Dienst op zondag 16 augustus 2020 in de Bornse Vermaning
’t is een vreemd’ling zeker…
Voorganger: ds. Carla Borgers Organist: Henk Oosterveen
Orgelspel voor de dienst Welkom en mededelingen Aansteken van de kaarsen Moment van stilte
Bemoediging
Onze hulp komt van de Eeuwige, die heeft gezegd: Ik zal er zijn, trouw en barmhartig.
De geest van God is de adem die ons bezielt en die ons uitdaagt
samen te werken aan rechtvaardigheid en vrede.
Openingslied De vreugde voert ons naar dit huis (LB 280, coupl. 1, 2, 3, 6
Gebed (naar een gebed van Pascal Veeckman) Goede God,
schenk ons steeds opnieuw iets van jouw omarmende liefde.
Een liefde die de oprechtheid zoekt in onszelf en in de anderen.
Schenk ons steeds opnieuw
1. De vreugde voert ons naar dit huis waar ’t woord aan ons geschiedt.
God roept zijn naam over ons uit en wekt in ons het lied.
2. Dit huis van hout en steen, dat lang de stormen heeft doorstaan,
waar nog de wolk gebeden hangt van wie zijn voorgegaan,
3. dit huis, dat alle sporen draagt van wie maar mensen zijn, de pijler die het alles schraagt, wilt Gij die voor ons zijn?
6. Vervul ons met een nieuw verstaan van ’t woord, waarin Gij spreekt en reik ons zelf als leeftocht aan het brood, dat Gij ons breekt.
Een liefde die mild is voor ons eigen tekort
en oneindig vergevend voor het tekort van anderen.
Schenk ons steeds opnieuw iets van jouw verbindende liefde.
Een liefde die ons thuisbrengt
bij onszelf, bij elkaar en bij Jou. Amen.
Inleiding
’t Is een vreemd’ling zeker, is het thema van deze dienst. U zult het thema herkennen van een sinterklaasliedje dat velen -ook ik- vroeger zongen en dat waarschijnlijk nog altijd wordt gezongen.
De teksten van vanochtend hebben te maken met vreemdelingen, met mensen die anders zijn. Mensen die niet passen in de mal van ‘ons soort mensen’, van ‘eigen volk’, van ‘ons kent ons’.
Schriftlezing Jesaja 56, 1-7 (NBV)
1Dit zegt de HEER:
Handel rechtvaardig, handhaaf het recht;
de redding die ik breng is nabij,
en weldra openbaar ik mijn gerechtigheid.
2Gelukkig de mens die zo handelt, het mensenkind dat hieraan vasthoudt;
hij neemt de sabbat in acht en ontwijdt hem niet, hij weerhoudt zijn hand van het kwaad.
3De vreemdeling die zich met de HEER heeft verbonden, laat hij niet zeggen:
‘De HEER zondert mij zeker af van zijn volk.’
En laat de eunuch niet zeggen:
‘Ik ben maar een dorre boom.’
4Want dit zegt de HEER:
De eunuch die mijn sabbat in acht neemt, die keuzes maakt naar mijn wil,
die vasthoudt aan mijn verbond,
5hem geef ik iets beters dan zonen en dochters:
een gedenkteken en een naam in mijn tempel en binnen de muren van mijn stad.
Ik geef hem een eeuwige naam, een naam die onvergankelijk is.
6En de vreemdeling die zich met de HEER heeft verbonden om hem te dienen en zijn naam lief te hebben,
om dienaar van de HEER te zijn
– ieder die de sabbat in acht neemt en niet ontwijdt, ieder die vasthoudt aan mijn verbond –,
7hem breng ik naar mijn heilige berg,
hem schenk ik vreugde in mijn huis van gebed;
zijn offers zijn welkom op mijn altaar.
Mijn tempel zal heten Huis van gebed voor alle volken.
Lied Te doen gerechtigheid (Tussentijds 212, mel. ‘Gelukkig is het land’, LvdK 416)
Schriftlezing Matteüs 15, 21-28 (Naardense Bijbel) 21 Jezus gaat daarvandaan weg
en neemt de wijk naar
de gebiedsdelen van Tyrus en Sidon.
22 En zie, een Kananese vrouw uit die gebieden komt naar buiten;
zij heeft het op een schreeuwen gezet en zegt:
ontferm u over mij, heer, zoon van David;
mijn dochter wordt kwaadaardig door een demon bezeten!
23 Maar hij antwoordt haar met geen woord.
Zijn leerlingen komen tot hem
en hebben hem gevraagd en gezegd:
maak u van haar los,
want zij schreeuwt ons achterna!
24 Maar hij zegt ten antwoord:
ik ben slechts uitgezonden tot de verloren schapen van het huis van Israël!
