Visbestandopnames in Vlaanderen in het kader van het Referentiemeetnet-Bemonsteringsresultaten 2016

(1)

Visbestandopnames in Vlaanderen

in het kader van het referentiemeetnet -

bemonsteringsresultaten 2016

(2)

Auteurs:

Gerlinde Van Thuyne, Linde Galle, Yves Maes, Adinda De Bruyn, Isabel Lambeens en Jan Breine Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek

Het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO) is het Vlaams onderzoeks- en kenniscentrum voor natuur en het duurzame beheer en gebruik ervan. Het INBO verricht onderzoek en levert kennis aan al wie het beleid voorbereidt, uitvoert of erin geïnteresseerd is.

Vestiging: INBO Linkebeek Dwersbos 28, 1630 Linkebeek www.inbo.be e-mail: gerlinde.vanthuyne@inbo.be

Wijze van citeren:

Van Thuyne, G., Galle,L., Maes, Y., De Bruyne, A. Lambeens, I., Breine, J. (2018). Visbestandopnames in Vlaanderen in het kader van het Referentiemeetnet-Bemonsteringsresultaten 2016. Rapporten van het Instituut voor Natuur- en Bosonder-zoek 2018 (6). Instituut voor Natuur- en BosonderBosonder-zoek, Brussel.

DOI: doi.org/10.21436/inbor.13822798

D/2018/3241/052

Rapporten van het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek 2018 (6) ISSN: 1782-9054

Verantwoordelijke uitgever:

Maurice Hoffmann

Foto cover:

Oude Kale

(3)

www.inbo.be

Gerlinde Van Thuyne, Linde Galle, Yves Maes, Adinda De Bruyn, Isabel

Lambeens en Jan Breine

Rapporten van het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek 2018 (6) D/2018/3241/052

(4)

/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

Pagina 4 Rapporten van het Instituut voor Natuur‐ en Bosonderzoek 2018 (6) www.inbo.be

(5)

/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

www.inbo.be Rapporten van het Instituut voor Natuur‐ en Bosonderzoek 2018 (6) Pagina 5

(6)

/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

(7)

/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

(8)

/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

(9)

/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

(10)

/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

(11)

/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

(12)

/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

(13)

/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

(14)

/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

(15)

/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

1. INLEIDING

Dit rapport geeft de bemonsteringsresultaten weer van viscampagnes op beken, rivieren en kanalen uitgevoerd door het INBO in 2016. De bemonsteringen gebeurden in het kader van het ‘Referentiemeetnet Zoetwatervis’, meer bepaald het deel dat de invulling moet geven aan de Toestand‐ en Trendmonitoring (T&T) voor de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW, 2000) voor de categorie type ‘rivier’ waartoe ook de beken en kanalen behoren (zie ook verder). Indien er ook resultaten op de desbetreffende waterloop werden verzameld in het kader van het ‘Verdichtingsmeetnet’ dan werden deze ook in dit rapport opgenomen. De gegevens voor de types ‘meer’ en ‘overgangswateren’ maken echter geen deel uit van dit rapport.

Het ontwerp van het Vlaams referentiemeetnet voor de visfauna kwam er als gevolg van een revisie van het INBO‐zoetwatervismeetnet op basis van een vraaganalyse van de informatiebehoefte van de KRW met aandacht voor een betere afstemming tussen de ecologische meetnetten en andere monitoringsverplichtingen (Geeraerts en Quataert, 2012b). Uiteindelijk werd een referentiemeetnet voorgesteld dat tegelijk de behoefte dekt van de KRW (op programmaniveau de zogenaamde T&T, algemene surveillance van Vlaamse en eerste orde waterlichamen (WL) en die van Natura 2000 (verspreidingsgegevens en trends abundantie op vindplaatsen). De keuze viel op een, in eerste instantie, ruimtelijk gebalanceerde kanssteekproef met als doel zowel op Vlaamse schaal als voor de voornaamste deelgebieden of strata, een getrouw en voldoende precies beeld te geven van de algemene ecologische toestand voor de categorie type ‘rivier’. Deze steekproef wordt dan aangevuld met alle waterlichamen van het type ‘meer’ en alle waterlichamen van het type ‘overgangswateren en laaglandestuaria’. Daarnaast worden deze locaties nog uitgebreid met locaties bepaald in functie van de opvolging van sommige habitatrichtlijnsoorten (verdichtingsmeetnet = vindplaatsen (of snuffelplaatsen) voor nieuwe locaties = 2de steekproef). Ook werd er ruimte voorzien om de bemonsteringsinspanning te verhogen als dat voor de aanwezigheid en/of abundantie van een soort nodig blijkt. Zo komt men tot een geïntegreerd referentiemeetnet voor Vlaanderen. De meetpunten in het referentiemeetnet zitten in een zesjarige cyclus, met een opdeling van twee cycli per drie jaar. Gezien de dynamiek van de overgangswateren en laaglandestuaria worden de meetpunten van deze categorie in een jaarlijkse of in een tweejaarlijkse cyclus opgevolgd. Het ontwerp van het Vlaams referentiemeetnet en de meetnetstrategie voor de visfauna in functie van de Habitatrichtlijn zijn zeer uitvoerig beschreven in Geeraerts en Quataert (2012 a, b). De verschillende deelgebieden of strata voor het type ‘rivier’, zijn (i) kleine beek (BKK,BKL BkZ 2), (ii) grote beek en kleine rivier (Bg,BgK3), (iii) stroom (grote rivieren en zeer grote rivieren (Rg,RzG4) en kanalen) en (iii) polderwaterlopen (zoet (PZ) en brak(Pb)).

(16)

/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

beleidsmakers moeten hiertoe de omvang, ruimtelijke spreiding (toestand) en evolutie in de tijd (trend) van de problemen kennen voor elk oppervlaktewatertype. Men wenst op basis van deze gegevens tijdig te detecteren of er zich geen onverwachte problemen aftekenen die de lokale inspanningen tenietdoen. Voor al deze doelstellingen heeft de KRW de T&T voorzien waarvoor de lidstaten alle biologische kwaliteitselementen verplicht moeten opvolgen. De gegevens geven dan ook meestal geen totaalbeeld van de aanwezige visstand op een bepaalde waterloop.

(17)

/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

2. MATERIAAL EN METHODE

Het doel is om op niveau Vlaanderen gegevens te verzamelen om de EQR (ecologische kwaliteitsverhouding) te bepalen in functie van de KRW (volgens richtlijnen van het European Committee for Standardization (CEN)) en zicht te houden op de verspreiding van vissen in Vlaanderen. De keuze van de bemonsteringsmethode is afhankelijk van het type waterloop of het te bemonsteren water. De methode is in die zin gestandaardiseerd dat eenzelfde type waterloop (vb. een kanaal) steeds gelijkaardig zal worden afgevist (Tabel 1). Indien een locatie geselecteerd is om een habitatrichtlijnsoort op te volgen, kunnen bijkomende bemonsteringen noodzakelijk zijn. Een traject wordt dan meerdere keren bemonsterd in functie van de te bemonsteren soort. Indien een bepaalde habitatrichtlijnsoort niet wordt gevonden in de daarvoor geselecteerde locatie, zoeken we verder tot 1,5 km stroomop‐of ‐afwaarts het oorspronkelijk geselecteerde punt.

