Procesevaluatie Curriculum.nu
Bevindingen vijfde ontwikkelsessie
- vijfde tussenrapport -
Auteurs
Jacob van der Wel
Amsterdam, 30 april 2019 Publicatienr. 17179e
© 2019 Regioplan, in opdracht van Curriculum.nu
Het gebruik van cijfers en/of teksten als toelichting of ondersteuning in artikelen, scripties en boeken is toegestaan mits de bron duidelijk wordt vermeld. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand en/
of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of op enige andere manier zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Regioplan. Regioplan aanvaardt geen aansprakelijkheid voor drukfouten en/of andere onvolkomenheden.
Foto: Mimi Thian (Unsplash)
Procesevaluatie Curriculum.nu
Bevindingen vijfde ontwikkelsessie en reflectie
1 Inleiding 1
1.1 De vijfde ontwikkelsessie 1
1.2 Dataverzameling onder de ontwikkelteams 1
1.3 Dataverzameling onder de ontwikkelscholen 3
2 In gesprek met ontwikkelscholen (4) 7
2.1 Inleiding 7
2.2 Gesprekken met ontwikkelscholen 7
3 Bevindingen uit de procesthermometer (5) 11
3.1 Inleiding 11
3.2 De bevindingen uit de procesthermometer 11
3.3 Opmerkingen en suggesties 14
4 Bevindingen verdiepende interviews (5) 17
4.1 inleiding 17
4.2 De leraar aan zet 17
4.3 Ophalen van informatie 18
4.4 De drie doeldomeinen van het onderwijs 19
5 Conclusies 23
Bijlage 1 – Gemiddelde scores, N en SD (OT) 27
Bijlage 2 – Antwoorden op de open vragen (OT) 33
Inhoudsopgave
Inleiding
1
1.1 De vijfde ontwikkelsessie
Tijdens de vijfde ontwikkelsessie (13-15 februari 2019) hebben de ontwikkelteams verder gewerkt aan het raamwerk van de bouwstenen en de bouwstenen in kennis en vaardigheden. De hoofddoelen van deze sessie waren:
Ontwikkelen en/of bijstellen van het raamwerk van bouwstenen waarin de relatie tussen de grote opdrachten en de bouwstenen van het leergebied duidelijk wordt.
Ontwikkelen (en voor zover van toepassing bijstellen) van de bouwstenen met de benodigde kennis en vaardigheden voor po- en vo-onderbouw, en aanbevelingen voor vo-bovenbouw.
Direct na de ontwikkelsessie zijn de leraren en schoolleiders van de ontwikkelteams via Basecamp uit- genodigd om een korte vragenlijst in te vullen. In de vragenlijst leggen we een aantal stellingen over aspecten voor en vragen we in welke mate ze het met de stellingen eens zijn. In hoofdstuk 3 doen we verslag van onze bevindingen uit deze vijfde meting.
Na een tussentijdse analyse van de bevindingen hebben we in overleg met Curriculum.nu enkele the- ma’s uitgekozen voor duiding en verdieping. In de eerste helft van maart hebben we hierover gesproken met een selectie van leden uit de ontwikkelteams (zie hoofdstuk 4 voor het verslag daarvan). In deze periode hebben we ook contact opgenomen met enkele ontwikkelscholen om te praten over hun erva- ringen tijdens de vierde consultatiefase (een verslag hiervan vindt u in hoofdstuk 2). De volgende con- sultatiefase voor de ontwikkelscholen is in mei 2019. We hebben de ontwikkelscholen daarom in deze termijn niet benaderd met het verzoek om een vragenlijst in te vullen.
In de volgende paragrafen beschrijven we de dataverzameling na de vijfde ontwikkelsessie. In de vol- gende hoofdstukken gaan we in op de bevindingen uit deze metingen.
1.2 Dataverzameling onder de ontwikkelteams
De vijfde vragenlijst voor ontwikkelteams
De vragenlijst die na de vijfde ontwikkelsessie is voorgelegd aan de leden van de ontwikkelteams omvat- te de volgende vragen/stellingen:
Ben je leraar of schoolleider?
In welke onderwijssector werk je?
Bij welk leergebied ben je betrokken?
1. De doelstelling voor deze ontwikkelsessie was duidelijk
2. Binnen mijn team is voldoende expertise aanwezig om de doelstelling te realiseren 3. De externe feedback stelde ons in staat om ons product verder aan te scherpen 4. De consultatiefase heeft ons gebracht wat ik ervan verwachtte
5. We zijn erin geslaagd om de feedback uit de consultatiefase afdoende te verwerken
Mocht je een toelichting willen geven over het verloop van de consultatiefase dan kan dat hier- onder:
6. Er was voldoende tijd beschikbaar om de doelstelling van deze sessie te realiseren
7. Ik ben tevreden over de voorzieningen tijdens deze sessie (locatie, eten, drinken, et cetera)
Mocht je een toelichting willen geven over de voorzieningen tijdens deze sessie dan kan dat hier:
8. Ik krijg van mijn school voldoende uren om mijn werkzaamheden voor het ontwikkelteam te kunnen uitvoeren
9. Ik ben tevreden over de gekozen werkvormen
10. Het perspectief van de onderwijssector waarin ik werk, kwam voldoende tot zijn recht 11. Ik ben tevreden over wat ik zelf heb kunnen bijdragen tijdens deze ontwikkelsessie 12. De ondersteuning vanuit het ondersteuningsteam is toereikend
13. Ik sta achter het resultaat van deze ontwikkelsessie
14. Ik verwacht dat leraren het resultaat van deze ontwikkelsessie begrijpen 15. Het perspectief van de leerling komt goed tot zijn recht in het resultaat 16. Het resultaat van de ontwikkelsessie is toekomstgericht
1 Inleiding
2 17. We zijn erin geslaagd om keuzes te maken rondom de kern van het curriculum
18. We besteden voldoende aandacht aan brede vaardigheden
19. Ik ben tevreden over de mate waarin mijn ontwikkelteam erin is geslaagd om het raamwerk van bouwstenen te ontwikkelen en/of bij te stellen
20. Ik ben tevreden over de mate waarin mijn ontwikkelteam erin is geslaagd om de bouwstenen te ontwikkelen (en, voor zover van toepassing, bij te stellen)
21. Ik ben tevreden over de wisselwerking met andere teams
Mocht je een toelichting willen geven over het bereiken van de doelstellingen tijdens de ontwik- kelsessie dan kan dat hier:
22. In hoeverre heb je geleerd over je eigen functioneren in het team?
23. In hoeverre heeft het proces je nieuwe inzichten over ontwikkeling van het curriculum gebracht?
24. Hoe waardeer je, over het geheel bezien, deze ontwikkelsessie? Geef een rapportcijfer (1-10)
Ruimte voor opmerkingen, suggesties:
Mochten we naar aanleiding van je antwoorden nog vragen hebben, mogen we dan telefonisch con- tact met je opnemen?
Op welk telefoonnummer kunnen we je dan bereiken?
Wat is een geschikt moment om contact met je op te nemen?
Net als tijdens de vorige meting is de vraag over de mate waarin het team erin is geslaagd om de doel- stelling van de ontwikkelsessie te realiseren uitgesplitst (in stelling 19 en 20) omdat de ervaring uit eer- dere metingen is dat de mate waarin deze doelen worden gerealiseerd door de ontwikkelteams nogal uiteenlopen.
Respons op de vragenlijst voor ontwikkelteams
Na de vijfde ontwikkelsessie is de digitale vragenlijst ingevuld door 13 schoolleiders en 89 leraren. De respons per leergebied staat in tabel 1.1.
Tabel 1.1 Respons ontwikkelteams per leergebied
Leraren Schoolleiders
Bewegen & Sport 9 2
Burgerschap 7 1
Digitale geletterdheid 13 2
Engels & Moderne vreemde talen 10 1
Kunst & Cultuur 10 1
Mens & Maatschappij 9 2
Mens & Natuur 11 2
Nederlands 11 1
Rekenen & Wiskunde 9 1
Totaal 89 13
3 Het voortgezet onderwijs is opnieuw iets sterker vertegenwoordigd in de respons dan het basisonder- wijs.
Figuur 1.1 Respons per onderwijssector
Dertig procent van deze respondenten heeft de vragenlijst direct na de ontwikkelsessie of nog op de avond na de sessie ingevuld. Net als tijdens de vorige metingen was twee derde van de respondenten binnen vijf minuten klaar met het beantwoorden van de vragen.
