COMMISSIE VAN DE EUROPESE GEMEENSCHAPPEN
Brussel, 20.10.2006 COM(2006) 601 definitief
MEDEDELING VAN DE COMMISSIE AAN DE RAAD EN HET EUROPEES PARLEMENT
Strategie voor Afrika: een regionaal politiek EU-partnerschap voor vrede, veiligheid en ontwikkeling in de Hoorn van Afrika
{SEC(2006)1307}
REGIO HOORN VAN AFRIKA
INHOUDSOPGAVE
1. Inleiding ... 4
1.1. Beleidskader... 4
1.2. Waarom is de hoorn van afrika voor de eu strategisch belangrijk? ... 5
2. Regionale dimensie en dynamiek... 6
2.1. Regionale interconnecties ... 6
2.2. Regionale transversale vraagstukken ... 7
3. Een werkprogramma voor regionale maatregelen ... 9
3.1. Stimuleren van effectieve regionale politieke en economische samenwerking en integratie... 9
3.2. Aanpak van de voornaamste strategische politieke problemen op nationaal niveau met een regionaal effect ... 10
3.3. Aanpak van regionale transversale en grensoverschrijdende problemen in de hoorn van afrika... 11
4. Een gunstig klimaat voor een succesvol partnerschap... 11
4.1. Voorgestelde begeleidende maatregelen van de eu ... 12
4.2. Voorgestelde begeleidende maatregelen van de partners in de hoorn van afrika ... 13
5. Conclusie... 13
6. Afkortingen ... 14
MEDEDELING VAN DE COMMISSIE AAN DE RAAD EN HET EUROPEES PARLEMENT
Strategie voor Afrika: een regionaal politiek EU-partnerschap voor vrede, veiligheid en ontwikkeling in de Hoorn van Afrika
1. INLEIDING 1.1. Beleidskader
Op 20 maart 2006 heeft de Commissie op de 11e top van staatshoofden en regeringsleiders van de IGAD (Intergovernmental Authority on Development) een eerste blauwdruk van een strategie voor vrede, veiligheid en ontwikkeling voor de Hoorn van Afrika voorgesteld. Deze mededeling reflecteert het wederzijds belang van en het politieke streven naar regionale stabiliteit en solidariteit en is het product van overleg op hoog niveau dat sedertdien heeft plaatsgehad en waarbij alle landen van de IGAD en andere belangrijke partijen in de regio, zoals de Arabische Liga en Egypte, betrokken waren.
Deze mededeling bouwt voort op twee belangrijke strategieën van de EU die reeds worden uitgevoerd: de Europese Consensus inzake Ontwikkeling, die op 20 december 2005 door het Europees Parlement, de Raad en de vertegenwoordigers van de regeringen van de lidstaten, in het kader van de Raad bijeen, en de Commissie is goedgekeurd1, en de Strategie EU-Afrika, die op 15-16 december 2005 door de Europese Raad is goedgekeurd. De Europese Consensus inzake Ontwikkeling biedt een overkoepelend beleidskader voor armoedevermindering en duurzame ontwikkeling door een brede, op preventie gebaseerde aanpak te volgen voor verzwakte staten, steun te bieden bij conflictpreventie en -oplossing, en de vrede op te bouwen. De Strategie EU-Afrika ondersteunt het EU-beleid ten aanzien van Afrika door erop te wijzen dat “vraagstukken, zoals vrede en veiligheid, migratie, interconnectie of rampenbeheer voornamelijk een regionale of continentale respons vereisen”
en de nadruk te leggen op de behoefte om “tot een omvattende aanpak te komen van conflictpreventie, waarbij beleid en maatregelen op gebieden als veiligheid, ontwikkeling en democratisch bestuur worden geïntegreerd. De EU moet meer en meer gebruik maken van regionale en nationale ontwikkelingsstrategieën en -instrumenten om de structurele oorzaken van conflicten aan te pakken.”
Veiligheid en ontwikkeling zijn belangrijk en complementair. Zonder vrede en veiligheid zijn ontwikkeling en armoedebestrijding onmogelijk, en zonder ontwikkeling en armoedebestrijding is duurzame vrede ondenkbaar.
Dit uitgangspunt, dat de Strategie EU-Afrika onderbouwt, is bijzonder relevant in de regio van de Hoorn van Afrika. De Hoorn van Afrika is niet alleen één van de regio’s in de wereld die het meest vatbaar zijn voor conflict, maar ook één van de armste. Het aanslepende grensgeschil tussen Eritrea en Ethiopië, de crisis in Somalië en de conflicten in Soedan en Noord-Oeganda hebben stuk voor stuk een impact op de levenssituatie van miljoenen mensen en verwijderen de regio meer en meer van de verwezenlijking van de millenniumdoelen voor ontwikkeling (MDG).
