Scenario Tijdcode Duur Inhoud 00:00 00:05 Zwart

(1)

Scenario

Tijdcode Duur Inhoud

00:00 00:05 Zwart

INTRODUCTIE

00:05 00:03 TV gaat aan (effect); ruis (Video/audio)

Ruis (Video/audio)

Ruis (Video/audio) fade out

00:08 00:12 Beeld: Alexander Pechtold1

Audio: Verslaggever (NOS): “Eeh, ja, u moet meer doorbijten, zegt mevrouw van der

Laan over Uruzgan....”

Alexander Pechtold: “Nou, ik denk ik mijn tanden wel heb laten zien, maar dat je ook, eh, ook op dat moment wel bewust moet zijn...”

Muziek: Eels – Novocaine for the soul2_(gelooped,_{fade out op 00:54}₎

00:20 00:02 Ruis (Video/audio) fade in

Beeld: Roterende Europese Vlag + ruis Audio: Muziek Europese volkslied3_{+ ruis}

00:22 00:04 Beeld: Zoom Maxime Verhagen in Tweede Kamer4

Audio: Verslaggever Chris Ostendorf (NOS):

“Het debat daar in de plenaire zaal is eigenlijk niets meer dan een sjiek toneelstukje. De eigenlijke onderhandelingen....”

00:26 00:02 Ruis (Video/audio) fade in

Beeld: Roterende Europese Vlag + ruis Audio: Muziek Europese volkslied5_{+ ruis}

00:28 00:04 Beeld: Nieuwslezer Sasha de Boer (NOS)6

Audio: Sasha de Boer: “Bij de Algemene Beschouwingen in de Tweede Kamer lieten de

oppositiepartijen weinig heel...” 00:32 00:01 Ruis (Video/audio) fade in

Beeld: Ruis Audio: Ruis

00:33 00:02 Beeld: Balkenende schudt handen7

Audio: natsound

00:35 00:02 Ruis (Video/audio) fade in Beeld: Ruis

1_{NOS Journaal, NOS 27-6-2006, 20.00 uur, NIBG.}

2_{Eels, Novocaine for the soul, 'Beautiful Freak,' (Dreamworks, 1996).}

3_{Conservatorium van Boulogne-Billancourt, 'Rhapsodie sur l'Hymne Européen,' dirigent Alfred Hertzog (Frankrijk:}

Sacem, september 2000). Bron: http://www.coe.int/t/e/multimedia/sound/hymne.asp.

(2)

Audio: Ruis

00:37 00:06 Beeld: Minister Hans Hoogervorst in Tweede Kamer.8

Audio: “Ik heb vanochtend tijdens de bijdrage van de heer Bos een gebaar gemaakt dat

niet past bij mijn functie...” 00:43 00:01 Ruis (Video/audio) fade in

Beeld: Ruis Audio: Ruis

00:44 00:11 Beeld: Jan Peter Balkenende stapt uit auto.9

Audio: Verslaggever Wouter Meijer: “Meneer Balkenende, goedenavond. Is het wat als

nieuwe dienstauto?” Balkenende: “Hahaha” (echo, audio verstomd).

Video en audio fade to black

00:55 00:07 Beeld: fade in Titel: Ardy Stemerding en Jelmer Jansma presenteren fade in ruis Audio: Muziek Europese Volkslied10_{; ruis}

01:02 00:09 Beeld: fade in Titel: Ruis

Waarom de EU het nieuws niet haalt

Audio: Muziek Europese Volkslied11_{; ruis}

Tv gaat uit (effect); zwart 01:09 00:24 Fade in audio en video

Beeld: Gebouwen EU12_{, zoom out TIME Magazine artikel}13_{, gebouwen EU,}14_stemming

Europees Parlement,15_{opstijgend vliegtuig,}16_{Philip Freriks}17

Audio: Voice-over Jelmer Jansma: “De Europese Unie. Het wordt ook wel het stille

wonder genoemd. Of de Europese samenwerking een wonder is laten we in het midden, maar de afwezigheid van de EU op televisie is het onderwerp van deze

documentaire. In 2000 ging slechts vijf procent van het politieke nieuws dat RTL Nieuws en het NOS Journaal brachten over de EU.”

Muziek: Arctic Monkeys – SOS18_(gelooped,_{eindigd op 02:28)}

01.33 00:09 Beeld: Europarlementariër Corien Wortmann-Kool

Audio: Ardy Stemerding: “RTL die heeft niet eens een correspondent in Brussel. Wat

vindt u daar van?” Corien Wortman-Kool: “Ja, dat vind ik slecht, dat vind ik ronduit slecht. En dat merk je, dat zie je ook terug in de berichtgeving.”

01:42 00:05 Beeld: NOVA-hoofdredacteur Carel Kuyl

Audio: Carel Kuyl: “Het is geen populair onderwerp op de redactie. Het wordt als saai en

ingewikkeld gezien.”

01:47 00:13 Beeld: Persvoorlichter EP Jeroen Reijnen

Audio: Jeroen Reijnen: “Als persvoorlichter proberen wij journalisten zo goed mogelijk te

8_{NOS Journaal, NOS 21-9-2005, 20.00 uur, NIBG.} 9_{NOS Journaal, NOS 2-4-2007, 20.00 uur, NIBG.}

11_Ibidem.

12_{Stockmateriaal The Audiovisual Unit – Europese Unie.}

13_{Michael Elliot, 'The Quiet Miracle,' TIME Magazine, 15 mei 2007.}

http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,1599358,00.html

14_{Stockmateriaal The Audiovisual Unit – Europese Unie.} 15_{NOS Journaal, NOS 18-1-2006, 20.00 uur, NIBG.} 16_{RTL Nieuws, RTL Nederland 26-04-2006, 19.30, RTL.} 17_{NOS Journaal, NOS 18-1-2006, 20.00 uur, NIBG.}

(3)

informeren, maar ik voel me soms wel een soort Don Quichote die tegen de windmolens vecht, want de boodschap komt niet altijd aan.”

02:00 00:06 Beeld: Liver EU-correspondent, correspondent doet jasje goed19

Audio: Voice-over Jelmer Jansma: “Is de Europese Unie eigenlijk wel geschikt voor

televisie?”

02:06 00:04 Beeld: NOS correspondent Paul Sneijder

Audio: Paul Sneijder: “Je hebt te maken met een ongelooflijk ingewikkeld proces. Dat is

het gewoon, inhoudelijk...”

02:10 00:08 Beeld: Oud-politicus Hans Dijkstal

Audio: Hans Dijkstal: “In een politiek die door de beeldmedia worden beheerst, zijn de

beeldmedia niet erg geïnteresseerd in ingewikkelde onderwerpen.”

02:18 00:14 Beeld: Vergaderzaal EU, studenten, stemmachine, stemknop wordt ingedrukt20

Audio: Voice-over Jelmer Jansma: “De EU is zo’n een ingewikkeld onderwerp.

En Nederlanders weten weinig er weinig van af. Dus is het voor de Europese

democratie wel belangrijk dat het op televisie komt. Hoe weet je anders op welke partij je moet stemmen?”

Muziek eindigd.

02:32 00:21 Beeld: Politicoloog Robert Entman

Audio: Robert Entman:“You vote against the party that controls the legislature if you

don’t like what they do, that’s called retroactive voting, and if you don’t know which party is to blame for that stuff, you’re paralysed as a voter. You might as well flip a coin. I think that is something, again, journalism could actually help with that if they covered the legislature more.”

Fade in muziek

02:53 0:13 Beeld: Studio TweeVandaag,21_{persvoorlichter Jeroen Reijnen achter PC.}

Audio: Voice-over Jelmer Jansma: “Televisiejournalisten blijken weinig te hebben met de

EU. Persvoorlichter Jeroen Reijnen van het Europees Parlemnt stuurt regelmatig persberichten naar redacties.”

Muziek: instrumentaal, sfeer22

03:06 0:21 Beeld: Persvoorlichter Jeroen Reijnen in kantoor

Audio: Jeroen Reijnen: “Normaal gesproken gaat het wel goed, maar deze keer viel het

bericht niet in goede aarde. Ik zal even voorlezen wat de desbetreffende journalist mij schreef: 'Beste Jeroen, Wil je me van de mailinglijst halen? Het interesseert mij geen bal wat je mail.’ Dat is natuurlijk wel een beetje jammer, maar…”

Jelmer Jansma: “Dat was een televisiejournalist?”

Jeroen Reijenen: “Ja, dat was een televisiejournalist inderdaad.” 03:27 0:01 Beeld: Ruis

Audio: Ruis

OORZAKEN VOOR AFWEZIGHEID EU OP TV

03:27 0:03 Beeld: Titel: Is de EU niet belangrijk genoeg voor televisie?

Audio: Muziek Europese volkslied23_{+ ruis}

03:30 0:31 Fade out muziek

19_Idem.

20_{Stockmateriaal The Audiovisual Unit – Europese Unie.} 21_Ibidem.