Van de 102 respondenten zijn er 52 bereid om mee te werken aan een verdiepend telefonisch interview.
Met twaalf van hen hebben we contact opgenomen voor een kort telefonisch interview. Daarvan heb- ben we er in maart 2019 uiteindelijk elf gesproken.
Telefonische interviews met leden van ontwikkelteams
In de interviews met elf leden van de ontwikkelteams hebben we gesproken over hun ervaringen als teacher in the lead (leraar aan zet), het ophalen van informatie (om de bouwstenen af te ronden) en de wijze waarop het team rekening houdt met de drie hoofddoelen (persoonsvorming, socialisatie en kwa- lificatie) van Biesta.
We spraken met vier leden van het ontwikkelteam Nederlands. Van de ontwikkelteams Engels & Mo- derne vreemde talen, Kunst & Cultuur en Rekenen & Wiskunde spraken we elk met twee teamleden.
Van de ontwikkelteams Bewegen & Sport hebben we één teamlid geïnterviewd. Het streven was om van dit team nog een tweede persoon te interviewen, maar het is nog niet gelukt om daarmee een afspraak te maken.
Van de elf teamleden komen er drie uit het basisonderwijs (inclusief sbo) en acht uit het voortgezet onderwijs. Een van de leden was een schoolleider uit het vo. De gesprekken duurden tussen 20 en 30 minuten.
1.3 Dataverzameling onder de ontwikkelscholen
Telefonische interviews met vertegenwoordigers van ontwikkelscholen
In maart 2019 is ook contact opgenomen met drie ontwikkelscholen om te praten over hun ervaringen met het betrekken van de rest van de school bij de activiteiten voor de curriculumherziening, de contac- ten met het ontwikkelteam en de aansluiting van Curriculum.nu bij het schooleigen initiatief.
45
2 4 51
Basisonderwijs Speciaal basisonderwijs (Voortgezet) speciaal onderwijs Voortgezet onderwijs
4 Bij de keuze van deze onderwerpen is gebruik gemaakt van de bevindingen uit de vierde vragenlijst die door ontwikkelscholen is ingevuld na de vierde consultatiefase. Ook deze gesprekken duurden tussen 20 en 30 minuten.
Geen vragenlijst voor ontwikkelscholen
In de periode waarover we in deze tussenrapportage verslag doen, hebben we geen digitale vragenlijst uitgezet onder de ontwikkelscholen.
5
In gesprek met
ontwikkelscholen
(4 de consultatiefa-
se)
7
2.1 Inleiding
Begin februari 2019 is na de vierde consultatiefase de vierde korte vragenlijst onder de ontwikkelscho- len uitgezet. Over de bevindingen uit die vragenlijst rapporteerden we in onze vierde tussenrapportage.
Op grond van deze bevindingen is, na overleg met Curriculum.nu, besloten dat we in maart 2019 contact opnemen met enkele ontwikkelscholen om te praten over:
1. Het betrekken van de rest van de school bij de curriculumontwikkeling
2. De contacten met het ontwikkelteam. Zijn er contacten geweest? Hoe ervaren ontwikkelscholen dit? Wat levert het op?
3. De verbinding van het schooleigen plan met Curriculum.nu. Wat zijn de ervaringen van de ontwik- kelschool?
Deze keer spraken we met vertegenwoordigers van één basisschool en twee scholen voor voortgezet onderwijs.
Tabel 2.1 Overzicht respondenten verdiepende interviews Ontwikkelscholen Leergebied Sector Bruikbaarheid
bouwstenen Tevredenheid
over verbinding Waardering curriculumont- wikkeling eigen
school
Waardering reflectie ontwik-
kelteam
Bewegen & Sport po + ± 7 7
Engels & Moderne
vreemde talen vo - -
8 3
Rekenen & Wiskunde vo + ± 8 6
2.2 Gesprekken met ontwikkelscholen
Het betrekken van de rest van de school bij de curriculumontwikkeling
De basisschool is ontwikkelschool voor het leergebied Bewegen & Sport. Binnen de school worden de stukken van het ontwikkelteam binnen het team besproken om feedback voor het ontwikkelteam te verzamelen. Verder houdt de schoolleider het team op de hoogte van de belangrijkste ontwikkelingen.
De collega’s binnen de school weten wat er speelt. De basisschool werkt nauw samen met een ontwik- kelschool uit het voortgezet onderwijs. Leerlingen van die school verzorgen onder begeleiding van hun vakleerkracht de gymles. Uitwisseling vindt niet alleen intern – binnen de eigen school – plaats, maar ook met deze school voor voortgezet onderwijs.
Bij de twee ontwikkelscholen uit het voortgezet onderwijs waarmee we spraken is de curriculumontwik- keling een onderwerp dat vooral binnen de vaksectie en bij de schoolleiding leeft. Collega’s uit andere vaksecties informeren er wel eens naar, meestal op individuele basis. De reacties die de contactperso- nen krijgen bij deze individuele contacten zijn doorgaans wel positief:
Dan beginnen mijn collega’s ook te begrijpen waaraan we werken. De weerstand is dan meestal wel voorbij.
De contactpersonen van de ontwikkelscholen proberen de docenten uit andere secties wel mee te ne- men. Een van de contactpersonen merkt op dat de belangstelling lijdt onder het drukke programma. De contactpersoon van de andere school vertelt dat ze, met kleine stapjes, probeert meer aandacht te genereren voor de curriculumherziening; bijvoorbeeld door het filmpje van Curriculum.nu te delen via de website van de school.
De school die ontwikkelschool is voor het leergebied Engels & Moderne vreemde talen fuseert met twee andere vo-scholen. De school is ontwikkelschool geworden om namens de drie scholen te verkennen hoe het onderwijs eruit moet komen te zien en om handvatten en materiaal daarvoor te verzamelen. De ontwikkelschool bespreekt de ontwikkelingen met de collega’s van de twee scholen en deelt haar erva- ringen met deze scholen.
2 In gesprek met ontwikkelscholen (4)
8 De contacten met het ontwikkelteam
De contactpersoon van de basisschool bezoekt de bijeenkomsten van de ontwikkelscholen en heeft daar gesproken met leden van het ontwikkelteam. Ze vindt dat het contact een meerwaarde heeft. De ont- wikkelschool kan haar vragen terugleggen bij het ontwikkelteam, bijvoorbeeld over de bouwstenen of over de voortgang van het traject en levert en passant in een kleine setting feedback op het traject.
Tijdens de bijeenkomst krijgen de ontwikkelscholen ruimte om mee te denken met het ontwikkelteam.
De contactpersoon is daar enthousiast over en merkt de waardering:
Door deze contacten begrijpen we veel beter waar het ontwikkelteam mee bezig is. We kunnen dat daardoor ook beter overbrengen naar onze collega’s.
De contactpersoon van de ontwikkelschool voor het leergebied Engels & Moderne vreemde talen was aanwezig bij de startdag en vervolgens nog bij enkele gesprekken. Daarna was er minder contact met het ontwikkelteam. De ontwikkelschool reageerde wel op de tussenproducten, maar had het gevoel dat er weinig terugkwam. Inmiddels is dat contact hersteld: bij de laatste feedbackronde bracht SLO iemand van het ontwikkelteam mee. De contactpersoon is daar positief over:
We vonden dat heel stimulerend. Eerlijk gezegd waren we een beetje kwijt waar het ontwikkelteam mee bezig was. Door het contact kregen we veel meer inzicht in het proces dat zij doormaken. De af- stand is nu kleiner en we zitten meer op één lijn.
De contactpersoon van de ontwikkelschool voor het leergebied Rekenen & Wiskunde is bij verschillende bijeenkomsten geweest. Ze wordt ook weleens uitgenodigd om de ontwikkelingen op haar school als ontwikkelschool toe te lichten. De bijeenkomsten zijn voor haar belangrijk, omdat het zowel het ontwik- kelteam als haar school iets oplevert. De opbrengst voor haar school is dat het tot verdieping leidt. Als voorbeeld noemt ze de discussie over de breuken. Hierdoor is de ontwikkelschool gaan kijken hoe haar leerlingen dat beheersen.
De winst is dus dat we meer zijn gaan nadenken over wat we doen.
