DE VIJFTIGSTE MEIDAG
• Het is dit jaar de vijftigste maal. dat de arbeidersklasse van alle landen de Eerste Mei viert - in de volle vrijheid van het socialisme, zoals in de Sowjet-Unie, onder de steeds meer beknotte mogelijkheden van de burgerlijke democratie, of in de diepe illegaliteit van de landen, waar het fascisme of de militaire dictatuur heersen.
De eerste Mei-dag in 1891 werd gevierd onder de leuze van de acht-uren-dag; de demonstraties van de Eerste Mei hebben bovendien altijd gestaan in het teken van de strijd voor het socialisme en van de strijd voor de vrede.
De eerste demonstraties op de Eerste Mei vielen samen met een snelle g_roei van de socialistische arbeidersbeweging; de partijen namen toe in ledental en invloed, in het ene land na het andere ontstond een socialistische beweging; de grote verwarring van richtingen en stromingen, die tevoren had bestaan, maakte plaats voor de over- heersende invloed van het Marxisme onder de socialisten van de voor- naamste landen. Karl Marx was gestorven, maar zijn grote vriend en medewerker, Friedrich Engels, begroette het Mei-feest als de aan- kondiging van de overwinning van het proletariaat in zijn strijd tegen de heersende klasse.
Sindsdien zijn vijftig jaar voorbij gegaan; onder welke omstandig- heden gaan wij thans opnieuw een Meidag van strijd en hoop tegemoet?
De eenheid van de socialistische beweging, die omstreeks 1890 bereikt scheen, borg nieuwe scheuring en splitsing in zich. Twee richtingen ontwikkelden zich onder de socialisten, de revolutionaire, die trouw bleef aan het Marxisme en die dit verder ontwikkelde, en de reformistische, die water in de socialistische wijn deed en de duur- zame belangen van de arbeidersklasse verwaarloosde ten behoeve van een tijdelijk of slechts schijnbaar voordeel.
De geschiedenis is de grote leermeester, en de les van de geschiedenis van deze 50 jaar luidt:
Waar de arbeidersklasse de leer van het revolutionaire Marxisme heeft gevolgd, daar heeft zij overwonnen -
waar zij in meerderheid de leiding van het reformisme heeft aan- vaard, daar rheeft zij de vreselijkste en smadelijkste nederlagen geleden.
Het proletariaat heeft overwonnen in de Sowjet-Unie, dank zij de leiding van een Marxistische partij die, voorgegaan door Lenin en Stalin, het Marxisme niet alleen tegen de reformistische vervalsingen verdedigd, maar ook onder de omstandigheden van een nieuw tijdperk
VIJFTIGSTE MEIDAG
op scheppende wijze verder ontwikkeld heeft. Het Marxisme heeft de proef van de Russische revolutie, van de burgeroorlog en van de opbouw van het socialisme doorstaan, het heeft de arbeidersklasse op een zesde deel van de wereld de overwinning gegeven, in een machtige socialistische staat, die voor de geschiedenis van de 20e eeuw van doorslaggevende betekenis is geweest en nog zijn zal.
Het reformisme daarentegen, heeft getoond, dat het de arbeiders- beweging te gronde richt, overal waar het zidh van haar organisaties meester maakt. Het reformisme werd door de meerderheid van de arbeidersklasse gevolgd in Duitsland, in Oostenrijk, in T sjecho- Slowakije, in Italië en Denemarken; in al die landen is de arbeiders- beweging door het fascisme neergeslagen en in de illegaliteit ge- drongen. Het reformisme heeft de arbeidersbeweging van Engeland, Frankrijk en andere landen tot een werktuig in handen van een imperialistische bourgeoisie gemaakt.
De val van het reformisme, werd bezegeld door zijn houding tijdens de eerste imperialistische wereldoorlog: zijn houding, nu een tweede imperialistische oorlog is uitgebroken, is no(;! schandelijker.
Wat is er geworden van de leuzen, waaronder het eerste Mei-feest gevierd werd?
De acht-urendag was een van de gewichtigste hervormingen, die de arbeiderS'beweging in alle landen vooraan stelde op haar program van eisen. In de Sowjet-Unie is deze maatregel niet slechts ingevoerd, maar reeds lang achterhaald; daar geldt voor de overgrote meerderheid de 7-urendag, voor de jeugdige arbeiders de 6-urendag.
Maar in kapitalistische landen, zoals Frankrijk en Engeland, om van de fascistische nog te zwijgen, is de 8-urendag opnieuw door werkdagen van 10 en meer uren vervangen.
De Eerste J\1ei was een dag van strijd voor de vrede. Maar in het ene kapitalistische land na het andere zijn de werkers in een gruwzame oorlog gestort, voor belangen, die hun volkomen vreemd zijn, onder voorwendsels, even leugenachtig, als die van vijf-en-twintig jaar ge- leden.
In de Sowjet-Unie daarentegen, heerst de vrede, verkregen door een wijze en krachtige politiek; het land van het socialisme laat zich niet misbruiken voor imperialistische doeleinden, het versterkt zichzelf terwijl de kapitalistische wereld zichzelf verscheurt, het heeft een dam opgeworpen tegen de verdere uitbreiding van de oorlog in het Oosten van ons werelddeel..
VIJFTIGSTE MEIDAG En de strijd voor het socialisme?
Wij zeiden het reeds: onder leiding van de Communistische Partij van de Sowjet-Unie heeft het socialisme overwonnen; waar het refor- misme de overhand had, daar heerst de kapitalistische dictatuur in fascistische of reactionaire vormen, daar worden de rechten en vrijheden van de burgerlijke democratie, die de volksmassa's in lange strijd veroverd hebben, afgebroken of bedreigd.
De Nederlandse arbeidersklasse gaat deze Mei-dag onder bijzonder ernstige omstandigheden tegemoet.
Terwijl er voor het eerst een regerings-coalitie tot stand is gekomen tussen burgerlijke partijen en sociaal-democratie, zien wij als resultaat hiervan, geen verbetering, maar een verslechtering van de toestand, waarin de volksmassa's zich bevinden. De prijzen stijgen, de werk- loosheid blijft groot, ·honderdduizenden zijn gemobiliseerd. andere tienduizenden uit hun gezin gerukt en voor een hongerloon aan het werk gezet in de werkverschaffingen.
Het gevaar voor Nederland om in de oorlog meegesleept te worden, was nooit zo dreigend als nu. In deze oorlog van Engeland en Frankrijk tegen hun "gevaarlijke concurrent" Duitsland, stellen de heersers in Londen en Parijs zich ten doel, het terrein van de strijd zoveel mogelijk uit te breiden. Zij zijn er niet in geslaagd, de oorlog tussen Duitsland en de Sowjet-Unie, waarop zij gehoopt hadden, te doen ontbranden;
hun pogingen, om door hun •zogenaamde hulp aan Finland, in Scandinavië een nieuw front te doen ontstaan tegen Duitsland, en op die manier de Sowjet-Unie toch nog in de oorlog mee te slepen, zijn eveneens mislukt; maar thans zijn zij er in geslaagd, door de schending van de Noorse neutrahteit, de Duitse bezetting van Dene- marken en Noorwegen uit te lokken.
De wolken trekken ook in het Oosten samen. Door de verklaringen van Japanse, Amerikaanse en Australische ministers is het vraagstuk van het bezit van Indonesië officieel aan de orde gesteld.
De Nederlandse heersende klasse heeft evenzeer haar imperialistische belangen, als de Engelse, de Duitse of de Japanse; zij maakt zich op, om deze belangen tot elke prijs te handhaven. Dat is de betekenis van de noodlottige Vlootwet, die men in deze dagen door de Indische Volksraad en het Nederlandse parlement wil jagen, en die bij aan- neming ten gevolge kan hebben, dat Nederland in alle oorlogen van het Verre Oosten verwikkeld wordt.
Reeds vindt het drijven, om Nederland tot gevechtsterrein te maken,
VIJFTIGSTE MEIDAG
2ÓO
hulp en steun bij groepen en personen in Nederland zelf.
Het voorbeeld van Noorwegen stelt ons voor ogen, op welk een sluwe wijze de neutraliteit ondermijnd kan worden, om kleine volkeren voor een grote imperialistische macht de kastanjes uit het vuur te laten halen. In het "Rode Noorwegen" en in het "Rode Denemarken" hebben de sociaal-democratische leiders zich, mèt hun bourgeoisie, aangesloten bij het Engelse, respectievelijk het Duitse imperialisme l
De burgerlijke democratie in Nederland wordt stuk voor stuk aan- getast. Het laatste voorbeeld is de invoering van de Staat van Beleg in het gehele land, wat de vestiging van een militaire dictatuur van de ene dag op de andere mogelijk maakt. Onder schoon-klinkende voorwendsels wordt de ene aanslag na de andere ondernomen op de vrijheid van vergadering, de vrijheid van demonstratie, de vrijheid van drukpers.
Het kapitalistische stelsel bevindt zich in het tijdperk van zijn crisis en zijn ondergang. De thans uitgebroken oorlog heeft deze crisis opnieuw verscherpt. De kapitalistische machten zoeken een uit- weg op kosten van de volksmassa' s, die zich meer en meer herinneren, hoe het Russische volk in 1917 uit deze crisis zijn eigen uitweg heeft gebaand, door de omverwerping van het kapitalisme. Er zal geen duurzame vrede zijn, zolang het kapitalistische stelsel blijft bestaan.
De kleinere en zwakkere volken zullen de speelbal en het slachtoffer van de grote imperialistische machten blijven, zolang het imperialisme vijf zesden van de wereld blijft beheersen. De arbeidersklasse zal haar historische taak niet kunnen vervullen, zolang zij de reformistische leiders niet van zich afschudt, zolang zij niet het eenheidsfront van onderop vormt.
In de strijd tegen het imperialistische kapitalisme hebben de werkers van de gehele wereld hun steunpunt en hun voorbeeld in de Sowjet- Unie, die haar eigen zelfstandige vredespolitiek voert, die zich niet laat
misbruiken voor imperialistische belangen, maar zichzelf, en daarmee het socialisme in de gehele wereld versterkt.
Ondanks alle onderdrukking, ondanks alle imperialistische drei- gingen, zal de Eerste Mei van het jaar 1940 een dag van strijd voor de vrede, tegen imperialisme en kapitalisme, een dag van strijd tegen de reformistische invloed onder de arbeidersklasse, een dag van strijd voor het socialisme zijn T
ACHT MAANDEN
IMPERIALISTISCHE OORLOG
Sinds het begin van de tweede imperialistische oorlog in Europa is meer dan een half jaar voorhij gegaan. Maar de werkelijke krijgs- verrichtingen zijn eigenlijk nog niet begonnen. Aan het Westelijk
front, waar de voornaamste bewapende strijdkrachten der oorlog- voerende staten tegenover elkaar staan, is de toestand onveranderd.
Terwijl de toestand aan de fronten onveranderd is, deed de oorlog :zich in het achterland van het begin af aan met huitengewone kracht voelen. De sociaal-economische gevolgen van de oorlog, de chaos in het gehele economische leven springt zowel in de oorlogvoerende, als in de niet-oorlogvoerende kapitalistische landen, in het oog.
Precies het omgekeerde beeld is ontstaan van hetgeen men hij het begin van de imperialistische oorlog 1914(1918 kon waarnemen. Toen begonnen de krijgsverrichtingen direct in de eerste dagen na de oorlogsverklaring met geweldige kracht, maar de sociaal-economische gevolgen van de oorlog kwamen pas belangrijk later te voorschijn.
Dit specifieke verloop van de huidige imperialistische oorlog is niet loevallig.
De kapitalistische wereld begon deze oorlog in een andere toestand dan de oorlog van 1914(18. Ook toen was 1het kapitalisme monopolisch, bevond het zich in het stadium van het imperialisme, d.w.z. in het l!tadium van de verrotting en van de ondergang. Maar toen was het nog een gesloten wereldstelsel, dat op alle vastelanden van de wereld heerste.
Met het begin van de eerste imperialistische wereldoorlog begon de algemene crisis van het kapitalisme. In de loop van een kwart eeuw, tussen het begin van de eerste imperialistische wereldoorlog en het begin van de tweede imperialistische oorlog in Europa, heeft de algemene crisis van het kapitalisme zich buitengewoon verdiept.
De overwinning van de grote socialistische October-revolutie in de Sowjet-Unie en de opbouw van het socialisme op een zesde deel van de wereld betekent, dat geen gesloten wereldsysteem van het kapita- lisme meer bestaat, dat er geen ,.enig en alles omvattend systeem van wereldeconomie" meer is, maar dat er twee systemen bestaan, die met elkaar wedijveren, twee systemen - het opkomende socialistische systeem en het tot in zijn wortels verrotte kapitalisme.
De kapitalistische landen begonnen de tweede imperialistische oorlog, toen het kapitalisme zich nog niet hersteld had van de diepe wonden, die het waren toegebracht door de economische wereldcrisis van 1929--1933. de scherpste en meest vernietigende crisis in de geschiedenis van het kapitalisme, en toen aan de horizon reeds de dreigende wolken van een nieuwe economische crisis opkwamen.
Een reeks van oorlogen in Europa, Afrika en Azië waren aan de wooravond van de tegenwoordige oorlog voorafgegaan. Maar deze
lÓI
ACHT MAANDEN IMPERIALISTISCHE OORLOG
2Ó2
oorlogen vertoonden geen gelijkenis met diegene, welke aan de eerste imperialistische wereldoorlog waren voorafgegaan. Het waren nationale vrijheidsoorlogen en nationaal-revolutionaire oorlogen, die de gehele kapitalistische wereld in beroering brachten en in de loop van enige jaren brede massa's der arbeiders en werkers van alle kapitalistische landen tegen de wereldreactie mobiliseerden. De nationaal-revolutio- naire oorlog van het Spaanse volk duurde langer dan twee en een half jaar. De grote nationale bevrijdingsoorlog van het Chinese volk van 450 millioen tegen de inval der Japanse imperialisten in China duurde reeds langer dan twee jaren, toen de bourgeoisie de tegen- woordige oorlog in Europa ontketende. Deze oorlogen brachten en brengen het bewustzijn en de georganiseerdheid der millioenenmassa' s.
die er aan deelnemen, op een hogere trap van ontwikkeling. Zij strekken tot voorbeeld en bezieling voor de door het imperialisme onderdrukte volkeren en naties van de gehele wereld in de strijd tegen het imperialisme.
Dergelijke oorlogen, zoals de nationaal-revolutionaire oorlog in Spanje en de nationale bevrijdingsoorlog in China droegen een sterk uitgesproken sociaal karakter en hadden geweldige gevolgen op sociaal en politiek gebied. Zij hielden de uitbarsting van de grote imperia- listische oorlog in Europa tegen en remden de imperialistische machten, die zich voorbereidden op de herverdeling van de wereld. De Balkan- oorlogen daarentegen, die aan de imperialistische oorlog van 1914/18 voorafgingen, waren niet alleen het voorspel van deze oorlog, maar ook een factor, die zijn uitbarsting verhaastte.
In een reeks van koloniën en afhankelijke landen: in Indië, in de Latijns-Amerikaanse staten enz. ontplooide zich reeds lang voor het begin van de huidige oorlog een brede massabeweging tegen de imperialistische slavenhouders. Aan de vooravond en bij het begin van de oorlog van 1914 was in de koloniale landen zulk een bewe- ging niet.
Het spreekt vanzelf. dat in een dergelijke situatie niet eens onder voorbehoud sprake kan zijn van de een of andere .. stabiliteit" of van een .,evenwicht" van het kapitalistische stelsel. Het is daarom geen toeval. dat de bourgeoisie reeds lang voor het uitbreken van de huidige oorlog in vele landen de openlijke dictatuur van de meest reactio-
naire, chauvinistische elementen van het financierskapitaal oprichtte en dat zij in andere landen sinds de eerste dagen van de oorlog met behulp van de militaire dictatuur de klasse-organisaties der werkers vernietigt, om te proberen een uitweg uit de ontstane toestand te vinden.
Juist daarom, omdat het kapitalistische systeem met een dieper geschokt organisme dan in de ootlog van 1914/18 deze oorlog begon,.
doen de sociaal-economische gevolgen van deze oorlog in tegenstelling tot de vorige oorlog zich direct bij het begin buitengewoon sterk voelen.
Overal zijn geweldige legers gemobiliseerd. In Frankrijk b.v., in een land met een bevolking van 41 millioen, werden 5 millioen voor het leger gemobiliseerd. Engeland heeft reeds ongeveer 1.500.000
man onder de wapenen. In vele landen voncl in ganse gebieden.
ACHT MAANDEN IMPERIALISTISCHE OORLOG, die als oorlogszöne worden beschouwd, evacuatie plaats. Belang- rijke delen van de bevolking van grote steden als Londen en Parijs e.a.
werden geëvacueerd. De economie van het merendeel der kapitalistische landen is reeds of wordt op de oorlog ingesteld. Geweldige reserves aan oorlogsmateriaal. die tot dusver nog niet voor de oorlog worden gebruikt, worden opgehoopt.
Het onderhoud van het millioenenleger, de - zij het ook uiterst geringe - ondersteuning voor de families der gemobiliseerden, de onkosten voor de evacuaties veroorzaken een nooit vermoede toename van het oorlogsbudget. Volgens de gegevens van de .. Temps" geeft Frankrijk reeds nu, terwijl de krijgsverrichtingen zich nog niet ont- wikkeld hebben, een milhard francs per dag uit, Engeland ongeveer zes milhoen pond sterling. De oorlogskosten, die Frankrijk voor het jaar 1940 heeft uitgetrokken, gaan het totale nationale inkomen van het land met een bedrag van 6o milhard francs te boven. In Japan, waar het oorlogsbudget voor 1940 op een bedrag van meer dan 10 milhard Yen is geschat, slokt het het leeuwenaandeel van het nationale inkomen van het land op.
Met de snelle groei van de oorlogsindustrie wordt de productie van andere takken van industrie, die niet direct met de oorlog te maken hebben, ingeperkt. Terwijl de oorlogsindustrie lijdt onder het gebrek aan geschoolde arbeiders, die voor een belangrijk deel voor het leger werden gemobiliseerd, groeit in andere landen de werkloosheid. De mobilisatie der landbouwende bevolking, de opvordering van het transportmateriaal bij de boeren hebben tot gevolg een verkleining der uitzaaigebieden. In enkele landen is een sterke teruggang waar te nemen van de voorraad slachtvee en paarden.
In de meeste z.g. neutrale landen is de verwoestende uitwerking van de oorlog op de kapitalistische huishouding en op het leven van de volksmassa's niet minder sterk dan in de oorlogvoerende landen.
Vele neutrale landen hebben, in tegenstelling met de eerste imperia- listische wereldoorlog, op het ogenblik gemobiliseerd op gelijke of bijna gelijke voet als de oorlogvoerende staten. De neutrale landen bevinden zich in het voortdurende gevaar van in de oorlog gesleept te worden. Ze houdt b.v. het kleine België met een bevolking van 7 milhoen 560.000 mensen onder de wapenen. Het aantal van de -officieel geregistreerde werklozen is sinds het begin van de oorlog verdubbeld en heeft het voor het kleine land geweldige getal van 26o.ooo bereikt. In een dergelijke toestand bevinden ook enkele andere
"neutrale" kapitalistische staten zich. De zee-oorlog heeft op het econo- mische leven van deze landen een nog verwoestender uitwerking, dan op de economie der oorlogvoerende landen.
Ofschoon de krijgsverrichtingen aan de fronten nog niet werkelijk begonnen zijn, zijn zowel in de oorlogvoerende als in vele niet oorlog-
·voerende landen moeilijkheden bij de levensmiddelenvoorziening ont- staan. Zelfs in Frankrijk en in Engeland, waar in de oorlog van 1914/18 een gebrek aan levensmiddelen pas in het tweede en derde jaar van .. de oorlog was te merken, bestaan reeds nu ernstige moeilijkheden op
263
ACHT MAANDEN IMPERIALISTISCHE OORLOG
2Ó4
dit gebied. In Frankrijk werden drie vleesloze dagen per week ver- ordend, in Engeland twee. Er is gebrek aan suiker, koffie en andere levensmiddelen. In Engeland en Frankrijk werd reeds het kaarten- systeem ingevoerd. Ook enkele niet oorlogvoerende landen, b.v. Italië, zijn reeds tot het kaartensysteem overgegaan.
Terwijl in de kapitalistische landen van Europa een gebrek aan levensmiddelen zich doet voelen, hebben andere landen b.v. in Latijns- Amerika en gedeeltelijk de Ver. Staten onder een landbouwcrisis te lijden. Dat laat zich hieruit verklaren, dat op het ogenblik - en daarin bestaat eveneens een versohil met de oorlog 1914/18 - oorlogs- materiaal. dat in Amerika wordt gekocht, contant betaald moet worden;
daarom is er geen goud en geen valuta genoeg voor de aankoop van levensmiddelen. Anderzijds ontwricht de zee-oorlog, die zich reeds sinds het begin van de oorlog, ontwikkeld heeft, de buitenlandse handel en maakt hij het verkeer op zee steeds onzekerder.
Naast het gebrek aan levensmiddelen doet zich in een hele reeks.
van kapitalistische landen een ernstig gebrek aan verwarmingsmateriaal.
aan kolen en aan electriciteit gevoelen. Het kolengebrek is zelfs in Engeland opgetreden, het rijkste kolenland van Europa, dat meer kolen uitvoerde dan alle andere landen. In Japan werden tengevolge van het gebrek aan electriciteit honderden en duizenden bedrijven gesloten en de productie van vele takken van industrie belangrijk beperkt.
Belangrijk sneller dan in de eerste imperialistische oorlog stijgen de prijzen voor levensmiddelen en gebruiksartikelen. Er trad een waarde- vermindering van enige valuta's op, in de eerste plaats van het Engelse·
pond.
Zo heeft de oorlog de gehele economie van het kapitalisme nog meer ontwricht, de chaos en de tegenstellingen daarin nog vergroot.
Maar de imperialistische oorlog heeft geen gelijke uitwerking op de verschillende kapitalistische landen. In de eerste plaats verrijken de Verenigde Staten van Noord-Amerika zich aan de oorlog. o~
Amerikaanse bourgeoisie gebruikt de oorlog in Europa - op kosten van Engeland, om zijn posities in de Latijns-Amerikaanse l'anden, irn China en Australië te versterken. In het Verre Oosten maakt het Amerikaanse imperialisme gebruik van de. tengevolge van de lang- durige oorlog in China, voortdurend toenemende uitputting van Japan.
en verder oefent het feit, dat Engeland en Frankrijk bezig gehouden, worden door de oorlog in Europa, een druk op Japan uit. Het Ameri- kaanse imperialisme spant zich in, om zijn imperialistische tegenstel- lingen met Japan op te lossen op kosten van Japan zelf .. op kosten van Engeland en van Frankrijk. en hoofdzakelijk op kosten van het Chinese·
volk. De Amerikaanse bourgeoisie zou de scheidsrechter voor het Verre Oosten willen worden, om - steunend op haar economische en financiële kracht - haar positie in China te versterken' De bourgeoisie·
van Amerika gebruikt het voor haar geschikta moment, dat haar·
concurrenten door de oorlog in beslag genomen zijn en legt haar·
hand op de belangrijkste markten. Zij trekt. uit Enrt!Jiand, Frankrijk.
ACHT MAANDEN IMPERIALISTISCHE OORLOG Canada en andere landen goud, valuta en waardepapieren naar zich toe. Üp rekening van de oorlogsbestellingen breidt zij bepaalde takken der Amerikaanse industrie uit.
Üp deze wijze verscherpt de oorlog de tegenstellingen tussen de Imperialistische machten nog sterker; hij brengt Amerika meer en meer
<>p de voorgrond, en zijn concurrenten - in de eerste plaats het
"bevriende" Engeland - worden uit hun posities verdrongen.
Engeland is gedwongen, om een betrekkelijk groot leger te mobiliseren, maar het Engelse leger bedraagt slechts een derde deel van het Franse leger, hoewel de bevolking van Engeland - de koloniën niet mee- gerekend - de bevolking van Frankrijk met 6 milhoen overtreft.
Engeland onderhoudt in Frankrijk slechts een klein deel van zijn strijdkrachten. De soldaten van het Engelse expeditieleger in Frankrijk
<>ntvangen dagelijks 30 francs, terwijl de Franse soldaten in het achter- land zich met 75 centimes en aan het front met 4 francs per dag tevreden moeten stellen. Hoewel Engeland ongeveer evenveel als Frankrijk voor de oorlog uitgeeft, is het ook op dit gebied duidelijk in een gunstiger positie dan Frankrijk, want in de eerste plaats beschikt het over grotere materiële reserves en ten tweede heeft het een groter l:oloniaal bezit dan Frankrijk, dat het in deze oorlog verdedigt. Ander- zijds gebruikt Engeland de controle, die het op eigenmachtige wijze
<>ver de zeeën heeft gevestigd, om een druk op de zwakkere kapitalisti- sche staten uit te oefenen, om deze economisch aan zich te onderwerpen.
De huidige oorlog is nog niet in de volle betekenis van het woord een wereldoorlog, maar hij vertoont duidelijk de tendenz, om zich in rzulk een oorlog te veranderen.
In de eerste wereldoorlog heeft de bourgeoisie het levenspeil van de werkende massa's geleidelijk omlaag gedrukt. In de huidige oorlog begon de bourgeoisie direct van het begin af met een sterke verlaging van het levenspeil der werkers; zij zette er koers op, om de kosten van de oorlog te dekken door een vreselijk verscherpte uitbuiting, door de verlenging van de arbeidsdag, door de verlaging van het werkelijke loon, en door het massale gebruik van laag betaalde vrouwen- en kinderarbeid. Dit alles vindt op het ogenblik niet alleen in de oorlogvoerende, maar ook in de niet oorlogvoerende kapitalistische staten plaats, niet alleen in Europa, maar ook in Amerika en in andere delen der wereld.
In vele kapitalistische landen zijn hoge oorlogsbelastingen op de lonen ingevoerd. In Engeland hebben de burgerlijke economen van het soort van Keynes, ter vervulling rvan de belangen der bankiers van de City, een "theorie" over de nieuwe methodes ter financiering van de oorlog gefabriceerd, die daarin bestaat, dat een belangrijk deel van het loon in de krijgskas moet vloeien. Deze "theorie" wordt in Frankrijk reeds in practijk gebracht. Blum waarschuwt de arbeiders er voor, om een verhoging van de huidige loontarieven en een verkorting van de 6o- en 72-urenweek te eisen, omdat - zoals hij zegt - dit tot een twist tussen de arbeiders en Je boeren, maar ook tot een twist tussen het front en het aohterland zou kunnen leiden.
ACHT MAANDEN IMPERIALISTISCHE OORLOG
266
De medewerker van Blum, de welbekende Jouhaux, is er yeront- waardigd over, dat de Engelse arbeiders loonsverhogingen eisen en doorzetten, daar hun voorbeeld ook in Frankrijk tot gevolgen zou kun- nen leiden, die voor de bourgeoisie ongewenst zijn. De bourgeoisie erkent de hopeloosheid van haar situatie en gaat tot groot opgezette aanvallen op de werkers over: zij ontneemt hun de elementaire rechten, ketent hen aan de bedrijven, verbiedt de economische strijd, vernietigt de laatste resten van de nog overgebleven democratische vrijheden.
In de burgerlijk-democratische landen, vooral in de neutrale landen, bleef gedurende de oorlog van 1914/18 de ,.democratie" tot op zekere hoogte nog bewaard. Üp het ogenblik voltrekt de imperialistische bourgeoisie haar aanvallen op de arbeidersklasse in een veel sneller tempo, dan in de jaren van de eerste wereldoorlog. De bourgeoisie probeert de terroristische dictatuur ook op te richten in die landen, waarin zij om verschillende redenen, gedeeltelijk tengevolge der brede massabeweging van het Volksfront, voor de huidige oorlog, daartoe nog niet in staat was.
Maar wanneer de bourgeoisie op het ogenblik haar gewelds-apparaat met volle hacht tegen de werkers in beweging brengt, zo beginnen ook de werkers reeds in de eerste dagen van de oorlog tegen de imperialisti- sche oorlog, de politiek der reactie en de aanvallen van het kapitaal weerstand te bieden. Dat is ook iets geheel nieuws in de tegenwoordige oorlog. Reeds de eerste oorlogsmaanden veroorzaken in een reeks van kapitalistische landen een naar verhouding brede beweging der werkers voor de vervulling van hun directe eisen, een beweging, die niet zelden in massastakingen haar uitdrukking vindt, die tegen de wil der reactio- naire vakhondsleiders en over hun hoofden heen uitbreken.
Naast deze beweging voor de vervulling der directe eisen der werkers groeit de ontevredenheid der volksmassa's over de imperialistische oorlog. Hun diep wantrouwen tegenover de hedriegelijke leuzen der bourgeoisie vindt een duidelijke uitdrukking in de beweging voor de vrede, voor de snelst mogelijke beëindiging van de oorlog. De leuze:
.,Strijd voor de vrede!" is op het ogenblik de populairste leuze onder de werkers. Dat is de leuze, die de breedste volksmassa's in de strijd tegen de oorlog kan verenigen. De beweging voor de vrede heeft nog geen stormachtige vormen aangenomen, maar zij omvat de ver- schillende sociale lagen in steeds bredere massa. Zij werft aanhangers onder de arbeiders en de boeren, onder de werkers in de stad, onder de soldaten, onder de vooruitstrevende intellectuelen.
Honderden en durzenden van de meest verschillende massa- organisaties der werkers hebben zich in de verschillende kapitalistische landen reeds voor de onmiddellijke beëindiging van de roofoorlog en voor de vrede uitgesproken.
De beweging voor de vrede tegen de brandstichters en provocateurs van de oorlog, tegen de "Godsvrede", die door de bourgeoisie en de sociaal-democratische leiders wordt gepredikt, is de eerste ernstige aanwijzing er voor, dat in de diepten der massa's een belangrijk proces plaats vindt, dat hun politiek inzicht bevordert en hrun politiek bewust-
ACHT MAANDEN IMPERIALISTISCHE OORLOG zijn op een hoger niveau brengt. Als men over de arbeidersbeweging in de kapitalistische landen spreekt, is deze beweging voor de vrede een hijzonder belangrijk, positief resultaat der eerste maanden van de imperialistische oorlog in Europa. Deze beweging zal tot een her- groepering vnn de krachten der arbeidersklasse en der brede werkende massa's leiden en draagt de kiem in zich van een breed volksfront der werkers, dat voorbestemd is, om een geweldige rol in de strijd der massa's te spelen, om op hun wijze de uitweg uit de huidige oorlog te Pinden.
De voornaamste hinderpaal, die de zich ontplooiende massabeweging tegen de imperialistische oorlog, voor de vrede, op haar weg vindt, is de politiek van de kopstukken der sociaal-democratie. De Tweede Internationale heeft met het begin van de huidige oorlog in feite opgehouden als Internationale te bestaan. De leiders van haar intact gebleven secties, hebben in de arbeidersbeweging van de meeste kapitalistische landen het monopolie van de legaliteit. De organisatoren en de schuldigen aan de huidige oorlog in Europa hebben de kop- stukken van de sociaal-democratie hoofdzakelijk die taak toegedacht.
die zij ook in de vorige impedalistische oorlog hadden te vervullen:
n.l. de oorlog te rechtvaardigen, de strijd van de werkende massa's tegen de oorlog tegen te houden en de onbegrensde uitbuiting en onderdrukking der werkers veilig te stellen.
Maar bovendien heeft de imperialistische bourgeoisie nog een andere belangrijke opdracht aan haar sociaal-democratische agentuur gegeven, n.l.: te maken, dat het vertrouwen in de vredespolitiek van de grote Socialistische Staat bij de werkers geschokt wordt, dat de werkers van hun sterkste steun in de strijd voor de vrede worden losgescheurd, geïsoleerd, om de massabeweging des te gemakkelijker te kunnen verslaan.
Daarom kan er, zonder besliste strijd tegen de politiek van de leiders der sociaal-democratie, noch van een ernstige weerstand tegen de pogingen der reactionaire bourgeoisie, om het oorlogstoneel uit te breiden, noch van een succesvolle beweging voor de snelle beëindiging van de oorlog, voor de vrede sprake zijn.
268
door
DE BURGERLIJKE DEMOGRATIE IN NEDERLAND
A. VAN DIJK
1.
In zijn artikel ,.Over de Staat", heeft Ko Beuzeroaker op buiten- gewoon overzichtelijke wijze het vraagstuk van de betekenis van de staat behandeld (Zie het Aprilnummer van dit orgaan).
Indien de stelling juist is, dat ,.ook de moderne parlementaire staat een werktuig is tot uitbuiting van de loonarbeid door het kapitaal", zoals Engels zegt, - en ze is ongetwijfeld juist, - dan geldt dit dus ook voor de verhoudingen binnen het kader der Nederlandse burgerlijk-democratische staat.
In tal van artikelen, die reeds in vorige nummers van dit orgaan zijn verschenen, is deze waarheid dan ook op verschillende wijze belicht, wij herinneren slechts aan de interessante onthullingen over de Nederlandse kapitaalmagnaten en hun invloed op het staats- apparaat.
Het besef, dat de economische belangen van de grote massa van bezitlozen en kleine hezitters in den lande in feite ondergeschikt worden gemaakt aan die van een handjevol kapitalisten is echter bij duizenden ver buiten onze rijen, ook in de kringen van kleine midden- standers en kleine boeren, reeds lang ontwaakt, düch nog te weinig wordt gezien, dat juist de inrichting van het Nederlandse staats- apparaat en de duizenden feitelijke, doch ook formeel-wettelijke be- perkingen van de rechten der massa's, het de Nederlandse kapitalisten mogelijk maken om onder de dekmantel der parlementaire burgerlijke democratie, door Lenin terecht het ,.best mogelijke politieke omhulsel van het kapitalisme", genoemd, de volledige heerschappij over de uitgebuite Nederlandse massa's uit te oefenenT
Laat ons dit vraagstuk aan een nader onderzoek onderwerpen.