22_{Muziek uit computergame Unreal Tournament (Atari, 1999).}

(4)

Beeld: EU-correspondent Paul Snijder, postbedrijf, kabel op een machine, werkers langs

het spoor,_{Paul Snijder.}24

Audio: Paul Snijder: “De Unie bestaat een halve eeuw en heeft een enorme stempel op

ons land, op Europa gedrukt op de manier waarop we samenleven binnen Europa. Dat gaat over de landbouw, wat natuurlijk een heel groot voorbeeld is waarin Europa nadrukkelijk heeft ingegrepen. Maar je hebt de interne markt die gezorgd heeft dat de grenzen voor ondernemingen wegvielen en dat je in plaats van een bekneuterd klein marktje in Nederland hebt, een Europese markt tot je beschikking staat die inmiddels uitgegroeid is tot een markt van 500 miljoen mensen.”

Audio: Carel Kuyl: “De invloed van Europese regelgeving is heel groot. Inmiddels wordt

een meerderheid van de wetgeving in Europa gemaakt en dat betekent dat de invloed, zeker waar het gaat om economisch verkeer, heel groot is.”`

04:17 0:25 Beeld: NRC Handelsblad-correspondent Jeroen van der Kris

Audio: Jeroen van der Kris: “Nederlanders zijn heel erg gericht nog op de nationale

politici, maar er worden hier vergaande beslissingen genomen, met name op economisch gebied. Als je het aan het bedrijfsleven zal vragen dan zullen mensen zeggen dat Europa heel belangrijk is . En dat blijkt ook wel uit het feit dat er hier 15.000 lobbyisten

rondlopen. Je kan het zo gek niet bedenken of bedrijven hebben hier een kantoortje.” 04:42 0:01 Beeld: Ruis

Audio: Ruis

04:43 0:05 Beeld: Titel: De EU is dus belangrijk. Waarom heeft RTL dan geen correspondent in Brussel?

Audio: Muziek: instrumentaal, sfeer25

04:48 0:34 Beeld: Chef buitenland RTL Nieuws Brechtje van de Moosdijk

Audio: “We hebben bewust geen EU-correspondent. Dat hebben we gedaan omdat we

niet willen dat het een dependance wordt van onze Haagse redactie. We hebben er wel een specialiste op zitten die daar regelmatig naar toegaat, die het bijhoud en met de mensen spreekt, met de Europarlementariërs. Maar we hebben daar niemand zitten. We hebben een stringer daar zitten, die ik altijd kan bellen,die even een minster kan aanschieten als die daar toevallig is. Dat hebben we allemaal geregeld. We hebben ervoor gekozen toen, om bijvoorbeeld een correspondent te vestigen in Berlijn die, toen de uitbreiding van de EU begon, al die nieuwe landen erbij kon doen.”

05:22 0:18 Beeld: Paul Sneijder

Audio: Ardy Stemerding: “RTL heeft helemaal geen vaste correspondent in Brussel. Wat

vind u daarvan?

Paul Sneijder: “Dat moeten zij weten.” Ardy Stemerding: “Verstandig?”

Paul Sneijder: “Nee, ik denk het niet. Ik bedoel: wij doen dat niet voor onze lol, maar omdat we denken dat het een hoeveelheid relevant nieuws voor de mensen bevat.” 05:40 0:01 Beeld: Ruis

Audio: Ruis

05:41 0:03 Beeld: Titel: Actualiteitenrubrieken hebben meer tijd voor een onderwerp. Wat doet NOVA met de EU?

24_Ibidem.

(5)

Audio: Carel Kuyl: “Wij doen er niet zo gek veel aan. Het is ook voor een rubriek als

NOVA, met een paar onderwerpen per dag… Het is ver weg, het is ingewikkeld, het is moeilijk uit te leggen. Het is niet alleen ver weg in afstand, want in afstand is het niet verder dan Groningen, maar het is vooral mentaal ver weg.”

06:05 0:03 Beeld: Ruis

Audio: Ruis

06:06 0:07 Beeld: Titel: Hoe dan ook... Brussels nieuws is slechts vijf procent van de politieke berichtgeving.

06:13 0:18 Beeld: CDA-Europarlementariër Corien Wortman-Kool

Audio: Corien Wortmann-Kool: “Ik vind dat wel mager. Eigenlijk gewoon te mager. Als

je toch ziet hoeveel moeite we hebben met elkaar in Nederland om Europa over het voetlicht te brengen dan zou het toch heel goed zijn als de journalistiek ook een wat actievere houding zou aannemen en dat geldt dan vooral voor de tv.”

06:31 0:10 Beeld: Directeur reclamebureau DDB Paul Blok

Audio: Paul Blok: “We zijn veel teveel op onszelf. Als er morgen iemand een

auto-ongeluk heeft gehad staan de kranten bol, terwijl het eigenlijk zou moeten gaan over wat er allemaal om ons heen gebeurt.”

Audio: Paul Sneijder: “Ik heb het wel eens laten onderzoeken, een tijd lang om te kijken

hoe we het deden, en dan kom je op zo'n twee procent van al het nieuws gaat in princiepe naar Europa toe. En dan is het de vraag wat je definieert als Europa, maar goed, dat even daargelaten. Het is van de disciplines degene die niet het meest aan de weg timmert qua omvang. Haags nieuws is altijd nog veel belangrijker dan het Europese nieuws.”

07:04 0:16 Beeld: Paul Blok

Audio: Jelmer Jansma: “Wat is nou erger voor het merk Europa, negatieve aandacht of

geen aandacht?”

Paul Blok: “Als je geen aandacht eraan besteedt dan krijg je in een land als het onze gauw dat er een negatieve aandacht ontstaat omdat er altijd wel een paar het leuk vinden om ergens tegenaan te schoppen.”

07:20 0:20 Beeld: Paul Sneijder

Audio: Paul Sneijder: “Haagse politici hebben vaak de neiging om hun eigen kippenhok

het belangrijkst te vinden en dat is begrijpelijk, want daar hebben ze hun stemmen gehaald en daar scoren ze op en du moment dat ze moeten erkennen dat het machtscentrum aan het verschuiven is naar Europa en dat de beslissers in Europa belangrijker geworden zijn dan zijzelf, dan hebben ze natuurlijk een probleem.”

07:40 0:16 Beeld: Oud-minister en burgemeester Jaques Wallage

Audio: Jaques Wallage: “Want als je zegt ik ga Europese politiek doen in de kamer dan

ben je dus eigenlijk al een loser, want je doet niet defensie of economie. Dus met andere woorden, de positie van Europa in de media reflecteert hoe de Nederlandse politiek met Europa omgaat.”

07:56 0:01 Beeld: Ruis Audio: Ruis

07:56 0:17 Beeld: Jeroen Reijnen

Audio: Jeroen Reijnen: “Journalisten die hier in Brussel zitten, zijn goed en goed

geïnformeerd en willen ook veel over Brussel berichten. Maar waar zij vaak het probleem hebben, is dat ze hun eigen redacties thuis moeten overtuigen dat het nieuws is.”

(6)

08:13 0:44 Beeld: Corien Wortmann-Kool, huurwoningen, Sybela Dekker,28_{Corien Wortmann-Kool,}

bord 'De bouw is gestart,'29_{Corien Wortmann-Kool.}

Audio: Corien Wortmann-Kool: “Ik vind ook wel eens dat journalisten zich toch vaak te

weinig verdiepen in de onderwerpen die spelen. Om weer even dat voorbeeld te pakken dat Nederland van Europa sociale huurwoningen moet verkopen. Want wat was er aan de hand: de liberale minister Dekker wilde verregaande de woningmarkt liberaliseren en die gerbuikte als het ware Brussel om d'r zin door te drijven. Ik heb meteen geprobeerd de pers te bereiken met de mededeling ‘dit klopt niet, de Nederlandse politiek mag dit zelf besluiten’. Maar dan is de pers al niet meer geïnteresseerd.”

Ardy Stemerding: “Wat zeggen ze dan tegen u?”

Corien Wortmann-Kool: “Nou, dan zeggen ze: ja, dat is geen nieuws meer, het heeft alle koppen als gehaald. Het is geen nieuws meer.”

08:57 0:01 Beeld: Ruis Audio: Ruis

08:57 0:09 Beeld: Titel: En als er dan wel echt Brussels nieuws is? Wat doen de journaals ermee?

In 2006 werd de omstreden dienstenrichtlijn aangenomen.

Audio: Muziek Europese volkslied30

Audio: Paul Sneijder: “De dienstenrichtlijn is een van de grootste wetten die in de

afgelopen periode in Europa is aangenomen en daar hebben we heel lang niks aan gedaan, omdat het heel lang een ver-van-de-bed show was voor mensen en niet voelbaar, niet aantrekkelijk geproefd kon worden.”

09:21 0:25 Beeld: Logo RTL Nieuws – KORT, wijd shot Europees Parlement, klappende

parlementariërs, etalage reisbureau, interieur reisbureau31

Audio: Nieuwslezer Loretta Schrijver: “Het Europees Parlement heeft ingestemd met de

omstreden dienstenrichtlijn van oud-commissaris Frits Bolkestein. De maatregelen moeten zorgen voor vrij verkeer van diensten binnen de Europese Unie. Zo moet het makkelijker worden om bijvoorbeeld als Nederlands reisbureau ook in andere EU-landen aan de slag te gaan. Het oorspronkelijke voorstel van Bolkestein is wel sterk afgezwakt.” Muziek: nieuwsmuziek RTL Nieuws.

09:46 1:00 Beeld: Brechtje van de Moosdijk, persvoorlichters EU, Brechtje van de Moosdijk Audio: Jelmer Jansma: “Complexe onderwerpen, zoals bijvoorbeeld iets als de

dienstenrichtlijn. Vind je dat...?

Brechtje van de Moosdijk: “Wat is de dienstenrichtlijn?” Jelmer Jansma: “Eeeh….De Bolkesteinrichtlijn…” Brechtje van de Moosdijk: “Oh ja, okee.”

Jelmer Jansma: Vind je dat er voor zoiets, dat er in een journaal, in een RTL Nieuws, voldoende tijd is om het uit te leggen?

Brechtje van de Moosdijk: “Ik denk dat sec de dienstenrichtlijn uitleggen is al snel vrij saai.”

Jelmer Jansma: “Ik vraag dat omdat we een item hebben gevonden uit het half acht nieuws, uit het nieuwsoverzicht, waarin heel kort even gezegd werd: 'de dienstenrichtlijn is aangenomen.' Ik had het gevoel van: moet je dat dan niet beter uitleggen?”

Brechtje van de Moosdijk: “Ja daar heb je misschien wel gelijk in. Het speelt ook op een dag dat er misschien heel veel ander nieuws is. Elk nieuwtje moet opboksen tegen wat er verder is. Als Holleeder net voor het eerst terecht staat, dan slurpt dat heel veel tijd op.

28_{NOS Journaal, NOS 20-1-2005, 20.00 uur, NIBG.} 29_Ibidem.

(7)

Het bulletin is elke dag maar twintig minuten.” 10:46 0:16 Beeld: Jeroen van der Kris

Audio: Jelmer Jansma: “Zou je een voorbeeld kunnen geven van een onderwerp waarbij

de complexiteit eigenlijk een beetje het nieuws in de weg staat?”

Jeroen van der Kris: “Welk onderwerp niet kan ik beter vragen. Dat geldt voor bijna alles wat hier speelt.”

Audio: Paul Sneijder: “Je hebt te maken met een ongelofelijk ingewikkeld proces Dat is het gewoon, inhoudelijk. Een richtlijn over kippen tot en met de rechtheid of de

kromheid van komkommers om maar es een bekend, gekscherend voorbeeld te noemen. Dat is gewoon ingewikkeld om sec te begrijpen hoe dat in elkaar steekt.”

11:21 0:18 Beeld: Carel Kuyl, twee jongens leggen stapels papier neer, Carel Kuyl

Audio: Carel Kuyl: “Het proces is vaak moeilijk te doorgronden, het is vaak technisch van

aard. Veel regels zijn vooral technische regels. En in die zin is het lastig om voor een televisierubriek, lastiger dan voor een krant die veel meer de diepte in kan gaan, om daarover te berichten.”

11:39 0:10 Beeld: pan naar Raymond Frenken, titel: Raymond Frenken heeft zijn eigen

EU-webzender, eux.tv. Hoe lang duurde het voordat hij de weg kon vinden in de EU-jungle?

Audio: achtergrondgeluid

11:49 0:03 Beeld: Raymond Frenken

Audio: Raymond Frenken: “Nou, dat heeft toch wel een jaartje geduurd.”

11:52 0:07 Beeld: Jeroen van der Kris

Audio: Jeroen van der Kris: “Nou ik denk dat het een maand of drie, vier geduurd heeft

voordat ik hier de grove lijnen kende en kon overleven.” 11:59 0:06 Beeld: Jeroen Reijnen

Audio: Jeroen Reijnen: “Het is niet gemakkelijk om precies te zien waar je in het spel zit,

dus dat duurt een jaar.” (lacht) 12:05 0:06 Beeld: Jeroen van der Kris

Audio: Jeroen van der Kris: “Na een jaar heb ik het gevoel dat ik durf te selecteren.”

12:11 0:01 Beeld: Ruis

Audio: Ruis

Audio: Jeroen van der Kris: “Toen ik hier... Ook toen ik hier kwam... De Europese

Commissie heeft een grote perszaal. Daar is elke dag om twaalf uur een persconferentie. Daar zitten dan vijfhonderd journalisten en die mogen elke vraag stellen die ze willen. Toen ik de eerste dag binnen kwam toen dacht ik ‘wow’, dit is niet alleen een leuke plek om te werken, maar hier vormt de journalistiek een macht. Het idee van de journalistiek van de vierde macyt die de echte macht controleert, dat is hier wel de plek. Na verloop van tijd merkte ik dat het helemaal niet zo werkt. Want die twaalfhonderd geaccrediteerde journalisten die hier zitten zijn niet samen bezig de macht te controleren. Dat zijn ‘ik’ en mijn collega van NRC Handelsblad en als je een arme krant bent uit een armer land dan zit je hier alleen. En wat doet die ene correspondent? Die probeert in zijn eentje die 70 onderwerpen per dag te begrijpen.”

13.10 0:08 Ondergeschoven audio: Jeroen van der Kris: “Dat kan dus vaak helemaal niet.” fade in muziek

Beeld: versnelt beeld leegstromende perszaal Europese Commissie, titel: De EU is dus

een ingewikkeld nieuwsonderwerp.

(8)

fade out muziek

13.18 0:14 Beeld: Paul Sneijder, Tweede Kamer: kabinet, loopje Maxime Verhagen, Jan Marrijnissen, Maxime Verhagen, Jan Marrijnissen, Maxime Verhagen,33_{Paul Sneijder}

Audio: Paul Sneijder: “Het nadeel van het Europese proces ten opzichte van het Haagse

proces: het Haagse proces is vrij instant. Je hebt het kabinet komt met een voorstel, dan komt het in de kamer, heb je oppositie en de kamer, heb je een een -tweetje en dan komt er wat uit. Dat is een betrekkelijk overzichtelijk proces.”

13:32 0:09 Beeld: Raymond Frenken

Audio: Raymond Frenken: “Mijn generatie heeft op school nooit geleerd wat de

verschillen zijn tussen de verschillende Europese instellingen. Noem ze maar eens. Ik weet niet of jij ze kan noemen.”

Audio: Paul Sneijder: “In Europa heb je drie instellingen: de raad, de commissie en het

parlement. Wetgeving sleept daar echt over jaren, als de commissie iets voorstelt voordat het werkelijk een document is waar landen zich naar moeten richten. Dus je kan het eeuwig vertellen, dus je moet altijd zoeken naar goede nieuwsaanleidingen,....

14.00 0:09 Ondergestoken: Paul Sneijder: ....goeie momenten om het te vertellen.”

Beeld: Jeroen van der Kris

Audio: Jeroen van der Kris: “In Brussel is het op dag een: 'Brussel wil de postmarkt

liberaliseren.' Op dag twee is het: 'Brussel wil de postmarkt liberaliseren.'” 14:09 0:04 Beeld: Carel Kuyl

Audio: Carel Kuyl: “Het is vooral een proces waar het wetgeving betreft van hele lange

adem.”

Audio: Jeroen van der Kris: “Op dag drie is het: 'Brussel wil de postmarkt liberaliseren.'”

Audio: Paul Sneijder: “Want je kan niet, wat kranten en radio makkelijker kunnen dan

televisie, alle tussenstapjes doen, want dan zouden mensen ernstig in de war raken als je dat zou doen”

Audio: Jeroen van der Kris: “Op dag honderd is het nog steeds: 'Brussel wil de postmarkt

liberaliseren.' Dat komt doordat alles wat hier besloten wordt jaren in beslag neemt. Ik mag hier vijf jaar blijven, maar ik zie nu al gebeuren dat er voorstellen worden gelanceerd, waarvan ik misschien het einde niet meer mee zal maken, omdat de besluitvorming te lang duurt. Zo’n lang besluitvormingsproces leent zich heel erg slecht voor nieuws.” 14:50 0:11 Beeld: Brechtje van de Moosdijk

Audio: Brechtje van de Moosdijk: “De wetten die ze nu aan het maken zijn, die komen

pas over twee, drie jaar bij ons terecht, dus dan hebben we niet gelijk zoiets van dat gaat voor ons direct veranderen.”