1 PB C 46 van 24.2.2006, blz. 1.
Op basis van dit beleidskader stelt de Europese Commissie nu voor een Regionaal Politiek Partnerschap op te zetten met de Hoorn van Afrika2, als testcase voor de toepassing van de Strategie EU-Afrika. Het voornaamste doel van de mededeling is bij te dragen tot de vermindering van de instabiliteit in de regio, een belangrijke voorwaarde voor de verwezenlijking van de millenniumdoelen voor ontwikkeling. Er wordt een omvattende aanpak uitgezet voor conflictpreventie in de Hoorn van Afrika, waarbij op de korte tot middellange termijn de diepere oorzaken van instabiliteit op land- en regioniveau worden aangepakt en de regionale samenwerking wordt versterkt. De mededeling dient als leidraad voor de externe maatregelen van de EU in de regio en de formulering van de landenstrategiedocumenten en de regionale strategiedocumenten.
1.2. Waarom is de Hoorn van Afrika voor de EU strategisch belangrijk?
Een welvarende, democratische, stabiele en veilige regio is in het belang van de landen en volkeren van zowel de Hoorn van Afrika als de EU. Is de Hoorn van Afrika echter ongecontroleerd, politiek verwaarloosd, economisch gemarginaliseerd en in milieuopzicht beschadigd, dan kan de Hoorn de algemene stabiliteit in deze regio en de EU en de doelstellingen van het ontwikkelingsbeleid ondermijnen en een risico vormen voor de veiligheid van de EU.
De EU is de belangrijkste ontwikkelingspartner in de Hoorn van Afrika. Zij is ook één van de voornaamste verleensters van humanitaire bijstand. Sociaal-economische kwetsbaarheid en ongelijkheid, tekortkomingen op het gebied van de mensenrechten en de sociale rechten, chronische onzekerheid op voedselgebied, concurrentiestrijd om schaarse natuurlijke hulpbronnen, zwak bestuur en bevolkingsgroei zijn onderliggende factoren waarop het EU- beleid op het gebied van stabiliteit en armoedevermindering zich, samen met regionale en internationale partners, richt. Stabiliteit in de Hoorn van Afrika is voor de veiligheid van de EU in strategisch opzicht cruciaal. Grensoverschrijdende dynamische processen, zoals illegale migratie en smokkel van wapens en drugs, en vluchtelingenstromen zijn factoren die bijdragen tot instabiliteit en spanning, die zich verspreiden over de hele Hoorn van Afrika en daarbuiten, en die mogelijk zelfs tot de EU kunnen reiken. De Hoorn heeft in het kader van de strijd tegen het terrorisme internationaal meer aandacht gekregen, vanwege de verspreiding van religieus extremisme en ideologische beïnvloeding vanuit aan dit gebied grenzende subregio’s. De onzekerheid die in de regio heerst, draagt ook bij tot een cultuur van wetteloosheid en banditisme, terwijl krijgsheren er wel bij varen. Hierdoor zijn de grenzen tussen politiek conflict, criminaliteit en terrorisme soms vervaagd.
Ook heeft de EU een sterk economisch belang bij een stabiele Hoorn van Afrika. De Hoorn ligt in de nabijheid van strategisch belangrijke delen van het Midden-Oosten: zo grenst de Hoorn aan de Rode Zee, een waterweg die cruciaal is voor EU-handel en -leveringen, met name op energiegebied, en is de Hoorn verder een buurregio van Saoedi-Arabië, de grootste olieproducent ter wereld. Ook omgeeft de Hoorn het stroomgebied van de Nijl, die van groot belang is voor Egypte (terwijl de stabiliteit van Egypte weer een belangrijk element is van de stabiliteit in het Middellandse-Zeegebied en het Midden-Oosten). Voorts ligt de Hoorn in de onmiddellijke nabijheid van de landen die onder het nabuurschapsbeleid van de EU vallen, zowel in Noord-Afrika als in het Nabije Oosten. De EU is tevens de belangrijkste
2 In deze mededeling gedefinieerd als omvattende alle landen van de IGAD: Djibouti, Ethiopië, Eritrea, Kenia, Somalië, Soedan, Oeganda.
internationale handelspartner van de regio en er is potentieel om de economische belangen van de EU te laten groeien, mits de energieleveringen en de economische groei in de regio blijven toenemen en op de juiste wijze worden beheerd.
In dit verband is het belangrijk erop te wijzen dat andere landen, met name de Verenigde Staten, China en India, interesse beginnen te tonen voor het strategisch belang van de Hoorn en op grote schaal investeren in de regio.
