literatuur.” Over
Grenzen: De Adolescentenroman in Het Literatuuronderwijs, 1st ed., Eburon, 2005, pp. 52–57.
Manavis, Sarah. “Why Can’t We Focus during This Pandemic?” NewStatesman, 6 mei 2020,
www.newstatesman.com/science-tech/coronavirus/2020/05/how-focus-concentration-pandemic- brain-motivation-apps-pomodoro.
Mar, Raymond A., et al. “Exposure to Media and Theory-of-Mind Development in Preschoolers.” Cognitive
Development, vol. 25, no. 1, 2010, pp. 69–78. Crossref, doi:10.1016/j.cogdev.2009.11.002.
McGuire, William J. "The structure of individual attitudes and attitude systems." Attitude structure and
function, 1989, pp. 37-69.
Mellon, Constance A. “Teenagers Do Read: What Rural Youth Say About Leisure Reading.” School Library
Journal, vol. 33, no. 6, 1987, pp. 27–30.
Millard, Elaine. “Differently Literate: Gender Identity and the Construction of the Developing Reader.”
Gender and Education, vol. 9, no. 1, 1997, pp. 31–48. Crossref, doi:10.1080/09540259721439.
Mol, Suzanne E. en Adriana G. Bus. “To Read or Not to Read: A Meta-Analysis of Print Exposure from Infancy to Early Adulthood.” Psychological Bulletin, vol. 137, no. 2, 2011, pp. 267–96. Crossref, doi:10.1037/a0021890.
Möller, Jens en Ulrich Schiefele. “Motivationale Grundlagen Der Lesekompetenz.” Struktur, Entwicklung
Und Förderung von Lesekompetenz, 2004, pp. 101–24. Crossref, doi:10.1007/978-3-322-81031-1_5.
Mullis, Ina V. S., et al. “IEA’s Progress in International Reading Literacy Study in Primary School in 40 Countries.” 1st ed., Chestnut Hill, MA: Boston College., 2007.
Nicolaas, Martijn, et al. “Het Literatuuronderwijs in Nederland En Vlaanderen.” 1st ed., Nederlandse Taalunie, 2008, hdl.handle.net/1854/LU-532191.
Nielen, Thijs en Adriana Bus. “Onwillige Lezers.” 1st ed., Eburon Uitgeverij. 2016. Notten, Natascha J. W. R. “Over Ouders En Leesopvoeding.” Eburon, 2012.
“Oproep: Welke Roman Vond u Niet Om Door Te Komen?” NRC, 30 Jan. 2020, www.nrc.nl/nieuws/ 2020/01/30/oproep-welk-boek-is-uw-guilty-pleasure-a3988730.
Passeron, Jean Claude en Pierre Bourdieu. "La reproduction." Eléments pour, 1970.
Peters, Stefan en Erica Nagelhout. “Rapportage Boekenbranche Meting 48.” KVB Boekwerkmonitor, 2019, pp. 1–69, www.kvbboekwerk.nl/consumentenonderzoek/consumentenonderzoek.
Rosebrock, Cornelia en Daniel Nix. Grundlagen Der Lesedidaktik. Weinheim-Germany, Germany, Beltz Verlag, 2017.
saito09. “Have You Been Reading More or Less in Quarantine?” Reddit, 21 april 2020,
www.reddit.com/r/books/comments/g5k4h8/have_you_been_reading_more_or_less_in_quarantine/ Schaper, Joep C., Annemarie M. Wennekers en Jos de Haan. “Media binnen tijdsbesteding.” In: Trends in
Scheerens Jaap en Roel Bosker. "The foundations of educational effectiveness.” Oxford: Pergamon, 1997, pp. 347.
Smits, Anneke en Erna Van Koeven. “De Aarzelende Lezer.” Motiverende Leesactiviteiten in de Klas En de Lezersidentiteit van de Leraar, edited by Dick Schram, 1st ed., Eburon, 2013, pp. 247–61.
Snow, Catherine, and Elizabeth Moje. “Why Is Everyone Talking about Adolescent Literacy?” Phi Delta
Kappan, vol. 91, no. 6, 2010, pp. 66–69. Crossref, doi:10.1177/003172171009100616.
Stalpers, Cedric. “Gevormd door leeservaringen : De relatie tussen leesattitude, het lezen van fictie en het voornemen van adolescenten om lid te blijven van de openbare bibliotheek.” Utrecht: University Utrecht, 2005.
Stalpers, Cedric. “Het verhaal achter de lezer. Een empirisch onderzoek naar variabelen die verschillen in leesgedrag verklaren.” Amsterdam: Stichting Lezen/Eburon, 2007.
Street, Brian. “The Implications of the ‘New Literacy Studies’ for Literacy Education.” English in
Education, vol. 31, no. 3, 1997, pp. 45–59. Crossref, doi:10.1111/j.1754-8845.1997.tb00133.x.
Stokmans, Mia. De Casus Bazar. 1st ed., vol. 8, Eburon, 2007.
Stokmans, Mia en Peter. Broeder, “Het leesgedrag van Turkse, Marokkaanse en Nederlandse leerlingen”, Levende Talen Tijdschrift, vol. 10, no. 3, 2009, pp. 20-27.
“The Most Popular Book Genres: What Do Your Readers Want?” Writers Online, www.writers-online.co.uk/ how-to-write/the-most-popular-book-genres-what-do-your-readers-want.
Van der Steeg, Marc, Niels Vermeer, en Debby Lanser, “Nederlandse onderwijsprestaties in perspectief.” CPB Policy brief 05, 2011.
Van Schooten, Erik J. De Bevordering van Leesgedrag En -Attitude. 2008, pp. 67–75.
Vershbow, Sophie. “I Can’t Read a Book Right Now—And I Am Not Alone.” Vogue, 3 Apr. 2020, www.vogue.com/article/why-cant-i-read-books-right-now.
Wennekers, Annemarie, Dunya Van Troost en Peter Wiegman. Media:Tijd 2015. Amsterdam/Den Haag: NLO, NOM, SKO, BRO en SCP, 2016.
“What We’re Reading during Quarantine.” Restless Books, restlessbooks.org/blog/2020/4/22/what-restless- is-reading-during-quarantine.
Witte, Theodorus C.H. "Het oog van de meester: een onderzoek naar de literaire ontwikkeling van HAVO-en VWO-leerlingen in de tweede fase van het voortgezet onderwijs.” Eburon, 2008, pp. 611.
Witte, Theodorus, Erwin Mantingh en Marjolein van Herten. “Doodtij in de delta: Stand en toekomst van het Nederlandse literatuuronderwijs.” Spiegel der Letteren, vol. 59, no. 1, 2017, pp. 115-143.
Bijlage
Informatiebrief ouders: