van die 'N oG:. Kerk

A?DELING B. - TETIES .

..,.,,, . ....,_ ...

^~---

...

-~~-><-~---,----

Die P

~:obleerr..

van die 'N oG:. Kerk

--~ ... _.__..-. ... ,,.__,. .. _..____.,.._,._...

___

^...

_

^{.. ,.,} ...

____

^...

___

^~---·--

Uit die voorafgaando

~istoriese

oorsig het

g~blyk

(1) dat die

N..,G~Ker·k

hom beywer het dat die skool in Rhodesie vir die kind van die Afrikaanse ouer in die regte verbancl Ihot- sy l<:erk$ te wete die ·N .,.G oKerkg te sts.an sal kor::1, .:;n ( 2) da t omdat die .verhouding van die staatskool in Rhodesie tot die

N~>G...,Kerk

nie in clie regte yerba.nd te staan gekom het nie, dit telkomale op

u

bot

s

ings

¹¹

uJ..tgeJ. o op

he-~ ^o

A.s.ng'Jsien

d:U:;

u:i.t hierd:te botsing duidelik is d.at

.scvrel.

J:::erl<:

&.s

.staat hulle seker<:l regte

toe~·eion

ten opsigte

~a~ d~e

opvoeding v&n die kind, ontstaan die vraagstul1: dan in

RhoC.esle~

soos in. alle christelike lan- de wie nou eintl:tk segge:::). J!:op oor die skool toekom, -.:v:le dit

sa~:..

oprlgJ

w~.e

dit c.an cUe gang saJ. hou, · en so mGer.,

By

hien:lie

p:!:'Ob1Gen~

kom in aamnerl.::ing die ouer, die

staat~

die onderwysor erJ.

dit'l. kerir~

Geen

n~enslike

wet kan die l'egt;e van die ouc-n' en gesin aantas nieo Die ges:tn. is tn gemeenskap -

1

n gemeEmskap wel kleit). ma['!.r nletemin wGsenlik en ouer as staat of kerk of oncler'\]lryser, · Gevolglik het die ouer regte or1.. pl:'rgte wat. net 8.·an homself eie is, en wat heel- temal onafhanl{lik is van

c~.le

staat, Die vader van.

¹

n gesin: he t die reg

0n

pl:'i.g om sy kin<i op te voed soos

by

geskik ag,

Gil

is, ::::o g:!..o cU.e 1ict va.n die

l\f ~GoKerk

dan ook, belas met die task, 'lan Godswoe' om ziin k5.nd zoo

II . "'

zi.j in cle zedelike reehtso:rde; in eGrbj_ed V'Jor zijn God. sta;

ontvvi~dcelcl

heb-

.

.

.

be wat het :'Ln zioh droc.og; en :r.>ijp zij 'iJOOr zijn_

1ewenS"·~)

.

^~

taak_;; at:tnvanklijk h:iJ'Jr_, 8n b] ..

j

'itoortzetting hiemamaals,.,

~v

218,

Wanneer nou dour die

d~:ouk

van

omstanclig~

hede, het sy omda t die vader sy e io doursig nie vert!:oou nie, hets'JT omda t cl.io tyd of middele

l~om

ontbreek, die

totale opvoeding nie deur die ouer onderneem kan word nie of nie moontlik is nie, dE>-n moet die op,:roeding tot

tn hulpmiddel sy toevlug neem, en so in hulpmicl.del is dan die skool met sy onderwys. Maar zij, die di"c hulp·-

u

middel

vo~en~

de ouders) hebben to zorgenJ dat behulp- zel zoo

getrou~_mog~J_ijk

beeld geve van datgenep wat ge- weest zou zijn, indien die noodhulp niet ware r:.ooclig

~e-

1)

weest()

^It

Dit is egter die vader of ouer wat die

^enig~·

ste wettige en van nature geroepene en veral ten deze

II.

bel{Wame persoon is? om over de

),re:9-~Q.

van een sl.-wol voor zijn kind te beslisseno Rieman :r.noet dan ook worden vastgehouden.. Dit is bij hee1 cle sohoolquo,c3 tie h,;t primum verum.. Indien Gr op sc.hooltorrein een axioma

2)

geldt, dan is hot clit.

¹¹

Nou.moet dit tog ook cluidelik wGes dat die ouer se beskouing 9or die

~ewe

en

di~

w6reld juis die grondslag. sal vorm van die besL::ouing wat hy oor die opvoeding· van sy kind sal huldJ.g., Die paedagogiek as wetenskap hang .dus ten nouste saa'TI met vrae van lewens - en

w~reldbeskouingea

=n Mens se

beskou~ng

oor die

lo~

n

we en die w&reld bepaal ook ·sy bGsRouing oor die opvoe- 3)

c?-ingoll

₁₁

De vraag tog welke het ideaal is, dat mon na- st;reeft, wordt geheel door onze

lel\rensbescho'l\li'i~Y

beant- woord·b,

¹¹

het

¹

n Nederlandse gelee:r:d8 vasgestel

^o

Op-

~~

voeding behoor'c niet. tot de

₁₁

neutre"1e zone" ind:Len C.eze overigens ook mocht bestaan, m3.ar z;ij

}1~r.gt

ten

r.s.r::~"JSte

staat in verband met en wordt in gr-JJ.eel baar

^vvGZ3D

r1oor

onze godsdienstige en zedel ijk9 O'T·srt:.:t.igingen bepaalcL,

Al naarmate wij denlren ovor Goct. en viTorelct. ,ovor 1G'ITGn en

geschiedenis, over den oorspi

¹

ong:- he·c wezen en de

besten:~~·

2l9o

ming van den mensch. zal onze opvoed:tng en. ook onze pao ...

' 1)

dagogiek verschillen, ¹¹ het 'n ander d:tt u:t tgedru.ko NB.- cle·r tuis het T,SoElliot

verklaar~

Education must rest

~~

. 2)

on a d..ogm?-tic view, whether natural or supernat·: ..

~··;·.~\~~n

En in die

Spens¹¹·~·Verslag

ws.t ook in Rhodesie as gesag-

u ..

hebbend aangeneem is, :l.s

verklaar~

Every scheme of

edu~

11

cation being at bottom a practical philosophy, neoessari··

ly touches life at Bvery point. Hence any educational aims which are concrete enough to give de.fini te guidance are correlative to ideals of live, and as ideal;S.of life are ete l''nally at variance," their conflict will ·p.e refleo-

3) ted in educational

theories~~ ¹¹

Wanneer nou by die oo rdraging van sy va- derlike en ouerlike verantwoordelikheic.

V:n

leermeester_,.

1

n

ondc~rwyser

of ook wel tn.skool as noodhulp, as cl:ie nnegot:l.ormn

gestrix;~ ¹¹

gebruik word, voJ,g dit dan as Vt\l:n- selfsprekend dat daardie onde:r;wysell'J of wie .ook 2.1, in die eerste plaas · optree in die plek van daardi.e ouer, in loco parentis of wa'nneer 'n groep van gE:llylcgeslnde ouers

!n nskool" oprig, cl3.n in

l~co

parentiumo So gesien, word 'n skool d:te vorm waarin in die werklikhe:'Ld, die opvoed- kundige· lewensbeskouing van die ouergroep tot uiting kom

of bewaar , WO.F.PJ soclat wanneer daa:r aan die ond.ervvys en die 'opiroeding gedinlr

word~

daar aan 'n skool gedink word.

So ontstaan en ontvJikkel dan die skool as tn ins telling

~a~.

die maatskappy en,_ i?04Ylo die

Christen~

soewere:'Ln in /eie

kr:tng~ ¹¹ tf

'n instituut

Maa~ ~:'Le

qntwikkeling van die maatskappJ het met tertyd meegebring tn ontwikkeling 1ran die Rlwol, en 'n gesonde

or~twil~keling vi:~n. ^{!J.G .,_koQ1t::;:is.:\i.t_11~-ein·.8E>'D.kb&~r

wanneer die skoo,l rekening hou met

¹

n mag wat n:le alleen die nod5_ge geldel·ike steun kon v-erskaf nie, maar oolt reg gehad he

t

om ve rpl igtiingEt vir die

t

oekoms

^.9

en oor die on- williges aan te gaaJJ.)

₁₁

in

hot~

tiekort der vrye liefde,

_,

_,..,..,~~"""""""-

1)

_{_..} ..!...1...4.. R•"~i.,..!:'v"\cl-· v ..1. • ..:..,.., · __ ~ pc,-"\r"inlf'orr .. , .. < ... H .•. (,u.0 :::.--1-,..J. c.I"'C.'lO 1 .... · B'rrJ" ~~ ... ,.'--~)

.no ...

~~e·~--'1. ^{J .. ~..:..!l~}₁ lr:::' ^{. t,.)\)..,} '"'!r::"t -:...~ ... ":): ·

2) Heevos ancl :PJ··ewe tt

~

Wlia ti is Ghr:tst ian F:J.uca:G:l_on:; _8e 3) Spens

:R.epor'c~ ao7<·-u:::

14'7. 'lOe .

4) iJgl" Venter;:· D;te Ve:t:'band tiussen Kerk en Skoo1 in Suid.-

Afrika? 1-04

^;r,.•

105,.

1)

dooi"

geldheffingen~'

om so die skoal in stand te

hou~

Die· twee magte wat dan veral by die onderwys betrokke raak, is die Kerk en die Staat. Die Kerk bring

naam~lik

deur die Heilige Doop die kind op ·mistieke wyse in ge- meenskap met die lewende God_, nie in die algemene nie maar in die baie besondere sin van die Drieenige God soos deur die Skrifte geopenbaar. ·Om dit te kan doen, het die kerk die vader (of ouer) gebind deur

duidelik~

. ·

omskr~~e,

in die bysy:fi vt;l.n getuie afgelegde beloftes dat

.. -· .... ^~

hy die kind .in·die

.J-~er van die Skrifte .• dus .in

die. we-

reid ... , ... :Lew ens- en gee st·~-sb·eskouip.g "van-·

;J.i.El.

ke rk sou op- voed of sou laat opvoed& By die oprigting van ·::J'::.:

s~c::::;~

ne}n, die ·lrerk dan ook wel deegl-ik ·'n seggenskap om hom ta vergewis of die kind ooreenkomstig die doopbelofte

opge~

voed en in die gedagte-, lewens- en geesteskring van

die

kerk ingelei wordo En hierdie reg tot medeseggenskap van die kerk moet die doopouer as tn man van eer erkenol So val die skool wel buite die kerk as insti tuut maar tog binne die kerk as organisme, via die gelovv:ige ouers

Net soos die kerk self as instituut nie as skoolmeester kan optree nie,. so is dit ook geen deel van die no rmale s oewereine funksie van die staa t om te onderwy s nie.

_It

De Staat kan l:J;.ot

_.

sohoolmeesiieren, wiJ"l hij noch paedagogisohe beginselen, no@h godsdienstige

. 2)

lijdenis heeft,

¹¹

en omdat die onderwys uit sy aarC.:l nie

1

n staatkurmclice nie mao.r 'n maat.skaplike oorsprong het uNiet op het terrein van de_n Staat, maar wel op dat de maatsohappij is de natuurlijke vei>binding te vinden va de belangen, die ouders en kinderen, kerk en Staat, te:

opzichte van he t Lager Onc1Arw;tjs

gel~~kel

't,ik kunx:-en doen gelden., Eers indien deze waarheic1 erkend word, val t

d

tegenstelling tusschen Staat en Kerk in zake de volk- school voor altyd weg, en kan men tot een stelsel gera·

ken, da t de vrij e school as regel huldigt en slechts

1;2' wij:.:-~e

van aanvulling de offic.iee'le neutrale school laa

. 3)

voortbestaano

¹¹

Die Staat is dan al1eeh in soverre ge

!)V'g:L;-'Xnyp

er7~

rogram,

¹¹

5 20.

2) Kuyper:

a~w§

589Q

3)

Idem..

221 ...

regvercligd om in belang van die onderwys op te tree cleur rlaarop aan te

c~ring

clat die toekomstige burgers

¹

n op- voed:lng s2.l ontvang wat hulle instaat sal stel om die plig'te van burge rskap in sy ve rskillencle grade na t e kom..

D:l t

i.s

ook die pl::':.g van die staa t om vir die· onclervvy s van die, kinders wio se ouers se micldele ontoereikend is, te so rg deur d:'Le nodige te voor.sien ui t die

11

gemeer).skap- like" fondse wat

o~pgebou

is ui t die belastings van die hele geD').eonskapt. Selfs so mag die staat nie teen die hole ouerlike verantwoordelikl1.eicl bots nie, en ook nie clie redel:U{e vryheid van die ouers om oor 'n keuse van

1

n skoal te besluit, bedreig nieo Daarom is die onder-

~~'yser

dan ook geen staats

¹¹

-amptenaar nie, kan dit ook

II .

nie wees, kan homself nie so beskou nie, en ook nie

s~

laat bcskou

n:'Le~ \~Tatter

outoriteit hy ook al mag besit om te

ond.ervvy8~ om ¹

n beheer oor kinders ui.t te oefen en om hul agting en gehoorsaamheid te el.s, kom na hom van Godswe§ deur die ouers en nie deur die staat nie, behalwe in soverre as die staat ten behoewe van die ouers optree., En teen so'n oordrag van die ouers op die

ower~

held van die plig om skoal te hott, sou c1aar waar en.wan- near daar !n staatskerk is, geen

~rnstige beswaa~

decl{- 1:aar• "'.:·ee>-t n·• e

..., li ._,. J ... I J

mits daar geen opposisie teen daardie staatskerk kom nie, en alle ouers,, wat· die· beginsels be- t:;:>ef, in een en c'.L:teselfd.e s troom

voortbeweeg~

en mi ts oordrag steeds oor1rag · bly, en dus by ontstaan van ge- skil <.:1.:1.:e prim8niialo reg van die vader of van die ouer

9'pnuu·~;

:ln wer.king tree

^o

Alleen so kan dan 'n skoolwese tot stand

£om

was\~e:ln

cU.e ouer

L";~;:_

:is in wa tter gees sy k:J.nd opge- voed sal word, cl:i.e kerk sal beslis oor die beginsel waar- cieU:L' die g!'leS

S1l:l.WGI'

en gesuiwerd by die onderwys bewnar l:;:an bly, eD die onderv,-ysers sal boslis oor die '-.<vyse waar-

op die kin.el in

c~ie gees~

volgens eise van die beginsel tot daardie peil sal.kom

₁

wat ook die staat bevredigo

Waar

da~r

egter geen staatskerk is nie, en

..

222~

die staa t tog die ondervvy s wil en moe

t

wa.arneem, s oos

:L:n

Rhodesi~

die geval is, dan ontstaan die vraag wat die besto handing ea1 vv-eos wat die staat t.eenoor die kerk sal aanneem ten einde to versel-{er dat aan die onderv11ys van die land reg sal

geskied~

Nog · die owerheid noG tli.e: Kork kan bier op hul eie optree. Vir die ower•heid

11

to interfere forcibly with the things of the mind; for .

.

them to override the wishes of parents on the one hand and of would be educators on the. other, dictating to tho former where and how their children must be tau.ght, and presci..,::bing to the le.t ter the channels through which

....

alone their money or their teaching power, as the case may be, shall be allowed to flow: for them to regulate

th e

t

<t.""a1n1ng an J_:Lcens1.ng or ·Gea.c..,

. . d .... ... ^{0 ~ t l} t "'·~~ ~ ^.

:u3

⁰

an

~mper\,l-^{0 .1- 0}

nence much more likely to accentuate all existing

aninJ.C··~·

s ities e.nd disruptive tendencies than to render the next genera t:!.on bettor· fitted for the CiJ.scharge of civic du-

1 \ -J

ties.

¹¹

Voor: die· ver8kyn::!..ng

~Jan

die Ohristeliko kerk was claar reeds drie moeilike probleme wat elke staat···

kundige stelsel ter owlossing_ aangebied is, te wete Gie st;aat en die m9:atslmp:py, die s taat en die huisgesin; die staat e:;.-1 clie indiwidu

₁

soclat toe die kerk yan Oqris'tns tot stand gekom het, die ta.ak om 'n s·taatkundige beleid . ... te formuleer wa t ook

rn

bevre(ligende opl o.ss ing vir die

Yerhot-;.ding tussen staat en kerk sou wees, nie ire:."gemakl:tk is nie .. Byna twint:Lg eeuo lank ai bet teolo·::!, juri.ste.

-wysger~

get

rag om mGt ¹n

voldingende en bevl•edigendG op- los.sing eens·temmighe id oo r die vra.agstulc te bereik

~

Die plttJ:-if'orrniteit' vo.n die kerk het die probleem slegs ver-

groot,. we.nt binne dieselfde staat :ttet daa.r naas die

Roome.~

Katolieke kerk 'n hele aantal selfstancligo en van mekaar onafhanklike Protestantse ke;Pke te staan gekor.1o Elkeen van -1-:ulle het gaandeweg b:c"tlle e:ie geloofsbelydenis

opgo~:

stel en vasgele, wat prinsip:tc0i nie alleen van die Rooms- Katoliel\1:3 nie lll.S.ar ook onderling van mekaar verskrnl het

^p

---·~·---,_._.~ .... '

- ' VJ'!l _._ J , ~--,_ ~~--. ~. ··-·~" p,·•,, . ... , •. ~ p,... · ·_ ~·

ov .... :n

¹

·co· 'cf ) . ·" t:·n· e qtate, - 80.

223.

So bet dan ook die

Nederdu~tse

Gereformeerde Kerk,

w~t

ook d-ie kerk·van. d:le Afrikaner is .- tot sy suiwer Gere- formeerde protestantse geloofsbelydenis geraak,wat in die ·Heidelberrrse Katecbismusn saamgevat is en die kerk

·t! ^u

naas sy ·onsigbare vorm as

¹

n _{u .} beilige vergadering van a1-·

mal wat waarlik in Cbristus g1o, wat bulle saligheid in Jesus Cbristus

verw~g

en gewas is deur sy bloed,

gebei~

lig en versee'l deu,r die Heilige Gees" (Nederlandse Ge- loofsbelydenis, Artikel XXVll), ook in sy sigbare waar- neembare vorm as 'n bepaalde InFJti tuut gesien be to Daar···

vo1gens was die.N.G.Kerk 'n groep gelowiges wat in die- selfde verband staan, gekenmerk deur 'n bepaalde op die Heilige Skrif gegronde geloofsbelydeniss Dit is dan ook in die lig van bierdie waarneembare

ins.~itutere

bestaan£- vorm dat die verbouding tussen kerk en staat

verkl~ar

moe

t

word. Vol gens bierdie Gereformeerde of ook Cal

vi~

•

nistiese geloofsbelydenis is albei prodru{te van die

ge~

nade~

albei deur God ingestel om elk op .sy eie terrein en wyse in diens van die Soewereine God te bewee.g., Maar met die verskil dat waar die staat of owerbeid as

¹

n produk

v~n

die algemene genade (gratia communis) sy ge- sag en mag strek oor alle inwoners van die gebied oor wa t ui twendig waarneembaar is, daar bepaal die kerk as

'n uitvloeisel van die besondere genade van God (gratia specialis) sy gesag tot soveel staatsburgers

a~

wat ook

~fide

lede van die kerk is, boofsaaklik op 'n gees·- telik sedelike terrein.

Hierdie Calvinistiese lewensbesko11ing is dus gekant teen die

caesaro-papisti~se

verbouding waar die staa t oor die kerk wil beers"

₁

ook teen die papa-

"

listiese verbouding waar die kerk die staat wil voor-

sk~f~

en ook teen die modern-rewolusionere of atersties

rewolusionere verbouding wat die probleem van die verbou-

ding tussen staat en kerk wil o:rlos deur van die kerk

ontslae te probeer raak. Die. N.G.Kerk verlang daaren-

teen- en die geskiedenis bet reeds.bewys hoe onboudbare

bogenoemde verboudings is - dat volgens sy positief -

ChristeliJ.:::e en Skriftuurlilre 1ew(:Jn8beskouing hy as n

O -1-^G (:! !l

l -

^O

1

^° t 1 - ^O t t' ^{G O}

GJ.eSoCll"ul.ge

vTOCt.C

e.Ll:{e

J.TIS

e_J.lng me- n Gl.e roep1.ng, taakJ en terrein van werksaamhede erken sal word - o.s

ln

publielr.-regtelilw liggaam·.waarvan ·alle besl:'Lssings de.ur offisiele kGrklike vergaderinge oor

1eerkv1ess~.es

on dies .meer geneem, geE;8rbieclig moot vJOrcL) Die kerk het in d:te Calvinist:tese Gereformeerde verhouding tot die staat. die reg om kritiek op die beleid van die staat in bepaalde gevallo ui t te oefen en verlo.ng dat die stao:t n9. gegronde waarskt."''VV"ings sal luister. Waar die staat

ll

verkeerd gaan, moet die kerk hom waarsku en aan die

. . . ' 1)

staat

11

So se clie Here

¹¹

voorhou,

¹¹ '

:"vlaai' die N oG .geloofs belyde.nis gaan nog vero.er em bepaal d.at henewens die kerk as instituut, af ...

lwms'\:i"Lg u:'Lt die beaonclere genac1e

~van

God, die kerJ:: ook optree as organisme en wel uit die algernene genade_ net soos d:'Le f.riJaat, D:i.t is krag't.ens hierd:le

bes~wuing

van C.ie kerk

t:l.EJ

organisnie da·'u die kerk

~J.om

dan ook vil' die

':rerant\voordelikheid word va!J. kerk en staa t via die ouero Hierd.ie Oe..l.vinis tiGse gelo of sbe}.ydenis beskou die Gerefor·.:r,.aerd.o verder

n~l.e

as die grondslag 7an 1n eng sekttt.riese lewensbeskouing r:ie:? ma2,r :ts vir ho::n

terself~ertyd

cUe hooe:;ste · Cb.rist;endom" DP.arom be::"lkon die N .,G,Kerk enige bots:ing ·been

d~.

e geloof.s belyden:Ls

~.vat

dit vir hem bestnana

DG.ar iq ook verske:':.e ane.er lrerke :h). d1.e lancl aanwes J.g, . byvoorbeeld clie

Angl ik9.a::lse Kerke ..

^- .

met

^' ,~3

pcrso:c:t ve.n dio

pe:rsent, die.

Rooms·~Ka.tolieko

met 8 pe:r'sent. en die Hebreeu.-

. 2)

se kerk

me~~

tl pe1-:-se:tJ.t

o

Die syfe!'S toon aan dat die N "G"' Kork geen

onaan.s:te:r:.:-'~:1!::>0

bevolkingedeel verteenwoordig nie.

1) St

^ol::erz

Die S.try<l

om d:~e

Ordes" 235.

2) Census

Report~ 1'~41,

·:;_vo Vgl. ;'Hoofstuk

V~

. 225.