2. REGIONALEDIMENSIEENDYNAMIEK 2.1. Regionale interconnecties
De regio van de Hoorn van Afrika heeft buitengewoon complexe regionale, politieke en grensoverschrijdende dimensies. Dit zijn onder andere: de versmelting van Bantoe-/Nijl-, Arabische, Egyptische en Abessijnse culturen; de talloze conflicten om afscheiding, autonomie of vanwege territoriale claims (vele daarvan om redenen die verband houden met de etnische of religieuze identiteit), de vele conflicten om controle te verwerven over grondstoffen of vanwege een omstreden grens; de regionale impact van de bevolkingstoename, klimaatverandering en daarmee verband houdende druk op de natuurlijke rijkdommen; de wrijving vanwege de concurrentie om het water van de Nijl; het hoge aantal nomadische veehouders, die zich voornamelijk verbonden voelen vanwege hun etno- linguïstische banden in plaats van door politieke grenzen, en die tot de nest gemarginaliseerde groepen behoren in de regio; de cultuur van militarisme en bepaalde gevestigde belangen in oorlogseconomieën; en de verwaarlozing, onderontwikkeling en onzekerheid van de grensgebieden in de regio. Al deze factoren dragen bij tot instabiliteit, conflict, armoede en zwak bestuur, en schreeuwen om regionale oplossingen met grensoverschrijdende en transnationale componenten die een aanvulling vormen op de passende nationale respons.
In de Hoorn van Afrika is geen sprake van een reeks afzonderlijke conflicten, maar van een regionaal systeem van onzekerheid, waarbij de conflicten en politieke crisissituaties elkaar wederzijds aanwakkeren en verscherpen. Het huidige politieke en ideologische klimaat in de Hoorn van Afrika leidt tot toenemende polarisatie en een stevig verankerde breuklijn van instabiliteit die zich uitstrekt van Darfur tot Zuid-Somalië en die een negatieve impact heeft op de regio als geheel. Regionale organisaties, zoals de Afrikaanse Unie (AU) en de IGAD spelen een centrale rol bij het vinden van duurzame oplossingen voor de uitdagingen waarmee de Hoorn van Afrika wordt geconfronteerd. Bijlage I biedt een overzicht van de bestaande regionale architectuur.
Een overzicht van enkele van de belangrijkste regionale interconnecties van de grotere conflicten in de regio is opgenomen in Bijlage II. De volgende conclusies kunnen worden getrokken:
• Het merendeel van de grenzen is onstabiel, de grensregio’s zijn buitengewoon vatbaar voor conflicten en er zijn enkele omstreden grenzen;
• De meeste landen die aan elkaar grenzen, hebben, of hadden in het recente verleden, moeizame onderlinge betrekkingen, die kunnen, of konden, leiden tot geweld;
• Voor alle grotere conflicten in de regio is er bewijs dat er landen zijn die onderdak verlenen aan groepen die in een buurland een oorlog uitvechten, of die groepen toestaan op hun grondgebied een terugvalbasis te gebruiken, dan wel militaire steun verlenen of die groepen diplomatiek erkennen.
Deze regionale interconnecties zijn op verschillende manieren aan de oppervlakte gekomen:
• Een belangrijke recente politieke ontwikkeling is de toenadering tussen Soedan, Eritrea en de ontluikende islamitische rechtbanken in Somalië;
• De spanningen tussen Ethiopië en Eritrea hebben niet alleen repercussies aan de gemeenschappelijke grens, maar ook gevolgen voor de binnenlandse politiek van deze landen en de conflicten in Somalië en Soedan;
• Ethiopië had en onderhoudt nog steeds moeizame betrekkingen met veel van zijn buurlanden;
• De bestaande instabiliteit in Darfur en Zuid-Somalië wordt aangewakkerd door internationale factoren en heeft implicaties voor de buurlanden en -regio’s.
2.2. Regionale transversale vraagstukken
Er zijn enkele belangrijke transversale vraagstukken die alle crisissituaties in de Hoorn van Afrika met elkaar gemeen hebben.
Bestuur en veiligheid: een zeer belangrijk thema bij de vermindering van de instabiliteit in de Hoorn van Afrika is de aanpak van de elkaar wederzijds versterkende banden tussen onzekerheid, armoede en bestuur. Centraal in deze relatie staan de gemeenschappen die gemarginaliseerd zijn bij de nationale verdeling van macht, rijkdom en toegang tot natuurlijke hulpbronnen, sociale dienstverlening, veiligheid en justitie. Deze gemeenschappen kunnen in de loop der tijd een wrok gaan koesteren die kan uitmonden in gewelddadig verzet. De conflicten in de Hoorn van Afrika kunnen worden verscherpt door machtige netwerken van overheids- en niet-overheidsactoren, zoals krijgsheren of het bedrijfsleven, die van de oorlogseconomie – inclusief de netwerken voor wapen-, drugs- en mensensmokkel – profiteren, aangezien zij deze tot op zekere hoogte controleren en dus belang hebben bij handhaving van de status quo, die de marginalisering van gemeenschappen en de manipulatie van etnische groepen echter versterkt. Verder worden instabiliteit en conflict in de Hoorn van Afrika en, in sommige gevallen, de schending van de universele rechten bestendigd door een gebrek aan politieke ruimte voor een vreedzame oplossing van conflicten, autoritaire praktijken en militarisme, en door inmenging van buitenlandse mogendheden.
