WEEKBLAD VAN DE VOLK'SPARTIJ VOOR VRIJHEID EN DEMOCRATII

VliJBEID .IN DEMOCIATIE

Zaterdag 3 november 1956 - No. 420

Strijd om de vrijheid

<Zie pag. 3>

WEEKBLAD VAN DE VOLK'SPARTIJ VOOR VRIJHEID EN DEMOCRATII

ZO ·sPRAK V.Y.D.·AANYOERDER OUD

Na de Regeringsverklaring van het vierde Ministerie-Drees

Alvorens de redevoering aan te vangen, die ik uitsluitend voor mijn eigen verantwoordelijk- heid zal uitspreken, zou ik¹ als eerste spreker bij . deze gedachtenwisseling een k o r t e v e r- k I a r i n g willen afleggen, mede namens de heren Bruins Slot, Burger, Romme en Tilanüs.

· De publicaties in de pers in binnen- en buitenland omtrent hetgeen men de "kwestie Soest- dijk" is gaan noemen, hebben in ons land ernstige verontrusting gewekt. Het betreft hier een aangelegenheid, waarbij de hoogste belangen van ons koninkrijk zijn betrokken. Zij kan daar- om niet worden gezien als een zaak,¹ die alleen de draagster van de Kroon persoonlijk raakt en waarvoor Haar raadslieden geen verantwoordelijkheid dragen.

Wij vertrouwen, dat het Kabinet zich die verantwoordelijkheid ten volle bewust is en dat met name ten aanzien van de inrichting van het Huis der Koningin de maatregelen zullen wor- den genomen, die in ~et belang van de. ongereptheid der monarchie noodzakelijk blijken.

Ik wil dan thans gaarne aanvangen met dat-

.

gene, wat ik alleen voor mijn eigen verant-

woorde~ijkheid wil zeggen.

De verkièzingsuitslag Wanneer ik dan vanzelfsprekend bij deze ge- legenheid het een en ander zal zeggen over de loop van zaken bij de ditmaa,l wel zeer lang- durige Kabinetsformatie, dan meen ik als mijn uitgangspunt te moeten nemen een korte be- schouwing over de uitslag van de verkiezingen.

Niet omdÇLt ik zo'n behoefteheb .aan datgene, wat men w~l nakaarten 'plêegt . te neeiilëji, ⁰ maar omdat nu eenmaal in een democratisch bestel de uitslag van de verkiezingen bepaalde aanwijzingen moet geven voor de na de ver- kiezingen te ondernemen Kabinetsformatie.

Dan is het meest op de voorgrond tredende bij de uitslag van de verkiezingen geweest winst van de beide grote partijen in deze Ka- mer, van de P.v.d.A. en de K.V.P. Maar als ik nu het karakter van de winst van die beide partijen naga, dan treft mij daarbij toch wel een belangrijk verschil.

Ik geloof te mogen beginnen met de opmer- k_ing, dat de grote vooruitgang van de P.v.d.A., die deze partij heeft gemaakt tot de grootste partij, misschien moet ik zeggen: gelaten tot de grootste partij, al komt het deze keer ook in het aantal zetels tot uitdrukking, ook voor de P.v.d.A. een meevaller is geweest.

Men had niet de indruk, dat zij vóór de ver- kiezingen zo de verwachting had, de grootste partij te zullen zijn. Dat bleek o.a. duidelijk '!}lt wat de minister-president heeft gezegd bij het tienjarig bestaan van de P.v.d.A. in het be- . gin van dit jaar.

. Nu is het wonderlijke dat de P.v.d.A. het, feit, dat zij niettemin de grootste partij is ge- worden, te danken heeft aan de Russische po- litiek. Ik behoef er niet verder op in te gaan, maar wat in Rusland is gebeurd, was van zo- danige aard, dat het ook in Nederland het ver-

De grote rede, welke prof. Oud, na het

·afleggen van de Regeringsverklaring door minister-president Dree.s, in eerste aanleg in de Tweede Kamer heeft gehouden, hebben we hier en op de pagina's 4 en 5 volledig afgedrukt.

De volgende week hopen we een samen- vatting te geven van hetgeen prof. Oud bij de replieken nog heeft gezegd.

We hopen dan tevens in een hoofdartikel enige algemene opmerkingen over dit debat te maken.

trouwen in de communistische partij verder heeft ondermijnd en dat daarvan, zo mag men in het algemeen stellig wel stellen, het gevolg is geweest, dat de P.y.d.A. twee zetels heeft gewonnen ten koste van de communisten.

Op zichzelf is dat natuurlijk alleen maar

verheugend. ·

Rekenkundige reeks Wat betreft de communisten zien we een regelmatige teruggang. Dat gaat zo in een rekenkundige' reeks: iedere vier jaar gaan zij twee zetels achteruit. Als het nog acht jaar zo door gaat, zullen wij ten aanzien van de com- munisten het probleem wat betreft de commis- sies in deze Kamer helemaal niet meer onder het oog behoeven te zien.