Maar in billikheid teenoor alle kerke glo die N .G.Kerk dat daar ten opsigte van die onderwys, om maar die onder- hawige aangeleentheid te noem, vir.die staat geen ander weg oop staan nieP dan dat de Overheid, of over alle de-

. u

ze aangelegenheden hot:. advies der. afzonderlijke kerken inwennen of te wel eon raad van advies, waarin alle

ker~

ken vertegenwoordigd zijn, ins telle, , en sig door de zen raad laat voorlichten. Een Overheid die de kerken eert, moot or' pr-ljs op stellen de mening der kerken te 'kennen

bij de oplossing van elke vraagstuk waarbij ook de kerken

1)

betrokken zi'jna

¹¹

Die hele aangeleentheid van die verhouding tussen kerk en staat word dan vir die

N.G~Kerk ¹

n pro- bleem wanneer die posi tief-Chris tel ike, d,ie Gereformeerdo belydenis of wereldbeskouing,nie tot grondslag dion van dte houding wa t die staa t teenoor die kerk en die onder- wys van dio dooplidmato van daardie kerk aanneem nie, of wannee r daardie Cal vinistiese lowensopvatting misken of ge]:gnoreer word deur d:'Le staat. In. hoeverre dit 'n mens in Rhodesia w:n voorkom asof die staat die kerk as orga- nisme ignoreer, en dit dan die probleem van die NoG.Kerk en die onderwys in Rhodesia konstitueer, word in die vol- gende paragraaf beskryfo

2o DIE BGrSENDE VERHOUDING TUSSEN DIE STAAT EN DIE N .G.

-~DNFf:HC5'.5Es

nr;--

a.. Die

L_ij:>~raal-ImJ2.QE.~Js~iese

Sta.::t.§.!>e,.s.kol!iJlB!.

·Die vraag ontstaan dariwatter houding die staat of owerheid. in Rhodesie 'teenoor die N.G.Kerk aan- neem, want daaru:lt sou n:ie alleen die regverdigheid en die historiese mislukkings van die pogings wat die N.G.Kerk

ten opsigte van die. onderwys aangewend .het, verklaar kon word nie, maar sal ook die ''·reg aangedui kan word waardeur die N.G.Kerk tot

¹

n oplossing sal geraak van die probleem van die onder'Wys en opvoeding van sy doo:plidmaat.

t!Rhodesie

¹¹

as 'n koloniE:J van die Britse Ryk, is

¹

n

ndem~kratiese

landn en huldig die demokratiese

beginsels van vryheid. In soln·staatkundige stelsel 18

--- ---·---

1)

Kuyper~

De Gemeene Gratie, :ill

~

-261 -

~6~.

juia opgesluit dio geleentheid vir die goeie maar ook vir die

kwo.clo~

En die tekortkominge van die staatstelsel is seJ.rer norens m'3er sigbo.a,r as in die houding wat die

staat aanneem teenoor die

N

oG.,Kerk as organisme niey in organisms wat deal :tn clie gewaande vryhlBid

¹¹

in die land.

ll

In hierdio soos in elke demokratiese staat - with,its

I!

m8.terialistic_, i:cJ.cl.ividualistic, acq_uisitive and indepon-

1) '

dent point of

viewJ~n

word daar dan ten opsigte van die godsdic:ms ook in l i berale

¹¹

houding aangeneem, s oos blyk

"

^{' '}

uit d:te feit dat die staat geen kerk as staatskerk wil erken nie. en neutraa1

¹¹

staan so ver as wat dit die

' H

'kerke aangaan. Maar daar is by die stelsel van staat-

klli~de

soveel gesag in die hands van die staat (die ower- held) d.o.t die gcsag gebJruik kan word vir fn vrywaring so-

V'rel

to on die gcvaar da t die liberals lewenskyk, d.ie 11-

beralisme, in losbandigheid kan_, ontaard, as teen die ge- vaar dat onige liggaam hetsy kerklik, hetsy maatskaplik, hom teen clio bosluite van die·owerheid kan verhef., So staan clie staat bo d:'Le .geloofsverdeeldheid uit, duld al- lo gods6.ionste sander om self

~n

godsdiens te he, sodat hy

da~

deur sotn houding aan te neem, sy eie voorskrifte van po1itieke en sedelikheid ge80rbiedig kan kryP en nie soseel"'

terw~,lle

van die r-:eloofn self nie

01

Geensiris.wel

!!~ II '

noe1i.Z ter zake des geloofs, maar omdat naas politi'eke 'maats:cafJ de leerstellingen die den staat ni.et pass:en an-

2) .

ti~sosiaal

zijn,

¹¹

Maar Rhodesie is ook 'n Britse kolonie, on die leerstellinge van die_staat is dan ook daarop

g~-

mik om clit as ln Eri tse kolonie te behou en te bewaar.? . mot

a:.:~der

woorcle, naas die liberalisme is daar ook nog

die imperialisme waarmee in Rhodesi8 rekening gehou moet

worclo D:tt; >Nas juis h:le rdie imperialisme, hierdie gees

' . . u

van

vo,rowe:'ing¹~'

11

die grondhonger

¹¹

wat vel"antwoorc1elik was vir d.io ont@:inn:J.ng van Rhodesie)l en die impe rialisme

f.lOtl

ontron aan homself wees as hy nie alle magte sou gebruik l)

SoH

.,Education

Department~

Bulle tin No., 3. :·Erluca tion 5_n

a Char.ging Worido (

H~D,Sutherns.)

2) Grccm van

Pri.nsterer~

Ongeloof en Revolutie, 20lc

227.,

om daardio verowering- te bestondig

nie~

Di t is dan ook c1ie ui tgesproke beleid van die owerheid om hierdie impe- rialis-tJ.ese lewenskyk te bewaar en selfs ten koste van andersdenkendes te

prppageer~

Wanneer 4it gebeur, tree die staat ... absolutisme in sy verfynde vorm op die voor- g:r·ond en word die vormomde caesaro- papalisme vir die kerk on die moderne demokratiese lando, weer

¹

n

gevaa~.

Eintlik ken die liboralismo

₁

en die

impe~

rialisme nog moer, goen volk behalwo die soeworeino volk nie •· het zoogenaamde v

1

rye volk dat men door politieke

ti . 1)

vormen in ·dwang houd tn - en beskou die liberale staat homself as 'n alvermogonde volksoewereini teit uit vrye

n '

en gelyke burgers en goconcentreerd in een allos rege-

. . . 2)

lend b&Vvind

^·& u ·

Voor hierdie almag van die staat moet al- lez on almal sw:lg - as dit nodig mag blyk,. Die staat is

ondeelbaar,

₁

en daar is geon selfstanclige aansien teen die staat nieo Allo afclelingo, departemente: administra-

tiewo en kerk],ike aange::t.eenthede bestaan alloen tor vor- · eonvoudiging en vet'gemakliking van die beheor deur die owerheid., Ook die godsdiens met beteugeling van al. wat

I!

naar z;elfs'\:;anc1igheid sweemt, moge uit politieke boreke- ning als nuttig en onmisbaar vvordon geduld en beschermd,l' de staat zelf kent geenerloi ondergesckiktheid; de

spro~k

11

l~_;!.:o:h

os t a thee

¹¹

is de leus do r onvoorwaa:rdel:lij.ke volks- magt

o Er

is clus

~

in thoorio on ovenzeer in p raktij:kafgo.-·

d(f.r1jvan den staat, want aan het st;aatsbelang, onder ve-

t

lci~rlei

benaming van algemoen welzijn, volkswil, na tionaal go:luk, moot het heiligste en diorbaarsto ten offer wor-

. -

_.d<=fn gebracht,.. Lo.