Religieus fundamentalisme: Religieus fundamentalisme wordt een steeds belangrijker regionaal vraagstuk, gezien: i) de zwakte van de overheidsinstellingen in de Hoorn van Afrika, waardoor de regio een doelwit is voor fundamentalistische groepen, ii) de wrok als gevolg van armoede en conflicten, waardoor de regio een potentiële broedplaats is van religieus extremisme en activisme, en iii) de invloed op de regio van extremistische fundamentalistische denkbeelden en ideologieën, met name vanuit bepaalde delen van het nabij gelegen Midden-Oosten.
Migratie, vluchtelingen en interne ontheemden: De Hoorn van Afrika is één van de regio’s met het hoogste aantal migranten en vluchtelingen ter wereld. Elk land in de regio is hierbij
betrokken, als land van herkomst van vluchtelingen/migranten, als doorreisland of als land van bestemming. Interne ontheemden zijn bijzonder kwetsbaar en in aantal de grootste groep.
Zij zijn ook één van de factoren voor onderontwikkeling en onzekerheid. Deze crisis, die zeer grote regionale politieke en veiligheidsdimensies heeft, is een indicatie van de politieke marginalisering en uitsluiting, en een bron van regionale instabiliteit die de spanningen tussen de verschillende staten bevordert. Vluchtelingen zijn verder kwetsbaar voor uitbuiting door smokkelaars en criminele/terroristische netwerken. Mensensmokkel naar de Golfstaten, waar niet alleen vluchtelingen, maar ook gemarginaliseerde en armere gemeenschappen het slachtoffer van zijn en het feit dat de regio een belangrijke toegangsweg vormt naar Europa, zijn belangrijke thema’s.
Proliferatie en misbruik van handvuurwapens en lichte wapens: Proliferatie en misbruik van handvuurwapens en lichte wapens is in de gehele Hoorn van Afrika een acuut vraagstuk.
De brede beschikbaarheid en aanvoer van handvuurwapens en lichte wapens is ten dele een gevolg van eerdere of nog niet beëindigde conflicten in de Hoorn van Afrika en de buurlanden (naast de derde landen die wapens leveren aan verzetsgroepen/rebellen), en is een factor die bijdraagt tot de aanwezigheid van krijgsheren, milities, criminele netwerken, gewapende criminaliteit en geweld in de regio. Dit probleem werkt ook terrorisme in de hand.
De smokkel van handvuurwapens en lichte wapens en de andere vormen van smokkel in de Hoorn van Afrika hebben sterke interregionale en wereldwijde dimensies. Grootschalige wapensmokkel tiert welig tussen de Hoorn van Afrika en het gebied van de Grote Meren, Centraal-Afrika, Noord-Afrika en het Arabisch schiereiland. De smokkel van MANPADS (Man Portable Air Defense System) en andere zeer gevoelige wapens in het gebied van de Rode Zee en de Golf van Aden is dan ook een belangrijk aandachtspunt voor diverse EU- lidstaten.
Veiligheid van grensgebieden: Onzekerheid en onderontwikkeling van grensgebieden en perifere gebieden zijn belangrijke elementen van regionale instabiliteit. De grenzen zijn poreus en vormen vaak geen afdoende bescherming tegen de hoge mate van onzekerheid, smokkel, geweld of aantasting van het milieu.
De concurrentie om de toegang tot natuurlijke hulpbronnen, zoals water, hout en andere bosbouwproducten, visserijbestanden en vruchtbare grond, heeft een negatieve impact op de menselijke veiligheid in de regio, met name gecombineerd met de bevolkingsaanwas en de marginalisering van afgelegen gebieden. De impact van woestijnvorming en klimaatverandering zal de druk op de natuurlijke rijkdommen verder verscherpen.
De toegang tot de beperkte watervoorraden en de ecologische bescherming van de watervoorraden hebben een bijzonder belangrijke regionale dimensie, aangezien de voornaamste rivier in de regio, de Nijl, een grensoverschrijdende hulpbron is die gezamenlijk wordt gebruikt door tien landen, waaronder vijf van de in totaal zeven landen in de Hoorn van Afrika. Andere belangrijke grensoverschrijdende rivieren, die van Ethiopië naar Somalië en Kenia stromen, zijn de Shabelle, de Juba en de Omo. Er bestaan potentiële regionale spanningen die verband houden met het delen van de watervoorraden van de Nijl, met name tussen Egypte en de landen die bovenstrooms aan deze rivier gelegen zijn.