De verbinding van het schooleigen plan met Curriculum.nu
De contactpersoon van de basisschool zegt dat er binnen haar school serieus gekeken wordt naar de producten van het ontwikkelteam. Binnen de school zien ze de producten als een referentie, maar ze gebruiken deze niet als leidraad. Van de grote opdrachten maakt de school bijvoorbeeld niet een-op-een gebruik. Naast haar betrokkenheid bij Curriculum.nu heeft de school een duidelijke eigen missie:
We zijn ontwikkelschool omdat we zo’n sterk concept hebben, samen met onze collega’s van de ont- wikkelschool uit het voortgezet onderwijs. Onze doelstelling is om dat verder te ontwikkelen en te de- len met andere scholen.
Wel herkent ze de ontwikkeling binnen Curriculum.nu dat veel geïntegreerd wordt aangeboden. Voor haar basisschool is dat bekend terrein, maar voor het voortgezet onderwijs niet.
De school voor voortgezet onderwijs die ontwikkelschool is voor het leergebied Engels & Moderne vreemde talen is vooral geïnteresseerd in ontwikkelingen die relevant zijn voor de bovenbouw van het voortgezet onderwijs en die direct bruikbaar zijn in haar groepen. De contactpersoon heeft de indruk dat het ontwikkelteam juist erg bezig is met de overgang van basisonderwijs naar voortgezet onderwijs.
Onze verwachtingen waren dus anders, meer praktijkgericht, en we vinden nog weinig aanknopings- punten voor de bovenbouw.
Een concreet onderwerp waarvan de ontwikkelschool hoopte dat het door het ontwikkelteam werd opgepikt, is de herziening van de examens. De ontwikkelschool is zich daarom meer gaan concentreren op de eigen opdracht. Desondanks stelt ze de uitwisseling met het ontwikkelteam wel erg op prijs.
Het onderwerp waar de andere school voor voortgezet onderwijs (leergebied Rekenen & Wiskunde) zich voor inzet, is het beter herkennen van de talenten van de leerlingen, specifiek op wiskunde. Dit is be- langrijk om leerlingen te helpen de juiste keuze te maken, zodat ze goed door het examen komen en ook de juiste voorbereiding hebben op een vervolgstudie. De ervaringen van het ontwikkelteam kan hierbij als inspiratiebron dienen. Zie bijvoorbeeld de discussie rond het breukenonderwijs, waar we hierboven al aan refereerden, en die voor de school aanleiding was om eens te kijken wat de stand der
9 kennis bij haar eigen leerlingen was. Verder vindt ze het erg nuttig om ontwikkeltijd te hebben waarin er eens op een andere manier naar je vak en het curriculum kan worden gekeken.
Conclusie
Op basis van deze kleine steekproef krijgen we de indruk dat de ontwikkelingen rond de curriculumher- ziening binnen het basisonderwijs breed binnen de school worden besproken en binnen het voortgezet onderwijs vooral binnen de vaksectie die met de curriculumherziening bezig is en de schoolleiding. Inci- denteel is er uitwisseling met docenten uit andere vaksecties, vaak op individuele basis.
Over de contacten met het ontwikkelteam zijn de drie scholen zonder meer positief. De herziening waar de ontwikkelschool zelf mee bezig is, sluit weliswaar niet altijd naadloos aan bij waar het team mee bezig is, desondanks zijn de contactpersonen tevreden over de huidige contacten met het team, al is het maar omdat ze daardoor beter op de hoogte zijn van de ontwikkelingen en omdat ze merken dat de feedback van de ontwikkelscholen ook door de ontwikkelteams gewaardeerd wordt.
Afsluitend
De contactpersoon van de ontwikkelschool in het basisonderwijs merkt dat de vragen vanuit het ont- wikkelteam gerichter worden. Ze stelt vast dat het team zich ontwikkelt en dat het proces beter is gaan lopen. Een positieve ontwikkeling vindt ze bijvoorbeeld de digitale vragenlijst die aan de leerlingen is voorgelegd.
Ook de twee ontwikkelscholen uit het voortgezet onderwijs komen uit eigen beweging nog even terug op de consultatiefase. De contactpersoon van de eerste school stelt dat ze haar interpretatie van wat groepen vinden doorgeeft als feedback. Zij en haar collega zijn daarover wat onzeker:
Verwoorden we het goed? Is de feedback niet te zeer vervormd door onze eigen interpretatie? Die dan vervolgens weer door het ontwikkelteam moet worden geïnterpreteerd? Dat vinden we jammer.
We hebben het idee dat dit beter op een andere manier vorm had kunnen krijgen.
De andere school heeft meegedaan met de digitale enquête die door meer dan honderd leerlingen is ingevuld. Hoewel dit het voor de school makkelijker maakte om feedback onder leerlingen te verzame- len, merkt de contactpersoon op dat de periode waarin feedback wordt verzameld te kort is en vaak niet goed aansluit bij het ritme van de school. Zo valt de komende consultatiefase weer kort voor de exa- mens.
Bevindingen uit de procesthermome-
ter (5 de sessie)
11
3.1 Inleiding
Ook na de vijfde ontwikkelsessie hebben we de leraren en schoolleiders van de ontwikkelteams ge- vraagd om na afloop van de sessie een korte vragenlijst in te vullen. Net als na de vorige metingen zijn de vragen bedoeld om inzicht te krijgen in hoe de teamleden de sessie hebben beleefd, welke lessen we uit hun ervaringen kunnen trekken en om vast te stellen of de belangrijkste doelstellingen van de sessie zijn gerealiseerd. De vragenlijst is ingevuld door 102 personen. In de volgende paragrafen beschrijven we de belangrijkste bevindingen uit de vragenlijst.
3.2 De bevindingen uit de procesthermometer
Totaaloordeel over vijfde ontwikkelsessie (cijfer van 1 tot 10)
Het gemiddelde cijfer van de negen teams gezamenlijk is 7,9. Geen van de in totaal 102 responderende teamleden beoordeelt de vijfde ontwikkelsessie met een onvoldoende. Het hoogste gemiddelde scoren de ontwikkelteams Nederlands (8,5), Engels & Moderne vreemde talen (8,2) en Digitale geletterdheid (8,1). Het laagste gemiddelde zien we bij het ontwikkelteam Kunst & Cultuur (7,3).
Figuur 3.1 Totaaloordeel ontwikkelsessie 5
Bewegen &
Sport (n
=11) Burgers
chap (n
=8) Digitale
gele tterdhe
id (n
=15) Engels & M
oderne vreem
de talen (n=11) Kunst &
Cultuu r (n=11) Mens & M
aatscha ppij (n=11)
Mens &
Natuur (n
=13) Nederla
nds (n=
12) Rekenen & W
iskunde (n=10)
Totaal (n
=102)
Totaaloordeel (rapportcijfer) 7,7 8,0 8,1 8,2 7,3 7,6 7,8 8,5 7,8 7,9
Vergelijking met de vorige ontwikkelsessies
Na de vijfde sessie gaven de leden van ontwikkelteams de sessie gemiddeld een 7,9. Op één uitschieter na (Engels & Moderne vreemde talen) blijft de marge tussen de hoogste en laagste gemeten score bij beide metingen lager dan 1 punt (zie figuur 3.2).
De gemiddelde score van het ontwikkelteam Engels & Moderne vreemde talen ligt een vol punt hoger dan na de vierde sessie (8,2 tegenover 7,2). De ontwikkelteams Kunst & Cultuur en Mens & Natuur sco- ren beide gemiddeld een half punt lager.
3 Bevindingen uit de procesthermometer (5)
12 Figuur 3.2 Vergelijking gemiddelde scores sessie 1 (n=137), sessie 2 (n=112), sessie 3 (n=112), sessie 4 (n=99)
en sessie 5 (n=102)
Gemiddelde scores naar leergebied
In figuur 3.3 presenteren we per leergebied (verticaal) wat de gemiddelde score van de leden uit dat ontwikkelteam is op de verschillende onderdelen. De maximale score is een 5. Dat betekent dat de stel- ling volledig wordt onderschreven (‘Helemaal mee eens’). Hoe lager de score, hoe minder sterk een stelling wordt onderschreven.1 We onderscheiden drie categorieën:
score hoger dan 3,5 (donkergroen, met vinkje);
score tussen 2,5 en 3,5 (licht oranje, met een uitroepteken);
score lager dan 2,5 (oranje, met kruisje).