Ook hier wijst Lenin ons de weg.
In zijn brochure ,.De Proletarische Revolutie en de renegaat Kautsl,y"
lezen wij n.l. op blz. 19:
,.Neemt de grondwetten der moderne staten, - neemt hun rege- ringen, - neemt de gelijkheid der burgers voor de wet; - bij iedere stap zult ge de aan iedere eerlijke en bewuste arbeider welbekende huichelarij van de burgerlijke democratie ontmoeten. Er is niet één staat, ook niet de meest democratische, die in zijn grondwet niet één of andere achterdeur of beperkingen heeft. die aan de bourgeoisie de mogelijkheid verzekeren, het leger tegen de arbeiders te mobiliseren,
A. VAN DIJK DE BURGERLIJKE DEMOCRATIE IN NEDERLAND de staat van beleg af te kondigen enz ... voor het geval de orde wordt verstoord", d.w.z. voor het geval. dat de uitgebuite klasse ook maar de geringste poging waagt om uit haar slaventoestand te treden en niet langer als slaven te handelen. Kautsky", zo vervolgt Lenin (en wij kunnen er aan toe voegen Vorrink. Dr. Brugmans, Ds. Ban- ning, enz.) "gaat zich te buiten aan allerlei mooipraterij van de burgerlijke democratie en verzwijgt bijvoorbeeld, wat de meest demo- cratische en republikeinse bourgeoisie in Amerika en Zwitserland tegen de stakende arbeiders uithaalt!"
Men zou kunnen menen, dat Lenin toen hij deze woorden neer- schreef, een exemplaar van de Nederlandsche grondwet voor zich had liggen, aangezien de hier geciteerde regelen volkomen slaan op de Nederlandse constitutie. Bezien wij bijvoorbeeld die artikelen van de grondwet, waarin de meest elementaire burgerlijke vrijheden zijn geregeld. dan springt dit aanstonds in het oog. Om enige voorbeelden te noemen: .. Niemand - zoo staat het in de grondwet - heeft voorafgaand verlof noodig om door de drukpers gedachten of gevoelens te openbaren, behoudens ieders verantwoordelijkheid voor de wet".
Of elders: .. Het recht der ingezetenen tot vereniging en vergadering wordt erkend. - De wet regelt en beperkt de uitoefening van dat recht in het belang der openbare orde!"
Let wel. het betreft hier die rechten van de Nederlandse staats- burger, de vrijheid van drukpers en het verenigings- en vergaderrecht, die voor de vrije ontplooiïng van de strijd der arbeidersbeweging, zoowel de politieke als de economische, van doorslaggevend belang zijn. En juist daarop wordt reeds in de grondwet, zooals uit de cursief gedrukte zinsneden blijkt, een voorbehoud gemaakt, hetwelk de bourgeoisie de mogelijkheid biedt om deze rechten door middel van allerlei beperkende wetten volkomen te niet te doen.
In zijn redevoering over de nieuwe Sowjetgrondwet drukte Stalin het met grote duidelijkheid als volgt uit:
.. De burgerlijke constituties gaan stilzwijgend uit van de veronder- stelling, dat de maatschappij bestaat uit twee tegenover elkaar staande klassen, uit klassen, die de rijkdom bezitten, en uit klassen die hem niet 'bezitten, dat welke partij er ook aan de macht zou komen, de staatkundige .leiding van de maatschappij (de Dictatuur) aan de bourgeoisie moet toebehoren, dat de grondwet nodig is om de maat- schappelijke orde, die aan de bezittende klasse welgevallig en voor haar voordelig is, vast te leggen". (Door mij onderstreept, v. D.).
Volkomen hiermede in overeenstemming zijn dan ook die artikelen in de Nederlandse grondwet, die bepalen, dat de Kroon (koning) het recht heeft om in geval van oorlog-, oorlogsgevaar- of andere buiten- gewone omstandigheden, de dienstplichtigen geheel of gedeeltelijk onder de wapenen te roepen. Aangezien onder .. buitengewone omstan- digheden" ook verstaan kunnen worden massastakingen e.d. zien wij hier dus, dat ook in Nederland het leger tegen de arbeiders kan worden gemobiliseerd, indien de bourgeoisie zulks noodig acht.
Het allerduidelijkst spreekt in dit verband wel het feit dat de grond-
A.VAN DIJK DE BURGERLIJKE DEMOCRATIE IN NEDERLAND
270
wet een artikel bevat, waarin de koning bevoegd wordt verklaard de Staat van Beleg af te kondigen, waarbij dan tevens kunnen komen te vervallen al die bepalingen, die de persvrijheid, het verenigings- en vergaderreoht. de onschendbaarheid van het briefgeheim, de onschend- baarheid van de woning heten te waarborgen, en alle bevoegdheden van het burgerlijk gezag, ook de burgerlijke rechtspraak. in handen van het militair gezag kunnen worden gelegd.
Het is dan ook overduidelijk, dat in laatstgenoemd geval de bepaling in de grondwet, dat .. allen, die zich op het grondgebied van het rijk bevinden, gelijke aanspraak hebben op bescherming van persoon en goederen", reeds aanstonds opgeheven wordt, waar het betreft de voor hun levensbelangen strijdende arbeiders, daar juist tegen hen, zoals thans bijvoorbeeld in het éénmaal burgerlijk-democratische Frankrijk blijkt, het meest brute geweld van de zijde der bezittende klasse in werking treedt, en de besten onder hen of wel door de militaire rechtbanken voor jaren in de kerker worden gesmeten, of wel zonder enige vorm van proces in de concentratiekampen terecht komen, zo ze al niet de kogel krijgen volgens de bepalingen van het zoge- naamde standrecht.
Wij kunnen ons in dit artikel niet verder verdiepen in de vraag, wat er in de practijk, reeds nu, in feite van deze gelijke bescherming van persoon en goederen terecht komt, al mogen wij, in het voorbij- gaan, wijzen op talloze moeilijkheden, die de arme op zijn weg vindt, indien hij het rechtsapparaat. bijv. bij een loonvordering, voor zich in werking wil stellen, de doolhof van wettelijl,e bepalingen, waarin hij verward raakt, en de onmogelijkheid om zich de rechtskundige bijeland \'<lll een bekwame advocaat te verzekeren, daar hij in tegen- stelling met de bezitter, die zich de beste advocaten kopen kan, aan- gewezen Js op de veelal armzalige en onwillige hulp van een .. pro deo"
advocaat.