S.§-].._l_;l;t_~.12.P-b_lic

boven al. Aan de menschen _moor geb.oorzaam dan aan Go_d., is hot

on.v:.~~l.ett

Gode gehoor-

saam te zijn in zoo ver namelijk als zijn wil niet in te-

. . 3). .

genspraak is met volkswil en staatsbolang .. "

D:i. t is dan die wese ook van clie staat en d:l.e aard van die gesag wae.rteenoor die

N

"G-.Kerk in Rhode- .1) Groen van Prinsterer: aown, 246,

2)

Idem:

237., 3)

Idomg

238o ·

228.

sie te staan kom. Teenoor die Gpenbaring,. die Hoogste Werkllkheid soos clit vir alle O.hristelike. kerke duidelik

is, Ol'ltwikkel die liberalisme in

¹

n rigting wat

¹

n chris·-

n

~e:r:1dom¹¹

van sy eie bevinding in die plek van die Evange- lie stel ·d 'n soort staatsevangelie,

¹

n denk en droom- beeld wat neerknielend voor die filosofiese afgod, elke ge oponbaa ITle, elke nie :leur die rede of ervaring bewys

~

bare waarheid en werklikheid verwerp en selfs b.espot(> So word dan ook nolens volens die geloofsbelydenis van die N.,G.,Kerk

¹

n voorwerp van spot, en kan selfs weersinwek-

kend en haatlik word - soms van sotri volkome on dweep- ' sieke haat asof hierdie tot dusver onuitroeibare sekte die kragtigste en heilloosste beletsel·van die ontwikke- ling van die

₁₁

volksbelange" is • So word die

Boereker~e

as onliberaal

¹¹

bestempel, met hulle oldfasbioned ap-

li ' II

peal to the Goc..l. of

righteousne-ss~

whom, strange to stay,.

lJ they bel i evecl to be a reality

^{o 11}

Teenoor die kerlc los die sogenaamde libe- ral :tsme, die soger.El.amde onsydigheid, homself op in die

mees verderflil{o .eenzijdigheid, ten behoewo van het on-

n . .

gelao~

en l0op op een preselijtisme der godsdienst van 2)

rede en na tuur uit.

n

Die almag, die Soewereini tei t van GodP skepper van hemel en aardo ken clio ongoloof nie., In

·

r~ie

0ntkentenis van die droit devin

₄

in die erkentenis van d:te

me~slike

gesag le die bron van die liberalisme en van die geesdrif wat daarvoor en daardeur venvek word, en teen daardie ongeloofstaat wat vir al clie onderwys van

I

die land verantwoordelik gehou wil word, kom cUe N ,.G.Kerk te staan., Hy lcom · te staan as p rotes teen die ongelg_o_:fs-.

£~igsel

en nie soseer teen die waarborg dat die staats-

·vvil sal ul tgaan van die algehele burgery omda t die

staatsreg in hulle hande is en hulle hulself kan regeer nie, en cla

t·

hul vryheid en outonomie die lewensbegin.sel van die staat is en hulle goedvinding die hoogste wet is nie .; want ui t al die dinge kan die goeie gebore word:co o:&K·

l)

Froude~

Oceana)

42~

2) Groen van Prinsterer: a.w.191185o

229.-

waa:.."c1eGr die Kerk die waarborg dat wie ook al volksoewe- reini te:t t skencl

₁

gestraf of deur die vryheid van verl-de-

sing~

van drukpers, van publieke mening in toom gehou kan word, nJ.:-8,. Nie teen hierdie waarborge self .wat in elke staat as die

§J~ne~bus

_non geld, kom die

Ken~

te staan nie, maar wel teen die

kr~g

en oorsprong van hier··

die waarborg wa t die mens of die staa t homself wil toe···

oien., Die veroncle:rstelling naaml ik da t daar e enheicl, deugdelikheid en sistema tie so vonning van die algemene

' 1r,fl• ..,J_ •

~. 1.

s

^!I

en dit weer ui tgaande van die veronderstelling dat die mens van nature goed is, en dat die voortreflik- hoid van sy aanleg alleen deur bygeloof

¹¹

en

verclru1~>~

.

" "

ldngll onkenbaar gemaak is, en dat die verbreking van hiereLie kons ervva t:_,)we bande wat in die ke rk

verpersoon~

lik

~vo:~dy

clio

inc1~:vdc1ue

ook in staat sal stel om met snel- le vaart die voll"r.aakce in die staatswee te ber~ilzQ ·

₁

,It

.. . ' ,,1

(clemo_cracy) proceeds on the hypothesis that every ind:'L- vidual citizen is entitled to an equal voice in the

rna-

nagemsnt of his

country~

but individuals being

infinite~·

ly unequal

~-

bad and good, wise and

~wise

-· and as : rights depend on fitness to make use of

them~

the

asswn~-

tion is untrue, and no ·institutions can endure which

' 1) .

res-t upon illusions .,

¹¹

Die

N~G~Kerk

glo dat die mens van natuur.

bedor':ve is en dat sy bekwaamheid (fitness) om goed en l"_eg te

hm~J.el,

:':'.om alleen van Gpd geskenk

word~

Anders sou die ideaie ,gtaat van die filosoof Kant bereik kan word waar d.e otaatkunde eone zoo kunstmatige ineenvlechting

li

der bi;jzo:ndere belangen met het welzijn van"het geheel behoor-t te be·werken, dat ery zelfs in eene maatschappij

. .

van booze gees ten, . door wel begrepen oigenbelang, ordo

~

rust en een engelachtige harm.onie der dui.velGn bestaan

2) .

zou0

n.

-En daa-rom het die een kommissie en cleputas5_o

_.

-

va~J.

die N -:.G,KGl"k na die anc1er wat geplei t het dat die Afri··

I)Froude'~--c)cean.a·,

· 337.

2) Groen van

Prinsterer~

a

^oWrt,

^234$

---'""3} Idem.

•

kaanse kind Afrikaans _geleer sal word, nie soseer teen die fei t dat

by

nie Afrikaans geleer hot nie, protesteer maar teen die fundamentele idee van

¹

n moontlike engel-

, '

"

agtige harmonie van die duiwels;

¹¹

nie teen die s

taatsre~

gulasies nie, maar teen die motiewe, idees daaragter;

nie teen orkennlng van die gesag van die numer::i.e:i,;:e meer- derheid as voll{swil nie,. maar teen die erkenning daarvan as

A~Lgemene

Wil en as regsbeginsel, en teen

¹

n me·erder- heid.wat bekend maak wat die minclerheid moet, in plaas om te verneem wat die minderheid wil.. Ook het die N .,G, Kerk as·. protes opgetree teen die

₁₁

demonkratiese

¹¹

sen- traliseerbeginsel waarvolgens soveel mag in die hande van die saak-gelastigdes, van departementele .hoofde ge- plaas is, en waarvolgens hulle dan optree a.sof die staat

. 1)

s oewereini tei t op hulle, 'cUe eiendom op die rentmeester, oorgecl.ra isP en hu_lle hulle ook geregtig en verplig voo1 om so op te

tree~

Daarom dan ook hot die Kerk beswaar gemaak teen die outokratiese optrede van die Onderwysde·- partemen t"

meer rnijlen

Er wor-.::1en scholen gesticht 100, 200, 300 on

n

var:.. Salisbury en ele: :Jnderwijzer(es) worclt erheen gezonclen; dan hebbe.n ;de: ouders die persoon te verwelkomen' en of flij · elkanders· taal verstaan" al dan niet;l of zij elkanders godsdiens respekteren, al dan niet? toch

~~

zij dan met elkander

ove~veg;

en de kinderen .£100te.n onvoorwaardeli22 e.<::.n.

rU.dl

persoon worden

toe·vertroud want geen enkelE:J ouder he eft direkt of indi ...

rekt iets over di6 school te zeggen6 Hot

Dep~rtement

alleen is verantwoorc1elijli: hot

¹

)f3partement is ouder, schoolkommissie en opvoedingsdepartement, en indien mo-

2) "

gelijk" zou. he t gaar:ne nog meer will en zijno" Di t het die· Kerk gegrief on: nie soseer die onbevredigende optre- cle van daurdie Departement nie, dit en die alleenheerM

3) II

scmdeil bGvoegdheid 1ran die Direkteu:r' wat kan optree in ' 4)

die gees van .alon0 I dld iton Daarom ook eis die· :N,.Go

H .

