René Paas | voorzitter
Koningin Wilhelminalaan 5 | 3527 LA Utrecht Postbus 2758 | 3500 GT Utrecht
T 030 - 233 23 37 | rpaas@divosa.nl
Postbank 194416 | KvK 40532318 Midden-Nederland
Aan de leden van de
Vaste Kamercommissie voor Sociale Zaken en Werkgelegenheid Postbus 20018
2500 EA DEN HAAG
Utrecht, 23 juni 2015.
Betreft: Algemeen Overleg WWB-onderwerpen en Participatiewet
Geachte leden,
Op 24 juni 2015 heeft uw Commissie een Algemeen Overleg over WWB-onderwerpen en
Participatiewet. Sinds 1 januari 2015 is de Participatiewet van kracht. Divosa heeft als vereniging van sociale directeuren dagelijks te maken met deze wet. In onderstaande brief willen we bij een aantal onderwerpen, die op de agenda van dit overleg staan, onze praktijkervaringen met u delen.
Doelgroepregister
In de brief van 8 mei jl. heeft Staatssecretaris Klijnsma de Tweede Kamer gemeld wat ze met de aanbevelingen van de Werkkamer gaat doen. De meeste aanbevelingen neemt ze over, een enkele in iets afwijkende vorm. Divosa vindt het nuttige aanpassingen. Toch voorzien directeuren van sociale diensten dat ingrijpender aanpassingen noodzakelijk zijn om de afgesproken 125.000 banen voor mensen met een arbeidsbeperking werkelijk te realiseren. De voorstellen zijn bedoeld om meer nieuwe instromers te realiseren voor het doelgroepregister. In de afgelopen maanden is duidelijk geworden dat er maar weinig mensen worden aangemeld. Onze leden klagen dat de mensen die ze aanmelden er toch niet in komen. Door de huidige voorstellen worden twee belangrijke hobbels genomen: (1) leerlingen die het speciaal onderwijs verlaten kunnen zich nu zelf melden voor het register en (2) gemeenten krijgen niet langer een rekening per beoordeling. Dat is winst. Maar daarmee zijn we nog niet uit de problemen. Onze leden zien nog steeds een reeks aan problemen die niet worden opgelost met het huidige voorstel:
1. Gefrustreerde werkgevers: Een geluid wat wij regelmatig vernemen van werkgevers is "En toen nam ik iemand in dienst met een beperkte loonwaarde, en toen telde hij niet mee voor het quotum."
Zoveel bureaucratie is ontmoedigend en frustreert werkgevers van goede wil. De doelgroepen voor loonkostensubsidie in de Participatiewet en de doelgroep die meetelt voor de ‘Wet banenafspraak en quotum arbeidsbeperkten’ zijn beide omschreven als mensen die niet het minimumloon kunnen verdienen. Waarom is er dan een wereld van verschil tussen loonkostensubsidie door de gemeente en indicering door het UWV? Wil de wet een succes worden dan moet voorkomen worden dat de
uitvoering zo ingewikkeldheid is dat ondernemers massaal gaan afhaken. Dat stigmatiseert onze doelgroep alleen maar extra. Ook de richtlijn dat eerst moet worden geïndiceerd en dan pas bemiddeld, haalt de kou niet uit de lucht: het is gedoe en daar blijven ondernemers graag bij weg.
2
Hoe los je dat op? Door regelingen te harmoniseren. Gemeenten betalen de subsidie, dus die hebben geen belang bij een te lage loonwaarde. Bovendien zijn de systemen van loonwaardebepaling niet voor niets gevalideerd. Dus als bij loonwaardebepaling blijkt dat je het minimumloon niet kunt verdienen, hoor je in het doelgroepregister.
2. Te veel toetsing. De schoolverlaters van praktijkonderwijs en speciaal onderwijs, kunnen zichzelf nu rechtstreeks melden bij het UWV. Wederom worden ze geïndiceerd. Het is klip en klaar dat met deze leerlingen zoveel aan de hand is dat we ze zonder nadere indicatie in het doelgroepenregister kunnen plaatsen. Maar na de school wacht voor deze groep een nieuwe indicatie. Frustrerend voor de
jongeren die weer horen dat er iets met ze is, maar die zich misschien nog meer zorgen moeten maken als ze “te goed” zijn, want dan ontbreekt ineens alle ondersteuning die ze tijdens de schoolloopbaan wel hebben gehad.
Hoe los je dat op? Maak het eenvoudig. En laat de leerlingen van voortgezet speciaal onderwijs en praktijkschool gewoon toe tot de garantiebanen.