Structurele voedselonzekerheid is ook een groot probleem, dat vooral de nomadische veehouders3 en de halfnomaden treft. Het schaarser worden van de natuurlijke hulpbronnen, het opdrogen van waterplaatsen en de degradatie van de weidegronden zijn oorzaken van etnische spanningen en conflicten in de Hoorn van Afrika. Voedselonzekerheid is zowel een oorzaak als een gevolg van de regionale instabiliteit. Om de vicieuze cyclus van instabiliteit en hongersnood te doorbreken moeten de politieke oorzaken van de voedselonzekerheid worden aangepakt.
Nomaden: De Hoorn van Afrika telt een groot aantal nomadische veehouders, die met hun kuddes over de staatsgrenzen heen trekken en die vaak gemarginaliseerd en gediscrimineerd worden. Gewelddadige conflicten tussen nomadische volken onderling of tussen hen en andere delen van de bevolking werden gestimuleerd of getolereerd door zwak beleid. De nomaden zijn terechtgekomen in de smokkelarij, opstanden en steeds gewelddadigere conflicten.
De relatie tussen nomadische veehouders en halfnomaden is eveneens kritiek, omdat de toegang tot land, water en andere natuurlijke hulpbronnen die van vitaal belang zijn voor de landbouw, aanleiding kan zijn voor spanning.
Een belangrijk transversaal vraagstuk dat al deze factoren verergert, is de bevolkingsaanwas in de regio (Bijlagen III en IV). De regio van de IGAD telt op dit moment 195 miljoen inwoners; volgens de huidige schattingen zal dit aantal oplopen tot 480 miljoen in 2050, oftewel 25% van de totale bevolking van Afrika. Door de snel groeiende bevolking wordt de druk op de schaarse natuurlijke hulpbronnen verder verscherpt en is sprake van een grote uitdaging voor de ontwikkeling en stabiliteit van de regio.
3. EENWERKPROGRAMMAVOORREGIONALEMAATREGELEN
Het werkprogramma beoogt de aanpak van de belangrijkste regionale uitdagingen die hierboven zijn genoemd, en is gericht op concrete maatregelen en initiatieven die genomen moeten worden om te komen tot grotere regionale politieke stabiliteit.
3.1. Stimuleren van effectieve regionale politieke en economische samenwerking en integratie
Bevorderen van de capaciteit en het politiek engagement van de AU, de IGAD en andere subregionale organisaties om een centrale rol te spelen bij het stabiliseren van de regio is een grote prioriteit van het regionale partnerschap. Het verbeterde partnerschap van de EU met de AU en de subregionale organisaties moet de volgende maatregelen omvatten:
1. Verbetering van de politieke en functionele samenwerking met de IGAD door het ontwikkelen van een gemeenschappelijke visie en een uitvoeringsplan gericht op drie belangrijke samenwerkingsterreinen: i) vrede, veiligheid en bestuur; ii) nomaden en voedselzekerheid, en iii) institutionele ontwikkeling.
3 De landbouw speelt een belangrijke rol in de voedselzekerheid, bijvoorbeeld in landen als Ethiopië, en hoewel dit meer een binnenlandse aangelegenheid is, heeft het ook enkele regionale aspecten, voornamelijk in verband met de handel, die niet kunnen worden genegeerd.
2. Actieve betrokkenheid van de AU in de Hoorn van Afrika en versterking van de Afrikaanse capaciteit4, met name wat betreft de opbouw van capaciteit inzake conflictpreventie, conflictbemiddeling en ontplooiing van militaire vredeshandhaving en monitoringoperaties. De oprichting van de Eastern African Standby Military Brigade (EASBRIG), als onderdeel van de African Standby Force, is een positieve ontwikkeling in de opbouw van capaciteit voor de ontwikkeling van militaire vredeshandhavings- en toezichthoudende operaties; de EU kan overwegen steun te verlenen voor dit initiatief en voor de opbouw van de capaciteit van het Secretariaat van de AU-Raad voor Vrede en Veiligheid.
3. Bevordering van regionale integratie in de Hoorn van Afrika, onder andere door de onderhandelingen over economische partnerschapsovereenkomsten (EPA).
COMESA en de Gemeenschap van Oost-Afrika zijn belangrijke motoren voor regionale integratie en moeten beslist deel zijn van een langetermijnstrategie voor de opbouw van vrede in de regio. In regionale en pan-Afrikaanse programma’s van de Europese Gemeenschap moet, overeenkomstig de strategie voor Afrika, bijzondere nadruk komen te liggen op infrastructuur en communicatie als strategische motoren voor de regionale integratie.
In de context van het Partnerschap voor Infrastructuur van de EU en Afrika zal de EU infrastructuur en aanverwante diensten ontwikkelen, alsmede interconnectie bevorderen tussen de landen van de Hoorn onderling en de regio’s van Afrika.