},:erklid groter Peg-be vir die skoolkomrnissies, die

Ad-,·

u

231.'

visory Board

₇ ¹¹

wat oor die gees en beginsels van die skool niks te se het nie, wat aanbevelinge kon doen op die gebiede wat in ieder geval in 'n Ohristelike skool tot die ·Staat en die onderwyser beperl{ is, en watt dus daarop neerkom dat hulle advies aanbevelinge is

1)

sn~_ppermand

van do Direkteur van Onderwys'!

iij

§2~-d~~sontheiltging

en DobbelaEY•

voor de

II

Vir die N .. G.Kerk betoken hierclie despotis me van die Vlsheidsleer verder dat nie alleen die beg

sel van

indiwidu~le

vryheid of groepsvryheid wat

gelyk~

heid op alle gebiede en vir almal veronderstel, bedreig

·word nie, maar dat die publieke vryheidsin in baie op- sigte in Rhodesie nok· te staan kom teenoor die gods- diens"l.rryheid. Met ancler woorde, die vryheid van die pu- bliel{ om te doen en te dink soos hy wil ten opsigte van

·d. i.e godsd:iens, word mettertycl so In publioke kr.ag da t dit as afgod teenoor die ware uitgesproke godsdienssin ciptree, as In a teistio'se gesag teen die

wil¹~

van die

II

kerky omclat, so word geredeneer, die publieke orcle en harmonie dour verkondiging van die 'woord van. die Lewende God verstoor of veronaangonaam of in sy -volle vrye ui- ting gestuit. en getemper kan word. Vir die Kerk is dit slogs tokens van cUe mag van die reedsgenoemde engelag-

n .

tige har.monie van eli e d uiwels •

n

Nou betoken dit nie dat die N.G .. Kerk so e is van

d~le

staat, te wet.e die volle reg van ell{e c:Q.ris- ten om onbelexnmerc1 sy vryheid uit te. lewe in sy

2

Yewete en goclsdiens, ook nie vir ander gegun word nieQ Maar dit bly in die eerste plaas nog die plig van kerk om te f)o se die Here" tGen enige iets wat die publie-

li

ke eerbaarheid sal skend, en waarmee die staat goedskiks genoee neemo So fn geval is die heiliging van die dag van die Here wat clio kerke ten alle koste in ag geneem wil sieno En dit nie terwille van die kerk nie, want d::1..e ko:::k is nie

¹

n <ioel op sigself nie maar terwille van Christu8 - S_y Doel, §y Gees en Plan,; en om sodoende teen

-"'~·-~ct<.___

• •

1;

KotzG~ BoWo,

Be. . .

2)

Vgl

^0}

Die Zambesi Ringsblacl Mei,

1943.,;

232 • ...

die kwaad op te tree in belang net vir die koninkryk van Godc

₁₁

0ns glo dat die eerste roeping van die kerk altyd bly om die geestelike belange van die volk te dien en alles te bestry wat die saak on beginsels van Christus

1)

en die eer ..van God sou skaad in ons v olkslewe •

¹¹

Maar die ·christen glo verder dat d)-e oworheicl wat alleen dour die grasie van God regeer, as dienaar van Gqd by die be- hartiging van· sy verantwoordelikhod.e uit sy bestuur en wetgewing alles moot verwyder wat die vrye

inv~oed

van die Evangelie op die volkslewe belemmer, en dat hy maat- reels moet tref wat die openbare orde en goeie sedos sal bewaar en bevordero Daarom pleit hy dan ook met botrek- king tot die heiliging van die Sondag dat die staat self

II .

op die dag van die Here in. al sy vertakkinge. rus, en die Sondagswet in die goes hersien, sodat.volgens arbeidswot- gewing stilstand van sake_op die dag gohandhaaf sal wo In dien voege het die N.G.Kerk in Rhpdesie dan ook her- haalde vertoe tot die Owerheid gerig dat die Sondag nio as 'n dag

v~n

sport gehou sal word nie, en dat die lode van die

N~G.Kork

nie, s0os gedurende die oorlogsjare wel

. . 3)

die·geval was, verplig

wo~

om op Sondae te work nieo Maar indien aan die pleid·ooie van die kerk gehoor sal go gee word, dan sal di t bet.eken da t die Woord van God in die landsbestuur vooropgestel word, en sal dit meeb:ring dat clio. v:ey.heidsidee van 'n numerieke meerderheid (want die N ,G cKerk word fun hie rd.ie ywer· van hom nie sonder moe .dour die Anglikaanse Kerk gestoun nie)

~ ¹

n meer popule-

u

re

¹¹

,staatsliberalisme bevorderende seksie,goskaad sal word. Dit is daarom nie nin belang van die staatii dat

aan die kerk se eise sal voldoen word nie, terwyl tog di staat in die opsig dour sy ateistiese optrede sy eie on- dergang sal·bewerkstellig, want ·wie My eer, sal Ek eer

^e u

li.

en

₁₁

elkeen wat My. verloen, hom sal Ek ook verloen,

t1

spre die Herea Die NoGaKerk erger haar niet dat de regten

II

bepe::kt.

~!.~~'--~~igr:_t

in cle natuur zelwe van ieder reg;

1)

Handelinge~

Raacl van die Kerke, 3lo3ol943.

2)

Vgl~

Genootskap van Afrikaners: Statute, 4.g.

3)

Vgl~

Die Zambesi Ringsblad, Junie 1947, Julie 1943;

Junie 1942, Februarie 1941.

233 ..

de grond (harer) klagt is dat, vroeger door onverander- lijken wetten en inzettingen Gods omschreven en beves-

tigd;_ zij nu afhankelijk zijn van het goedvinden van den

st~at

'· van den w il der vyandeliJ.ki3:

-,lJs-n&·QhG:r},

en da t

~ij_

- 1)

dus :tn het wezen der zaak_,

t~

niet gaan., n

Ook

^Oll

die gebied .van die dobbelary soos dit in Rhodesi8 in die vorm van die staatslotery voorkom,

2)

het die kerk tevergeefs gewao.rsku dat die weg van God

II

tot besit en rykdom nie die pad van weddenskappe, kans en vertroue op die geluksgod is n:I.e, maar die weg van

3)

gebecl en getroue arbeidn Intussen word. nie net die mo- rele ruggraat in Rhodesie geskok nie maar wqrd

lote~-­

kaart.j ies

b-g

die duisend talle ui t Rhodesie (en Lourenco Marques) in die Unie van Suicl-Afrika ingevoer, hoewel dit in die Unie onwettig

is~

In

laas~enoemde

gebied word

I

selfs meer van die kaartjies as in die lande van hul oorsprong verkoop soda t, soos te verwagte. is, dit ook

I

staa tslotery vir Suid.-Afrika bemoedig. So le in die

staatEJlotery van RhocLesie dan ook opgesluit die kieme wat

\

enige rewolusie voorafgaan - ongehoorsaamheid teen die wetgmving van In land waardeur dit blyk da t die lewens-

beskouing van die volk van daardie land bots teen die dobbelgee so Dit

·bete~(en

vir Suid-Afrika da t die Rome in..-

· ·

~Hollo.ril.se

rEJg ...

vvat

hom stEJrk teen wet-en dobbelgees

as onwettige handelinge ui tspreek, deur die handelinge van die RhodesiEJse owerheid ondermyn wordo En die hospi-

ts.le en openbare vorbeteringe wat in Rhodesie met dob-

n

belgeld uit dio Un:':.e gebou is

¹¹

mn.et clan ook uit

¹

n regs- oogptmt as }Altra

vi~e~

beskou wordo Uit 'n wettiese.en lwrklike oogpt:w.it, op Bybelse en etiese gronde sowel as vanwee sy

uiter~

nadelie;e inwerking op die volkslewe ver-

4)

oordeel die N .,G"Kerk dan ook die loteryo Trots di t al- les word ·.::leur dio owerheid net daarop gewys hoeveel die

s tas,t rJ.narby baa t en claa rmee · is die saak afgehandel. Die staat en die meerderheid verkies die blinde onbarmhartige r)-G-1"oo1-1Van Pr:Gl.ster8r7

^O.roWo,

239 ..

2) Vg"l..;;

R:i.ngsnhtulo~

Ring vo.n Bulo.wayo,

1941~

3) Die Zambesi

Ringsblad~

Augus-tus ·1947, 2.