25 Maar zij komt,
bewijst hem hulde en zegt:
heer, help mij!
26 Maar ten antwoord zegt hij:
het is niet fraai
het brood van de kinderen te nemen en het voor de hondjes te werpen!
27 Maar zij zegt: zeker, heer;
maar ook eten de hondjes van kruimels die vallen van de tafel van hun heren!
28 Dán zegt Jezus ten antwoord tot haar:
o vrouw, groot is je geloof!- geschieden moet aan jou zoals je wilt!
Vanaf dat uur
wordt haar dochter geheeld.
Lied Voor mensen die naamloos (LB 647) 1. Te doen gerechtigheid / hebt Gij ons aangezegd.
Dat woord heeft ons bevrijd, / elk ander ons geknecht.
Geef dat ons niets weerhoudt / die lange weg te gaan.
Dat elk zich nu verstout / uw richting in te slaan.
2. Wier dagen Gij bezocht, / wier harten Gij doorgrondt, voor wie Gij hebt gewrocht / de aarde en de zon;
wier toekomst is in U, / Gij maakt hun leven waar - mocht Gij hen hier en nu / bekeren tot elkaar.
3. Dat niemand hen kleineert / die Gij wilt maken groot, voor wie Gij hebt geslaakt / de boeien van de dood.
Opdat wij zouden staan / vrij voor uw aangezicht, getekend met uw Naam -/ en leven in uw licht.
Overdenking
Hoort wie klopt daar kinderen, hoort wie tikt daar kinderen, hoort wie klopt daar zachtjes tegen 't raam? 't Is een vreemd'ling zeker, die verdwaald is zeker, doe gauw open, vraag hem naar zijn naam!”
Dit oude sinterklaasliedje lijkt te getuigen van gastvrijheid. Er klopt iemand aan en degenen in het huis zijn maar al te bereid de vreemdeling binnen te laten. ‘Vraag hem naar zijn naam’. Ze willen zelfs weten wie hij is. In de context van het sinterklaasfeest snappen wij natuurlijk dat het iemand is die wordt verwacht. Natuurlijk is het Sinterklaas en natuurlijk is zijn onafscheidelijke roetveeg- of regenboog Piet bij hem.
In het verhaal uit het evangelie naar Matteüs klopt iemand bij Jezus aan om hulp. Een Kanaänitische vrouw, dus uit het land Kanaän. Hoe ze in die landstreek van de Feniciërs is terecht gekomen vermeldt het verhaal niet en het doet er misschien ook niet toe. Wat we wél weten is dat ze een dochter had die leed aan een demon. Hoe we dat nu zouden kunnen interpreteren weet ik niet. Misschien had ze een psychische aandoening, maar misschien werd ze inderdaad belaagd door een kwaadaardige geest. Hoe het ook zij, Jezus negeert de roep van de moeder om hulp en medelijden. En als de leerlingen hem toeroepen: ‘Stuur haar toch weg’, zegt hij tegen hen -maar over de hoofden van zijn leerlingen heen tegen haar- dat hij alleen gezonden is naar de verloren schapen van zijn eigen volk. Hij laat haar niet binnen; hij sluit zijn hart voor haar.
Maar zo kennen we Jezus toch niet? De mens met het ruime hart, met mededogen voor iedereen die een beroep op hem doet? Dit is altijd weer een soort ‘struikelverhaal’, onbegrijpelijk!
Je zult maar in wanhoop een beroep doen op een bijzondere genezer, waarover je heel veel goeds hebt gehoord, en je krijgt dan te horen: voor jou ben ik niet thuis. Je hoort er niet bij. Ik ben er alleen voor mijn eigen mensen. Je maag draait om als je dit hoort, toch? Want de mensen uit Tyrus en Sidon hadden van Jezus gehoord, ze kenden de verhalen en kwamen vaak naar hem toe. Ze hadden er soms twee dagreizen lopen voor over om hem te zien en te horen. En nu stoot deze vrouw haar neus als ze om zijn hulp vraagt.
Toch is zijn ‘nee’ voor haar géén nee. Wat leidde er dan toe dat Jezus haar uiteindelijk zelfs prees om haar geloof? Was het vanwege haar knieval, haar nederige eerbewijs? Of
1. Voor mensen die naamloos, / kwetsbaar en weerloos door het leven gaan, / ontwaakt hier nieuw leven, wordt kracht gegeven: / wij krijgen een naam.
2. Voor mensen die roepend, / tastend en zoekend door het leven gaan, / verschijnt hier een teken, brood om te breken: / wij kunnen bestaan.
3. Voor mensen die vragend, / wachtend en wakend door het leven gaan, / weerklinken hier woorden, God wil ons horen: / wij worden verstaan.