Evenmin kunnen wij diep ingaan op de vraag, hoe het staat met de practische toepassing van de grondwettelijke bepaling, dat .. ieder Nederlander tot elke landsbediening benoembaar is", hoewel het over- bekend is dat bijv. geen communist hiervoor in aanmerking komt.
Ons interesseert thans in de eerste plaats de vraag hoe, en door welke klasse, wordt in Nederland de staatkundige heerschappij uit- geoefend.
3·
Daarbij dient allereerst te worden opgemerkt, dat in Nederland, zoals trouwens in iedere burgerlijk-democratische staat, de wetgevende en de uitvoerende macht gescheiden zijn.
De wetgevende bevoegdheid berust bij de Staten-Generaal. ofwel het parlement, ook wel volksvertegenwoordiging geheten.
Juist in deze scheiding echter van wetgevende en uitvoerende macht ligt reeds voor het belangrijkste deel het antwoord op onze vraag besloten.
A. VAN DIJK DE BURGERLIJKE DEMOCRATIE IN NEDERLAND Immers hoe komt het, ten eerste, dat de parlementen der meest vooraanstaande kapitalistische staten, zulke handzame instrumenten voor de bezittende ldasse vormen?
Danken deze lichamen hun reactionaire samenstelling niet aan het feit, dat de kapitalisten, zich bedienend van hun enorme beïnvloedings- apparaat, de pers, de radio, de kerk etc., er voortdurend opnieuw in geslaagd zijn de massa's een rad voor de ogen te draaien; hebben zij zich niet de leidende posities in de grote politieke partijen verzekerd, en is het ook niet in Nederland zo, dat grote delen van het volk éénmaal in de vier jaar uitmaken welke leden (of vertegenwoordigers) van de heersende :klasse hen in het parlement zullen vertegenwoordigen en onderdrukken, zoals Marx, dat in zijn werk .. De Burgeroorlog in Frankrijk", zo kernachtig uitdrukt?
Als we daarbij in aanmerking nemen, dat thans ook hier de bour- geoisie er in geslaagd is de leidende kringen der sociaal-democratie en moderne vakbeweging aan zich te onderwerpen en in het nationale godsvredefront in te schakelen, dan zien we, dat reeds uit dien hoofde de aanwezigheid van een parlement voor de bourgeoisie nog lang geen beletsel tot het uitoefenen van haar macht behoeft te zijn.
Dit laatste is echter alleen juist, zolang de bourgeoisie er in slaagt de onderliggende :klasse in het gareel te houden en de vertegen- woordigers op te dringen, die zij wenst; en aangezien haar handigheid om de massa's te misleiden niet in staat is om deze de ellende re doen vergeten, die het kapitalisme nu eenmaal. in steeds ernstiger mate aan de uitgebuiten oplegt, is het duidelijk, dat de kapitalisten over betere waarborgen voor hun heerschappij wensen te beschikken, dan het burgerlijk parlement hun kan bieden.
Het parlement mag dan ook de wetten aannemen of verwerpen, die het worden voorgelegd, het heeft zelfs de bevoegdheid om met initiatief- wetsontwerpen te komen, waarvan overigens maar weinig gebruik wordt gemaakt; het mag tevens de ministers controleren, en beschikt verder over het z.g. budgetrecht, d.w.z. het moet de gelden voteren, waarmee de ministers mogen besturen (en die voor het merendeel door de grote massa moeten worden opgebracht) doch de gehele uitvoerende macht heeft de bourgeoisie voor zich gereserveerd.
En ongetwijfeld ligt hier het belangrijkste deel van de staatsmacht.
4·
Er zijn immers tal van voorbeelden aan te wijzen, waarbij juist de uitvoering van de wet zijn maatschappelijke uitwerking bepaalt.
Daarnaast kan door middel van koninklijke besluiten, algemene maatregelen van bestuur etc., een reusachtig terrein van bepalingen worden geschapen, waarover de Staten-Generaal niets te zeggen heeft, maar waardoor het lot van gehele bevolkingsgroepen economisch, juridisch, sociaal en cultureel kan worden gewijzigd.
Zo is het bijvoorbeeld met de crisiswetgeving, de prijsregeling etc., 271
A. VAN DIJK DE BURGERLIJKE DEMOeRA TIE IN NEDERLAND die vooral in de laatste jaren een buitengewone omvang hebben aan- genomen en vaak diep ingrijpen in het bestaan van onderscheiden delen der bevolking. Een ander zeer sterl, sprekend voorbeeld is daarnaast de rijkssteunregeling voor werklozen, die nota bene niet eens wettelijk geregeld is, doch geheel in handen ligt van het departement van Sociale Zaken.
De ministers nu, worden aangewezen door de kroon, en het is over- duidelijk, dat deze gewoonlijk voortkomen uit de heersende klasse.
De oorzaak hiervan is niet ver te zoeken.
De bevoorrechte positie van de bourgeoisie, haar beter onderwijs, relaties, ervaring in organisatie en administratie, de kennis van alle ,.geheimen" (gebruiken, werkwijzen, middelen, mogelijkheden) der administratie, het nauwere verkeer met het hogere technische personeel (bourgeois in levenswijze en ideologie) - . al deze eigenschappen, door Lenin in zijn reeds genoemde brochure opgesomd, zijn oorzaak van het feit. dat de bourgeoisie regelmatig grote aantallen van hiervoor geschikte personen oplevert, die uiteraard het vertrouwen van de heer- sende klassen genieten.
Zo is het optreden van secretarissen der grote werl,geversorganisaties als minister een normaal verschijnsel. zie bijv. Romme.
Daarbij komt nog het buitengewoon belangrijke feit, dat de bureau- cratie, de hoge ambtenaren in het bijzonder, doch voor een goed deel ook de lagere door afkomst en opvoeding, materieel en ideologisch tot de heersende klasse behoren.
Van dit ambtenarendom, dat de departementen bevolkt, zou zelfs een te ,.vooruitstrevend" minister ernstige moeilijkheden kunnen onder- vinden, doch zeker is het, dat menige wet, die onder de druk der arbeidersklasse is tot stand gekomen, bij zijn uitvoering door dit ambtenarendom zijn gunstige uitwerking geheel of ten dele heeft moeten inboeten.
Van nog grotere betekenis is het echter, dat het gehele gewelds- apparaat, zowel militaire macht als politie, rechtstreeks of indirect onder de kroon ressorteert.
De :volksvertegenwoordiging heeft hierover geen enkele zeggenschap.
De burgemeester, die, als vertegenwoordiger van het rijksgezag in de gemeenten, eveneens door de kroon wordt benoemd, en als zodanig hoofd van het politie-apparaat is, behoeft zelfs over zijn politie-beleid aan de gemeenteraad geen verantwoording af te leggen.