15:01 0:06 Beeld: Jeroen Reijen

Audio: Jeroen Reijnen: “De wetgeving is kaderwetgeving, wat betekent dat het dan nog

nationaal wordt geïmplementeerd.” 15:07 0:13 Beeld: Corien Wortmann-Kool

Audio: Corien Wortmann-Kool: “Kijk, als wij een rijbewijsrichtlijn bespreken, nieuwe wetgeving voor het rijbewijs, en een journalist vraagt mij ‘wanneer merkt de burger daar

(9)

wat van in Nederland’, ja, dat is wel pas over drie jaar dat dat ingevoerd wordt.” 15:20 0:02 Beeld: Carel Kuyl

Audio: Carel Kuyl: “Dat is een horizon die voor ons nogal ver ligt.”

15:22 0:01 Beeld: Ruis

Audio: Ruis

Audio: Jeroen van der Kris: “Iets anders wat ook nog meespeelt is denk ik dat je hier te

maken met 27 nationaliteiten met evenzoveel culturen. Waar je ziet dat in sommige nationale parlementen het debat heel heftig en levendig is...”

15:40 0:12 Beeld: Maxime Verhagen loopt door de Tweede Kamer, Maxime Verhagen achter katheder in Tweede Kamer, Wouter Bos achter interruptiemicrofoon, Maxime Verhagen achter katheder, Wouter Bos lachend.34

Audio: Maxime Verhagen: “Ik had toch gehoopt op een iets welwillender houding van de

Partij van de Arbeid fractie ten aanzien van het voorstel om de kinderkorting ter verhogen...”

Wouter Bos: “U kunt hopen..”

Maxime Verhagen: “Als u dat niet wil, als u het weer helemaal peanuts vindt... U praat mensen alleen maar in de put.”

Audio: Jeroen van der Kris: “Ik denk dat misschien wel door die culturele verschillen hier

de neiging bestaat om het heel beleefd en zakelijk te houden, waardoor het debat en de meningsverschillen, die er wel degelijk zijn, gladgestreken worden onder een wals van wellevendheid

16:13 0:14 Beeld: Naast elkaar, elk achter een katheder: voorzitter van de Europese Commissie José Manuel Barroso en bondskanselier van Oostenrijk Alfred Gusenbauer

Audio: José Manuel Barroso: “On environmental protection, indeed, Austria has been

one of the frontrunners in this matter, and we are very happy to receive their support for the energy package that we have submitted to the European Council...”

Audio: Jeroen van der Kris: “Dat maakt het ook vrij lastig om op te tekenen en dat maakt

het nog veel lastiger om in beeld te brengen.”

16:33 0:31 Beeld: Paul Sneijder, vergadering commissie Europees Parlement,35_{Paul Sneijder}

Audio: Paul Sneijder: “Dus dat is allemaal toch... Het is een beetje het nadeel van Europa,

dat het allemaal vrij weinig bloed in zich heeft, dat het vrij bureaucratisch overkomt, omdat er vrij zakelijk wordt gewerkt, vrij zakelijk wordt nagedacht over kan dit wel, wordt je er beter van. Er wordt serieus gekeken: what’s in it for me. Dat is vaak niet heel spannend om te zien. Ze hebben nu, en daar kijkt geen hond naar, een deel van de beraadslagingen op internet gezet. Nou, ga jij maar es zitten hoor... (haha) Als je dat een paar uur weet uit te zitten ben je heel dapper.”

17:04 0:19 Beeld: Jeroen van der Kris, vergadering commissie Europees Parlement,36_{Jeroen van}

der Kris

Audio: Jeroen van der Kris: “Die vergaderingen, die gedeeltelijk openbaar zijn, die zijn zo

saai dat ze niet worden uitgezonden op televisie. Ik heb me door diplomaten wel eens laten vertellen dat, zelfs als de camera's uit staan, het niet veel spannender is. En dat komt voor een deel omdat dat de manier is waarop in Europa gediscussieerd wordt: heel

34_Ibidem.

(10)

beleefd.”

17:23 0:20 Beeld: Corien Wortmann-Kool, stemming Europees Parlement37

Audio: Corien Wortmann-Kool: “Wat natuurlijk wel een nadeel is, is dat is dat in Europa

het parlement mede wetgever is met de Raad van Ministers. Dus uiteindelijk moet je het altijd eens worden. Dus er zit een beetje een consensusneiging in. En als je die weg opgaat dan haal je uiteindelijk de pers niet.”

17:43 0:01 Beeld: Ruis

Audio: Ruis

17:43 0:20 Beeld: Jeroen Reijnen

Audio: Jeroen Reijnen: “Het is dus moeilijker om hier de boodschap over het voetlicht te

krijgen. We zoeken daarvoor naar nieuwe manieren. We zijn kort geleden met een project gestart om een video van de desbetreffende parlementariër mee te sturen met het

persbericht om te laten zien hoe een parlementariër op tv overkomt.”

18:03 0:11 Beeld: Promotiefilmpje Europarlementariër Chris Davies met gasmasker in parkeergarage38

Audio: Chris Davies: “If we want to reduce global warming emissions, we should be

looking at how to cut carbon dioxide produced by motor vehicles.” 18:14 0:02 Beeld: Ruis

Audio: Ruis

18:16 0:04 Beeld: Titel: Zijn Europese politici eigenlijk wel de moeite waard om in beeld te brengen? 18:20 0:11 Beeld: Geanimeerd hoofd van oud-voorzitter Europees Parlement Cornelis Berkhouwer39

Audio: Cornelis Berhouwer: “Mijn naam is Cornelis Berkhouwer. Ik ben vice-voorzitter van het Europese Parlement en ik drink melk. U ook?”

Audio: Jeroen Reijnen: “Nou, vroeger zei men altijd: 'Stuur je opa naar Europa.' Toen

werden de uitgerangeerde politici naar Europa gestuurd, maar dat waren wel politici met heel veel ervaring. Daar werd toen wat lacherig over gedaan, stuur je opa naar Europa.” 18:44 0:43 Beeld: Carel Kuyl

Audio: Carel Kuyl: “Ja, het is niet de toppositie die je kan krijgen als politicus. Als

politicus heeft het nationale parlement toch altijd voorrang. En dat geldt voor elke lidstaat.”

Ardy Stemerding: “En dat werkt dan door in de journalistiek?”

Carel Kuyl: “Dat werkt door… Het A-merk zit bij ons toch vooral in de Tweede Kamer en niet in het Europees Parlement. Dat zijn vaak mensen die nog moeten beginnen aan een carrière, of een carrière al min of meer hebben afgesloten, of nooit echt hebben weten door te dringen tot de top. Het zijn niet de mensen waarvan je denkt, daar gaan we eens even een spannend debat mee voeren. Dat is nou eenmaal zo.”

19:27 0:30 Beeld: Corien Wortmann-Kool

Audio: Ardy Stemerding: “We hebben ook journalisten gesproken en een aantal daarvan zegt: 'Ja, maar in Brussel zitten alleen maar B, of zelfs C-poltici.' Klop dat?” Corien Wortmann-Kool: “Ja, haha, dat laat ik aan je eigen oordeel over. Nou, kijk eens even in de Tweede Kamer wat daar zit. Daar zit misschien tien procent of twintig procent is het neusje van de zalm en de rest… Daar zitten ook heel veel backbenchers. Ik denk dat die verhouding in het Europarlement ongeveer gelijk is. Het zijn er maar 27, dus dan heb je minder neusjes van de zalm. (Haha.)”

(11)

Audio: Jeroen Reijnen: “Nu zie je steeds meer dat jonge politici een kans krijgen en naar

Brussel komen. Bijvoorbeeld Camiel Eurlings mis hier geweest. Die is nu weer terug naar Nederland, maar je ziet dat zijn wel jonge talenten. Ik geloof absoluut niet het niveau van politici in het EP lager zou zijn dan in de Tweede Kamer. Dat gaat er bij mij niet in.” 20:20 0:30 Beeld: Jeroen van der Kris, met door het beeld scrollende foto's van Cipriano,

Pottering en Kallas.40

Audio: Jeroen van der Kris: “Het is ook moeilijk omdat kijkers of lezers de

hoofdrolspelers hier niet kennen. Iedereen kent wel de belangrijkste gezichten uit de Tweede Kamer, maar niemand weet wie Europese Commissaris Cipriano, of Europese Commissaris Kallas, of Hans-Gert Pottering, de voorzitter van het EP is, om er een paar te noemen. Terwijl dat hier heel belangrijke mensen zijn. Maar als je op tv zijn hoofd laat zien, denbk ik niet dat er veel kijkers zullen zijn die denken: ‘ha, daar heb je Hans Gert Pottering, wat zal die vandaag gedaan hebben?’”

20:50 0:18 Beeld: Paul Sneijder, Wouter Bos in de Tweede Kamer, Hans Hoogervorst maakt kotsgebaar,41_{Paul Sneijder}

Audio: Paul Sneijder: “We zijn veel meer vertrouwd met de inner circle van het

Binnenhof, met de mensen die daar opereren en daar hun wissewasjes en hun clashjes en hun andere trammelant hebben en daar berichten we uiteraard meer over, want daar stem je naar je gevoel veel rechtstreekser op. Europa is wat dat betreft nog steeds een ver van mijn bed show.”