(18)

/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

Tabel 1 Gebruikte methodes voor het bemonsteren van het visbestand in het type ‘rivier’ voor de KRW

Type water Gebruikte methode Beviste afstand/tijd op

geselecteerde locatie Lijnvormig tot 1,5 m breed, diepte <1,30 m, zoet Elektrovisserij wadend 1 elektrode 100 m totale breedte Lijnvormig tot 6 m breed, diepte <1,30 m, zoet Elektrovisserij wadend 2 elektrodes 100 m totale breedte Lijnvormig >6 m breed, diepte <1,30 m, zoet Elektrovisserij wadend 2 elektrodes 1 elektrode, 100 m linkeroever en 1 elektrode 100 m rechteroever (± 2 m oeverzone) Lijnvormig >6 m breed, diepte >1,30 m, stromend (zoals Demer, Maas, Dijle), zoet Elektrovisserij vanop de boot met 2 elektrodes 2 elektrodes 250 m linkeroever en 2 elektrodes 250 m rechteroever Lijnvormig >6 m breed, diepte >1,30 m, traag stromend of stilstaand (kanalen, Leie, Schelde), zoet Elektrovisserij vanop de boot met 2 elektrodes Schietfuiken 2 elektrodes 250 m linkeroever en 2 elektrodes 250 m rechteroever 2 schietfuiken, 1 schietfuik gedurende 48 uur parallel met elke oever Lijnvormige gekanaliseerde waterlopen < 20 m en doorwaadbaar maar waarvan de conductiviteit te hoog is om elektrisch te vissen Zegenvisserij 100 m, het water wordt langs beide kanten over de gehele breedte afgezet met een afzetnet, de sleep wordt 2X uitgevoerd Voor de elektrovisserij gebruiken we apparaten van het type Deka 7000 gevoed door een 5 kW generator met een regelbare spanning variërend van 300 tot 500 V of van het type Deka 3000 (draagbaar toestel). De stroomstoot frequentie is 480 Hz. We gebruiken meestal twee dubbele schietfuiken (diameter grootste hoepel 90 cm; 22 m totale lengte) per locatie. Het sleepnet wordt gekozen in functie van het af te vissen water. Op de verschillende staalnameplaatsen meten we enkele fysische en chemische variabelen. De gegevens worden opgeslagen in het Vis Informatie Systeem (http://vis.inbo.be). In dit rapport bespreken we de resultaten van de afvissingen per bekken.

(19)

/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

De voornaamste vangstresultaten geven we weer in tabellen: ‐ per locatie de vangstresultaten (vissoorten) van 2016, de elektrische vangsten geven we aan met *, de fuikvangsten met +, indien een soort gevangen is zowel met fuiken als elektrisch, geven we dit aan met X, en de sleepnetvisserij met #; ‐ per soort en per locatie de aantallen en gewichten per vangstinspanning (‘Catch Per Unit Effort’ of CPUE), soms wordt de CPUE ook in een figuur weergegeven; ‐ per locatie de visindex uitgedrukt in de Ecologische Kwaliteitsverhouding (EQR); De visindex wordt berekend op basis van metriekscores. De metrieken kunnen we onderbrengen in drie groepen parameters die verband houden met 1) soortensamenstelling en ‐rijkdom, 2) trofische samenstelling en 3) hoeveelheid vis en conditie van het visbestand. De metrieken werden geselecteerd op basis van het feit dat hun waarde wijzigt in functie van toenemende degradatie van het milieu, lees pollutie en habitatmodificatie. Zo zal bij een verstoring van het aquatische milieu het aantal soorten in de visgemeenschap meestal afnemen, de gevoelige soorten zullen ontbreken terwijl het aantal individuen van tolerante soorten zal toenemen. Iedere metriek wordt beoordeeld en gescoord ten opzichte van een referentie. Indien geen referentie aanwezig is dan kan die worden bepaald op basis van historische gegevens, expertkennis of via modellering. Op basis van de behaalde metriekscores wordt een Ecologische Kwaliteitsverhouding bepaald. Deze EQR‐waarde varieert tussen nul en één en wordt verdeeld in vijf integriteitklassen (tabel 2). De EQR integreert kenmerken van de populatie en de individuele organismen in een visgemeenschap en geeft weer in hoeverre het aquatische ecosysteem in staat is een gebalanceerde en geïntegreerde gemeenschap van organismen te dragen, waarvan de samenstelling, soortenrijkdom en functieverdeling vergelijkbaar zijn met een natuurlijk en onverstoord habitat van dezelfde geografische regio. De in tabel 2 opgenomen grenzen zijn de originele KRW‐klassengrenzen. Deze wijken enigszins af van de huidige, aangepaste KRW‐classificatie. Er werd immers in de loop van de tijd (meermaals) een aantal klassengrenzen aangepast (zelfs op niveau waterlichaam). De originele klassengrenzen zijn al langer in gebruik en werden gebruikt in eerdere INBO‐publicaties en geven dus consistenter de trends weer. Tabel 2 Overzicht van de kwaliteitsbeoordeling en overeenkomstige klassering van de EQR‐score voor rivieren/beken en kanalen (Breine et al., 2001) EQR (beken en rivieren)

Klasse Indeling Kleurcode

>0,8‐1 1 Uitstekend

>0,6‐≤0,8 2 Goed

>0,4‐≤0,6 3 Matig

>0,2‐≤0,4 4 Ontoereikend

(20)

/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

EQR (kanalen) Klasse Indeling Kleurcode

(21)

/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

3. IJZERBEKKEN EN LEIEBEKKEN

We bemonsterden drie waterlopen gelegen in het IJzerbekken, namelijk de Steengracht (1 locatie), de Kemmelbeek (1 locatie) en de IJzer zelf (8 locaties). Daarnaast werden twee waterlopen in het Leiebekken, de Wulfdambeek (1 locatie) en de Zoubeek (1 locatie), bemonsterd. De bemonstering van de locaties op de IJzer wordt apart besproken in 3.2.

3.1 ZIJBEKEN IN HET IJZERBEKKEN EN HET LEIEBEKKEN

3.1.1 Ligging van de staalnameplaatsen

Tabel 3 Situering van de staalnameplaatsen in 2016 in het IJzerbekken en het Leiebekken Nummer Lambert‐ X Lambert‐ Y

Bekken Waterloop Gemeente Omschrijving

01131100 32566 195773 IJzerbekken STEENGRACHT Veurne Steenkerke

21121200B 40694 178308 IJzerbekken KEMMELBEEK Ieper 100 m stroomaf de weg 31261100 63146 172242 Leiebekken

WULFDAMBEEK Ledegem Hemelhoek

35032200 85749 180249 ZOUBEEK Zulte weg Deinze‐

Kortrijk

3.1.2 Specificaties van de uitgevoerde afvissingen

Tabel 4 Specificaties van de uitgevoerde afvissingen (Met LO: linkeroever, RO: rechteroever, SO: stroomopwaarts, SA: stroomafwaarts)

Nummer Waterloop Datum Beviste afstand Methode

01131100 STEENGRACHT 9/09/2016 100 m LO + 100 m RO SA brug

Elektrisch vanop de boot met 2

elektrodes 21121200B KEMMELBEEK 12/07/2016 100 m SA weg Elektrisch wadend

met 2 elektrodes 31261100 WULFDAMBEEK 24/03/2016 100 m SA weg Elektrisch wadend

met 2 elektrodes 35032200 ZOUBEEK 24/03/2016 100 m SO weg Elektrisch wadend

met 2 elektrodes

(22)

(23)

(24)

(25)

/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

Tabel 8 Overzicht van de EQR n hun appreciatie.