Conclusies naar aanleiding van de gemiddelde scores:
Twaalf van de 21 aspecten waarnaar is gevraagd, scoren een gemiddelde van 4 of hoger (op een schaal van 5).
De totaalscore per team varieert van 3,8 tot 4,2. Dat is vergelijkbaar met de meting na de vorige sessies.
Het enige rode signaal zien we bij het ontwikkelteam Kunst & Cultuur bij het aspect wisselwerking (‘Ik ben tevreden over de wisselwerking met andere teams.’).
Leden van de ontwikkelteams zijn heel positief over de voorzieningen (‘Ik ben tevreden over de voorzieningen tijdens deze sessie (locatie, eten, drinken, et cetera).’). Het aspect scoort een gemid- delde van 4,7. Ook de aspecten doelstelling (‘De doelstelling voor deze ontwikkelsessie was duide- lijk’) en ondersteuning (‘De ondersteuning vanuit het ondersteuningsteam is toereikend’) halen een hoog gemiddelde met respectievelijk 4,5 en 4,4.
1 In bijlage 1 presenteren we deze gegevens in vijf tabellen. Hierbij hebben we het aantal respondenten (N) en de standaarddevia- tie meegenomen.
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9
ontwikkelsessie 1 (n=137) ontwikkelsessie 2 (n=112) ontwikkelsessie 3 (n=112) ontwikkelsessie 4 (n=99) ontwikkelsessie 5 (n=102)
13
Het aspecten wisselwerking (‘Ik ben tevreden over de wisselwerking met andere teams.’) scoort het laagst met een gemiddelde van 3,0.
Figuur 3.3 Gemiddelde scores per aspect naar leergebied (met randgemiddelden)*
Bewegen &
Sport (n=11) Burgerscha
p (n=8) Digitale
gele tterdhe
id (n
=15) Engels & M
oderne vreem
de talen (n=
11) Kunst &
Cultuur (n
=11) Mens & M
aatscha ppij (n=11)
Mens &
Natuur (n
=13) Nederla
nds (n=
12) Rekenen & W
iskunde (n=10)
Totaal (n
=102)
1. Doelstelling 4,5 4,4 4,6 4,6 4,0 4,5 4,4 4,8 4,4 4,5
2. Expertise 3,5 4,6 4,1 4,2 4,1 3,9 4,2 4,5 4,0 4,1
3. Externe feedback 4,3 4,3 4,1 4,0 4,2 4,3 4,0 4,5 4,4 4,2
4. Consultatiefase 4,0 4,3 4,1 3,8 3,7 3,9 3,5 4,1 3,9 3,9
5. Verwerken feedback 3,7 4,0 4,3 3,9 4,0 4,1 3,5 4,1 3,6 3,9
6. Tijd (sessie) 4,0 4,3 3,9 4,1 2,6 3,5 2,9 4,1 3,2 3,6
7. Voorzieningen 4,7 4,4 4,5 4,8 4,6 4,8 4,5 4,6 4,9 4,7
8. Voldoende uren 4,0 3,6 3,4 3,7 4,0 4,2 3,7 4,0 4,5 3,9
9. Werkvormen 4,1 3,9 4,2 4,4 3,5 4,4 3,7 4,7 3,9 4,1
10. Perspectief sector 4,5 4,0 4,1 4,4 4,1 4,0 4,1 4,3 3,9 4,2
11. Eigen bijdrage 4,0 4,7 4,2 4,4 3,7 3,9 4,1 4,1 4,2 4,1
12. Ondersteuning 4,3 4,5 4,4 4,5 4,2 4,3 4,2 4,6 4,4 4,4
13. Resultaat 4,0 4,4 4,4 4,3 3,8 4,3 4,1 4,3 4,1 4,2
14. Begrijpelijk voor leraren 3,4 4,1 3,7 3,7 3,6 3,9 3,0 3,5 3,7 3,6
15. Leerlingperspectief 3,9 4,3 4,0 4,0 4,0 3,8 3,6 4,0 3,4 3,9
16. Toekomstgericht 4,0 4,4 4,2 4,3 4,4 4,1 4,2 4,4 3,8 4,2
17. Kernkeuzes 3,5 4,1 4,0 4,2 4,0 3,5 3,9 4,0 3,3 3,8
18. Brede vaardigheden 3,5 4,5 4,1 3,8 3,9 3,5 3,6 3,8 3,7 3,8
19. Ontwikkelen raamwerk 3,9 4,3 4,4 4,0 3,1 4,1 4,3 4,4 4,3 4,1
20. Ontwikkelen bouwstenen 3,7 4,6 4,3 3,9 3,6 3,8 3,8 4,3 4,0 4,0
21. Wisselwerking 3,0 3,1 3,1 3,4 2,4 2,5 3,2 3,6 2,9 3,0
Gemiddeld per leergebied 3,9 4,2 4,1 4,1 3,8 4,0 3,8 4,2 3,9
* Voorwaardelijke opmaak binnen de matrix op basis van grenzen 2,5 en 3,5. Randen op basis van onderlinge verschillen (rela- tief).
Ontwikkelingen ten opzichte van de vierde meting zijn:
Bij de aspecten die zowel in de vijfde als in de vierde meting zijn voorgelegd zijn de verschillen tussen beide metingen klein.
Bij de laatste drie metingen was er steeds maar één rood signaal. Dat signaal was telkens bij een ander aspect en bij een ander ontwikkelteam.
Na de vijfde sessie zijn teamleden wat tevredener over het aspect tijd (3,6 waar het na de derde sessie 3,2 was).
Over het doelbereik (bij deze meting gaat dat om de aspecten ontwikkelen raamwerk en ontwikke- len bouwstenen) zijn de teamleden tevredener dan na de vierde sessie (waarbij de doelstelling voor de ontwikkelsessie anders was).
Zoals al is opgemerkt scoren de leden van ontwikkelteam Engels & Moderne vreemde talen over het geheel gezien gemiddeld hoger dan na de vierde sessie (nu is dat 4,1, bij de vierde meting was dat 3,7). De verschillen zijn bij de andere ontwikkelteams minder groot. Bij de gemiddelde score per leergebied zijn ook de verschillen tussen de ontwikkelteams relatief klein.
14 Leren van werken in ontwikkelteams
Bij de leereffecten van deelname aan een ontwikkelteam ligt de gemiddelde score voor beide vragen net onder 3,5. Dat is iets lager dan tijdens de vorige metingen. Het ontwikkelteam Nederlands springt er iets boven uit, terwijl het ontwikkelteam Bewegen & Sport juist iets achter blijft bij de andere teams.
Figuur 3.4 Effect van deelname aan ontwikkelteams op eigen ontwikkeling, naar leergebied
3.3 Opmerkingen en suggesties
2In de vragenlijst voor ontwikkelteams zijn vier open vragen opgenomen. Hierin konden leden van de ontwikkelteams een toelichting geven over de consultatiefase, de voorzieningen en het doelbereik van de ontwikkelsessie (in dit geval de ontwikkeling en aanpassing van het raamwerk voor bouwstenen en de bouwstenen zelf). Aan het eind van de vragenlijst kregen de leden van de ontwikkelteams de gele- genheid om opmerkingen en suggesties plaatsen.
Per open vraag beschrijven we hieronder de belangrijkste bevindingen.
Consultatiefase
Enkele teamleden melden dat er op een andere wijze feedback is opgehaald (feedforward). Ze zijn te- vreden over de opbrengst daarvan. Andere teamleden wijzen erop dat de inbreng van leraren, ondanks extra inspanningen om ze te bereiken, relatief beperkt is. Een derde lijn in de opmerkingen is dat de teamleden nog bezig zijn de feedback te verwerken. Daarnaast zijn er wat losse opmerkingen, bijvoor- beeld over de houding van de vakverenigingen over tegenstrijdigheden in de feedback.
Voorzieningen
2 De antwoorden op de open vragen zijn integraal opgenomen in bijlage 2.
- 1 2 3 4 5
In hoeverre heb je geleerd over je eigen functioneren in het team?
In hoeverre heeft het proces je nieuwe inzichten over ontwikkeling van het curriculum gebracht?
15 Een deel van de teams logeerde op een andere locatie dan waar de sessie plaatsvond. Enkele teamleden zeggen dat ze dat minder prettig vonden. Over de werklocatie zijn de teamleden erg tevreden. Verder zijn er enkele opmerkingen over de (beperkte) keuze in vegetarische gerechten.