Audio: Jeroen van der Kris: “Dat is een soort paradox. Je kunt ze alleen maar bekend

maken als ze met hun kop op tv komen, maar ze komen niet met hun kop op tv. Dus waarom zou je er aandacht aan besteden?”

21:17 0:01 Fade in video en audio Beeld: Ruis

Audio: Ruis OPLOSSINGEN

21:18 0:10 Beeld: Titel: Het is duidelijk. De EU is ingewikkeld, saai en te traag voor 'nieuws.' Maar wat is er aan te doen?

Audio: gitaarmuziek Tracy Chapman – Telling Stories42_(gelooped)

fade out video en audio

Audio: Paul Sneijder: “Als je naar MTV en dat soort dingen kijkt, zie je wat voor snelheid

en dynamiek televisie moet hebben. Dat mist Europa nog voor een heel groot deel. Je moet die communicatie ook zien te vertalen naar de manier waarop mensen dingen willen zien op dit moment. Ik doe mijn best en onze redactie doet zijn best om daar vormen voor te vinden. Dat is de grote uitdaging, en dat geldt voor alle politiek en ingewikkelde onderwerpen: hoe kan je de beeldtaal....”

21:50 0:28 Ondergestoken audio: Paul Sneijder: “...vinden om te zorgen dat het overkomt.”

Beeld: kuikens, drie straatinterviews, kuikens43

Audio: NOS verslaggever: “Op straat tekenen we een vierkant van een meter bij een

meter. Hoeveel kippen mogen daarin worden gehouden? Vrouw: “Vier. Vier lijkt mij. Vijf hooguit.”

40_{Internet, diverse sites.}

(12)

Vrouw 2: “Nou, ik dat ze toch wel een stuk of zes, of misschien wel meer op een vierkante meter stoppen.”

Man: “Dan denk ik dat je d'r wel een stuk of vijftien hier kwijt kan.” Verslaggever: “Drieëntwintig vleeskuikens op een vierkante meter....”

fade out audio

22:18 0:20 Beeld: Loopje pluimveehouder44_{, Paul Sneijder}

Audio: Paul Sneijder: “Onze eerste doelstelling bij al onze berichtgeving is altijd: what’s in

it for Holland, waar gaat het in Nederland om, wat betekent dit ? Europese berichtgeving is niet voor Europa an sich. Het is altijd belangrijk wat het voor de lidstaten betekent. We proberen bij ieder onderwerp, of het nou om vis of over kippen of de Euro of over de dienstenrichtlijn gaat te vertalen naar Nederland.”

22:38 0:29 Beeld: Brechtje van de Moosdijk

Audio: Brechtje van de Moosdijk: “Ik denk dat het belangrijk is dat er een link met

Nederland is, het is niet verplicht. Maar wij hebben wel liever dat het een link heeft, bijvoorbeeld Europa gaat iets doen aan klimaatverandering. Dat raakt de burger want die ziet ook dat het in maart terrasjesweer is en dat soort verhalen maken wij. Als je een parlement dat wat beslist en d'r zitten wat mannen in grijze pakken, dat raakt de mensen niet. Dan gaan mensen even koffie zetten en zappen ze weg.”

Audio: Jeroen Reijnen: “Het zou goed zijn als er meer flexibiliteit komt. Het komt nu wel

eens voor dat we een verhaal hebben, maar dat er in Hilversum niet de mogelijkheden zijn om een cameraploeg te sturen. Je zou meer gebruik kunnen maken van een dienst hier die video's ter beschikking stelt voor Nederlandse media.”

23:34 0:19 Beeld: Raymond Frenken

Audio: Raymond Frenken: “De Haagse pers en Hilversum. Die vinden het natuurlijk

hartstikke leuk om in hun eigen achtertuin te werken. Die hebben er toch vrij veel moeite mee om die twee, drie uur naar Brussel te rijden en daar te kijken wat er speelt. Er gebeurt natuurlijk toch ook heel veel hier dat voor Nederland interessant is. Nederland is echt niet alleen maar een land dat zich achter de dijken verstopt.”

23:53 0:18 Beeld: zoom in Corien Wortmann-Kool

Audio: Corien Wortmann-Kool: “Ik denk toch vooral dat het aan onszelf ligt. De

onderwerpen zijn er. Die lenen zich er wel voor als je ze maar op een goede manier weet te verkopen, weet te brengen. Als je ook maar de onderwerpen weet te pakken die belangrijk zijn voor de burger, dan kan dat best.”

24:11 0:19 Beeld: Hans Dijkstal

Audio: Hans Dijkstal: “Europa gaat het heel moeilijk krijgen, want de uitbreiding, de

nogal vlugge ondoordachte uitbreiding, leidt tot een zwakker Europa. En een zwakker Europa is daarom natuurlijk minder machtsfactor en daarom minder belangrijk, dus ze zullen nog een hele klus krijgen om de Europese gedachte over het voetlicht te krijgen.” 24.30 0:28 Beeld: Jaques Wallage, kabinet in Tweede Kamer,45_{Jaques Wallage}

Audio: Jaques Wallage: “Het is de politiek die nagelaten heeft om van Europa een issue van vlees en bloed te maken en de media hebben dat ook niet gedaan..Maar als politici nalaten de revolutie die zich in Europa voltrekt als iets bijzonders en als iets belangrijks aan de man te brengen, dan kunnen de media af en toe wel es iets uit Brussel maken en uit het Parlement, maar die hebben dan dus geen voedsel om meer te doen dan af en toe gezeur over de bureaucratie in Brussel.”

24:58 0:15 Beeld: Hans Dijkstal

44_Ibidem.

(13)

Audio: Hans Dijkstal: “De politiek zou inderdaad zichzelf de gewetensvraag moeten

stellen of ze het niet meer over Europa zou moeten hebben. In velerlei opzichten is Europa heel belangrijk. Het krijgt in de politieke programma’s weinig aandacht. Het krijgt in de Kamer weinig aandacht. Het eerste wat de politiek zou moeten doen is het

onderwerp meer serieus nemen.”

25:13 0:09 Beeld: Carel Kuyl, poster Loesje met tekst: EUROPA IS BEST BELANGRIJK >>ALLE LANDEN VERENIGT U EEN BEETJE<<46

Audio: Carel Kuyl: “Je zal toch duidelijker moeten maken waarom Europa voor ons zo

belangrijk is. En dan niet met een slagzin op de proppen komen ‘Europa best belangrijk.” 25:22 0:23 Beeld: poster Loesje met tekst: EUROPA IS BEST BELANGRIJK >>ALLE LANDEN

VERENIGT U EEN BEETJE<<,47_{Carel Kuyl, fade in en out ruis in audio en video}

Audio: Ardy Stemerding: “Een tijdje geleden was er het idee om als tegenhanger van

Den Haag Vandaag een ‘Brussel Vandaag’ te beginnen. Wat vindt u van dat idee?” Carel Kuyl: “Ja, dat is een leuke gedacht van.... Het komt regelmatig op. Het zijn vooral Europarlementariërs die dat ideetje hebben om vanzelfsprekend wat meer aandacht te krijgen voor het werk wat ze doen.”

Muziek: Muziek: Eels – Novocaine for the soul48_(gelooped)

25:45 0:01 Beeld: Ruis

Audio: Ruis

25:45 0:21 Beeld: Paul Sneijder, fade in en out ruis in audio en video

Audio: Paul Sneijder: “Dat is de eeuwige vraag. Nee, ik vind niet eens dat er een Den

Haag Vandaag zou moeten zijn. Europese berichtgeving is onderdeel van de totale

berichtgeving die we doen. Het is geen reservaat waar je het in een apart hokje wegzet. En dan zet je het om half twaalf op dinsdag en dan kijkt er geen hond naar, behalve de mensen die het al weten.”

fade out muziek fade in ruis OUTRO

26:06 0:05 Beeld: Ruis

Audio: Ruis

TV gaat uit; fade to black

26:11 0:13 Beeld: zwart, fade in titel: Een documentaire van Ardy Stemerding en Jelmer Jansma, fade out titel

Audio: Muziek Europese volkslied49

46_{Archief Loesje, www.loesje.nl/schrijf/archief/2004/0406.pdf.} 47_Idem.

48_{Eels, Novocaine for the soul, 'Beautiful Freak' (Dreamworks, 1996).}

(14)

Toelichting

Voorafgaand aan het scenario en de wetenschappelijke verantwoording van de documentaire RUIS, waarin wordt onderzocht wat de oorzaken en gevolgen zijn van de geringe aandacht voor de EU op televisie, volgt eerst een korte toelichting bij de documentaire en het scenario. Hierin staat beschreven waarom bepaalde inhoudelijke keuzes zijn gemaakt en hoe het scenario tot stand is gekomen.