Nummer Waterloop Waterlichaamnummer EQR Appreciatie

01131100 STEENGRACHT L111_1107 0,60 matig

21121200B KEMMELBEEK VL05_2 0,43 matig

31261100 WULFDAMBEEK L111_1094 0,28 ontoereikend

35032200 ZOUBEEK L107_240 0,32 ontoereikend

3.1.5 Bespreking

In het bekken van de IJzer bemonsterden we een locatie op de Steengracht en een op de Kemmelbeek.

Op de Steengracht (L111_1107) vonden we negen soorten: baars, blankvoorn, giebel, kolblei, paling, pos, rietvoorn, snoek en een snoekbaars. Qua aantallen wordt baars het meest gevangen, wat de biomassa betreft is dat snoek waarvan de 13 gevangen exemplaren samen bijna 1,65 kg wegen. De EQR scoort ‘matig’ met een waarde 0,6.

Op de Kemmelbeek (VL05_2) vingen we volgende zes soorten: bermpje, blauwbandgrondel, driedoornige stekelbaars, paling, riviergrondel en tiendoornige stekelbaars. Hier is bermpje de meest gevangen soort, qua biomassa is dit paling. De EQR scoort met zijn 0,43 een ‘matige kwaliteit’.

In het bekken van de Leie bevisten we de Wulfdambeek en de Zoubeek.

Op de Wulfdambeek (L111_1094) vingen we slechts 9 exemplaren verdeeld over drie soorten nl. blauwbandgrondel, driedoornige stekelbaars en tiendoornige stekelbaars. De EQR is dan ook ‘ontoereikend’ (slechts 0,28).

Ook op de Zoubeek (VL11_19) vingen we dezelfde drie soorten. Hier scoort de EQR 0,32 eveneens een ‘ontoereikende kwaliteit’.

3.2 IJZER

De IJzer is ongeveer 78 km lang en ontspringt nabij de Haeneberg (hoogte 35 m) in het Noord‐ Franse Lederzeele. De rivier ligt ongeveer voor 41 km op Belgisch grondgebied. Ze slingert langs de rand van het West‐Vlaamse polderlandschap om in de Noordzee uit te monden in Nieuwpoort. De monding in de Noordzee vormt een estuarium. De mariene invloed stopt ongeveer 2 km landinwaarts aan het sluizencomplex. Dit sluizencomplex van de ‘Ganzepoot’

(26)

/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

3.2.1 Ligging van de staalnamepunten op de IJzer

In het kader van het Referentiemeetnet werd de IJzer op zes locaties afgevist. Bijkomend werd een aantal van deze locaties op de IJzer ook geselecteerd in het kader van het verdichtingsmeetnet. Deze gegevens (waaronder punt 171A en 171B) werden hier mee opgenomen aangezien ze bijkomende informatie verschaffen over het visbestand in de IJzer. Tabel 9 Situering van de staalnameplaatsen in 2016 op de IJzer. Nummer Lambert‐ X Lambert‐ Y

Waterloop Gemeente Omschrijving

171 35636 184182 IJZER Lo‐Reninge stroomopwaarts Lo‐Reninge, 1km

(27)

/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

185 43400 191247 IJZER Diksmuide stroomopwaarts Diksmuide,

overhangende bomen

25010100 43792 192877 IJZER Diksmuide ter hoogte van de Handzamevaart

187 43455 194640 IJZER Diksmuide stroomafwaarts dodengang

189 43622 198055 IJZER Diksmuide ter hoogte van paaiplaats Oud

Haantje

25010250 39617 203488 IJZER Nieuwpoort stroomopwaarts van het spaarbekken

3.2.2 Specificaties van de uitgevoerde afvissingen

Tabel 10 Specificaties van de uitgevoerde afvissingen (Met LO=linkeroever, RO= rechteroever).

Nummer Datum Beviste afstand Methode Opmerking

(28)

/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

3.2.3 Fysische en chemische metingen en biotoopbeschrijving

Tabel 11 Fysische en chemische metingen: zuurgraad of pH, zuurstofconcentratie (O2 in mg/l), temperatuur (T in °C), conductiviteit (Cond. in µS/cm), turbiditeit (Turb. in NTU), doorzicht (D in m) en de biotoopbeschrijving op het moment van de visbestandopname (met NG is niet gemeten).

Nummer pH O2 T Cond Turb. D Biotoopbeschrijving

(29)

(30)

(31)

/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

(32)

/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

Tabel 15 Overzicht de EQR en hun appreciatie.

Nummer Waterlichaamnummer Afvismethode EQR Appreciatie

171 VL08_7 Elektrisch 0,58 matig 185 VL08_8 Elektrisch 0,50 matig 25010100 VL05_9 Elektrisch 0,55 matig 187 VL05_9 Elektrisch 0,55 matig 189 VL05_9 Elektrisch 0,45 matig 25010250 VL05_9 Elektrisch 0,48 matig

3.2.5 Bespreking

Tijdens deze campagne bemonsterden we de IJzer, van Lo‐Reninge tot Nieuwpoort, op acht locaties (waarvan drie zeer dicht bij elkaar gelegen, 171, 171A en 171B) door middel van elektrovisserij. We vingen in totaal 17 soorten namelijk driedoornige stekelbaars, baars, bermpje, bittervoorn, blankvoorn, blauwbandgrondel, brasem, giebel, karper, kolblei, paling, pos, rietvoorn, serpeling, snoek, winde en zeelt. In totaal bevisten we 2375 m en vingen daar 948 vissen met een totaal gewicht van 63 kg.

Paling is met een aantalspercentage van 39% de meest gevangen soort op de IJzer, gevolgd door baars (25%), pos (16%) en blankvoorn (11%). Rietvoorn is goed voor 4%, de overige soorten maken elk minder dan 1% van de vangsten uit. In biomassa domineert paling met 59%, gevolgd door karper (19%) en baars (5%). De soortendiversiteit per locatie varieert van 5 tot 13 soorten met een gemiddelde van 8,6 soorten/locatie. Er werd ook glasaal gevangen. Jonge paling trekt dus vanuit de zee de IJzer op.

De vangstaantallen/100 m variëren tussen 13 en 54 stuks/100 m met een gemiddelde van 34 exemplaren/100 m. Voor de biomassa variëren deze tussen 369 g/100 m en 5791 g/100 m met een gemiddelde van 2167 g/100 m. Deze CPUE waarden wijzen op basis van de indeling in kwartielen op eerdere vangsten, op ‘goede vangsten’.