Bereiken van de doelstellingen
In de vijfde sessie hebben de ontwikkelteams gewerkt aan de ontwikkeling van het raamwerk voor bouwstenen en de ontwikkeling van de bouwstenen. Veruit de meeste opmerkingen hebben echter betrekking op de wisselwerking met andere ontwikkelteams en dan met name over de samenhang tus- sen de leergebieden. De focus van deze sessie lag daar overigens niet op.
Opmerkingen en suggesties
Uit de opmerkingen en suggesties maken we op dat het weer een intensieve sessie is geweest, met lange werkdagen. Teamleden spreken hun tevredenheid uit over de vorderingen die zijn gemaakt. Er zijn ook enkele losse kritische opmerkingen, die meestal gaan over praktische aspecten van het proces, zoals bijvoorbeeld de bijdrage van de procesbegeleider en een onduidelijke deadline. Een enkele keer is er een meer inhoudelijk punt, bijvoorbeeld als een teamlid zijn of haar zorg uitspreekt over de hoeveelheid inhoud die het ontwikkelteam oplevert.
Bevindingen ver- diepende inter-
views (5 de sessie)
17
4.1 inleiding
Na een eerste analyse van de vragenlijsten, die in dat stadium door bijna negentig teamleden waren ingevuld, is er in overleg met Curriculum.nu voor gekozen om drie onderwerpen door te nemen met een selectie van leden van de ontwikkelteams Burgerschap, Digitale geletterdheid, Engels & Moderne vreemde talen, Mens & Maatschappij en Mens & Natuur. In totaal hebben we contact gezocht met twaalf leden van deze ontwikkelteams. Uiteindelijk hebben we er hiervan elf geïnterviewd.
De drie onderwerpen zijn:
de leraar aan zet;
het ophalen van informatie;
de drie hoofddoelen van het onderwijs.
In de onderstaande tabel geven we een geanonimiseerd overzicht van de respondenten waarmee we na de vijfde ontwikkelsessie hebben gesproken.
Tabel 4.1 Overzicht respondenten verdiepende interviews Ontwikkelteam Sector Eigen bijdrage Inzicht eigen
functioneren
Inzicht curricu- lumontwikkeling
Totaaloordeel
Bewegen & Sport vo + ± + 8
Engels & MVT vo + + + 9
Engels & MVT vo + - ± 8
Kunst & Cultuur po + + + 10
Kunst & Cultuur vo + + + 7
Nederlands po + + ± 8
Nederlands po + + + 9
Nederlands vo + + + 9
Rekenen & Wiskunde vo + + + 8
Rekenen & Wiskunde vo + - - 8
* vo ± ± + 9
* Respondent is een schoolleider.
4.2 De leraar aan zet
De leden van de ontwikkelteams met wie we in maart 2019 spraken, hebben zich – nu bijna anderhalf jaar geleden – aangemeld als kandidaat-lid omdat ze als leerkracht of schoolleider betrokken wilden zijn bij de herziening van het curriculum. De meeste van hen hadden, buiten de verwachting dat het een intensief traject zou worden, geen concrete voorstelling van hoe het traject precies zou verlopen:
Ik had niet zo’n precies beeld van wat het ontwikkelteam ging doen, maar het leek me een moment waarop ik eindelijk zelf iets kon gaan doen, niet als buitenstaander maar als betrokkene.
Dat zij zelf, als leraar, aan zet zijn, was een belangrijke motivatie voor de teamleden om zich aan te mel- den voor het traject:
Ik vind het een belangrijk uitgangspunt. We ontwikkelen immers producten die door het veld gedra- gen moeten kunnen worden. Ik denk dat het draagvlak groter is als leraren eraan hebben meege- werkt.
Daarnaast noemen verschillende teamleden ook persoonlijke groei als een motief om zich aan te mel- den voor het traject:
Mijn motivatie was om als leraar een bijdrage te leveren aan het verbeteren van het onderwijs en om zelf te groeien. Dat komt er overigens ook uit.
4 Bevindingen verdiepende interviews (5)
18 Verschillende teamleden vertellen dat hun ontwikkelteam aan het begin van het traject zocht naar een goede rolverdeling, bijvoorbeeld tussen de teamleden en de ondersteuners en tussen de teamleden onderling:
Het was even zoeken naar een goede balans tussen de inbreng van de begeleiders en de leden van het ontwikkelteam. Inmiddels hebben we die wel gevonden.
We versterken elkaar. We hebben een heel divers team, waarin mensen met heel verschillende ach- tergronden bij elkaar komen. Zo verenigen we veel verschillende visies op ons vakgebied.
Ook persoonlijk hebben teamleden soms tijd nodig gehad om hun eigen rol te bepalen.
Mijn rol in het ontwikkelteam is veranderd, van wat afwachtend naar meer sturend. Ik sta ook al ja- ren voor de klas.
Een schoolleider stelt dat dit vinden van een eigen rol niet per se een makkelijk proces was:
Ik vond de oproep heel interessant en aansprekend, vandaar dat ik me heb aangemeld. In het begin van het traject merkte ik dat ik met twee petten op zat, als academica en als schoolleider. Dat was niet makkelijk te combineren.
De docenten menen dat hun hand zichtbaar is de producten die het ontwikkelteam oplevert:
Als docenten leveren we een herkenbare bijdrage aan de producten.
De teamleden met wie we spraken zijn zonder uitzondering tevreden over de rol die ze in de loop van het traject zijn gaan innemen binnen hun team. Ze menen ook dat ze als leraar een duidelijke inbreng hebben. Een beperkende factor bij die inbreng is de tijd die teamleden ter beschikking hebben voor hun inzet voor het team. Het ene teamlid heeft daardoor wat meer mogelijkheden dan de andere en men lijkt dat ook wel van elkaar te aanvaarden. Teamleden zijn doorgaans ook positief over de ondersteu- ning, al merkt een enkeling op deze soms wat (te) sturend te vinden. Anderen wijzen juist op de ruimte die ze ervaren:
We krijgen veel ruimte. We zijn de ambassadeurs van de curriculumherziening en gaan veel op stap om over de ontwikkelingen te praten. Vanuit het programmabureau krijgen we volop ondersteuning daarbij.
Teamleden zijn inmiddels ook gewend geraakt aan de manier van werken binnen het ontwikkelteam:
Ik ben steeds tevredener, ik kan het steeds beter een plaats geven dat we tussenproducten afleveren en die bespreken en dat we uiteindelijk naar een eindproduct toewerken. Het is wel lastig dat het pu- bliek dat niet altijd in de gaten heeft en soms doet alsof we een onaf eindproduct hebben afgeleverd.
Het betrekken van het onderwijsveld is aandachtspunt dat door verschillende teamleden wordt be- noemd.
We zijn maar met een klein groepje leraren dat aan zet is. Ik heb vertrouwen in onze inbreng, maar in absolute aantallen zijn we natuurlijk maar met weinig. Als we met collega’s spreken, merken we dat er ook maar weinig animo is.
4.3 Ophalen van informatie
In de afgelopen periode zijn ontwikkelteams gericht op zoek gegaan naar informatie die nodig is om het werk aan de bouwstenen af te ronden. Ze letten daarbij bijvoorbeeld op ontbrekende informatie of onderwijsniveaus die nog wat onderbelicht zijn. De mate waarin dit nog nodig is, verschilt van ontwik- kelteam tot ontwikkelteam. Wel noemen vrijwel alle teamleden met wie we spraken nog wat aspecten of invalshoeken die versterkt kunnen worden. In algemene zin is dat vaak de inbreng vanuit de praktijk van het onderwijs, die ondanks de inspanningen vanuit de ontwikkelteams wat achterblijft:
Rechtstreekse feedback van docenten zou heel prettig zijn. Om dat te krijgen, treden we ook veel naar buiten. We proberen bij zo veel mogelijk bijeenkomsten rond ons vak aanwezig te zijn.
19 Binnen het ontwikkelteam Kunst & Cultuur noemen de twee leden bijvoorbeeld het perspectief van de bovenbouw van het voortgezet onderwijs:
Wij zijn bezig met een inhaalslag om meer aansluiting te vinden bij de bovenbouw van het vo. Als we dat erop hebben zitten, zijn we grotendeels waar we zijn moeten. Dat maak ik ook op uit de feedback die we van experts kregen in de laatste ontwikkelsessie.