4) Vgl_., Znmbesi

Ri.ngsblad~

Augustus

.1945~ .1.,2~

234.

noodlot, toevs.l of geluksgod bo clie regverdige, alles- ve l"mo 8nde God

^o

iiio GodsdienstiEe

en~asional~Skadeberokkening.

Dit is egter nie slegs in sy suiwer kerk- like leer dat botsing tussen kerk en staat bestaan nie, maar ook in die goclsdienstige en nasionale lewe. In die werklikheid bestaan die godsdienstige lewe van die nasie nou eenrnaal vir die oorgrote meerderheid nie, bebalwe in kerklike vor.m, en dit is dan ook in die vorm en in die'vorm

aileen~

dat die oworheid met die nasionale lowe

1)

in aanraking moot treeo Skade wat die kerk berokken worcl, beteken ook skade nan die godsdienstige of nasio- nalo lewe van lede van daardie kerk, en omgekeercl, ·en

skending van d:te regte van enige burger van die kerk' be- token da

t

ook cUe ker•k self aangetas word. Juis op die gebiecl van die Sonclagsport-goedkeuring deur die staat korut die feit

nB.

vore. Die N.,GCJkerklid het naamlik die

reg om aan al die deur die staat beskermde openbare aan- geleonthode c1ee1 te neemo Maar deur die toelating van die oworheid dat die dag van dio Here vir sport-aange- leenthede gebruik mag word, en omdat die N.G.lt.erklid die dag n.J-e as

¹

n sportdag mag gebruik nie, word

by

beroof van sy rogmatige aancleel aan die ontspanningslewe van . die staat., Tervvyl did

I<:~rk

dus gewetensvryheid erken;

}{a::::t by .nie neu.traal bly staan teenoor die besliste gees- tel ike gevaar vrat in die georganiseerde Sondag sport en in die daar.mee gep'3.arde socleliko oorredingsvennoe, wat so

^In

gewelc

^1.

ige invloed op clie incliwidu kan ui t.oefen,

geopenbaE'c~"'

word nieo

₁₇

Jorigmonse wat 'n sterk en heelte ...

mal geoo:r·:Loof'o.e bogeerte

:he~

om te presteer op die sport-

baan:> en vmt glo dat· Sondagsport in stryd is met Chris-

telilw beginsels, svv:lg geredelik voor die smeekstem van

hcl medeEi};JO:::>~jV:..."iende;

-:rernl as hulle voel dat dit die

enigste m:Lcl.del is om hulle ambisies te verwesenlik. Dis

bel{end d..at jongmanno wat baie belowend was, maar sekere

: oortuigings

ht.:.ldig~

weggelaat is uit belangrike wedstry-

235 ⁰

1) de, omdat hulle geweier het om Sondae te speel ..

¹¹

So ook

wor~

die enigste Afrikaanse Rugbyklub, Inyazura,uit- gesluit uit

di~ mededin~g

om die landsbeker omdat die klub weier om op Yn Sondag rugby te speel.

Maar die dualisme wat in die gem0ed van die indiwidu ontstaan, kan nie anders as ondermynend op die kerk inwerk nie omclat dit in baie gevalle dan verwy- dering van die kerk meebring indien die jongmense sou besluit om tog aan die Sondagsport deel te neem: !n Val- se, skadelike en onredelike dualisme dus wat deur die staatsaangevuurde liberalisme in die gemoed van· die indi- widu_ geskep word, met die noodwehdige gevolG dat die in7 .

diwidu ;niskien in goedertrou, veral by die begin

~

teen sy kerk sal kant kies om die liberalistiese ongeloof te versterk.

Maar nie alleen in die indirekte

£~dr~i­

ging van die

burgerr~gte

kan die gevaar van die liberale staat .gesien word nie,; dit kom in sy konkrete vorm na vore deur die werklike ontneming van die burgerregte van cliegene wa t n:Le met die bel eid van die s taa t saams tem

_{. . .}

nie~

Nog voordat krygswet in Rhodesie uitgoroep

_{. . .} ise~pet ₎

die N.GoKerk al vertrou dat die regering kennis dra·van

!I

die feit dat baie Afrikaners hulle nie geroepe voel om oors·ee te veg. nie •. Daarom vermoec::t ons cla t van Afrikaners dus nie ge-eis sal· word om bui te hul land te gaan nie, n

tert~yl

tog aangeneem is. dat ons geroep mag word om met

II.

die wapen in clie hand as go®ie burgers ons land te ver- dedig., Ook h:Ler is Afrikanerbloed gestort, en wat ons voorgeslag vir ons gewerf het, pas dit ons om met alle

. 2)

mag te ve rdedig" n Na die

konskripsie~wette

ingetre·e het, het die Ring 'n vertoog tot die Regerine; gerig dat gewetensbesware in aarunerking geneem word, en is belowe dat sulke besware in verband met militere cliens simpatie-·

3)

ke

oorw~ging ~c~

geniet. 'Daarom was die Ring dan ook

1) Zambo sl Rings blad

~

Mei ·1946, 7., 2) Zambesi

Ringsblad~

Oktober 1939, 7.

3) Vgl. Zambesi Ringsblad, Junie 1942, 3.,

geskoku daaroor dat deur die owerheid. die jongmanne wat

II

ugeweiern hetl'. gestraf is en eindelik, nadat hul burger- regte deur die Hof hulle ontneem is, en die van hulle vroueris ook, met oneer uit die leer,ontslaan is. En die burgerregte is dan ook uad ini'initumY ontneem want daar was geen tydsbepaling nieo En dit nadat die Ring ver-

k1aar het da t hy op geen wy se die skyn van goedkeuring l'?-eg a_an moedswillige ve!'ontagso.ming van militere bev01e nie maar aan d:i.e anderlmnt oor'l:iuig daarvan was cla.t uas

jongmanne in sotn geval gedwing word tot 'n keuse tussen mili tere bevels aan die een kant en godsclienstige en ge-

_{. .}

wetensvoorskrif'te aan die ander

~cant,

hulls geoer moe'\:i word as hulls die-weg kies wat

eerli~deur

hulle gewete

li

v0orgeskryf'

word~

11

0ncler clie

omstanc1igh~de

hot c1j_e Ring

_,. ...

op die Reg-ering 'n dringonde maar tevergeefse .be:r:oep ge.-····,.

.. . .. -· . '1} .

doen om'die gemelde

jongma~~e

·van hulls

st~af

te onthefo Die owerheiclsbeskouing was dat omc1at die manns as sold.ate vir die staat (en goensins -

^.

- in die staat nie) nutteloos was, hulls. as

.t.u.r~§.

van d:i.o. _staat

nutte·~

loos was

^o

Daar is nie op 9-ie meriete yan die sf!-ak

in~e-·

gaan om te bepaal in hoeverre en wie reg aan sy kant .ge- had he t nie, maar sl eg s die almaf!' 'Fan di'e staa t is ao.nge- toono uWe· had no use for these men as

soldiers~

They were a useless expense, fe.r too expensive for wbat they were willing to do. They were for the most part of low mental development and quite useless to uso- ••

¹¹

het.die

2) Eerste

_..

Minis·ter verklaaro

Ui t die aa.rcl. van die saak was dit dus on-

• l

moontlik vi:iJ.,die · imper:i.Rlistiese · owerheid om aan die ver.:

soek van die NoG,Kerk gehoor te gee. LtEtat e'est moiu

u

- De staat ben IIU ... zegt het revolntionair gouvernernent, omc.1at niets van wat oncl.er zijn bereik en geweld val

^t~

e:tgen bestaan of

~e~te,

of vrijheid, of wil heeft ••

~oal·

wat het verrigt, al wat·het vraagt.is ten algemeenen nut- te, to·l:i heil en zegen

~1an

hot volk.. Het heeft, ter

bo-

manteling van de meeat b.atel:i.jke ze.ken, de meest lie.fe-

IT ZambeSlRingsblad: Junie

1942~ 3co

237 .

