G emeente B euningen
Opinienota Raad
Onderwerp Toekomst hulp bij het huishouden (2018 e.v.)
Raadsvergadering 3 juli 2018
Nummer(agenda) Commissie 1 Samenleving
Registratienummer BW18.00330 Datum 11 juni 2018
Registratiecode
lll lll l ll ll l llllll INI II
Commissie 2Auteur André Goudriaan Datum
Status Openbaar B&W-vergadering 5 juni 2018
Persgesprek 7 juni 2018 Portefeuillehouder W.H.M. van Teffelen
Voorkeur uit te spreken voor een van de volgende scenario’s: huishoudelijke hulp aan te bieden als 1. Algemene voorziening inclusief een aanvullende maatwerkvoorziening
of
2. Maatwerkvoorziening in de vorm van resultaatfinanciering en beëindiging van de algemene voorziening of
3. Maatwerkvoorziening in uren op basis van een eigen nog te ontwikkelen indicatieprotocol en een beëindiging van de algemene voorziening;
of
4. Maatwerkvoorziening in uren op basis van het CIZ-protocol en een beëindiging van de algemene voorziening.
Inleiding
In Beuningen is vanaf 1 juni 2016 een algemene voorziening voor hulp bij het huishouden (hierna: HH) van start gegaan. Een van onze inwoners heeft de rechter gevraagd om een oordeel over deze
beleidswijziging. De rechter heeft geoordeeld dat de manier waarop de algemene voorziening in Beuningen functioneerde, zich niet laat verenigen met wettelijke kaders. Als college hebben we de uitspraak
bestudeerd en extern juridisch advies ingewonnen om de diverse implicaties van de uitspraak verder te duiden. Het is nu tijd om een keuze te maken hoe de HH in Beuningen in de toekomst georganiseerd wordt.
Aangezien de situatie rondom de HH voortdurend in beweging is - denk aan nieuwe jurisprudentie, wijzigingen in de Wmo 2015 wat betreft het eigenbijdragebeleid of de beloning van medewerkers in de HH-sector ~ hechten we als college aan een zorgvuldig traject waarin we gezamenlijk met u als Raad tot een breed gedragen invulling van de HH komen. Daarom schetsen we in dit voorstel enkele scenario’s hoe de HH vorm kan krijgen en verzoeken we uw Raad om een voorkeur uit te spreken voor een van de genoemde scenario’s en ons als college handvatten te geven om tot een verdere uitwerking over te gaan.
Het doel van het college is om de HH zo in te richten dat deze voorziening ook in de toekomst beschikbaar blijft voor onze inwoners.1
Mogelijke scenario’s
Omdat de rechtbank geconcludeerd heeft dat in de zaak in kwestie niet is voldaan aan de vereisten van de Wmo, blijkt dat er aanpassingen noodzakelijk zijn. Wat betreft de individuele aspecten van deze zaak hebben we als college gehandeld in overeenstemming met de uitspraak van de rechtbank. De vraag die nu nog resteert, betreft de manier waarop de HH in Beuningen ingericht gaat worden. Duidelijk is in ieder geval dat de uitspraak van de rechtbank ook consequenties heeft voor de manier waarop de HH in Beuningen aangeboden wordt. Dat betreft vooral de toegang tot de algemene voorziening, al bleek uit de
1 In het vervolg wordt de term cliënt of cliënten gebruikt. Daarmee bedoelen we in dit voorstel de inwoner uit Beuningen die hulp bij het huishouden nodig heeft en ontvangt. De term ‘cliënt’ is gekozen, omdat de wet deze ook gebruikt. De wet definieert cliënt namelijk als volgt: “persoon die gebruik maakt van een algemene voorziening of aan wie een maatwerkvoorziening of persoonsgebonden budget is verstrekt of door of namens wie een melding is gedaan als bedoeld in artikel 2.3.2, eerste lid.”
behandeling in de rechtbank dat de rechter ook kritische vragen stelde over de beoordeling wanneer een algemene voorziening niet toereikend is en wanneer maatwerk nodig is.