4. Voor mensen die hopend, / wankel gelovend door het leven gaan, / herstelt God uit duister Adam in luister: wij dragen zijn naam.
was het omdat ze zo bleef aanhouden? En wat maakte dát ze zo aanhield, dat ze zijn
‘nee’ niet aanvaardde?
Het ging allemaal om haar dochter die in de kwade macht van een demon was. Aan die dochter moest recht worden gedaan. Ze moest haar leven terugkrijgen. Een leven waarin ze zélf haar keuzes zou kunnen maken en niet langer geknecht zou worden door die kwade macht. In deze afgelopen week zag ik ook moeders op deuren bonzen in Wit Rusland. Deuren van detentiecentra waarin hun kinderen gevangen werden gehouden en in elkaar geslagen door hun bewakers. Wanhopige moeders die wisten dat hun kinderen in de macht waren van een kwaadaardig regime. Ze gingen niet weg, maar bleven bonzen en roepen om recht.
Dát zou ook wel eens de achtergrond kunnen zijn geweest van het blijven roepen van de moeder in het evangelieverhaal. Dat ze vond dat ze in haar recht stond; dat koste wat het kost de macht van het kwade moest worden gebroken. En daarin vond ze uiteindelijk in Jezus een medestander. Misschien herkende hij in haar die gedrevenheid die ook in hemzelf zat. Misschien realiseerde hij zich op dat moment dat de grote profeten vóór hem ook niet enkel het eigen volk dienden. Dat zij ook oog hadden voor mensen van geloof van buiten de grenzen van het land en van buiten de religieuze grenzen. Spreekt Jesaja niet over de tempel als ‘Huis van gebed voor alle volken’?
En de eunuchen (of castraten) die volgens een bepaling in Leviticus 21 (vs.20) niet aan de tempeldienst mochten deelnemen, krijgen die niet juist van God ‘een gedenkteken en een eeuwige naam’ in juist die tempel?
Heeft Jezus zich op het moment dat de vrouw hem tegensprak gerealiseerd dat de God van de bijbel een God is voor álle volken? Dat hij een God is voor álle mensen die een ander geen kwaad willen doen, voor mensen die rechtvaardig handelen en het recht handhaven, zoals we lezen bij Jesaja. Heeft hij zich toen misschien gerealiseerd dat hij het niet kon maken om deze vrouw met haar gerechtvaardigde roep om hulp buiten te sluiten.
Zij vocht voor haar kind, voor een léven voor haar kind. Nota bene het soort leven waar de God van de bijbel pal voor staat. Een leven met keuzevrijheid, waarin de mens keuzen ten goede, maar eventueel ook ten kwade kan maken.
In Wit Rusland leken de mensen bij de recente verkiezingen een keuze te hebben. Maar de kwade macht bleek vorige week nog te sterk. Daarom blijven de mensen de straten en de pleinen op gaan, blijven ze roepen en kloppen en om hulp vragen omdat ze een leven willen. Dát is geloof hebben. Geloven is niet dat je de bijbel grondig hebt
bestudeerd, dat je veel hebt gelezen, dat je diepzinnige gesprekken kunt voeren. Dat grote geloof waarvoor Jezus de vrouw prees, bleek juist uit haar koppige strijd om recht voor haar dochter. Omdat ze weigerde zich neer te leggen bij een ‘nee’.
Aan de buitengrenzen van Europa wordt ook al jaren geklopt door de vele mensen die uit hun land hebben moeten vluchten vanwege oorlog, terreur, armoede,
klimaatverandering. Ze roepen en kloppen meestal tevergeefs. Zelfs kinderen worden niet gehoord en al helemáál niet binnen gelaten. Ze zouden ons misschien ooit kwaad kunnen doen is de redenering. Afgelopen week heb ik samen met 341 dominees, pastores, voorgangers uit de breedte van de kerk een oproep ondertekend aan de zich christelijk noemende partijen om een motie te ondersteunen vóór het opvangen van vluchtelingenkinderen die alleen op Lesbos verblijven. Dankzij media aandacht is er nu al
een reactie op gekomen. Wordt vervolgd… Overigens is ook in deze kwestie het hebben van een groot geloof één van de voorwaarden om het kans van slagen te geven.
Hoort wie klopt daar kindren. 't Is een vreemd'ling zeker, die verdwaald is zeker, doe vooral niet open, maar vraag hem wel naar zijn naam!
In ons land blijkt het noemen van je naam of je land van herkomst niet altijd positief uit te pakken. Je wordt niet aangenomen bij een sollicitatie of je krijgt een aantekening bij je naam in de bestanden van overheidsdiensten die jou vervolgens extra in de gaten houden en je zonder enige aanleiding verdenken van fraude. Dan moet je een groot geloof hebben om staande te blijven en je te blijven verzetten tegen het onrecht dat jou is aangedaan.