4. In december 2005 heeft de Europese Raad overeenstemming bereikt over de verlening van steun aan de Afrikaanse inspanningen voor toezicht op en verbetering van het bestuur en de ontwikkeling van een Initiatief voor Bestuur ter ondersteuning van de nationale hervormingen die teweeg zijn gebracht door het African Peer Review Mechanism (APRM). Diverse landen in de Hoorn (Ethiopië, Soedan, Kenia en Oeganda) hebben zich reeds aangesloten bij het APRM; de steun voor de uitvoering van de hervormingen moet worden verleend via het Bestuursinitiatief van de EU.
3.2. Aanpak van de voornaamste strategische politieke problemen op nationaal niveau met een regionaal effect
In dit deel van het werkprogramma worden de voornaamste strategische politieke problemen op nationaal niveau behandeld, die ernstige regionale gevolgen kunnen hebben en die derhalve prioriteit moeten krijgen. Hieronder wordt een aantal problemen en regionale prioriteiten genoemd, die in aanmerking komen voor bespreking tijdens de politieke dialoog van de EU met de Hoorn van Afrika.
1. In Soedan moeten regionale voor- en tegenstanders van het (de) vredesproces(sen) en hun belangen worden geïdentificeerd en betrokken worden bij dialoog en samenwerking. Bijzondere aandacht moet worden besteed aan de regionale implicaties van de crisis in Darfur.
2. De grensoverschrijdende steun van staten voor gewapende groepen moet op de politieke/diplomatieke agenda van de EU en de landen van de Hoorn worden gezet.
4 Overeenkomstig het EU-concept voor de versterking van de Afrikaanse capaciteit inzake preventie, beheersing en oplossing van conflicten (juli 2006).
3. Initiatieven die op de oplossing van grensgeschillen gericht zijn, moeten worden ondersteund. In dit verband moeten met name het grensconflict tussen Ethiopië en Eritrea worden genoemd, dat ook ruimere implicaties heeft voor de regio. De normalisering van de betrekkingen tussen Eritrea en Ethiopië is cruciaal voor de vrede en stabiliteit in de Hoorn van Afrika.
4. De politieke benadering van Kenia en Djibouti moet worden uitgewerkt en opnieuw bezien, met name gezien de invloed van deze twee landen op de regionale stabiliteit.
5. Wil men de regionale stabiliteit bevorderen, dan is containment wat Somalië betreft geen optie; in plaats daarvan moeten de onderliggende oorzaken van de instabiliteit in dit land worden aangepakt. Er moet rekening worden gehouden met de problemen van de buurlanden van Somalië; deze landen moeten een positieve en stabiliserende rol spelen in het Somalische vredesproces. Somalië verankeren in het regionaal partnerschap is een testcase voor de effectieve implementatie (zie Bijlage V).
6. Bij het vredesproces in Noord-Oeganda mogen de regionale dimensies van het conflict niet uit het oog worden verloren, met name wat Zuid-Soedan betreft.
3.3. Aanpak van regionale transversale en grensoverschrijdende problemen in de Hoorn van Afrika
Er zijn verschillende transversale en grensoverschrijdende problemen die systematisch moeten worden aangepakt. In de mededeling worden voorstellen gedaan voor regionale actie van de EU op drie onderling verbonden gebieden; Bijlage VI bevat een korte beschrijving van beleidspunten om de volgende doelstellingen te verwezenlijken:
1. Beter bestuur, betere veiligheid en versterking van de dialoog met de politieke islam en tussen de samenlevingen/culturen.
2. Verbetering van de ontwikkeling, handel, veiligheid en politieke participatie, met name in grensregio’s, en beter beheer van migratie en vluchtelingen en preventie van smokkel en proliferatie van handvuurwapens en lichte wapens.
3. Beter beleid en betere programma’s om de concurrentie op het gebied van de natuurlijke hulpbronnen aan te pakken, inclusief de ontwikkeling van regionale strategieën voor voedselzekerheid en conflictvermindering, beter bestuur en coöperatief beheer van zoetwatervoorraden.
4. EENGUNSTIGKLIMAATVOOREENSUCCESVOLPARTNERSCHAP Voor de succesvolle uitvoering van de maatregelen die worden beschreven in deze mededeling, is een gecoördineerd optreden vereist van de kant van de EU-lidstaten en de landen van de IGAD, alsmede flexibiliteit, reactievermogen op dynamische situaties en een innovatief gebruik van de beschikbare instrumenten om prikkels te creëren voor politieke verandering. Verder zal dit regionaal politiek partnerschap zich dynamisch ontwikkelen, en zal er sprake zijn van regelmatige herziening en ontwikkeling van gemeenschappelijke beleidslijnen en programma’s. Zodoende zal het een aanzienlijk beroep doen op de capaciteiten van de EU en de IGAD op het gebied van coördinatie, beleidsontwikkeling en uitvoering van programma’s. Tegen deze achtergrond worden de volgende begeleidende maatregelen voorgesteld.