Een teamlid van het ontwikkelteam Engels & Moderne vreemde talen zegt de inbreng van lerarenoplei- ders te missen, ondanks extra inspanningen die zij zelf heeft geleverd om deze te bereiken. Ze wijst erop dat via de lerarenopleidingen de aankomende leerkrachten kunnen worden bereikt en dat deze opener staan voor ontwikkelingen als de curriculumherziening.
Vanuit verschillende teams horen we differentiatie als aspect dat nog onvoldoende aan de orde is ge- komen. Een van de leden van het ontwikkelteam Nederlands zegt hierover:
Het blijkt lastig om recht te doen aan de niveauverschillen in het voortgezet onderwijs. We kunnen in onze werkopdrachten niet voldoende differentiëren.
Ook een team lid van Engels & Moderne vreemde talen noemt dat aspect:
We proberen het zo uit te werken dat het in elk geval alle niveaus van het vo bestrijkt, maar het is moeilijk om alle niveaus, dus ook pro en vso, te bedienen.
Leden van verschillende teams wijzen op kritische geluiden die soms via de media doorsijpelen. Een voorbeeld daarvan is de berichtgeving over de veronderstelde afschaffing van de aandacht voor breuken in het basisonderwijs. Een van de wiskundedocenten daarover:
Het is lastig in te schatten hoe divers de inbreng is, maar ik heb het idee dat we wel geluiden missen.
Bijvoorbeeld de hoek van BON en andere critici van het onderwijs. Er is een groepje mensen dat zich via de sociale media aanhoudend negatief uit over Curriculum.nu. Ik heb ze al verschillende keren uit- genodigd om eens te praten, maar ze gaan niet op de uitnodiging in. Dat vind ik jammer.
Hoewel er vanuit verschillende teams aspecten kunnen worden benoemd die nog niet voldoende zijn uitgewerkt, menen de teamleden dat er in de loop van het traject veel input is verzameld en is verwerkt in de tussenproducten. De inhoudelijke begeleiding van het team speelt daarbij vaak een cruciale rol, bijvoorbeeld als ‘makelaar’ bij het vinden van de ‘juiste’ informatie:
De inhoudelijke begeleider is er erg goed in om de stakeholders te betrekken en verbinding te leggen met de experts. Als we input zoeken, weet zij die te vinden.
De teamleden hebben ook waardering voor de rol die ontwikkelscholen in de loop van het traject zijn gaan vervullen. De indruk is, ook uit de gesprekken met de drie ontwikkelscholen, dat deze meer bij de ontwikkelteams worden betrokken.
In de praktijk is het nog weleens zoeken naar de beste manier om informatie op te halen. Deels is dat inherent aan het ontwikkelproces waarin voortdurend sprake is van voortschrijdend inzicht (waardoor je achteraf gezien wat gerichtere vragen aan het veld had kunnen stellen), maar ook door de verwachtin- gen vanuit het veld:
Vanuit het veld worden de bouwstenen wel eens gezien als leerlijnen. Dat is echter niet zo. De discus- sie gaat daardoor soms de verkeerde kant op.
Over het geheel bezien is de indruk van de teamleden dat de informatie die nodig is om bijvoorbeeld de bouwstenen verder te ontwikkelen, voor zover die nog ontbreekt ook wel gevonden wordt. De tijd om alle informatie te verwerken blijft wel een aandachtspunt:
We krijgen nuttige informatie, maar hebben weinig tijd om onze producten tussentijds aan te scher- pen. We zijn vooral aangewezen op de ontwikkelsessies.
4.4 De drie doeldomeinen van het onderwijs
Het gesprek over onderwijs beperkt zich niet tot één dimensie, maar gaat over meerdere dimensies.
Gert Biesta onderscheidt in dat licht drie doeldomeinen waaraan onderwijs aandacht dient te besteden:
20 kwalificatie, socialisatie en persoonsvorming. Ook binnen Curriculum.nu worden de drie doeldomeinen meegenomen in de discussie over wat je wil bereiken met het onderwijs. In onze interviews met team- leden hebben we gevraagd of die drie doeldomeinen een rol spelen binnen het werken aan de tussen- producten. Zij beamen dit zonder uitzondering.
We zijn al vanaf het begin bezig met de doeldomeinen. Je ziet ze dus al terug in de visie die we heb- ben opgesteld. Elke keer als we een product opleveren, controleren we of het product aan deze uit- gangspunten voldoet. Voor mezelf werkt dat het beste als ik het praktisch maak: wat kunnen de kin- deren uit mijn klas ermee? Het is dus bij elke fase een aandachtspunt.
Teamleden vinden het ook belangrijk dat er aandacht wordt besteed aan de doeldomeinen en krijgen daar tijdens de consultatieronden positieve reacties op.
De doelen krijgen bij elke sessie aandacht. Ze vormen de uitgangspunten. Als wij iets missen, horen we het ook terug in de feedback. Je kunt het je voorstellen als een soort golfbeweging. De nadruk die een doel krijgt is soms minder, soms meer. Over het geheel gezien vind ik ook dat het voldoende uit de verf komt. Het past ook goed bij ons leergebied (JW: Kunst & Cultuur) waar persoonsvorming en socialisatie al in sterke mate bepalend zijn. Kwalificatie krijgt daardoor nooit de overhand. We krijgen ook positieve reacties uit het veld.
Ook andere ontwikkelteams melden dat er binnen hun vakgebied vaak ‘als vanzelf’ plaats is voor de doeldomeinen socialisatie en persoonsvorming. Dat is overigens niet voor iedereen vanaf het begin van het traject een automatisme geweest:
Binnen ons leergebied hebben we meer aandacht voor wat leerlingen moeten kennen en kunnen en minder voor hoe ze daar dan komen. Ik vind het best lastig om persoonsvorming tot zijn recht te laten komen, maar we boeken vooruitgang, we vinden steeds betere manieren om dat te beschrijven.
Ook inhoudelijk leiden de doeldomeinen wel eens tot discussie binnen de ontwikkelteams. Zo merkt de schoolleider op:
Er is een verschil tussen persoonsvorming en persoonlijkheidsvorming. In de theorie is dat niet altijd goed uitgewerkt. In ons ontwikkelteam zijn we meer bezig met persoonlijkheidsvorming. Ik vind de begripsbepaling dus wat problematisch. Je kan er alle kanten mee uit.
Een van de teamleden wijst nog op een ander voordeel van de aandacht die naar de doeldomeinen uitgaat:
Positief vind ik dat alle teams ermee bezig zijn, het is iets wat we delen met elkaar. Het zorgt al voor enige samenhang tussen de leergebieden.
21
Conclusies
23 Ontwikkelteams
Ook na de vijfde ontwikkelsessie (13-15 februari 2019) is aan de leden van de ontwikkelteams een digitale vragenlijst voorgelegd. In de vragenlijst is gevraagd naar hun ervaringen tijdens de vijfde ontwikkelsessie.
De vragenlijst is ingevuld door 102 leden van ontwikkelteams. Dat komt neer op een respons van onge- veer 70 procent. De bevindingen uit deze vragenlijst beschrijven we in hoofdstuk 3 van deze tussenrap- portage. Naar aanleiding van de bevindingen hebben we in maart 2019 contact opgenomen met leden van vijf ontwikkelteams om door te praten over hun ervaringen als ‘leraar aan zet’, over het ophalen van informatie en over het werken met de drie hoofddoelen van het onderwijs (naar Biesta). We hebben ge- sproken met elf leden van ontwikkelteam. Van deze gesprekken doen we verslag in hoofdstuk 4.
Het gemiddeld cijfer (‘totaaloordeel’) dat de leden van de ontwikkelteams geven aan de vijfde ontwik- kelsessie is een 7,9. Dat is vergelijkbaar met het gemiddelde cijfer dat ze tijdens de vorige ontwikkelses- sies gaven. Tijdens deze meting zien we één uitschieter: bij het ontwikkelteam Engels & Moderne vreemde talen geven de teamleden gemiddeld een héél punt hoger dan na de vorige meting: 8,2 tegen- over 7,2. Bij de ontwikkelteams Kunst & Cultuur en Mens & Natuur is de gemiddelde totaalscore met respectievelijk 7,3 en 7,8 een half punt lager dan bij de vierde meting.