Het grootste vangstaantal en ‐gewicht vinden we op de locatie 185 te Diksmuide. Het minst werd gevangen op de meest stroomafwaarts gelegen locatie te Nieuwpoort.

De EQR (zie tabel 15) scoort op alle locaties een ‘matige kwaliteit’. Vergelijking met vroegere bemonsteringen

De IJzer werd eerder bemonsterd in campagnes in 1996, 2001, 2005, 2008 en 2011. De resultaten en vergelijking van deze verschillende campagnes zijn weergegeven in Van Thuyne en Breine (2009) en Van Thuyne en Maes (2012).

(33)

/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

gevist. Een exacte en uitvoerige vergelijking met vorige jaren zoals in de eerdere rapporten is dan ook niet mogelijk. Soortendiversiteit In 2001 vingen we in totaal 18 soorten, 24 in 2005, 21 in 2008, 25 in 2011 en 17 in 2016. Zoals al vermeld werden er in 2016 minder locaties bemonsterd en gebruikten we ook geen fuiken wat een invloed heeft op de vangstkans van bepaalde soorten op de IJzer. Zowel in 2005, 2008 als 2011 was kolblei de meest gevangen soort, gevolgd door blankvoorn en paling. Anno 2016 wordt kolblei veel minder gevangen. Ongetwijfeld is dit een gevolg van het feit dat we tijdens deze campagne geen fuiken gebruikten om de IJzer te bemonsteren. Fuiken waren in de voorgaande jaren verantwoordelijk voor 90 % van de kolbleivangsten. Baars is in 2016 een van de meest gevangen soorten; als we kijken naar de vangstaantallen zien we echter dat deze van dezelfde grootteorde zijn als die in voorgaande jaren. Opvallend is evenwel het ontbreken van alver in 2016. De aanwezigheid van alver op de IJzer werd eerst door vissers gemeld in 2001, sindsdien wordt deze soort regelmatig gevangen. Dat deze soort in deze campagne niet werd gevangen zal wellicht liggen aan het feit dat er geen fuiken werden gezet aangezien deze soort de voorbije jaren bijna uitsluitend met deze techniek werd gevangen. Riviergrondel was tot 2001 een van de meest gevangen soorten, daarna verminderden de aantallen sterk en in 2016 vingen we deze soort helemaal niet.

Vangstaantallen en ‐densiteiten

De gemiddelde CPUE in aantallen/100 m bedroeg 26 stuks/100 m in 2001, 45 stuks/100 m in 2005 maar viel terug tot 12 stuks/100 m in 2008 om in 2011 opnieuw te stijgen naar 51 stuks/100 m. In 2016 komen we op een gemiddelde van 34 stuks/100 m. De gemiddelde CPUE in g/100 m bedroeg respectievelijk 1340, 2002, 1190 en 2823 g/100 m in 2001, 2005, 2008 en 2011. In 2016 is dit 2157 g/100 m. EQR In 2011 werd er voor het eerst op alle locaties een ‘matige kwaliteit’ gehaald en ook in 2016 was dit het geval. In de campagnes van 2001, 2005 en 2008 scoorden de meeste locaties ook ‘matig’ maar toen waren er steeds toch enkele locaties die ook ‘ontoereikend’ scoorden. Dit was in 2001 en 2005 vooral voor de locaties gelegen in Nieuwpoort.

De IJzer is anno 2016 een rivier die minstens 17 vissoorten herbergt. Paling, baars en blankvoorn zijn de meest gevangen soorten. De EQR scoort een ‘matige kwaliteit’ voor het volledige traject. De goede toestand is nog niet bereikt maar we zijn ver van de vastgestelde toestand van 1976 toen na een visstandonderzoek werd besloten dat ‘Van de eens rijke en gevarieerde visstand in de IJzer is thans nog weinig overgebleven en zijn plaats werd grotendeels ingenomen door een massa ongewenste stekelbaarzen. Dit visonkruid kon niet alleen overleven in het sterk verontreinigde en periodisch zuurstofarme water, maar kon er ook nog goed gedijen‘ (Timmermans, 1976).

(34)

/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

4. BEKKEN BRUGSE POLDERS

We bemonsterden in 2016 in het bekken van de Brugse polders de Jabbeekse beek, de Blankenbergsevaart, het Zuidervaartje, de Ede, het kanaal van Brugge naar Sluis en de Jobeek. Enkel op het Zuidervaartje werden er twee locaties bemonsterd, op de andere waterlopen bemonsterden we slechts een locatie.

4.1 LIGGING VAN DE STAALNAMEPLAATSEN

Tabel 16 Situering van de staalnameplaatsen in het bekken van de Brugse polders in 2016.

Nummer Lambert‐X Lambert‐Y Waterloop Gemeente Omschrijving

03030150 60588 209931 JABBEEKSE BEEK Jabbeke aan Aquafin

Jabbeke

05126200 62798 220994 BLANKENBERGSEVAART Blankenberge aan de Scharebrug

09128200 72643 214086 ZUIDERVAARTJE Brugge Grijs Paard

09128250 75337 217608 ZUIDERVAARTJE Damme aan het

bemalingsstation

14347150 85329 213355 EDE Maldegem Rokaseide,

Koelstraat‐ Rokaseidestraat 14525100 72507 214415 KANAAL VAN BRUGGE NAAR SLUIS/DAMSE VAART Brugge Apertje

15638100 68065 194258 JOBEEK Wingene Zwevezele,

Willemstraat

(35)

/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

4.2 SPECIFICATIES VAN DE UITGEVOERDE AFVISSINGEN

Tabel 17 Specificaties van de uitgevoerde afvissingen (met LO=linkeroever, RO=rechteroever, SO=stroomopwaarts en SA= stroomafwaarts).

Nummer Datum Beviste afstand Methode

(36)

(37)

(38)

(39)

/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

Tabel 21 Overzicht van de EQR en hun appreciatie.

03030150 JABBEEKSE BEEK L107_135 0,43 matig 05126200 BLANKENBERGSEVAART VL08_16 0,37 ontoereikend 09128200 ZUIDERVAARTJE VL05_21 0,27 ontoereikend 09128250 ZUIDERVAARTJE VL05_21 0,4 ontoereikend 14347150 EDE L111_1110 0,45 matig 14525100 KANAAL VAN BRUGGE NAAR SLUIS L107_123 0,35 ontoereikend 15638100 JOBEEK L111_1073 0,23 ontoereikend

4.5 BESPREKING

We bemonsterden in 2016 in het bekken van de Brugse polders zeven locaties gelegen op zes waterlopen: Jabbeekse beek, Blankenbergse vaart, Zuidervaartje (twee locaties), Ede, Kanaal van Brugge naar Sluis (of Damse vaart) en de Jobeek.

Op de Jabbeekse beek (L107_135) vingen we vier vissoorten: baars, paling, riviergrondel en tiendoornige stekelbaars. Baars werd het meest gevangen, paling maakt het grootste deel van de biomassa uit. De EQR scoort met zijn waarde van 0,43 een ‘matige kwaliteit’.