Allereerst iets over de vorm. Er is gekozen voor een televisiedocumentaire, omdat het de hoofdvraag van de documentaire uitsluitend gericht is op het medium televisie. Om voorbeelden te kunnen laten zien uit de televisiejournaals, moest de audio-visuele vorm worden gekozen. Bovendien vormt het medium televisie een uitdaging: is het mogelijk om in een klein half uur op een aantrekkelijke en onderhoudende manier de problematiek rond de EU op televisie te analyseren?

De titel is gekozen deels aan de hand van de stijl van de documentaire en deels als referentie aan de problematiek: het medium televisie zorgt voor de 'ruis' tussen de zender (de EU) en de ontvanger van het nieuws (de kijker.) De kenmerken en wetten van de televisie (televisielogica) verstoren voor een deel de informatieoverdracht. Daarnaast zijn zowel de intro als de outro van de documentaire en de overgangen tussen de onderwerpen voorzien van ruis als stijlelement.

(15)

Publiek

De doelgroep waarvoor Ruis gemaakt is, kan worden omschreven als iedereen die in de journalistiek werkzaam is en iedereen die in de EU is geïnteresseerd of er werkzaam is. De documentaire leent zich niet per se voor uitzending op televisie, omdat het onderwerp waarschijnlijk niet aansprekend genoeg is voor een massapubliek. We geloven wel dat RUIS geschikt is voor uitzending op een digitaal themakanaal, bijvoorbeeld EUX.tv, dat specifiek over de EU gaat.

Opbouw

Het intro (0:00 – 0:55) dient enerzijds als teaser, maar ook als impressie van de hoeveelheid berichtgeving over de EU tegenover de hoeveelheid berichtgeving over Den Haag. De 'Haagse' fragmenten gekozen om aan te geven aan welke, soms pietluttige, nationale onderwerpen de media aandacht besteden. Zo zien we Alexander Pechtold die spreekt ook over zijn conflict(je) met Lousewies van der Laan over Uruzgan, de aankondiging van de Algemene Beschouwingen, Balkenende die handen schudt en Balkenende die uit een hybride BMW stapt.

Vervolgens (0:55-3.27) wordt met behulp van een voice-over aangegeven dat er weinig over de EU wordt bericht in de journaals en waarom berichtgeving over de EU belangrijk is. De VO wordt afgewisseld met korte sound-bites van de actoren die als inleiding tot de problemen rond berichtgeving over de EU op televisie dienen. De quote van Robert Entman geeft duidelijk aan waarom het belangrijk is dat er op TV wordt bericht over de EU. Het verhaal van Jeroen Reijnen is illustratief voor de manier waarop door sommige televisiejournalisten wordt gedacht over de EU.

Vanaf 3.27 is getracht de factoren bloot te leggen die het moeilijk maken om EU-nieuws te vertalen naar de beeldbuis. Ten eerste wordt het belang van de EU geschetst (3.27- 4.43), dit om na te gaan hoe de betrokken journalisten de macht van de EU beoordelen. Vanaf 4.43 vragen we ons af waarom RTL geen correspondent heeft in Brussel, terwijl zojuist is geconstateerd dat de EU wel degelijk erg belangrijk is. Brechtje van de Moosdijk van RTL krijgt de gelegenheid deze keuze toe te lichten. In hetzelfde blokje wordt ter vergelijking de vraag aan NOVA-hoofdredacteur Carel Kuyl voorgelegd hoeveel aandacht zijn rubriek aan de EU besteedt.

Tussen 6.06 en 8:57 wordt de vraag beantwoord wat de gevolgen zijn van de geringe berichtgeving: Nederlandse politici krijgen de mogelijkheid meer aandacht naar zichzelf toe te trekken en 'Brussel' de schuld te geven van impopulaire beslissingen, er ontstaat een negatieve aandacht als gevolg van een gebrek aan informatie en het debat wordt volgens Corien Wortmann-Kool de kop in gedrukt, omdat de journalistiek moeite heeft nuance in de berichtgeving aan te brengen.

(16)

Vanuit dit voorbeeld gaan we vloeiend over naar een belangrijke factor in de beperkte berichtgeving over de EU: de complexiteit. Alle actoren erkennen dat Brussels nieuws ingewikkeld is en daardoor moeilijk voor televisie. Aan het eind van het blok (op 13.10) geeft Jeroen van de Kris met een mooie anekdote aan dat de complexiteit en omvang van de EU hem en zijn collega's het werken behoorlijk lastig maakt.

Tussen 13.10 en 15.23 wordt duidelijk hoezeer de trage besluitvorming in Brussel journalisten voor problemen stelt. Zo blijkt het voor de journalistiek lastig het juiste moment te kiezen om te berichten over een besluit en is ook het bepalen of Nederland in de toekomst daadwerkelijk met een bepaalde richtlijn te maken zal krijgen niet eenvoudig.

Op 15.23 is gekozen om geen titel in beeld te brengen met het volgende onderwerp, omdat Jeroen van de Kris het zelf prachtig introduceert. Dit blokje illustreert wat de beleefde omgangsvormen in Brussel betekenen voor de berichtgeving: het leidt tot weinig spannende televisie.

Vervolgens wordt de vraag beantwoord of Brusselse politici voldoende media-geniek zijn voor televisie. Dit is het enige punt in de documentaire waarover de actoren zeer van mening verschillen. Op 17.43 wordt met behulp van een voorbeeld getoond hoezeer Europese politici hun best doen om media-aandacht te krijgen: een vrij knullig filmpje van een Europarlementariër dat is meegestuurd met een persbericht. Daarna gooit Carel Kuyl de knuppel in het hoenderhok door te beweren dat Europese politici eigenlijk tweede-rangs politici zijn. Uiteraard is Corien Wortman-Kool het hier niet mee eens. Dit blok eindigt met een lastige paradox: Europese politici komen zelden op tv, omdat niemand ze kent, maar juist daardoor blijven ze ook onbekend.

(17)

Scenario

Het scenario is de schriftelijke weergave van de documentaire. Alle beelden, audio en de letterlijke weergave van de uitgesproken quotes zijn hierin verwerkt, alsmede de overgangen van audio in video. Bij elk fragment is de tijdcode en de duur van het fragment weergegeven. De overgangen zijn in het grijs weergegeven. Alle beelden zijn geannoteerd, behalve de beelden die we zelf hebben gedraaid. Als er en sequentie van beelden is van dezelfde bron, zijn deze onderstreept en gezamenlijk onder een voetnoot geplaatst.

(18)

Wetenschappelijke verantwoording

Ruis gaat over de vraag waarom de Europese Unie zo weinig op televisie komt. De EU is de afgelopen

tijd onmiskenbaar belangrijker geworden voor de Nederlandse burger. Toch bestond tussen februari en december 2000 slechts vijf procent van het politieke nieuws in het RTL Nieuws en het NOS Journaal uit nieuws over de EU.50_{Personen die (in)direct bij het nieuws over de EU betrokken zijn laten in ‘Ruis’}

hun licht schijnen over de huidige berichtgeving over de EU en de mogelijke oorzaken voor de geringe berichtgeving (de ruis). Ze vertellen eveneens hoe zij denken dat de politiek en de journalistiek zich moet aanpassen om meer televisienieuws te genereren over het onderwerp EU.

Het belang van de EU op televisie

In het eerste deel van de documentaire wordt aan de hand van interviews een beeld van het belang van de EU geschetst en gekeken wat journalisten met de EU als nieuwsonderwerp doen. Aan de ene kant wordt zo duidelijk welke importantie aan de EU wordt toegeschreven en aan de andere kant welk belang aan het onderwerp wordt gegeven op televisie.

Weinig EU op tv

In het algemeen is politiek sinds 2002, na de journalistiek minder interessante Paarse jaren, weer het gesprek van de dag. De moord op Pim Fortuyn, de opkomst en ondergang van de LPF en de drie kabinetten Balkenende in vier jaar hebben de politiek weer ‘spannend’ gemaakt. Bij het niveau van het vele politieke nieuws sinds 2002 zijn echter vraagtekens te zetten. Het waren vooral ruzies tussen en binnen de nieuwe partijen die veel media-aandacht genereerden. Volgens media-hoogleraar Jan Kleinnijenhuis deed al deze negatieve berichtgeving het aanzien van de politiek weinig goed. Kleinijenhuis: ‘het is (…) een misvatting te menen dat “de media”, waarin deze conflicten worden geëtaleerd, ze ook veroorzaakt hebben. Nieuwsbeluste politici moeten de hand in eigen boezem steken.”51

Andersom uiten politici ook kritiek op de media. Hans Dijkstal bekritiseerde de media, die zich meer en meer op incidenten, personen en emoties zouden richten.52_{Ook ex-minister Donner van}

Justitie liet zich niet onbetuigd: ‘er zullen (…) altijd wel ijverige journalisten en media te vinden zijn, die kritiek zien als nieuws, die iedere andere mening zien als wijsheid en parels van diepzinnig inzicht, en die ieder afwikend politiek geluid zien als een potentiële kabinetscrisis.’53_{De aanzwellende kritiek dat de}

50_{Jochen Peter en C1aes H. De Vreese. ‘In Search of Europe: A Cross-Nationa1 Comparative Study of the}

European Union in National Television News.’ Harvard International Journal of Press&Politics 9 (2004) 4:13.