4.1. Voorgestelde begeleidende maatregelen van de EU
• Bevorderen van informatie-uitwisseling en overleg tussen EU-lidstaten en EU-instellingen, om te komen tot een duidelijk inzicht en gezamenlijke benaderingen met het oog op de Hoorn van Afrika.
• Handhaving en ontwikkeling van een effectief gebruik van de bestaande EU-instrumenten ter ondersteuning van betere coördinatie en dialoog, inclusief trojkamissies, gezamenlijke missies van de Raad en de Commissie en Speciale Vertegenwoordigers van de EU. De EU moet met name het International Partners Forum (IPF) promoten als forum voor de dialoog met de IGAD.
• Volledig gebruik maken van artikel 8 van de ACS-EG-partnerschapsovereenkomst om de dialoog met de voornaamste actoren (nationale regeringen, regionale organisaties) te vergemakkelijken en vooruit te helpen. De EU moet ervoor zorgen dat de politieke dialoog op grond van artikel 8 voldoende gericht is op regionale vraagstukken, met name de regionale implicaties van de maatregelen van de afzonderlijke staten.
• Bevordering van het micro- en mesoniveau van conflictpreventie, -beheersing en -oplossing, inclusief structuren van niet-overheidsactoren.
• Aan de orde stellen van relevante onderwerpen voor de Hoorn van Afrika tijdens gesprekken en contacten met belangrijke partners in de bredere Afrikaanse en Arabische regio, met name Egypte, de Golfstaten, de Arabische Liga en Centraal- en Oost-Afrika.
• Verbeteren van de dialoog en de coördinatie over de Hoorn van Afrika met de Verenigde Staten, Noorwegen, Japan, Canada, Rusland en China. Verder moet er een gestructureerde dialoog worden ingesteld met de VN en relevante agentschappen.
• De menselijke veiligheid, met inbegrip van mensenrechten en gendervraagstukken, demografische vraagstukken en milieu (water, kustzones en duurzaam bosbeheer, woestijnvorming en aanpassing aan klimaatveranderingen), sterker integreren in ontwikkelingsprogramma’s en bevorderen van de integratie van deze aspecten in de strategieën van de partners in de regio van de Hoorn.
• Onderling afstemmen van alle EU-strategieën, -beleidslijnen en -programma’s voor de landen van de Hoorn van Afrika om te waarborgen dat zij voldoende rekening houden met de voornaamste regionale en transversale vraagstukken en effectief bijdragen tot het regionaal politiek partnerschap van de EU voor deze regio. In haar strategiedocumenten voor de landen van de Hoorn van Afrika moet de EU bijzondere nadruk leggen op de regionale context en de analyse en beoordeling van de dieperliggende oorzaken van gewelddadige conflicten.
• Bij het opstellen van nieuwe samenwerkingsstrategieën met de Hoorn van Afrika en de IGAD zal de Commissie de landenstrategieën en regionale strategieën van het tiende EOF (2008-2013) onderling afstemmen ter ondersteuning van het regionaal politiek partnerschap voor de Hoorn van Afrika. Voor zover mogelijk wordt dit aangevuld met steun van de EU-lidstaten. Bestuur, natuurlijke hulpbronnen en voedselzekerheid, onderwijs en regionale integratie gericht op infrastructuur moeten de voornaamste samenwerkingsterreinen zijn die de landenstrategieën en de regionale strategieën ondersteunen.
4.2. Voorgestelde begeleidende maatregelen van de partners in de Hoorn van Afrika
• Discussie en bevordering van de regionale strategie onder de lidstaten, het IGAD- secretariaat en andere beleidsorganen en relevante regionale actoren en organisaties uit het maatschappelijk middenveld om te komen tot een gecoördineerd standpunt waarin alle betrokken zich kunnen vinden.
• Regionale partners en organisaties moeten op alle niveaus bereid zijn een systematische dialoog te voeren over belangrijke regionale uitdagingen, bijvoorbeeld bestuur, conflict, voedselzekerheid, smokkel, gezamenlijk gebruik van hulpbronnen, veiligheid en religieus fundamentalisme, en betrokken zijn bij het zoeken naar wijzen om verandering te bevorderen.
• Bevorderen van informatie-uitwisseling en duidelijkheid over de rol van achtereenvolgens de regionale organisaties, de partnerlanden in de Hoorn van Afrika, de buurlanden en de voornaamste regionale betrokkenen, om te komen tot een gemeenschappelijke visie.
• De landen en regionale organisatie van de Hoorn van Afrika moeten voldoende hulpmiddelen toewijzen aan de dialoog en het werkprogramma, en een geschikt formaat voor de versterkte dialoog met de Europese Unie vaststellen.
