DIE GESKIEDENIS VAN KRUGERSDORP 1887-1900
deur
MICHIEL ANDRIES SCHUTTE
voorgele ter vervulling van
'n
gedeelte van die vereistes vir die graadM,Cl...GISTER IN DIE LETTERE EN WYSBEGEERTE
in die
FAK U L TEIT LETTERE EN WYSGEBEERTE
aan die
POT C HEFSTROOMSE UNIVERSITEIT VIR CHRISTELIKE HOER ONDERWYS
VOORWOORD
O or die geskiedenis van die Witwatersrandse goudvelde as sulks, en oor die ontstaansgeskiedenis van Johannesburg is baie gepubliseer. Aan die ander kant is daar weinig beskikbaar oor die geskiedenis van die ander dorpe op die Witwatersrand wat in dieselfde tyd as Johannesburg ontstaan het en deur die mynwese tot volwaardige dorpe ontwikkel, het.
Die bestudering van die geskiedenis van Krugersdorp van 1887-1900 het die geleentheid gebied om die ontstaan en ontwikkeling van die dorp gedurende die Republikeinse tyd te skets en terselfdertyd aan te toon hoedat K r uger sdorp wei deeglik belnvloed was deur die ontwikkeling en pol itieke spanninge van die Witwater srandse goudvelde. Dit spreek dus vanself dat in die bestudering van die onderwerp sake aangeraak moes word wat uiteraard bekend is , want in baie opsigte was die geskiedenis van K r uger sdorp onlosmaaklik ver bonde aan die stormagtige beginjare van die Witwatersrandse goudvelde.
Hiermee wens ek ook my innige dank te betuig aan my studieleier , prof. G .N . van den Bergh vir sy kritiese en deeglike hulp asook die aan-moediging wat ek van hom ontvang het. Baie dankie aan mnr. S. J. K leynhans vir die taalkundige versorging en aan mev . E . Luther vir die tikwerk.
M.A. SCHUTTE. 13 Oktober 1976
( i
i
)
INLEIDING
Die studie-onderwerp het, wat indringing en beskikbaarheid van litera-tuur betref, baie probleme opgelewer. Die sekondere bronnemateriaal was uiters ontoereikend en dit was moeilik om
'n
geheelbeeld te kon vorm van sake soos die gemeenskapslewe, die bevolkingsamestelling, die fisiese ontwikkeling en die kultuurlewe. Die probleem is verder bemoeilik deurdat die stukke van die gesondheidskomitee wat seker die meeste inligting oor die ontstaan en ontwikkeling van die dorp ver va t het, verlore geraak het. Ongeordende dokumente in die argiefgroepe, K rugersdorp 1 het die navorsingstaak verder bemoeilik sodat hierdie ge-skiedeni s van K rugersdorp nie aanspraak op volledigheid kan maak nie.Om enigsins aan die onderwerp reg te laat geskied 1 kon daar nie net op die dorp gekonsentreer word nie; maar moes die onderwerp ook benader word vanuit die invloed wat sekere gebeurtenisse aan die Wit-watersrand op die dorp gehad het. Daar moes gevolglik aandag aan sake gegee word soos die ontwikkeling van die goudvelde, die Jameso n-inval, die uitlandervraagstuk en die gespanne verhoudinge tussen Brittanje en die Z .A. R. a an die vooraand van die Anglo-Boereoorlog.
A s gevolg van gebrekkige navorsingsresultate is hoofsaaklik van
'n
tematiese indeling van die onderwerp gebruik gemaak en is dit aangepak
langs die weg van
'n
uitbeelding van die ontstaansgeskiedenis, die dorpsgroel, kultuur en sport en is daar met die einde van die Republikeinse bewindI. l .I l .I .I I .I. 2
1.
1
.3
1
.
2
I. 2 .I 1.2.21.
2.3
I. 2. 4
I. 2
. 5
1.3
1.3 .I
I.
3.
2
1.3
.
3
I. 3. 4 I. 41.4.1
1
.
4.2
1.4.3
1.4
.
4
I .4. 5I. 4. 6
2.
2 .I 2 .I .I 2 .I. 2 2.2 2. 2 .I2.2.2
2
.2.3
2.2.4
2.2.5
2.2
.
6
2.2.7
HOOFSTUK IDie ontc::;taan en distriksontwikkeling v.an Krugersdorp p.
I -
31
Voorgeskiedeni sVroee bewoning
Die Eerste Vryheidsoorlog: Klipstapeling op
Paarde-kraal
Feesvieringe op Paardekraal
Die ontdekking van goud, die delwers en mynbedry-wighede
Ontdekking van goud aan die Wesrand
Proklamering van openbare delwerye op die Witwaters -rand
Proklamering van Paardekraal ( Krugersdorp) as
delwery
Ontstaan van die Krugersdorpse delwerye Mynwese
Die ontstaan en algemene ontwikkeling van Krugersdorp S tigting van K rugersdorp
Opmeting van standplase
Veiling van die eerste standplase en vestiging van die dorp
Latere veiling van standplase D istriksontwikkel ing
Vertoe tot distriksverklaring
Verdere aankoop van grond op Paardekraal
Aanleg van
'11
setelplaas vir die distrik en die distriksver -klaringB egrensing van die distr ik en die skeiding van die goud-velde van die distrik
Wyksverdel ing
Verkiesing van volksraadslede vir die distrik
HOOFSTUK 2
2
5
6
10 II12
13
16 1820
2124
2627
29
30
31
Algemene dorpsontw ikkel ing p .
33 -
62B estuursontwikkel ing
Gesondheidskornitee van K r ugersdorp Die Gesondheidskomitee vir die delwerye Dorpsgroei Geneeskundige diens Bevolkinsgroei Strate Water voor siening Regeringsgeboue S taatsinkom ste en uitgawes 1-< ommunikasie 33
37
3843
45
4
7
so
54
2. 2.
7.
I
2.2.7.2
2.2.7.3
3.
3 .I3.2
3. 2 .I3.2.2
3.2.3
3.2.4
3.2.5
3.2.6
3 .33.4
3.5
4
.
4.1
4.2
4.3
4.44.
5
4.6
4.
7
4.8
Bibl iografie ( iv ) PadverbindingsSooorwegontwikkel ing
Posvervoer en telegrafie
HOOFSTUK 3
Sport en kulturele ontwikkeling
Sportbetrekkinge
Sportbedrywighede
S kyfskiet Perdewedrenne Krieket Fietsry en atletiek Rugby Polo en tennis Verenigingslewe Kunslewe Sosiaal en algemeen HOOFSTUK 4
1-<
rugersdorp en die Tweede Vryheidsoorlog Handhawing van wet en ordeKrugersdorp en die Jameson-inval
Die naderende stryd Hoop op vrede
Voorbereidings vir oorlog Mobilisasie
Toestande tydens die oorlog lnname van Krugersdorp
p. p •