Vooraf moet echter wel aangegeven worden dat elk scenario zonder meer een al dan niet beperkte concessie betekent aan de juridische zuiverheid of aan de financiële beheersbaarheid. Gegeven de huidige wetgeving en actuele jurisprudentie is daarom de primaire vraag in welke mate uw Raad bereid is om juridische en financiële risico’s te lopen. Een systeem waarbij geheel gehandeld wordt conform (een strikte)
interpretatie van de wet enerzijds en anderzijds het budget dat het Rijk beschikbaar stelt toereikend is, is op dit moment (nog) niet haalbaar.
Beknopte beschrijving van vier scenario’s
Scenario 1 -HH1 als algemene voorziening naast maatwerkvoorziening HH1 en HH2
De Wmo definieert een algemene voorziening als een “aanbod van diensten of activiteiten dat, zonder voorafgaand onderzoek naar de behoeften, persoonskenmerken en mogelijkheden van de gebruikers, toegankelijk is en dat is gericht op maatschappelijke ondersteuning.” De cliënt meldt zich bij de aanbieder en die voert een lichte toets uit om te bepalen of een cliënt in aanmerking komt. Vervolgens maakt de cliënt afspraken met de door de gemeente gecontracteerde aanbieder. Cliënt betaalt aan de gemeente of aan de aanbieder een bijdrage die naast de aan het CAK te betalen bijdrage kan staan. De gemeente kan doelgroepen formuleren die in aanmerking komen voor korting op de te betalen bijdrage.
Scenario 2 - maatwerkvoorziening in de vorm van resultaaďinanciering
Onder ‘resultaatfinanciering’ wordt verstaan dat HH door de gemeente2 geïndiceerd wordt op basis van te behalen resultaten (bv. ‘schoon en leefbaar huis’) zonder daar een aantal minuten en uren aan te koppelen.
De gemeente bepaalt welke resultaten behaald dienen te worden en het is dan aan de zorgaanbieder om dit resultaat te bereiken in de tijd die daarvoor nodig is. Juridisch gezien bestaat de nodige discussie over de vraag of in de beschikking wel of niet een tijdseenheid vermeld moet worden. Er zijn twee scholen te onderscheiden en het is wachten op een sluitend antwoord, gegeven door de Centrale Raad van Beroep.
Cliënten krijgen een bijdrage in rekening gebracht via het CAK, zodat cumulatie van bijdragen voorkomen wordt.
Scenario 3 - maatwerkvoorziening op basis van een eigen indicatieprotocol
Een ander scenario is een maatwerkvoorziening op basis van een indicatieprotocol. De gemeente voert een gesprek en bepaalt na onderzoek welke taken uitgevoerd moeten worden (bijv. ‘licht huishoudelijk werk’) en koppelt daaraan op basis van een protocol een tijdseenheid. Maatwerk wil hier zeggen dat de ingezette voorziening dus afgestemd wordt op de situatie van de cliënt, waarbij - in tegenstelling tot
resultaatfinanciering - niet de aanbieder, maar de gemeente bepaalt hoeveel hulp ingezet wordt.
Cliënten betalen een eigen bijdrage via het CAK waarmee cumulatie van bijdragen voorkomen wordt.
Scenario 4 ~ maatwerkvoorziening op basis van het CIZ-protocol
Dit scenario is gelijk aan scenario 3 met alleen als verschil dat nu geen eigen protocol gehanteerd wordt, maar het CIZ-protocol. Het CIZ-protocol is bijvoorbeeld iets ruimer dan het eigen protocol dat de gemeenten nu al hanteert.
Cliënten betalen een eigen bijdrage via het CAK waarmee cumulatie van bijdragen voorkomen wordt.
Voor een verdere uitwerking en de afzonderlijke voor- en nadelen van de diverse scenario’s wordt verwezen naar bijlage 1 (uitwerking scenario’s hulp bij het huishouden).
2 In dit stuk wordt over de gemeente gesproken, waar - in sommige gevallen - ook het Sociaal Team Beuningen gelezen mag worden. Het Sociaal Team Beuningen vormt de ‘toegangspoort’ tot ondersteuning op basis van de Wmo.
Op basis van de huidige stand van zaken, hebben we als college een voorkeur voor scenario 3, vooral vanwege juridische aspecten en financiële beheersbaarheid.