De verschillen met de vierde meting zijn relatief klein. Net als bij de vorige meting is er maar één rood signaal. Over het geheel genomen zijn de teamleden opnieuw behoorlijk tevreden. Bij de gemiddelde scores op de 21 aspecten die aan de leden van ontwikkelteams zijn voorgelegd zijn de verschillen tussen de ontwikkelteams klein (van 3,8 tot 4,2).
Ook uit de scores op aspecten kunnen we opmaken dat de leden van het ontwikkelteam Engels & Mo- derne vreemde talen tevredener zijn dan na de vorige ontwikkelsessies. Na de vijfde sessie zijn de leden van de ontwikkelteams wat tevredener over het realiseren van de doelstellingen van deze sessie dan na de vierde sessie. De uitwisseling met de andere teams (‘Wisselwerking’), waarop in de vijfde sessie ove- rigens niet de focus lag, blijft het zorgenkindje.
Na de vijfde sessie hebben we gesproken met leden van de ontwikkelteams Bewegen & Sport, Engels en Moderne vreemde talen, Kunst & Cultuur, Nederlands en Rekenen & Wiskunde. De leden van de ont- wikkelteams hebben in het najaar van 2017 gesolliciteerd naar het lidmaatschap van het ontwikkelteam.
Vaak deden ze dit om als leraar (of als schoolleider) bij te dragen aan de verbetering van het onderwijs.
Daarnaast noemen verschillende teamleden persoonlijke ontwikkeling als belangrijk motief om te sollici- teren. De elf teamleden zijn zonder uitzondering tevreden over de rol die ze het afgelopen jaar zijn gaan vervullen. Ze hebben het gevoel dat ze ook daadwerkelijk als leraar iets in te brengen hebben, ze zijn
‘aan zet’.
De ontwikkelteams zoeken nog specifieke inbreng voor elk ontwikkelteam op andere terreinen. Meestal gaat dat om informatie vanuit een onderwijssector (of een onderdeel daarvan) die tot nu onderbelicht is gebleven. De teamleden verwachten dat de ontbrekende informatie nog wel verzameld zal worden.
Verder zijn teamleden zich ervan bewust dat Curriculum.nu soms kritische reacties krijgt. Ze vinden het jammer dat er nauwelijks uitwisseling is met de partijen die deze kritiek leveren.
Biesta onderscheidt drie doeldomeinen waaraan onderwijs aandacht dient te besteden: kwalificatie, socialisatie en persoonsvorming. Binnen Curriculum.nu worden de drie doeldomeinen meegenomen in de discussie over wat je wil bereiken met het onderwijs. Bij de producten van de ontwikkelteams wordt gekeken of de drie domeinen daarin voldoende aan bod komen.
Ontwikkelscholen
De ontwikkelscholen zijn in deze periode niet benaderd, buiten de drie ontwikkelscholen waarmee we naar aanleiding van de vorige vragenlijst hebben gesproken. In dat kader sprake we met de contactper- sonen van één basisschool en van twee scholen voor voortgezet onderwijs. In hoofdstuk 2 doen we verslag van de gesprekken met deze ontwikkelscholen.
5 Conclusies
24 De basisschool werkt als ontwikkelschool nauw samen met een ontwikkelschool uit het voortgezet on- derwijs. Uitwisseling over de curriculumherziening vindt niet alleen intern binnen het team van de basis- school, maar ook tussen de twee scholen plaats. Bij de eerste ontwikkelschool voor voortgezet onder- wijs is de curriculumherziening meer een aangelegenheid voor de vaksectie en de leiding van de school.
Collega’s uit andere secties zijn er niet structureel bij betrokken. Ook bij de tweede ontwikkelschool voor voortgezet onderwijs is de curriculumherziening een zaak voor de vaksectie. De school deelt de informatie wel met de collega’s van twee scholen waarmee de school fuseert.
Tijdens de gespreken naar aanleiding van de vorige meting merkten we dat contacten tussen ontwikkel- scholen en ontwikkelteams wat zijn aangehaald en dat de scholen daar positief over zijn. Dat beeld werd bevestigd tijdens onze laatste gesprekken. Inhoudelijk sluit waar de ontwikkelschool mee bezig is niet altijd helemaal aan bij waar de ontwikkelteams mee komen. Toch halen de ontwikkelscholen er wel wat uit. De ontwikkelscholen vinden het ook prettig om te merken dat hun feedback door de ontwikkel- teams gewaardeerd wordt.
25
Bijlage 1
Gemiddelde scores, N en standaarddeviatie (ont-
wikkelteams)
27 In de onderstaande tabellen presenteren we:
De gemiddelde score (mean) per stelling per leergebied (zoals eerder al gevisualiseerd in figuur 3.3).
Het aantal respondenten dat op een stelling heeft gereageerd. De N kan variëren binnen een leerge- bied omdat respondenten die ‘Niet van toepassing’ hebben ingevuld buiten beschouwing zijn gela- ten.
De standaarddeviatie. Dit is de maat waarmee we de spreiding van de gegeven antwoorden kunnen duiden: hoe groter de standaarddeviatie, hoe groter de verschillen tussen de verschillende waarne- mingen.
Tabel B1.1 Score, N en standaarddeviatie per leergebied Bij welk leergebied ben je
betrokken?
De doelstelling voor deze ont- wikkelsessie was
duidelijk
Binnen mijn team is vol- doende ex- pertise aan- wezig om de doelstelling te
realiseren
De externe feedback stelde ons in staat om ons product verder aan te
scherpen
De consultatie- fase heeft ons gebracht wat ik ervan verwacht-
te
We zijn erin geslaagd om de feedback uit de consultatiefase afdoende te
verwerken Bewegen &
Sport
Mean 4,45 3,55 4,27 4,00 3,73
N 11 11 11 11 11
Std. dev. ,522 ,820 ,467 ,632 ,647
Burgerschap Mean 4,38 4,63 4,25 4,25 4,00
N 8 8 8 8 8
Std. dev. ,518 ,518 1,035 ,886 1,069
Digitale gelet- terdheid
Mean 4,60 4,07 4,13 4,13 4,33
N 15 15 15 15 15
Std. dev. ,507 ,458 ,516 ,516 ,488
Engels & Mo- derne vreemde talen
Mean 4,64 4,18 4,00 3,82 3,91
N 11 11 10 11 11
Std. dev. ,505 ,405 ,471 ,603 ,302
Kunst & Cultuur Mean 4,00 4,09 4,18 3,73 4,00
N 11 11 11 11 11
Std. dev. ,632 ,539 ,603 ,647 ,632
Mens & Maat- schappij
Mean 4,55 3,90 4,30 3,90 4,11
N 11 10 10 10 9
Std. dev. ,522 ,738 ,483 ,568 ,601
Mens & Natuur Mean 4,38 4,15 4,00 3,45 3,45
N 13 13 10 11 11
Std. dev. ,650 ,689 ,816 ,522 ,820
Nederlands Mean 4,75 4,50 4,50 4,08 4,08
N 12 12 12 12 12
Std. dev. ,452 ,522 ,522 ,669 ,515
Rekenen &
Wiskunde
Mean 4,40 4,00 4,40 3,90 3,60
N 10 10 10 10 10
Std. dev. ,516 ,667 ,516 ,876 ,699
Totaal Mean 4,47 4,11 4,23 3,92 3,93
N 102 101 97 99 98
Std. dev. ,558 ,647 ,604 ,665 ,677
Bijlage 1 – Gemiddelde scores, N en SD (OT)
28 Tabel B1.2 Score, N en standaarddeviatie per leergebied
Bij welk leergebied ben je betrokken?