Het evangelieverhaal vertelt van een goede afloop. “Vanaf dat uur
wordt haar dochter geheeld”, vertaalt Pieter Oussoren in de Naardense Bijbel.
De Nieuwe Bijbelvertaling vertaalt anders: “En vanaf dat moment was haar dochter genezen.” De NBV vertelt dus eigenlijk over een plotselinge genezing, terwijl dat heel worden bij Oussoren een proces is. Het kan beide, maar ik koos juist hierom toch voor de Naardense vertaling omdat ik denk dat heel worden na aangedaan onrecht in vrijwel alle gevallen een proces van maanden en vaak jaren is, soms zelf van een heel mensenleven.
Denk aan de vele slachtoffers van oorlogen, van martelingen. Gisteren nog klonken verhalen van slachtoffers van de Japanse bezetting in Indonesië. Heel worden is een soort ‘werk in uitvoering’. Het vraagt tijd, geduld, liefde en aandacht van anderen én geloof. Het geloof dat God altijd uiteindelijk ‘ja’ zegt als je pal staat en blijft staan en aandacht blijft vragen voor recht en gerechtigheid voor ieder die lijdt onder onrecht.
Amen.
Orgelspel
Gebeden
Laten we bidden. Want ook bidden is een daad van geloof. Niet dat onze wensen door de hemel worden vervuld. Niet dat God onze boodschappenlijstjes welwillend in ontvangst neemt en afvinkt.
Een treffende uitspraak van Albert Einstein is: Het gebed verandert niet de wereld, wel het hart van de mens. In dat geloof mogen we altijd bidden.
Goede God,
Jij zegt ‘ja’ als ook wij ‘ja’ zeggen, en -ieder op eigen manier-
opstaan tegen onrecht, willekeur, racisme, onderdrukking, marteling.
Jij bent erbij in mensen van Jou overal waar mensen lijden onder oorlog en geweld.
Waar mensen worden onderdrukt door dictaturen of één partij systemen
die tegenstemmen letterlijk de mond snoeren.
Jij bent erbij in mensen van Jou
daar waar mensen altijd als vreemdeling worden beschouwd, hoe lang ze ook ergens wonen en leven.
Help ons, God van alle mensen, om stem te geven aan die vele monddood gemaakte mensen.
Geef ons de wil en de kracht om telkens weer op te staan, aan te klagen, te protesteren.
Sta achter ons en voor ons en om ons heen,
zoals Jij ook achter en voor en om de slachtoffers heen staat.
We bidden voor wie ziek is, lichamelijk of geestelijk, voor wie geen uitzicht meer heeft op heel worden,
voor wie verdriet heeft om het verlies van een geliefd mens, voor wie wanhopig is omdat een geliefde is verdwenen, en niemand weet of hij/zij nog leeft.
Stil gebed
Help ons om iets van wat we bidden waar te maken, uit liefde. Liefde die van Jou komt. Amen.
Afsluitende woorden
We zijn aan het eind gekomen van dit samen zijn. Hoe anders dan anders het ook is, het is goed om elkaar in levende lijve te zien en even te kunnen spreken. In gedachten zijn we ook bij de thuisblijvers, bij hen die het nog niet aandurven om naar een dienst te komen, bij hen die nu niet konden komen omdat we anders met te veel zijn.
Ga straks van hier in vreugde en vrede.
Ga in de kracht die je gegeven is, ga in eenvoud, in vrolijkheid, in vriendelijkheid, op zoek naar liefde.
Zegenlied Leven is van zeven dagen (ZZZ 25) Gesproken tekst:
Gezongen tekst:
1. Leven is van zeven dagen / lief en leed, verdriet en licht.
Stappen zetten, wegen wagen, / goede toekomst in het zicht.
Mogen wij elkander dragen / op de weg die voor ons ligt.
2. Wind en adem, geest en leven / vol beweging, storm en vuur, moge ons bezieling geven, / in de winter, koud en guur
dat wij doorgaan onze wegen, / dat wij voortgaan dag en uur.
3. Broeder Zon met al zijn stralen / die ons van de nacht bevrijdt, moge schijnen op de aarde / elke plaats en elke tijd
geve elke mens zijn waarde: / zonne van gerechtigheid.
4. Regenwater, waterbronnen / bron van leven, levensstroom, waarmee alles is begonnen, / water voor een dorre boom, uitgelopen, nieuw gevonden / wast zij heel ons leven schoon.
5. Mag ik jou opnieuw ontmoeten / vriend, vriendin, vergeet mij niet, zal ik jou opnieuw begroeten, / met mijn ogen, met mijn lied.
Mag ons in zijn hand behoeden / God die lief is en ons ziet.
Doven van de kaarsen
Orgelspel na afloop van de dienst
Collecte bij de uitgang, bestemd voor Christian Peacemaker Teams