Op de Blankenbergse vaart (VL08_16) visten we met een sleepnet, aangevuld met fuiken. Gezien de hoge conductiviteit kan hier immers niet elektrisch gevist worden. We vingen er volgende 11 vissoorten: baars, blankvoorn, brakwatergrondel, brasem, driedoornige stekelbaars, kolblei, paling, pos, rietvoorn, riviergrondel en vetje. Blankvoorn werd het meest gevangen, gevolgd door brasem. Daarnaast werden er nog vijf Chinese wolhandkrabben, een gevlekt Amerikaans rivierkreeftje en een aantal steurgarnalen gevangen. De EQR voor de Blankenbergse vaart bedraagt 0,37, dit betekent dat deze in de klasse van de ‘ontoereikende kwaliteit’ valt.

Het Zuidervaartje (VL05_21) bevisten we op twee locaties. In totaal vonden we volgende 8 vissoorten: baars, blankvoorn, driedoornige stekelbars, giebel, paling, rietvoorn, snoek en tiendoornige stekelbaars. Blankvoorn is de meest gevangen soort. De vangstaantallen zijn echter laag. Zowel de locatie in Brugge als die in Damme scoort een ‘ontoereikende kwaliteit.’ Op de Ede (L111_1110) vingen we volgende vier soorten: tiendoornige stekelbaars, snoek, baars en paling. De EQR haalt een score van 0,45 en valt daarmee in de klasse van de ‘matige kwaliteit’.

(40)

/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

Volgens een lokale visser zit er ook karper en snoek. In de fuiken hadden we ook negen Chinese wolhandkrabben. De EQR bedraagt 0,35, een ‘ontoereikende kwaliteit’ dus.

Op de Jobeek (L111_1073) vingen we enkel driedoornige stekelbaars. De EQR is 0,23 en daardoor komt de beek in een ‘ontoereikende kwaliteitsklasse’ terecht.

(41)

/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

5. BOVENSCHELDEBEKKEN

Van de waterlopen gelegen in het Bovenscheldebekken bemonsterden we de Bovenschelde zelf (6 locaties) en twee kleinere waterlopen, nl. de Rijtgracht (1 locatie) en de Molenbeek (1 locatie).

5.1 BEKEN IN HET BOVENSCHELDEBEKKEN

5.1.1 Ligging van de staalnameplaatsen

Tabel 22 Situering van de staalnameplaatsen in het Boven‐Scheldebekken.

44139150 85090 162500 RIJTGRACHT Avelgem /

48030200 115607 185457 MOLENBEEK Wetteren aan de molen

5.1.2 Specificaties van de uitgevoerde afvissingen

Tabel 23 Specificaties van de uitgevoerde afvissingen met LO=linkeroever, RO=rechteroever en SA=stroomafwaarts).

(42)

/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

5.1.3 Fysische en chemische metingen en biotoopbeschrijving

Tabel 24 Fysische en chemische metingen: zuurgraad of pH, zuurstofconcentratie (O2 in mg/l),

temperatuur (T in °C), conductiviteit (Cond. in µS/cm), stroomsnelheid (v in m/s,) turbiditeit (Turb. in NTU) en de biotoopbeschrijving op het moment van de visbestandopname.

Nummer pH O2 T Cond v Turb. Biotoopbeschrijving

(43)

/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

Tabel 26 Effectieve vangst per soort en per staalname in 2016 uitgedrukt in CPUE (in G/100 m en N/100 m met G= gewicht in g en N= aantal). Num m er blankvo o rn blauwba ndgro ndel driedo ornige stekelbaars giebel paling tiendoor nige stekelbaars Totaal 44139150 G/100 m 0,2 3,45 7 229,6 1,65 241,9 elektrisch N/100 m 0,5 2,5 28 16 5 52 48030200 G/100 m 17,2 154 1952 4,5 2127,7 elektrisch N/100 m 6 165 4 5 180 Tabel 27 Overzicht van de visindexwaarden (in EQR) en hun appreciatie.

Nummer Waterloop Waterlichaamnummer Afvismethode EQR Appreciatie

44139150 RIJTGRACHT L111_1004 Elektrisch 0,3 ontoereikend 48030200 MOLENBEEK L111_1024 Elektrisch 0,29 ontoereikend

5.1.5 Bespreking

Op de Rijtgracht (L111_1004) vingen we volgende vijf soorten: blankvoorn, blauwbandgrondel, driedoornige stekelbaars, giebel en tiendoornige stekelbaars. Driedoornige stekelbaars werd het meest gevangen. De EQR scoort 0,3, een ‘ontoereikende kwaliteit’. De gemeten zuurstofconcentratie van 1,4 mg/l ligt ver onder de milieukwaliteitsnorm voor zuurstof van 6 mg/l (https://navigator.emis.vito.be/mijn‐navigator?woId=10071). De aanwezigheid van vijf vissoorten doet vermoeden dat de zuurstofconcentraties niet altijd zo laag zijn als op het moment van onze metingen. Deze locatie werd niet meer bemonsterd sinds 1996 maar werd nu opnieuw in de steekproef opgenomen. In 1996 werd hier geen visleven vastgesteld.

(44)

/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

5.2 BOVENSCHELDE

De Schelde ontspringt in Frankrijk op het plateau van St. Quentin, stroomt België binnen in Bléharies en mondt uit in de Noordzee bij Vlissingen (Nederland). Het meest stroomopwaartse deel noemen we de Bovenschelde en deze stroomt Vlaanderen binnen in Spiere‐Helkijn en loopt vervolgens doorheen Avelgem, Kluisbergen, Oudenaarde, Zwalm, Zingem, Gavere, Nazareth, Wortegem, Merelbeke en Gent waar ze aansluit op de Ringvaart rond Gent.

5.2.1 Ligging van de staalnameplaatsen

(45)

/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

Tabel 28 Situering van de staalnameplaatsen op de Bovenschelde in 2016.

44100010 82601 159960 BOVENSCHELDE Avelgem uitmonding kanaal en sas 44100150 88167 164547 BOVENSCHELDE Kluisbergen stroomafwaarts de stuw 44100300 88814 165110 BOVENSCHELDE Kluisbergen aan de jachthaven

47000350 99602 180825 BOVENSCHELDE Gavere zwaaikom

47100300 103461 185319 BOVENSCHELDE De Pinte afwatering Van Looyput

47300100 104660 187490 BOVENSCHELDE Gent afwatering Zonneput

5.2.2 Specificaties van de uitgevoerde afvissingen

Tabel 29 Specificaties van de uitgevoerde afvissingen met LO=linkeroever, RO=rechteroever.

(46)

(47)

(48)

(49)

/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

Tabel 33 Overzicht van de totale vangsten op de Bovenschelde in 2016 met Ne (aantallen) en Ge (gewicht in g) elektrisch gevangen, Nf (aantallen), Gf (gewicht in g): met fuiken gevangen, Ntot ( totaal aantal), Gtot (totaal gewicht in g) en N% (aantalspercentage) en G%

(gewichtspercentage) (de hoogste vangstpercentagens zijn in het vet aangeduid).