Er was voldoen- de tijd beschik- baar om de doelstelling van
deze sessie te realiseren
Ik ben tevre- den over de voorzieningen
tijdens deze sessie (locatie,
eten, drinken, et cetera)
Ik krijg van mijn school voldoen- de uren om mijn werkzaamheden voor het ont- wikkelteam te kunnen uitvoe-
ren
Ik ben tevreden over de geko-
zen werkvor- men
Het perspectief van de onder-
wijssector waarin ik werk, kwam voldoen- de tot zijn recht Bewegen &
Sport
Mean 4,00 4,73 4,00 4,09 4,55
N 11 11 11 11 11
Std. dev. ,775 ,467 ,894 ,831 ,522
Burgerschap Mean 4,25 4,43 3,63 3,88 4,00
N 8 7 8 8 8
Std. dev. ,463 1,134 1,408 ,991 1,069
Digitale gelet- terdheid
Mean 3,87 4,47 3,43 4,20 4,07
N 15 15 14 15 15
Std. dev. ,640 ,834 1,284 ,561 ,594
Engels & Mo- derne vreemde talen
Mean 4,10 4,82 3,73 4,36 4,36
N 10 11 11 11 11
Std. dev. ,568 ,405 1,104 ,505 ,674
Kunst & Cultuur Mean 2,64 4,64 4,00 3,55 4,09
N 11 11 11 11 11
Std. dev. 1,433 ,674 1,095 ,934 ,831
Mens & Maat- schappij
Mean 3,45 4,82 4,18 4,36 4,00
N 11 11 11 11 11
Std. dev. 1,128 ,405 ,982 ,674 ,632
Mens & Natuur Mean 2,92 4,54 3,69 3,69 4,08
N 13 13 13 13 13
Std. dev. ,862 ,519 ,947 ,855 ,494
Nederlands Mean 4,08 4,58 4,00 4,67 4,33
N 12 12 12 12 12
Std. dev. ,793 ,669 ,426 ,492 ,651
Rekenen &
Wiskunde
Mean 3,20 4,90 4,50 3,90 3,90
N 10 10 10 10 10
Std. dev. 1,229 ,316 ,707 ,568 ,994
Totaal Mean 3,59 4,65 3,89 4,09 4,16
N 101 101 101 102 102
Std. dev. 1,041 ,623 1,019 ,772 ,714
29 Tabel B1.3 Score, N en standaarddeviatie per leergebied
Bij welk leergebied ben je betrokken?
Ik ben tevreden over wat ik zelf heb kunnen
bijdragen tijdens deze ontwikkelsessie
De ondersteuning vanuit het onder- steuningsteam is
toereikend
Ik sta achter het resultaat van deze ont- wikkelsessie
Ik verwacht dat leraren het resultaat van deze ontwik- kelsessie be- grijpen
Het perspec- tief van de leerling komt
goed tot zijn recht in het
resultaat Bewegen &
Sport
Mean 4,00 4,27 4,00 3,36 3,91
N 11 11 11 11 11
Std. dev. ,632 ,647 ,894 ,674 ,701
Burgerschap Mean 4,71 4,50 4,38 4,14 4,25
N 7 8 8 7 8
Std. dev. ,488 ,756 1,061 ,690 ,707
Digitale gelet- terdheid
Mean 4,20 4,40 4,40 3,73 4,00
N 15 15 15 15 15
Std. dev. ,414 ,507 ,507 ,594 ,378
Engels &
Moderne vreemde talen
Mean 4,36 4,55 4,27 3,73 4,00
N 11 11 11 11 11
Std. dev. ,505 ,522 ,467 ,786 ,775
Kunst & Cul- tuur
Mean 3,73 4,18 3,82 3,64 4,00
N 11 11 11 11 11
Std. dev. 1,009 ,751 ,603 ,505 ,632
Mens & Maat- schappij
Mean 3,91 4,27 4,27 3,90 3,82
N 11 11 11 10 11
Std. dev. ,831 ,467 ,467 ,994 ,603
Mens & Na- tuur
Mean 4,08 4,23 4,08 3,00 3,62
N 13 13 13 12 13
Std. dev. ,760 ,599 ,494 ,953 ,650
Nederlands Mean 4,08 4,58 4,33 3,50 4,00
N 12 12 12 12 12
Std. dev. ,515 ,515 ,492 ,522 ,426
Rekenen &
Wiskunde
Mean 4,20 4,40 4,10 3,71 3,38
N 10 10 10 7 8
Std. dev. ,632 ,516 ,316 ,488 ,518
Totaal Mean 4,12 4,37 4,19 3,60 3,89
N 101 102 102 96 100
Std. dev. ,682 ,579 ,609 ,747 ,618
30 Tabel B1.4 Score, N en standaarddeviatie per leergebied
Bij welk leergebied ben je betrokken?
Het resultaat van de ontwik- kelsessie is toekomstgericht
We zijn erin geslaagd om keuzes te maken rondom de kern van het curriculum
We besteden voldoende aandacht aan brede vaardig-
heden
Ik ben tevreden over de mate
waarin mijn ontwikkelteam erin is geslaagd om het raam-
werk van bouwstenen te
ontwikkelen en/of bij te
stellen
Ik ben tevreden over de mate
waarin mijn ontwikkelteam erin is geslaagd om de bouw- stenen te ont- wikkelen (en, voor zover van toepassing, bij te stellen) Bewegen &
Sport
Mean 4,00 3,45 3,55 3,91 3,73
N 11 11 11 11 11
Std. dev. ,894 ,934 ,522 1,044 ,647
Burgerschap Mean 4,43 4,13 4,50 4,25 4,63
N 7 8 8 8 8
Std. dev. ,535 ,991 ,926 1,035 ,518
Digitale gelet- terdheid
Mean 4,20 4,00 4,07 4,40 4,27
N 15 15 15 15 15
Std. dev. ,414 ,655 ,258 ,507 ,458
Engels & Mo- derne vreemde talen
Mean 4,27 4,18 3,82 4,00 3,91
N 11 11 11 11 11
Std. dev. ,467 ,603 ,405 ,775 ,539
Kunst & Cultuur Mean 4,36 4,00 3,91 3,10 3,60
N 11 11 11 10 10
Std. dev. ,505 ,632 ,701 ,994 ,516
Mens & Maat- schappij
Mean 4,09 3,45 3,45 4,09 3,82
N 11 11 11 11 11
Std. dev. ,539 1,214 ,820 ,539 ,405
Mens & Natuur Mean 4,23 3,92 3,62 4,31 3,77
N 13 13 13 13 13
Std. dev. ,725 ,760 ,650 ,480 ,439
Nederlands Mean 4,42 4,00 3,75 4,42 4,33
N 12 12 12 12 12
Std. dev. ,515 ,603 ,452 ,669 ,492
Rekenen &
Wiskunde
Mean 3,80 3,30 3,70 4,30 4,00
N 10 10 10 10 10
Std. dev. ,422 1,059 ,949 ,483 ,000
Total Mean 4,20 3,83 3,80 4,11 4,00
N 101 102 102 101 101
Std. dev. ,583 ,857 ,675 ,799 ,548
31 Tabel B1.5 Score, N en standaarddeviatie per leergebied
Bij welk leergebied ben je betrok- ken?
Ik ben tevreden over de wisselwer-
king met andere teams
In hoeverre heb je geleerd over je eigen functioneren
in het team?
In hoeverre heeft het proces je nieuwe inzichten over ontwikkeling van het curriculum
gebracht?
Hoe waardeer je, over het geheel bezien, deze ont- wikkelsessie? Geef een rapportcijfer (1-
10)
Bewegen & Sport Mean 3,00 3,00 3,18 7,70
N 11 11 11 10
Std. dev. ,632 ,775 ,874 ,483
Burgerschap Mean 3,13 3,63 3,29 8,00
N 8 8 7 8
Std. dev. ,835 1,302 ,951 1,069
Digitale geletterd- heid
Mean 3,07 3,57 3,47 8,07
N 15 14 15 15
Std. dev. ,799 ,756 ,743 ,594
Engels & Moderne vreemde talen
Mean 3,44 3,20 3,18 8,18
N 9 10 11 11
Std. dev. ,527 1,229 ,982 ,405
Kunst & Cultuur Mean 2,40 3,36 3,45 7,27
N 10 11 11 11
Std. dev. ,699 1,120 ,934 1,191
Mens & Maat- schappij
Mean 2,55 3,18 3,55 7,64
N 11 11 11 11
Std. dev. ,688 1,168 ,934 ,674
Mens & Natuur Mean 3,17 3,77 3,31 7,77
N 12 13 13 13
Std. dev. ,718 ,927 ,947 ,725
Nederlands Mean 3,58 3,75 3,67 8,50
N 12 12 12 12
Std. dev. ,793 ,452 ,778 ,522
Rekenen & Wis- kunde
Mean 2,89 3,50 3,50 7,80
N 9 10 10 10
Std. dev. ,601 1,080 ,972 ,632
Total Mean 3,03 3,45 3,41 7,89
N 97 100 101 101
Std. dev. ,770 ,978 ,874 ,773