51_{Marjan Agerbeek, ‘Mediamacht.’ Trouw, 1 februari 2006.}

52_{Kees Brants, ‘Opgejaagd door Cerberus’, in: Journalistieke cultuur in Nederland, red. Jo Bardoel, Chris Vos, Frank}

van Vree en Huub Wijfjes (Amsterdam: Amsterdam University Press, 2002) 84.

(19)

politiek dankzij de media ‘versoapt’ ten spijt: de Haagse politiek lééft onder de Nederlandse bevolking. De Brusselse politiek lijkt echter niet te leven onder de Nederlandse bevolking. Een meerderheid van de Nederlanders voelt zich niet goed geïnformeerd over de EU (slechts 21 procent van de Nederlanders voelt zich (zeer) geïnformeerd over de EU, tegenover 53 procent als het gaat om de Nederlandse politiek54_{). De opkomst bij Europese verkiezingen is bovendien laag. Deze twee}

constateringen hebben veel met elkaar te maken: Pippa Norris heeft een positief verband aangetoond tussen de hoeveelheid informatie die burgers hebben over Europese verkiezingen en de kans dat ze gaan stemmen.55_{De relatief geringe kennis van de Nederlandse burger over de EU lijkt niet op}

desinteresse te wijzen: volgens de Eurobarometer van juni 2006 vindt een meerderheid van de Nederlanders (55%) dat er te weinig berichtgeving over de Europese Unie op de televisie is. Kwantitatief onderzoek tussen februari en december 2000 toonde aan dat gemiddeld vijf procent van het politieke nieuws in het RTL Nieuws en het NOS Journaal bestond uit nieuws over de EU. 56

Hetzelfde onderzoek wees uit dat rond een Europese topontmoeting dat percentage steeg naar tien procent.. Toch gebruikte ‘voor het zoeken van informatie over de Europese Unie, haar beleid en haar instellingen’ 71 % van het Nederlandse publiek de televisie.57

De relatief geringe hoeveelheid Europees nieuws en de vraag van Nederlanders naar meer EU-nieuws vormen een curieuze situatie in een land waar de media fel concurreren en dus steeds meer aan de wensen van de kijker willen voldoen. Deze observatie impliceert een dieper liggend probleem ten aanzien van EU-nieuws op TV. Immers, als er vraag is naar bepaalde informatie wordt die, volgens de wetten van de markt, doorgaans simpelweg geboden.

De persgemeenschap

In 2004 werkten in Brussel 929 journalisten uit 65 landen. Ongeveer driekwart daarvan werkt voor landen binnen de EU. Vier procent van de journalisten (37 in totaal) is afkomstig uit Nederland. Hiermee neemt Nederland de zevende plaats in op de lijst van het aantal correspondenten per EU-land. Ten opzichte van 1999/2000 is het aantal Nederlandse journalisten licht gegroeid.58

Dagbladjournalisten zijn in Brussel in de meerderheid. De audiovisuele pers maakt ongeveer een kwart uit van de gehele persgemeenschap. 59_{De televisievertegenwoordiging van Nederland haalt het kwart}

niet. Wat de Nederlandse televisie betreft heeft alleen de NOS een redactie in Brussel. RTL is er niet

54_{Ministerie van Buitenlandse Zaken, Eindrapport nederlandineuropa.nl, mei, 2006.}

http://www.nederlandineuropa.nl/pdf/NEDERLANDINEUROPA_rapport.pdf, 32.

55_{Pippa Norris, A Virtuous Cirle: Political Communications in Postindustrial Societies (Cambridge: Cambridge}

University Press, 2000) 261.

56_{Jochen Peter en C1aes H. De Vreese. ‘In Search of Europe: A Cross-Nationa1 Comparative Study of the}

European Union in National Television News.’ Harvard International Journal of Press&Politics 9 (2004) 4:13.

57_{Eurobarometer 65, 27 juni 2006, 10.}

58_{Karin Raeymaeckers et al., ‘Reporting the European Union: An analysis of the Brussels press corps and the}

mechanisms influencing the news flow’, Journalism Practice 1, (2007) 1: 104-107. De schrijvers ontlenen de informatie aan interne documenten van de Europese Commissie.

(20)

vast gestationeerd, maar gaat alleen bij gelegenheid naar Brussel. Wel heeft RTL een contact dat op verzoek beeld kan leveren.60

De NOS heeft geen ‘Brusselse’ equivalent van haar Haagse redactie. In Nederland valt de afdeling ‘EU’ onder de verantwoordelijkheid van de buitenlandredactie. De onderwerpen worden doorgaans gemaakt door de vertegenwoordigers van de NOS in Brussel. Hier werkt een vast team van zes journalisten. Ter vergelijking: in Den Haag werken 30 journalisten op de redactie van de NOS. Uit twee interne beleidsnota van NOS-hoofdredacteur Hans Laroes is iets op te maken over de houding ten opzichte van het onderwerp EU. Laroes stelt in 2003: ‘(…) eigenlijk bestaat Nederland niet echt meer als een politieke eenheid.’ Hij concludeert dat ‘veel van de besluitvormende macht is overgeheveld naar de Europese Commissie.’ De hoofdredacteur voegt daaraan toe dat die commissie ‘slechts zeer onvolledig wordt gecontroleerd.’61_{Daar ligt volgens Laroes ook een rol voor de NOS: ‘De}

besluitvormingsprocessen in de hoofdstad van Europa vergen nauwe controle en rapportage.’62_Daartoe

moet ook ‘met Brussel (…) het overleg over te maken verhalen’63_{worden aangehaald.}

In 2006 verschijnt de tweede nota van Laroes. Over de Europaberichtgeving is hij niet tevreden. De NOS moet de slagkracht van de EU niet alleen erkennen, maar ‘er ook naar handelen.’ De oplossing ziet hij in het wijzigen van de attitude: ‘we moeten vanaf een zekere afstand naar maatschappelijke ontwikkelingen kunnen kijken, los van het nieuws van de dag.’ 64_{Wat betreft de}

organisatie van de redactie in Brussel moeten er ‘meer dwarsverbanden met de andere redacties’ komen. 65_{Daardoor zou er volgens Laroes meer berichtgeving over Europa gegenereerd kunnen}

worden. Wat betreft de economieredactie gaat hij daar dieper op in. Vooruitlopend op de verbetering vindt hij dat de NOS het volgende in gedachte moet houden: ‘Hoe dragen we bij aan een intense discussie over de kwaliteit van de Nederlandse economie in een groter Europees verband, dat mooie plannen had in z’n Lissabonagenda, maar weinig tot stand ziet komen? Wat is de Europese kracht op wereldschaal (…)?’66

RTL beschikt niet over een Brusselse redactie. Ook bij RTL valt het EU-nieuws onder de buitenlandredactie. Men werkt met een stringer die op verzoek beeld kan schieten bij onderwerpen die vanuit Hilversum of Berlijn worden aangedragen. Wanneer zich in Brussel iets belangrijks afspeelt, wordt een redacteur of verslaggever van de Haagse redactie naar België gestuurd. De nadruk wat betreft de Europa-verslaggeving ligt bij RTL Duitsland, waar correspondent Jeroen Akkermans gestationeerd is. Met het oog op de uitbreiding van Europa in het oosten is hij als correspondent ook af en toe met het onderwerp bezig.67

60_{Interview met Brechtje van de Moosdijk, Chef buitenland RTL Nieuws, 3-4-2007.}

61_{Hoofdredactie NOS Journaal, Ten Aanval. ‘All the news that’s fit to broadcast…’ (2003) 14.} 62_{Idem, 16.}

63_{Idem, 28.}

64_{Hoofdredactie NOS Journaal, Hooggeëerd Publiek! (2006), 18.} 65_{Idem, 51.}

66_{Idem, 52.}

(21)

De geringe berichtgeving over de EU heeft de bestuurders te hebben verontrust. Binnen de EU worden daarom beelden beschikbaar gesteld. Om het werk van televisiejournalisten niet te moeilijk te maken kunnen die beelden verkregen worden via ‘The Audiovisual Unit’ van het Europees Parlement. ‘The Audiovisual Unit’s ongoing concern is to provide journalists […] with the very best service for coverage of European news.’68_{Alles wordt geprobeerd om televisienieuws over het EP te}

genereren. De Unit biedt gratis cameraploegen en studio’s aan, helpt bij montage en geeft toegang tot beelden. De plenaire vergaderingen worden via internet in alle talen van de EU uitgezonden en er is een mediatheek waar gratis rechtenvrije beelden besteld kunnen worden. Tevens is The Audiovisual Unit verantwoordelijk voor Europe by Satellite, het persbureau van de gehele EU. EbS levert veelal live beelden van vergaderingen en persconferenties en is voornamelijk bedoeld als feed voor nationale tv-zenders, maar is ook via satelliet te bekijken. Journalisten kunnen via het voorlichtingsbureau van het EP in Den Haag zelfs een tegemoetkoming krijgen in de reis- en verblijfskosten als zij afreizen naar België om daar het nieuws te verslaan.