Vissoort Ne Nf Ntot N% Ge Gf Gtot G%

baars 64 122 186 15,53 2168,8 3323,9 5492,7 3,58 bittervoorn 0 1 1 0,08 0 3,6 3,6 < 0,01 blankvoorn 13 111 124 10,35 34,3 3953,7 3988 2,6 blauwbandgrondel 2 0 2 0,17 5,8 0 5,8 < 0,01 brasem 1 3 4 0,33 1,1 3137,4 3138,5 2,05 driedoornige 6 15 21 1,75 2,5 5,8 8,3 < 0,01 Europese meerval 0 2 2 0,17 0 11545,6 11545,6 7,53 karper 0 2 2 0,17 0 305,2 305,2 0,2 kolblei 0 36 36 3,01 0 3674 3674 2,4 paling 226 353 579 48,33 32658,1 87990,7 120648,8 78,65 pos 4 12 16 1,34 23,3 249,8 273,1 0,18 rietvoorn 10 1 11 0,92 5,9 107,7 113,6 0,07 riviergrondel 5 8 13 1,09 29,8 116,3 146,1 0,1 snoekbaars 0 31 31 2,59 0 1958,2 1958,2 1,28 tiendoornige 1 0 1 0,08 0,5 0 0,5 < 0,01 winde 0 1 1 0,08 0 50 50 0,03 zwartbekgrondel 81 23 104 8,68 501 339 840 0,55 Tabel 34 Overzicht van de EQR en hun appreciatie.

Nummer Waterlichaamnummer Afvismethode EQR Appreciatie

(50)

/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

5.2.5 Bespreking

Campagne 2016

In deze campagne bemonsterden we de Bovenschelde op zes plaatsen, van Avelgem tot Gent. De afvissingen voerden we uit door middel van elektrovisserij en/of fuikvisserij. In totaal bevisten we 3000 m oever en plaatsten we, voor een periode van twee dagen, 12 fuiken (tabel 23). We vingen in totaal 17 vissoorten namelijk driedoornige stekelbaars, tiendoornige stekelbaars, baars, bittervoorn, blankvoorn, blauwbandgrondel, brasem, Europese meerval, karper, kolblei, paling, pos, rietvoorn, riviergrondel, snoekbaars, winde en zwartbekgrondel. In totaal vingen we 1134 vissen met een totale biomassa van 152 kg. Baars, blankvoorn, kolblei, paling, pos en snoekbaars zijn de soorten die op alle zes locaties werden gevangen. Met een aantalspercentage van 48 % is paling de meest gevangen soort gevolgd door baars (16 %) en blankvoorn (10 %). Voor bittervoorn, blauwbandgrondel, brasem, Europese meerval, karper, tiendoornige stekelbaars en winde beperkte de vangst in de Bovenschelde zich tot minder dan 5 exemplaren per soort (zie tabel 33).

(51)

/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

Op alle locaties vingen we vis en de soortendiversiteit varieert tussen 7 en 13 soorten met een gemiddelde van 9 soorten. Naast vis vingen we ook gevlekte Amerikaanse rivierkreeft en Chinese wolhandkrab. De CPUE‐waarden voor elektrovisserij variëren tussen 37 en 3831 g/100 m met een gemiddelde van 1104 g/100 m. Op basis van een vergelijking van deze vangsten met eerdere vangsten op Vlaamse rivieren (www.vis.be) wijzen deze waardes op ‘kleine tot zeer goede vangsten’ met een gemiddelde dat wijst op een ‘goede vangst’. Voor de fuikvisserij variëren ze tussen 1371 en 10351 g/fuikdag met een gemiddelde van 4865 g/fuikdag. Deze waarden wijzen op ‘goede tot zeer goede visdensiteiten’.

Opmerkelijk zijn de talrijke vangsten van de sinds 2010 in opmars zijnde exoot zwartbekgrondel. In ons meetnet werd deze soort nooit eerder gevangen op de Bovenschelde, ook niet op de drie locaties bemonsterd in 2014. Echter tijdens de campagne in 2016 vingen we maar liefst 104 exemplaren op vijf van de zes bemonsterde locaties. Ook het onderzoek van het visbestand in de Bovenschelde (2013‐2015) in opdracht van het ANB toont de aanwezigheid van zwartbekgrondel aan sinds 2015 (Van Giels, 2015).

Drie van de zes bemonsterde locaties liggen op het waterlichaam VL11_204. We zien dat de EQR’s voor fuikvangsten steeds wat hoger liggen dan die voor de elektrovisserijvangsten. We krijgen een gemiddelde waarde van 0,53 voor het waterlichaam VL11_204 wat een ‘matige kwaliteit’ betekent.

De drie overige locaties zijn gelegen op waterlichaam VL05_58. Ook hier wordt er overwegend een matige kwaliteit gehaald. De linkeroever van de Bovenschelde in Gavere (47000350) heeft een rechte betonwand waardoor elektrisch vissen zeer moeilijk is. Hier geeft de EQR dan ook een ‘slechte kwaliteit’ bij het gebruik van elektrovisserij. Ook op locatie 47300100 in Gent lenen de oevers zich minder voor elektrovisserij omdat ze ook grotendeels gebetonneerd zijn. Zoals eerder vermeld werden ook in 2014 nog drie locaties op de Bovenschelde bemonsterd (zie kaartje) (Van Thuyne et al., 2016). De drie locaties die in die campagne bemonsterd werden, lagen allen op het Vlaams waterlichaam met nummer VL11_204. Er werd toen gevist door middel van elektrovisserij en fuikvisserij. Volgende vissoorten werden gevangen: driedoornige stekelbaars, alver, baars, blankvoorn, blauwbandgrondel, brasem, karper, kolblei, paling, pos, riviergrondel en snoekbaars. Ook toen was paling zowel qua aantallen als biomassa de meest gevangen soort. Tijdens de campagne van 2014 lagen de zuurstofconcentraties tussen 9,03 en 10,14 mg/l wat een stuk boven de basiskwaliteitsnorm van 6 mg/l ligt. De gemiddelde EQR voor waterlichaam VL11_204 in 2014 was 0,41 wat overeenkomt met een ‘matige kwaliteit’.

Evolutie van de vangstresultaten in de Bovenschelde van 1996 tot nu.

(52)

/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

plaatsen waar er wel vis aanwezig was, vingen we in dit traject duidelijk minder soorten en minder vis. We besloten dat de Bovenschelde, vooral dan het traject Oudenaarde‐Gent, zich ten opzichte van 1996 langzaam aan het herstellen was maar dat de ecologische kwaliteit toch nog overwegend ‘slecht’ tot ‘ontoereikend’ was.

In 2006 leek de situatie op de Bovenschelde gestagneerd of zelfs achteruitgegaan. De Bovenschelde werd toen op 36 locaties bemonsterd. Op twee derde van de locaties vingen we vis verdeeld over 19 vissoorten. De gemiddelde soortendiversiteit voor de locaties met vis bedroeg 5,2 soorten. De visdiversiteit en vangstdensiteiten leken in het algemeen afgenomen te zijn. Ook in 2006 was de index overwegend ‘slecht’ of ‘ontoereikend.