. 1)

lijke woorden besckikbaar.

¹¹

3• DIE LIBERAtE IMPERIALISTIESE STAAT EN DIE AFRIIDiANSE

GEMID~NSIDiP

IN BOTSING.

---~---

Die Liberalistiese imperialisme waarteen die

N.G~Kerk

optree, bots nio alleen

t~en

die godsdien- stige en burgerlike belange nie, maar ook teen die Kerk

'

in soverre die ke:::klike vorm hom in die vadorlandse en nasionale uiting

openba~ro

In seker geen ander opsig kom die tweespal t. tussen Kerk en staat so dLi.idolik uit nie as wanneer die Kerk ook volgens sy Christelike bely- denis eis dat· alle pogings in die werk gestel moet woK1 om ekonomiese, maatskaplike en staatskundige geregtig- heid te laat geskied aan alle dele van die

~olk~

en waar die

N .G

.Kerk waak teen enige di_striminasi e teen die

Af~l:­

kaner. Die N.G.Kerk glo

₁₁

aan die_ besondere roeping van God met clie Afrikanervolk, gl o da t die Afrikanervolk •••

'n Godsgedagte moat VGI"'Nesenlik, en die roeping om 'n Christel ike blanke volk te bly

~

nie kan verloen nie .• Ons moet onsself bly as Christenvolk, sodat Gods doel met

. 2)

ons bereik kan word.

¹¹ Hy

glo en bely

11

da t die .hlwyse Skepper, soos in die Hellige Skrif vir ons ge?penbaar, geen eenvormigheid nie, maar 'n veel vuldigheid. van nasies gewil het en deur clie veelvormigheid van rasse, volke.,

tale en kul ture, Sy Raad uitvoer,

¹¹

en is derhalwe van.

oordeel dat daar rassevrede, eensgesindheid en samewer- n

king

t~ssen

Afrikaners en Engelse en trouens. tussen alle blan.."k:es moet wees met wedersydse erkennirig v;an hul taal,

' .

hul kul turele·, opvoedkundigo en godsdiens tige regte ter handhawing van ons swaar bedreigde blanke beskawing in

3)

Suidelike Afrika"" En dit glo die Kerk ook ten opsigte van die gebiecl Rhodesie wat

¹

n.deel van suidelike Afrika is.

a. - - - . . - - Rhodesie 'n Suid-Afrikaan.se kolonie

... ^' . • . . . . ,_ ^~--·

.-

^{.... _.}

_______

^:/ __;~'---~;;:__;;..;._~-

en nie 'n Britse nio.

Die Rhodesiese Afrikaner is

¹

n deel en nie

1

n aanhangsel van die

ko~onie,Rhodesie

nie, hy is 'n me- 1) Van Prinsterer

g

a ow·., 244 •

2) Die Zambesi Ringsblad, Mei 1943

₁

1.

3) Genootskap. "-r..:::·

.~.J'riJ:;:e-r-.o:?''~

,' ·Ot-8-tt;:.t.c l7.

238.

de-kolonis_, meclestigter van die Rhodesiose ustaat

¹¹ " 1

,D:te Afrikaners in Suicl-Rhodesie kan nie praat van die land

n waarin hulle woonrr nie ... The land we live in

¹¹ -

hulle

t! .

1)

is hier vasgegroei met wortel en tako

¹¹ •

Dit wil dan ook voorkom of al die

bot~ings

met die Afrikaners in Rhodesie teruggevoer kan

WJ

rc1 tot die wanbegrip dat Rhodesie 'n suiwer Britse kolonie is.

Rhodesie is 'n Suid-Afrikaanse kolonie onder Britse of Brits-imperialist:tese bestuur, ·dit is 'n deel van'Afrika

of te wel ook Suid-Afrika en nie

¹

n deel van Brittanje

·nie. In Hoofstuk 1 is daar dan ook gepoog om die rol

~at

die Afrikaner in die oopstelling van die land gespeel het, te_ skets. Daar was by daardie eerste Britse konses-

sie jagter geen idee dat die

n~we

gebiede uitsluitend Brits sal wees nie.,

₁₁

Many years ago, at a time when the scheme for the colonisation of the high and healthy

plateaus lying between the Limpopo an1 the Zambesi had not yet assumed definite shape on

thefort·i1~_,_b'r·~a.:iw·of-~r.

Cecil Rhodes I remember writing that those territories were :ln my opinion the na

tQE~:;!.

heri t_§.ge of the British and Dutch colonist in the older states of South Afric'ac My forecast was true enough, for although in its first inception the colonisation of Rhodesia was a purely Bri- tish enterprise, yet to··day in less than six years from the date when the Union Jack was hoisted at Fort Sal·is- bury and the country p

^roclaim~d

to be a province of Bri- tainp i t already

n~@bers

amongst its inhabitants a very considerable number of Dutch Boers, who form an

2Je~en~

.£f ___ £he

:eop~_ation

which in all.:_§outh_3Jrican :tJ._istoE,Y has .been found

indi~ensable

for the gradual conversion of

- - - - · - - - · · - - - 2) . -~

vast 1.:rc?:cul ~£reg. ___ ~~!?...:!Jes into civilised sta tes-2 _

¹¹ •

het daardie onpartydige jagter,

Selous~meegedeelo

BY het ge- voel dat

_!i

neither race can get away from of do away wi tb.

_{. .}

the other •••• a cynical disregard for all the

princ~_ples

of enlightened government will be assuredly held in exe-

. 3)

oration by unborn

£:;en~rations

of Boers and Britrbns al1ke

¹

t

f j

Zambesi Ringsblad: Oktober 1939 .. 9,

g{

~~~~us~.~unshine·anc1

Storm in Rhodesia, 243, 244o

. Hy hot clan ool-c voorsien dat

₁₁

all the various States of South Africa will

no~

doubt be united sooner or later under one flag, but I am

b~ginning

to have

~

doubts as to what flag that will be

.~

•.• After all the Boers are intitled to some consideration in the matter of the flag

·vJhich is eventually to fly over the confederated states of Africa; and for

my

part I would rather see a confede- ration take place under a compound flag composed of equal parts of the Union Jack and Dutch ensign with a

If

1)

b:i.t of a French Flag let in to represent the Hugenotes Dis dan ook te verstane waarom juis Selous deur Rhodes en Jameson gebruik is om met Lobengula oor die vvyse hoe die noorde bereik kon word, te onderhandel., en dat R:h.o-

2) dos hom persoonl:i.k £2000 gegeel ?et vir sy tyd en arbeid

¹¹·

If

Ook van Afrikaanse kant is hierdie land beskou as die njoint possession"_ en dieunational heri- tage11 van die bevolking van Suid-Afrika. Di t is daarom dat die Afrikanerbond Rhodes alle steun toegese .het. In hom he t hull e sl egs die medium ge sien waardeur 'n ver-

n

enigde Suid.···Afrika onder

¹

n eie vlag

¹¹

opge bou kan word.

11

It is quite natural that the Englisbman in the fight for our natural l:tberty would not only go with us, but what is more, take a leading part,

¹¹

het ds. S.J .dm Toit

in die verband· verklaar. Engeland was slegs die tydelike

beskerrnheer~ ~~~Get

us not ignore the guidance of Provi- dence

^o

God has givon us England ns ·..a guardian, a more consideratG one ·than Israel found in Pharoah of old. And we had need of England, especially of English capital and English

indust~Jo

Again, what would the colony have done

,,.,~_th 5~ts diamond~fields

and the Transvaal with fts gold- fields

₇

if England had not provided the ;millions of money with which thG min0s were opened and worked. And still

i•iTe

have need of England

^o

The opening of Mashonaland and

MatabelAland has already cost upwards of a million, ·and will cost several millions more before railways and tele-

graphs are or;:·2ns;t1 ,towns and bridges are built, and the 1;--,3elo11G;'Sunshlne and Storm in Rhodesia, 248o

2) Vgl-::;

Prello!B~

Grobler Moord, elL, 11, 202o