• De partners in de Hoorn van Afrika moeten de oorzaken van de conflicten identificeren en sectoroverschrijdende samenwerking bevorderen, bijvoorbeeld op het gebied van de samenhang tussen conflicten, de verdeling van natuurlijke hulpbronnen, nomaden en voedselzekerheid.
• Uitvoering van de relevante institutionele hervormingen en de verbintenissen van de lidstaten om het secretariaat van de IGAD de kans te geven adequaat te functioneren.
• Herzien en bijwerken van de strategie van de IGAD en completeren van de sectorale strategie van de IGAD voor vrede en veiligheid.
5. CONCLUSIE
Deze mededeling geeft uitvoering aan de Strategie voor Afrika door een regionaal politiek partnerschap van de EU te introduceren voor de Hoorn van Afrika, op basis van een analyse van de voornaamste regionale dynamiek en problematiek in de Hoorn. Het doel van het partnerschap is de bevordering van vrede, stabiliteit en ontwikkeling in de regio. Het biedt een politiek kader voor concrete regionale initiatieven en programma’s en voor een gestructureerde, open dialoog tussen partners op alle niveaus. De tenuitvoerlegging van het partnerschap start in 2007 en wordt na twee jaar gezamenlijk geëvalueerd om de balans op te maken van de vorderingen met het werkprogramma en te garanderen dat het wordt bijgewerkt en aangepast aan de omstandigheden in de regio.
6. AFKORTINGEN
ALIVE: Africa Livestock (Programma voor Afrikaans vee)
AMCOW: African Ministerial Conference on Water (Afrikaanse ministersconferentie voor water)
AMESD: African Monitoring for the Environment and Sustainable Development (Afrikaans monitoringsysteem voor milieu en duurzame ontwikkeling)
APF: African Peace Facility (Afrikaanse vredesfaciliteit) AU: African Union (Afrikaanse Unie)
CEWARN: Conflict Early Warning and Response Mechanism (Mechanisme voor vroegtijdige waarschuwing en respons bij conflicten)
COMESA: Common Market of Eastern and Southern Africa (Gemeenschappelijke markt voor oostelijk en zuidelijk Afrika)
CPA: Comprehensive Peace Agreement (Omvattende vredesovereenkomst) CSO: Civil Society Forum (Forum voor de civiele samenleving)
DDR: Disarmament Demobilisation Reintegration (Ontwapening, demobilisatie en reïntegratie)
EAC: East Africa Community (Gemeenschap van Oost-Afrika)
EASBRIG: Eastern Africa Standby Brigade (Interventiemacht van Oost-Afrika)
EC: Europese Commissie
EPA: Economic Partnership Agreement (Economische partnerschapsovereenkomst) EPLF: Eritrean People’s Liberation Front (Volksbevrijdingsfront van Eritrea)
EU: Europese Unie
FRUD: Front pour la Restauration de l’Unité et de la Démocratie (Djibouti) (Front voor het herstel van eenheid en democratie)
ICG: Internationale Contactgroep (ICG) voor Somalië IDP: Internally Displaced Person (interne ontheemden)
IGAD: Intergovernmental Authority on Development (Intergouvernementele Ontwikkelingsautoriteit)
IPF: IGAD-partnerforum
LRA: Lord’s Resistance Army (Verzetsleger van de Heer) MANPADS: Man Portable Air Defence System
MDG: Millenniumdoelen voor ontwikkeling NBI: Nile Basin Initiative (Initiatief voor het Nijlbekken)
NDA: National Democratic Alliance (Soedan) (Nationale Democratische Alliantie) NEPAD: New Partnership for Africa’s Development (Nieuw partnerschap voor de
ontwikkeling van Afrika)
NGO: Niet-gouvernementele organisatie
OESO DAC: Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling / Commissie voor Ontwikkelingsbijstand
OLF: Oromo Liberation Front (Oromo Bevrijdingsfront)
ONLF: Ogaden National Liberation Front (Nationaal Bevrijdingsfront Ogaden) RECSA: Regional Centre for Small Arms and Light Weapons (Regionaal Centrum
voor handvuurwapens en lichte wapens)
REFORM: Regional Food Security and Risk Management Programme (Regionaal Programma voor Voedselzekerheid en Risicobeheersing)
RPF: Regional Political Framework (Regionaal Politiek Kader)
SALW: Small Arms and Light Weapons (Handvuurwapens en lichte wapens) SPLA: Sudan People’s Liberation Army (Volksbevrijdingsfront van Soedan)
SRRC: Somali Reconciliation and Restoration Council (Raad voor Verzoening en Herstel Somalië)
SSR: Security Sector Reform (Hervorming van de veiligheidssector) TFG: Transitional Federal Government (Federale overgangsregering)
TFIs: Transitional Federal Institutions (Instellingen van de federale overgangsregering)
TPLF: Tigrean People’s Liberation Front (Tigre Volksbevrijdingsfront)