In 2010 troffen we geen visloze locaties meer aan. In totaal vingen we 18 soorten met een gemiddelde soortendiversiteit van 8 soorten. De EQR‐waarden waren over het algemeen gestegen en er werd overwegend een ‘matige kwaliteit’ gehaald.

Doorheen de tijd werd er een verschuiving van de visstand vastgesteld. In 2002 en 2006 domineerde blankvoorn, in 2002 zelfs heel uitgesproken (73%). In 2006 stelden we vast dat de blauwbandgrondelpopulatie zich goed had weten uit te breiden. In 2002 en 2006 vingen we slechts enkele baarzen. In 2010 was er een sterke toename van de baarsvangsten en deze soort domineerde toen ook het visbestand. We stelden vast dat ook het palingbestand was toegenomen en in 2010 goed was voor een tweede plaats, blankvoorn stond toen op een derde plaats. Anno 2016 zijn het dezelfde soorten die domineren maar staat paling op de eerste plaats gevolgd door baars en blankvoorn.

Figuur 4 geeft de evolutie van de gemiddelde EQR‐waarden van 1996 tot 2016. We zien een duidelijke verbetering doorheen de tijd voor beide waterlichamen. Waterlichaam VL11_204 (van Spiere‐Helkijn tot de monding van de Zwalm) scoorde tot 2006 steeds slechter dan waterlichaam VL05_58 (van monding Zwalm tot aansluiting ringvaart Zwijnaarde) maar sinds 2010 is dit omgekeerd. Beide waterlichamen scoren nu een ‘matige kwaliteit’. Voor VL11_204 is dit al sinds 2010 het geval.

(53)

/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

6. BEKKEN GENTSE KANALEN EN

BENEDENSCHELDEBEKKEN

In het bekken van de Gentse kanalen bemonsterden we drie waterlopen, nl. de Oude Kale, de Nieuwe Kale en de Molenbeek. Op elke waterloop werd slechts één locatie onderzocht. Ook in het Benedenscheldebekken bemonsterden we drie waterlopen nl. de Grote Molenbeek (2 locaties), de Kleine beek (1 locatie) en het Groot Schijn – Hoofdgracht (1 locatie).

6.1 LIGGING VAN DE STAALNAMEPLAATSEN

Tabel 35 Situering van de staalnameplaatsen in het Benedenscheldebekken en het bekken Gentse Kanalen 2016. Nummer Lambert ‐X Lambert‐ Y

Bekken Waterloop Gemeente Omschrijving

13031100 93083 192619

Gentse kanalen

OUDE KALE Nevele vlakbij

Schipdonkkanaal

13247250 104970 200073 NIEUWE KALE Evergem voorbij ringweg

13545100 126840 208995 MOLENBEEK Sint‐ Niklaas 500 m voor de monding in het kanaal 82021100 141934 184580 Benedenschel de bekken GROTE MOLENBEEK Merchtem Terlinden 82321150 141752 195299 GROTE MOLENBEEK Sint‐ Amands /

83058100 165107 213013 KLEINEBEEK Schilde Schilde

83423050 150261 221282 GROOT SCHIJN ‐

HOOFDGRACHT

Antwerpen ter hoogte van Smalleweg

(54)

/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

6.2 SPECIFICATIES VAN DE UITGEVOERDE AFVISSINGEN

Tabel 36 Specificaties van de uitgevoerde afvissingen met LO=linkeroever, RO=rechteroever, SO: stroomopwaarts en SA=stroomafwaarts).

13031100 24/03/2016 100 m Elektrisch wadend met 2 elektrodes 13247250 24/03/2016 100 m LO + 100 m RO SO weg Elektrisch met 2 elektrodes vanop de boot 13545100 21/03/2016 100 m LO + 100 m RO SA weg Elektrisch met 2 elektrodes vanop de boot 82021100 11/10/2016 100 m Elektrisch wadend met 2 elektrodes 82321150 11/10/2016 50 m SO + 50 m SA weg Elektrisch wadend met 2 elektrodes 83058100 29/09/2016 100 m SO brug Elektrisch wadend met 2 elektrodes 83423050 10/10/2016 100 m LO + 100 m RO Elektrisch met 2 elektrodes vanop de boot

6.3 FYSISCHE EN CHEMISCHE METINGEN EN

BIOTOOPBESCHRIJVING

Tabel 37 Fysische en chemische metingen: zuurgraad of pH, zuurstofconcentratie (O2 in mg/l), temperatuur (T in °C), conductiviteit (Cond. in µS/cm), turbiditeit (Turb. in NTU), doorzicht (D in m) en stroomsnelheid (v in m/s) en de biotoopbeschrijving op het moment van de visbestandopname (met LO = linkeroever en RO = rechteroever).

Nummer pH O2 T Cond Turb. D v Biotoopbeschrijving

(55)

/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

(56)

(57)

(58)

/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

Tabel 40 Overzicht van de EQR en de appreciatie.

Nummer Waterloop Waterlichaamnummer Afvismethode EQR Appreciatie

13031100 OUDE KALE VL05_25 Elektrisch 0,37 ontoereikend

13247250 NIEUWE KALE VL05_177 Elektrisch 0,48 matig

13545100 MOLENBEEK L111_1031 Elektrisch 0,40 ontoereikend

82021100 GROTE MOLENBEEK L111_1057 Elektrisch 0,2 slecht 82321150 GROTE MOLENBEEK VL05_30 Elektrisch 0,43 matig

83058100 KLEINEBEEK L111_1060 Elektrisch 0,53 matig

83423050 GROOT SCHIJN ‐ HOOFDGRACHT VL05_35 Elektrisch 0 slecht

6.5 BESPREKING

We bemonsterden drie locaties op evenveel waterlopen in het bekken van de Gentse kanalen we.

(59)

/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

stekelbaars. Van de beschermde bittervoorn werden maar liefst 233 exemplaren gevangen. Deze soort maakt 36 % van de vangstaantallen uit op deze locatie. De EQR scoort 0,43, een ‘matige kwaliteit’ dus.

Op de Kleinebeek tenslotte (L111_1060) vingen we driedoornige stekelbaars, paling, riviergrondel, snoek en tiendoornige stekelbaars. Hier vinden we de hoogste EQR‐waarde, namelijk 0,53, en dit valt in de klasse van de ‘matige kwaliteit’.

(60)

/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

7. DIJLEBEKKEN EN DENDERBEKKEN

In het Dijlebekken bemonsterden we vier waterlopen namelijk de Zuunbeek (1 locatie), de Weesbeek (1 locatie), de Barebeek (1 locatie) en de Dijle zelf (12 locaties). In het Denderbekken bevisten we de Mark op 1 locatie.

7.1 DE ZUUNBEEK, DE WEESBEEK, DE BAREBEEK EN DE MARK

7.1.1 Ligging van de staalnameplaatsen

Tabel 41 Situering van de staalnameplaatsen in het Dijlebekken 2016. Nummer Lambert‐ X Lambert‐ Y

Waterloop Gemeente Omschrijving

70130300 143940 165332 ZUUNBEEK Sint‐Pieters‐ Leeuw

/

72330100 164178 180046 WEESBEEK Kampenhout /

72430125 160481 181514 BAREBEEK Steenokkerzeel ter hoogte van Ons Tehuis

40120200 121389 160382 MARK Galmaarden aan de oude molen

7.1.2 Specificaties van de uitgevoerde afvissingen

Tabel 42 specificaties van de uitgevoerde afvissingen met SO=stroomopwaarts en SA=stroomafwaarts.