Het actieve mediabeleid vanuit de EU resulteert vooralsnog niet in ruime aandacht van de pers op televisie. Mogelijk heeft dat te maken met het gegeven dat het voor ieder journalist in Brussel lastig is om op de een of andere manier het nieuws over EU vertalen naar voor het publiek behapbare proporties. Televisiemakers moeten de informatie geschikt maken voor televisie. Mogelijk beïnvloeden de kenmerken van tv de mate van berichtgeving. Andere factoren die de journalist in ieder geval beïnvloeden zijn de houding van het publiek en de nationale politiek tegenover Europa en de samenwerking met de redactie in het thuisland.69

Oorzaken van de geringe media-aandacht

Na een beeld te hebben geschetst van het toegenomen belang van de EU enerzijds en de geringe berichtgeving over het onderwerp anderzijds, wordt in het tweede deel van de documentaire nagegaan in hoeverre de oorzaken die in de scriptie zijn gevonden in de praktijk (h)erkend worden. Ook wordt bekeken of er andere oorzaken te vinden zijn. De nadruk ligt echter op de in de scriptie beschreven kenmerken van de televisielogica, welke worden getoetst aan de realiteit.

De televisielogica

Een verklaring voor de geringe hoeveelheid EU-nieuws op televisie is volgens de scriptie (in ieder geval) deels te vinden in de specifieke eigenschappen van het medium televisie. Om de rol van de televisie in de tweede helft van de twintigste eeuw in een sociologisch kader te kunnen plaatsen, werd in 1979 de term ‘medialogica’ geïntroduceerd door Altheide en Snow. Voor televisie betekent die logica dat de vorm de inhoud sterk beïnvloed, en, volgens de meest recente studies, zelfs overheerst en

(22)

bepaalt.70_{In de scriptie worden zeven kenmerken van de televisielogica onderscheiden. Deze}

kenmerken zijn sterk met elkaar verbonden en overlappen elkaar.

Het eerste kenmerk, de unieke representatie van de werkelijkheid, is een belangrijke onderscheidende factor van televisie ten opzichte van bijvoorbeeld krant of radio. Hoewel alle media andere methoden hanteren om de realiteit aan het publiek te tonen en tevens inherent een eigen werkelijkheid scheppen, is de manier waarop televisie dat doet sterk afwijkend. Het eerste kenmerk hangt sterk samen met het tweede, namelijk de centrale rol van beeld als onderscheidende eigenschap van televisie. De kenmerken drie, vier, vijf en zes, te weten: het gebruik van narratieve structuren, soundbites, framing, en symboliek, zijn ook in sterke mate televisie-eigen. Het zevende kenmerk is de voorkeur voor personen en emotie. Tezamen bepalen deze zeven kenmerken voor een groot deel wat we zien en hoe de kijker nieuws krijgt voorgeschoteld. In het theoretische kader dat in de scriptie is geschetst, bleken een aantal kenmerken van de EU zich slecht te verhouden tot de kenmerken van de televisielogica. Die theoretische problemen zijn voorgelegd aan de geïnterviewden.

De complexiteit van de EU is een eerste mogelijke belemmering. In tegenstelling tot bijvoorbeeld Nederland, waar het kabinet en de Tweede Kamer op een betrekkelijk overzichtelijke wijze een wet opstellen, waarna de Eerste Kamer er over moet beslissen, vindt in Brussel een langdurig en ingewikkeld heen-en-weer plaats tussen de Europese Commissie, de Raad van de Europese Unie en het Europees Parlement. In het proces van omzetting van de werkelijkheid naar de televisiewerkelijkheid treedt hoe dan ook simplificatie op. Als een onderwerp heel complex is, is het waarschijnlijk lastiger om te simplificeren. Dit is voorgelegd aan de geïnterviewden. Van een orgaan met veel invloed wordt vaker iets op televisie getoond dan van een minder machtige instelling. Over de macht van de EU bestaat nogal wat discussie. In de documentaire is gekeken hoe de betrokkenen staan tegenover de macht van de EU.

In de saaiheid van vergaderzalen onderscheidt de EU zich niet van andere politieke centra op het gebied van beeld, maar de sfeer waarin gedebatteerd wordt is wel aanmerkelijk kalmer dan in bijvoorbeeld de Nederlandse politiek. Een heftige ruzie levert over het algemeen spannendere beelden op dan een diplomatiek overleg. De verscheidenheid in nationaliteiten dwingt de EU tot beleefdheid in de debatten. Ook probeert men, ondanks het complexe besluitvormingsmodel, tot beslissingen te komen. Hierbij neigen de politici naar consensus. Spannende beelden levert dat niet op. In de documentaire wordt gekeken of dit in de praktijk ook een barrière vormt bij het verbeelden van de Europese politiek.

Journalisten maken in reportages veelal gebruik van de verhalende vorm: een news story, compleet met een inleiding, een kern en een slot. Het EP leent zich hier in theorie slecht voor. De oorzaak daarvan ligt in de trage besluitvorming. Het wetgevende proces in Brussel, waarvan het

70_{Huub Wijfjes, ‘Vorm of vent’, in Kossmann Instituut: benaderingen van de geschiedenis van politiek,red. Gerrit}

(23)

Europees Parlement deel uitmaakt, is een langdurig proces. Bovendien gaat het om kaderwetgeving, waarvan de daadwerkelijke implementatie in de lidstaten pas jaren later plaatsvindt. Het gebruik van de verhalende vorm gaat vaak ten koste van de context. Lange termijn gevolgen worden daarbij vaak niet vermeld. Bij de beslissingen binnen de EU is de context juist heel belangrijk. Als die niet vermeld kan worden staat dat mogelijk de berichtgeving an sich in de weg.

Aan personen is binnen het EP geen gebrek. Aan de randvoorwaarde voor het opnemen van een soundbite in een item over het EP wordt daarmee voldaan. De wetgeving in het EP is echter complex, wat betekend dat de journalist relatief veel uit te leggen heeft in een item. De parlementariër die de gelegenheid krijgt een reactie te geven zal dus in erg korte tijd (gemiddelde soundbite in een nieuwsitem in 1998: 12 seconden) in heldere bewoordingen iets interessants moeten kunnen zeggen over een moeilijk onderwerp. Dat zijn geen gunstige omstandigheden, zeker niet als daarbij in ogenschouw wordt genomen dat de soundbites van politici steeds korter werden in de afgelopen decennia ten gunste van een meer prominente rol van journalisten.

Naast de problemen die de ingewikkelde besluitvorming oplevert voor Europese actoren in items voor het nieuws, spelen andere complicerende factoren mee. Zo zijn Europese parlementariërs zijn niet bijzonder bekend in Nederland, hoogstwaarschijnlijk juist vanwege de geringe media aandacht voor de EU. De vele nationaliteiten en talen in de EU zal ook eerder minder dan meer aansprekend zijn voor Nederlandse TV-journalisten die een quote willen halen. Burgers zijn bovendien niet te spreken over de manier waarop Europese politici communiceren. Uit onderzoek van Gallup over de opvattingen van burgers over de EU blijkt dat, naast de interne complexiteit, de Brusselse politici ook extern ‘too complex’ en zelfs ‘mysterious’ communiceren.71_{De taal die parlementariërs gebruiken blijkt}

een barrière te zijn voor dialoog met het electoraat. In de documentaire wordt gekeken of onbekende politici die matig spreken over ingewikkelde onderwerpen inderdaad een belemmering vormen voor berichtgeving op televisie.

In het EP worden de meeste debatten niet plenair gevoerd, maar in de parlementaire commissies. In deze commissies zitten de specialisten van de Europese fracties, waardoor het debat snel technisch en ingewikkeld wordt. ’ Meeslepende debatten over heikele kwesties, bijvoorbeeld in de Tweede Kamer over het Nederlanderschap van Ayaan Hirsi Ali in , ontbreken vrijwel in het EP. Juist daaraan is volgens de televisielogica behoefte. Ook het ontbreken van conflicten is de betrokkenen voorgelegd.

Oplossingen

In het derde en laatste deel van de documentaire wordt de geïnterviewden de gelegenheid gegeven een oplossing aan te dragen voor de geringe media-aandacht voor de EU. Als de EU vaker op televisie moet

71_{The Gallup Organisation Europe, Can EU hear me? Interim Report, 2004.}

(24)