Een ander, juist op dit moment zo uitermate gewichtig terrein, is dat van de buitenlandse politiek: ook dit is volledig voor de heersende klasse gereserveerd. Immers de diplomatie, de in de kapita- listische staten geheim is, wordt geheel behartigd door personen, die door de kroon worden aangewezen, en wier dubbele namen in het algemeen geen twijfel laten bestaan aan hun lotsverbondenheid met de rijkste lagen der Nederlandse bourgeoisie; en wie zal ontkennen, dat, om alweer met Lenin te spreken:
... dit in het tijdvak van de roversoorlogen en de geheime verdragen over de .. verdeling der invloedssferen", van alles overheersende be-
A. VAN DIJK DE BURGERLIJKE DEMOCRATIE IN NEDERLAND tekenis is en dat daarvan de vrede, het leven en de dood van millioenen mensen afhankelijk zijn?"
Als we tenslotte nog constateren, dat ook de rechterlijke macht rechtstreeks door de kroon wordt aangewezen, en dat ook de rechters, hoewel ze onafhankelijk en onafzetbaar zijn, meerendeels hun opleiding te danken hebben aan het feit, dat ze tot de klasse der bezitters of de met hen verbonden lagen behoren, dan is het wellicht duidelijk ge- worden, waarom met het volste recht kan worden vastgesteld, dat de historische begrensdheid en beperktheid van het burgerlijk parlemen- tarisme ook in het Nederlandse staatsaparaat zijn volledige uitdrukking vindt, en wel in het feit, dat de staatsmacht door de bourgeoisie wordt uitgeoefend I
Wij kunnen derhalve volkomen begrijpen, waarom Ds. Banning, die, zoals men weet, thans gehouden is om de Nederlandse arbeiders sprookjes over de volkomenheid der Nederlandse democratie op te dissen, onlangs in een radiorede verklaarde, dat "het communistische lied" de ,,Internationale" niet meer het lied van de moderne arbeiders- beweging kan zijn. Men bedenke slechts, dat het tweede couplet van dat lied begint met de vreselijke woorden:
"De staat verdrukt, de wet is logen"!
\Ne kunnen ons indenken, dat onze dominee een dergelijke leugen niet meer over zijn lippen kan krijgen en dan maar liever het Wilhelmus zingt.
5·
Het is duidelijk, dat de Nederlandse bourgeoisie, in de achter ons liggende periode van enorme crisis van het kapitalistische stelsel. inter- nationaal zowel als nationaal. zich gehaast heeft, om met het oog op de komende gebeurtenissen, de boeien waarin zij het Nederlandse volk wenst gesloten te houden, van nieuwe krachtige sloten te voorzien.
Als wij de burgenvacht-majoor Vorrink, die in zijn kwaliteit van bestuurslid van het z.g. Genootschap voor de Rechtsstaat, onlangs in een rapport samen met de aartsreactionaire professor Eigeman, Neder- land tot rechtsstaat in het kwadraat heeft geproclameerd, mogen ge- loven, d,an viert in geen staat ter wereld het recht zozeer hoogtij als hier te lande. Dat komt, naar de heer Vorrink ons mededeelt, omdat er evenwicht is tussen "persoonlijk recht" en "sociale verplichtingen".
De heer Vorrink grondt dit oordeel natuurlijk op een serieus onder- zoek van de bestaande rechtsverhoudingen.
Helaas heeft hij daarbij enkele feiten over het hoofd gezien.
Hoe staat het bijvoorbeeld met de vrijheid van meningsuiting in Nederland?
Deze heeft een ernstige beperking ondergaan sinds de wet-van Schaick (19 Juli 1934) in werking is getreden, waarbij, naar het heet ter bescherming van de openbare orde, straf wordt gesteld op .,het opruien in geschrift of afbeelding tot enig strafbaar feit, of tot gewelddadig optreden tegen het openbaar gezag, en het verspreiden,
273
A. VAN DIJK DE BURGERLIJKE DEMOCRATIE IN NEDERLAND
274
ten toon stellen of ten gehore brengen, a,fsmede het in voorraad hebben van zulke geschriften of afbeeldingen".
Veel ingrijpender is echter nog het artikel in deze wet, waarbij:
.. Hij, die zich in het openbaar, mondeling of bij geschrift of afbeel- ding opzettelijk in beledigende vorm uitlaat over, een openhaar gezag, een openhaar lichaam of een openhare instelling met gevangenisstraf of geldboete wordt bedreigd."
Het is o.m. tengevolge van deze wetsbepaling, dat het sindsdien verboden is in Nederland te spreken over .. klassejustitie", hoewel er bij deze term slechts sprake is van de sociale betekenis in de kapitalistische maatschappij van het justitie-apparaat, dus het aan- duiden van een begrip, dat uit de marxistische ontleding van de kapitalistische verhoudingen logisch voortspruit.
In dit zelfde wetje wordt :Vervolgens nog strafbaar gesteld het beledigen van een volksgroep, bevriende staatshoofden en godsdienstige gevoelens.
De practijk heeft reeds geleerd, zoals uit het aangehaalde voorbeeld blijkt, hoezeer deze bepalingen erop gericht zijn de strijdende arbeiders- beweging bij haar mondelinge en schriftelijke propaganda ernstige hinderpalen in de weg te leggen.
Het zijn immers juist de arbeiderspropagandisten, die, niet gewend als ze zijn aan het bezigen van parlementaire taal. en gezien de vaag- heid van deze wet, voor een eenvoudige uitlating in conflict met de strafrechter komen.
Met het verenigings- en vergaderrecht is het sinds de invoering van det wet-Goseling, zo mogelijk nog erger gesteld. Over deze wet zijn destijds een drietal artikelen in Het Volksdagblad verschenen en wel 10, 11 en 15 Maart 1939, het zou goed zijn, als deze nog eens aandachtig werden doorgelezen, aangezien het meesterstukje van reactionair juridisch raffinement, dat deze wet is, in één slag het gehele verenigings- en vergaderrecht in Nederland tot een aanfluiting maakte en door zijn listig inééngevlochten bepalingen de Nederlandse arbeidersbeweging, en de strijdende voorhoede daarvan in het bijzonder, juist thans aan grote gevaren blootstelt.
Immers tengevolge van deze wet, kan thans door iedere willekeurige rechter in Nederland, iedere partij, of vereniging, die zich geheel of ten dele beweegt op het terrein der Nederlandse staatkunde, worden verboden verklaard, omdat bijv. een persoon, in wie niemand een vreemdeling ,zou vermoeden, doch die het door afkomst is, ergens in een afgelegen dorpje enige pamfletten van die vereniging verspreidt, ook al is hij geen lid van die vereniging.
Verboden kan thans worden een vereniging, wier .. feitelijke" werk- zaamheid gericht is op bederf of aanranding der goede zeden, terwijl voordien de wet luidde, dat het ,.doel" dier vereniging daarop gericht moest zijn, alvorens haar een verbod kon treffen.
Indien men weet, dat een groot deel van de geestelijkheid de Nieuw Malthusiaanse Bond als een zodanige vereniging beschouwt, dan be- hoeft het wel geen betoog, welk een rechtsonzekerheid met een derge-