Overeenkomsten
Er zijn enkele overeenkomsten die scenario’s van de maatwerkvoorzieningen gemeen hebben. Het betreft:
1. Het Sociaal Team voert een gesprek met de cliënt om te bepalen wat nodig is en vormt daarmee de toegang tot de voorziening;
2. Omvang van de voorziening wordt afgestemd op de situatie van de cliënt;
3. Het CAK bewaakt de hoogte van de bijdrage en voorkomt cumulatie van het geheel;
4. Leiden ten opzichte van de algemene voorziening tot een stijging in de kosten, al verschilt dit per scenario;
5. Zijn in juridisch opzicht niet vrij van risico’s, maar die zijn beperkter dan de (juridische) risico’s die verbonden zijn aan de algemene voorziening;
6. Maatwerkvoorziening vormt voor een groot deel van de cliënten een heel andere systematiek dan de huidige algemene voorziening. Implementatie heeft daarom de nodige voeten in aarde.
7. Alle scenario’s hebben financiële gevolgen. Afhankelijk van het scenario kunnen die beperkt of omvangrijk zijn. Wanneer besloten wordt extra middelen beschikbaar te stellen voor de HH, kan dit gevolgen hebben voor de rest van het Sociaal Domein.
Verschillen
Verschillen zijn er ook. De verschillen bestaan in:
1. Het Sociaal Team voert geen gesprek meer bij de toegang tot de algemene voorziening. Daarmee kan ook niet beoordeeld worden of de noodzaak van HH voorbode is van meer behoefte aan maatschappelijke ondersteuning;
2. De algemene voorziening is voor iedereen gelijk, in de huidige vorm 125 uur per jaar per cliënt;
3. De eigen bijdrage verloopt bij de algemene voorziening via de gemeente en de gemeente kan niet in dezelfde mate de cumulatie voorkomen zoals het CAK dat doet;
4. Aan de algemene voorziening kleven de nodige juridische risico’s;
5. Een algemene voorziening is voor bestaande cliënten in continuïteit met de huidige werkwijze.
Relevante ontwikkelingen
Er spelen momenteel enkele relevante ontwikkelingen die bij de opinievorming over de hulp bij het huishouden in ogenschouw genomen moeten worden. Dit betreft:
1. Een door het Rijk voorgenomen aanpassing aan de eigenbijdragesystematiek;
2. Een nieuwe loonschaal voor de hulpen met als gevolg stijgende uurtarieven.
De wijziging in eigenbijdragebeleid betekent dat het Rijk een abonnementstarief van naar verwachting C 17,60 per vier weken gaat hanteren ongeacht inkomen, vermogen of de hoeveelheid afgenomen
maatschappelijke ondersteuning. Gevolg is dat de bijdragesystematiek overzichtelijker wordt, maar de kosten voor de gemeente toenemen. Voor de HH is vooral van belang in welke mate door deze wijziging het gebruik van Wmo-voorzieningen toeneemt én of de nieuwe regels ook gaan gelden voor de algemene voorziening. Definitieve besluitvorming hierover moet nog plaatsvinden.
Signalen over het eigenbijdragebeleid
Van meerdere cliënten is het signaal ontvangen dat de cumulatie van eigen bijdrage een probleem vormt.
Ondanks het feit dat het Sociaal Team bij de invoering van de algemene voorziening ook rekening heeft gehouden met de financiële positie van cliënten en rekening heeft gehouden met schrijnende gevallen, heeft dit niet kunnen voorkomen dat in de praktijk toch knelpunten zijn ontstaan. Het is mogelijk om deze situaties op te lossen, bijvoorbeeld door iemand om te zetten naar de maatwerkvoorziening om daarmee - via de waarborgen van het CAK - cumulatie van bijdragen te voorkomen.
Eigen bijdrage voor huidige cliënten
De uitspraak van de rechtbank heeft alleen betrekking op de zaak tussen de betreffende inwoner en
gemeente Beuningen. Het college heeft de opdracht van de rechtbank uitgevoerd. Voor andere cliënten, die niet in bezwaar zijn gegaan of beroep hebben aangetekend bij de rechter, blijft de oorspronkelijke situatie
gelden, namelijk een algemene voorziening inclusief de bijdrage die daarbij hoort. Dit blijft zo totdat de door uw Raad genomen besluit over de HH in werking zijn getreden.