3. Heel laag verdienvermogen. Er worden steeds minder mensen aangeboden die slechts met
loonkostensubsidie aan de slag kunnen, maar 'te goed' zijn voor het doelgroepregister. Nu valt op hoe laag het verdienvermogen is van de mensen die het register wel halen. Het zal niet eenvoudig worden om voor hen een werkplek te regelen. Beseft moet worden dat werkzoekenden niet in twee groepen uiteen vallen, namelijk kansarmen en kansrijken. Er bestaat een heel spectrum van kansarm naar kansrijk. De idee dat de garantiebanen terechtkomen bij degenen voor wie ze echt zijn bedoeld, namelijk de aller-kwetsbaarste op de arbeidsmarkt is mooi, maar maakt het wel extra moeilijk om de beloofde 125.000 banen op tijd te realiseren.
4. Een kansloze restgroep. Er zijn een heleboel mensen die kansloos zijn op de arbeidsmarkt zonder loonkostensubsidie. Mensen waarvan met gevalideerde systemen kan worden vastgesteld dat ze hun loonkosten niet kunnen terugverdienen. Mensen die zonder hulp even kansloos zijn als de mensen die worden geïndiceerd voor het doelgroepregister. Maar ze krijgen geen garantiebaan, omdat ze 'te goed' zijn voor het register. Mensen tussen servet en tafellaken. Mensen die voorlopig een uitkering houden, omdat we te druk zijn met het realiseren van garantiebanen.
Hoe lossen we dat op? De garantiebanen waren bedoeld voor wie het minimumloon niet kan verdienen. Daar moet op worden ingezet door de criteria voor het doelgroepregister aan te laten sluiten op de criteria voor de loonwaardebepaling.
Uitvoering van de WWB voor jongeren(18-27 jaar)
Ook aan bod tijdens het AO komt het inspectierapport “Uitvoering van de WWB voor jongeren”. Daarin constateert de Inspectie SZW dat gemeenten in strijd handelen met het uitgangspunt van de eigen verantwoordelijkheid in de verplichte zoekperiode van vier weken, omdat zij tijdens de zoekperiode te ruimhartig ondersteuning bieden aan jongeren.
Voor die strijd zijn vaak goede gronden. Divosa ziet graag dat de "ondersteuningsonthouding" tijdens de zoekperiode uit de wet verdwijnt zodat gemeenten daarin zelf een afweging kunnen maken en meer maatwerk kunnen leveren. We hebben dat eerder geschreven in onze brief van 8 augustus 2013 over de programmarapportage "Van schoolgaand kind tot zelfstandige jongere ACTIEF OP WEG NAAR WERK". Ook in deze conceptrapportage komt het probleem weer scherp in beeld. Wij onderbouwen graag waarom er meer ruimte voor maatwerk voor gemeenten moet komen. Uit een door ons gehouden enquête blijkt dat de helft van de jongeren in de zoekperiode ondersteuning krijgt bij het
3
zoeken naar werk of scholing. De wetgever heeft echter beoogd om door invoering van de
zoekperiode jongeren meer de eigen verantwoordelijkheid te laten nemen. Maar het is de vraag of dat het meest effectieve recept is. Een fors deel van de groep jongeren waar het hier over gaat, is
kwetsbaar (met psychische problemen, medische redenen of andere omstandigheden). Het is begrijpelijk dat gemeenten willen voorkomen dat deze tussen wal en schip vallen. Dit verklaart waarom gemeenten ondersteuning bieden tijdens de zoekperiode. Uitgerekend de Inspectie SZW bevestigt dat door haar bevindingen in het onderdeel "Werkzoekende jongeren gevolgd". Gemeenten voeren de ondersteuning gericht uit want uit het betreffende deelonderzoek blijkt dat "de meeste gemeenten de inspanningsverplichting nader uitgewerkt hebben zodat de jongere precies weet wat de gemeente van hem verwacht tijdens de zoekperiode".
Samenvattend:
- Maak het doelgroepenregister ook toegankelijk voor iemand waarvan met een gevalideerde methode van loonwaardebepaling is vastgesteld dat hij het wettelijk minimumloon niet kan verdienen.
- Laat de leerlingen van voortgezet speciaal onderwijs en praktijkschool gewoon toe tot de garantiebanen.
- Zorg dat de criteria om tot het doelgroepregister te behoren in lijn komen met de
Participatiewet, geen theoretische drempelfuncties of bepalingen als “ziekte en gebrek”, maar gewoon het criterium dat iemand structureel niet in staat is op eigen kracht WML te
verdienen.
- Schrap uit de wet de "ondersteuningsonthouding" voor jongeren tijdens de zoekperiode.
Met hartelijke groet,
René Paas voorzitter