Nummer Datum Beviste afstand Methode Opmerking

(61)

/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

7.1.3 Fysische en chemische metingen en de biotoopbeschrijving

Tabel 43 Fysische en chemische metingen: zuurgraad of pH, zuurstofconcentratie (O2 in mg/l),

temperatuur (T in °C), conductiviteit (Cond. in µS/cm), stroomsnelheid (v in m/s), turbiditeit (Turb. in NTU), doorzicht (D in m) en de biotoopbeschrijving op het moment van de

visbestandopname (met NG=niet gemeten).

Nummer pH O2 T Cond v Turb. D Biotoopbeschrijving

(62)

(63)

(64)

/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

Tabel 46 Overzicht van de visindexwaarden (in EQR) en hun appreciatie.

70130300 ZUUNBEEK VL05_94 0,37 ontoereikend 72330100 WEESBEEK L111_1043 0,53 matig 72430125 BAREBEEK L111_1047 0,55 matig 40120200 MARK VL08_72 0,50 matig

7.1.5 Bespreking

In het Dijlebekken bemonsterden we telkens een locatie op de Zuunbeek, de Weesbeek en de Barebeek. In het Denderbekken bemonsterden we de Mark.

Op de Zuunbeek (VL05_94) werd vier vissoorten gevangen: bittervoorn, driedoornige stekelbaars, giebel en paling. Met een EQR van 0,37 scoort de Zuunbeek een ‘ontoereikende kwaliteit’.

In deze campagne vingen we zes soorten in de Weesbeek (L111_1043) (Sint‐Piets‐Leeuw) namelijk baars, driedoornige stekelbaars, paling, riviergrondel, tiendoornige stekelbaars en zonnebaars. De EQR scoort met 5,3 een ‘matige kwaliteit’.

Op de Barebeek in Steenokkerzeel (L111_1047) vonden we de volgende negen soorten: baars, bittervoorn, blauwbandgrondel, driedoornige stekelbaars, karper, paling, rietvoorn, riviergrondel en tiendoornige stekelbaars . Baars en driedoornige stekelbaars werden het meest gevangen. De EQR scoort 0,55 en daardoor valt de Barebeek in de klasse van de ‘matige kwaliteit’.

Op de Mark in Galmaarden (VL08_72) verschalkten we zeven vissoorten: bermpje, bittervoorn, blankvoorn, blauwbandgrondel, paling, rietvoorn en riviergrondel met bittervoorn en blankvoorn als meest gevangen soorten. De EQR scoort met 0,5 een ‘matige kwaliteit’

7.2 DIJLE

De Dijle ontspringt in Houtain‐Le‐Val (Waals‐Brabant) en stroomt Vlaams‐Brabant binnen in Huldenberg. Ze stroomt verder in noordoostelijke richting via Oud‐Heverlee, Bertem en Leuven naar Rotselaar waar, in Werchter, de Demer bij de Dijle komt. Van daar stroomt de Dijle in noordwestelijke richting verder en vormt er eerst de grens tussen Haacht en Tremelo, vervolgens tussen Haacht en Keerbergen en stroomt zo verder via Bonheiden en Boortmeerbeek naar Mechelen tot aan het ’Zennegat‘ waar de Zenne en het Kanaal van Leuven naar de Dijle, de Dijle vervoegen. Een kilometer verder geeft de Dijle samen met de Nete het ontstaan aan de Rupel.

7.2.1 Ligging van de staalnameplaatsen

(65)

/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

geselecteerde plaats gezocht wanneer de te bemonsteren soort (zie tabel 48) niet gevangen wordt op de geselecteerde locatie. Dit creëert dan nieuwe bemonsteringsplaatsen (B en C‐ punten). De visbestandgegevens van deze nieuwe plaatsen worden mee opgenomen in dit rapport aangezien ze ons waardevolle informatie verschaffen over het visbestand op de Dijle. Gezien ook op deze bemonsteringsplaatsen alle visgegevens werden opgemeten, is het ook mogelijk om hiervoor de EQR te bepalen. In de tabel van het overzicht van de aangetroffen vissoorten zijn ook nog de vangsten opgenomen van de locatie gelegen op de Getijdendijle. Dit punt werd zowel in het voorjaar, zomer als najaar met fuiken bemonsterd en de resultaten zijn ook reeds opgenomen in het rapport van Breine et al. (2017).

De Dijle werd al in 2013 op acht locaties bemonsterd. Die locaties waren gelegen tussen Huldenberg en Bonheiden. De resultaten werden reeds besproken in het rapport Van Thuyne et al (2015). In het huidig rapport bespreken deze gegevens kort opnieuw.

Tabel 47 Situering van de staalnameplaatsen op de Dijle2016 (SO: stroomopwaarts en SA: stroomafwaarts).

71018150 168939 162920 DIJLE Huldenberg Pont des Brebis, Pecrot 71018150B 168946 162786 DIJLE Huldenberg 200 m SO Pont de Brévis 71018150C 168795 164165 DIJLE Huldenberg 100 m SA brug

71318150 169343 169763 DIJLE Bertem aan de monding van de

Leigracht

71318150B 169477 168972 DIJLE Bertem 200m SO monding Leigracht

71318150C 169426 169835 DIJLE Bertem 100 m SA brug

72118150 171089 186304 DIJLE Tremelo aan de monding van de Grote

Laakbeek

72118150B 171137 186267 DIJLE Haacht 100 m SO monding Grote

Laakbeek

72118150C 171171 186173 DIJLE Rotselaar 200 m SO monding Grote laakbeek

72718150 159442 189787 DIJLE Mechelen aan het Mechels broek

72718150B 159042 190349 DIJLE Mechelen 100 m SO stuw

72718225* 154866 194577 DIJLE Mechelen ter hoogte van Grote vijver Walem

(66)

/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

7.2.2 Specificaties van de uitgevoerde afvissingen

Tabel 48 specificaties van de uitgevoerde afvissingen met LO: linkeroever, RO: rechteroever, SA: stroomafwaarts en SO: stroomopwaarts.

Nummer Datum Beviste

(67)

/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

elektrodes gevist om de depletiemethode te kunnen toepassen 72718225 Verschillende data in 2016 2 schietfuiken 24 of 48 uur

7.2.3 Fysische en chemische metingen en de biotoopbeschrijving

Tabel 49 Fysische en chemische metingen: zuurgraad of pH, zuurstofconcentratie (O2 in mg/l), temperatuur (T in °C), conductiviteit (Cond. in µS/cm), turbiditeit (Turb. in NTU) en de biotoopbeschrijving op het moment van de visbestandopname.

Nummer pH O2 T Cond Turb. Biotoopbeschrijving

(68)

(69)

(70)

/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

(71)

/////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

​V​isbestandopnames in Vlaanderen in het kader van het Referentiemeetnet-Bemonsteringsresultaten 2016