Nieuwe loonschaal voor HH-medewerkers
Wat betreft de nieuwe loonschaal is afgesproken de huishoudelijke hulp-medewerkers opnieuw in te schalen. Dit is het gevolg van onder druk staande tarieven. Om een fatsoenlijk loon te kunnen bieden én een aantrekkelijker werkgever te worden (mede vanwege personeelstekorten in de zorg) is besloten de hulpen in een nieuwe (en veelal hogere) schaal onder te brengen. In principe schuift elke medewerker - uiteraard wanneer voldaan is aan de voorwaarden - per jaar een trede omhoog, wat betekent dat de loonkosten jaarlijks 4 a 5 To zullen stijgen. Gemeenten zijn gehouden deze stijging te verwerken in de uurtarieven.
Voor een uitgebreidere omschrijving van beide ontwikkelingen wordt verwezen naar bijlage 3 (aanvullende informatie over hulp bij het huishouden).
Implementatie
Ongeacht welk scenario uw Raad zal kiezen, betekent dit een behoorlijke implementatie. Het kan namelijk zo zijn dat met cliënten opnieuw een keukentafelgesprek gevoerd zal moeten worden en de contracten met de zorgaanbieders zullen of aangepast of zelfs opnieuw aanbesteed moeten worden. Dit vergt al met al de nodige tijd en brengt kosten met zich mee. In geval van scenario’s 3 zal bijvoorbeeld nog een onderzoek naar een adequaat indicatieprotocol moeten volgen, wat de implementatie tijd verlengt (zie p. 4 van bijlage 1)
Omvang van het probleem
Eén inwoner heeft een rechtszaak tegen de gemeente aangespannen. Uit het kwaliteitsonderzoek dat is gehouden, is gebleken dat de cliënten over het algemeen tevreden zijn over de HH en dat geldt ook voor de algemene voorziening. Wel zijn er enkele knelpunten gesignaleerd, zoals de eigen bijdrage voor de
algemene voorziening of het urenaantal. Hoewel een cijfermatige onderbouwing niet beschikbaar is, ontvangt het Sociaal Team weinig klachten over de algemene voorziening. Zeker voor nieuwe cliënten, waarmee de cliënten bedoeld zijn die na 1 juni 2016 voor het eerst HH ontvingen en dus de oude situatie niet hebben meegemaakt, roept de algemene voorziening, inclusief de eigenbijdrageregeling weinig vragen op. Anderzijds: de uitspraak van de rechter laat wel zien dat het gehele systeem als zodanig in de huidige vorm niet toelaatbaar is dus een aanpassing zal noodzakelijk zijn.
Planning van deze opinienota
Deze opinienota wordt behandeld in uw vergadering van 3 juli a.s. Vervolgens zal het college de
aangegeven richting verder uitwerken. We verwachten dan in de vergadering van uw Raad in oktober een voorstel te kunnen agenderen voor definitieve besluitvorming inclusief, voor zover dat nodig is, een verzoek om eenmalig middelen ter beschikking te stellen voor implementatie.
Communicatie
Het is nog niet mogelijk geweest om met de Cliëntenraad Leuningen te spreken over de afzonderlijke scenario’s. Parallel aan het beschikbaar stellen van de stukken aan de Commissie Samenleving en de Raad zal de cliëntenraad geïnformeerd worden en uitgenodigd worden om bij de commissie van 11 juni a.s.
aanwezig te zijn.
Bijlagen
1. Uitwerking scenario’s hulp bij het huishouden (atl8002024)
2. Cijfermatige en financiële onderbouwing voor afzonderlijke scenario’s (atl8002027) 3. Aanvullende informatie over de hulp bij het huishouden (2018 en verder) (atl8002025) 4. Uitspraak rechtbank Gelderland (atl8002026)
5. Juridisch advies Hans van Rooij n.a.v. uitspraak rechtbank Gelderland (atl7004974) 6. Juridisch advies Ingeborg Lunenburg n.a.v. uitspraak rechtbank Gelderland (atl7004973) Routingformulier: AT18002028
Burgemeester en wethouders,
Dyanne Koeken Daphne Bergman
Secretaris Burgemeester
In de vergadering van de raad van 3 juli spreken de fracties de volgende voorkeuren uit:
Groenlinks, SP en PvdA hebben een voorkeur voor optie 4;
BN&M, WD en CDA hebben een voorkeur voor optie 3, maar willen ook een financiële onderbouwing zien van optie 4 bij het definitieve voorstel in oktober;
D66 wacht de nadere uitwerking van optie 3 en 4 af, alvoŗens een definitieve voorkeur uit te
spreken. S 1