Aan de andere kant is de P.v.d.A. niet twee, maar vier zetels vooruit gegaan. Men stelt zich zo in het algemeen de vraag: Waar zullen die twee andere zetels vandaan zijn gekomen? Nu is mijn indruk - men kan het nooit precies zeggen; er heeft allerlei · verschuiving van stemmen plaats- dat de P.v.d.A. aan de ene kant nog heeft gewonnen een drietal zetels ten · gevolge van de verschuiving bij de protestants-

ch:dstelijken. •

,De anti-revolutionairen en christelijk-histo- rischen hebben resp. twee zetels en één zetel verloren, terwijl aan de andere kant één zetel terug gewonnen is door de K. V .P. Men is er in de K.V.P., zo is mijn indruk, beter in ge-

slaagd de wat men noemt "doorbraak" te stui·

ten dan bij de protestants-christelijke partijen het geval is geweest.

Dat brengt mij vanzelf op het karakter van de winst van de K.V.P. Daar is natuurlijk in de allereerste plaats de winst van de ·twee zetels,· die tot nog toe in deze Kamer waren vertegenwoordigd door de geachte afgevaar- digden de heren Welter en Lemaire. De heer Lemaire zien wij in de Kamer niet meer terug.

De heer Wel ter is nu geworden· een van de leden van de K.V.P. en hij zal nu binnen het kader van die volkspartij kunnen uiteen ·zetten waarom naar zijn mening katholieke politiek conservatieve politiek behoort te zijn; hetgeen hij hier :vroeger in het politieke debat met de heer Romroe ontwikkelde.

Voor de levendigheid van het debat zal het, geloof ik, een verlies zijn; dat de heer Welter lid van de K.V.P. is geworden, want wij zullen bij dit algemene politieke debat niet het genoe- gen hebben hem te horen. Daarom is het aan de andere kant, als ik het zo zeggen mag, een voorrecht, dat de heer Gerbrandy weer in ons midden is, want - men mag overigens over zijn politiek denken als men wil - de Kamer

· is. heLmet mij .eens, dathij in het algemeen tot de levendigheid van onze discussies in hoge ·

mate bijdraagt. ·

De ·A.R. en de C.H.

Nu het verlies van, de anti-revolutionairen en de christelijk-historischen. Daar zie ik de doorwerking van een proces van afbraak bij de confessionele partijen. Ik heb daarover ge- sproken vier jaar geleden bij het politieke debat na de verkiezingen van 1952. ·

Men zal zich herinneren, dat ik vóór de ver- kiezingen van 1952 van mijn zijde al eens de gedachte had ontwikkeld, dat het nuttig zou zijn voor onze politieke verhoudingen, als wij zouden proberen tegenover de macht van wat ik wel eens heb genoemd de twee politieke grootmachten: de P.v.d.A. en de K.V.P., een zeker tegenwicht te vormen door wat ik toen heb genoemd de derde macht.

Dat is ijskoud ontvangen bij de protestants- christelijke partijen en ik heb daarover verder gezwegen. Ik heb geen enkele behoefte, deze gedachte op te dringen, als men er niet voor voelt, maar mijn waarschuwing in 1952 is al dadelijk geweest: Laat men in het protest.- christ. kamp toch voorzichtig zijn, want het kon wel eens zijn, dat het afwijzen van een po- litiek, die erop gericht was om wat meer tegen- wicht te geven tegenover de beide grote .par- tijen, onder de aanhangers zelf van de pro- testants-christelijke partijen niet zo erg gun- stig werd opgenomen. ·

Ik heb toen in 1952 gezegd, dat het niet zo erg was, dat ik dat zo'n gelukkige politiek niet vond, maar dat het voor die partijen veel erger was, dat velen het in die partijen z e I f als niet zo gelukkig voelden. Wanneer mennu het re·

sultaat van deze verkiezingen ziet, blijkt, dat met name de A.R.-partij een klap ge}rregen heeft, die gelijkt op de klap voor de commu-

nisten. · ·

Ik zou··haast zeggen: de A.R.-partij, die bij de verkiezingen van 1952 één zetel heeft ver- loren, doet het niet in een rekenkundige, maar iri een meetkundige reeks; zij heeft haar verlies bij deze gelegenheid verdubbeld. Dat moet toch, geloof ik, onze anti-revolutionaire ·colle- ga's wel wat te zeggen heb~en.

(Vervolg op pag. 4)

VRIJHEID EN DEMOCRATIE

Weet U 't nog?

1946

5 November

De P.R.A. te Arnhem heeft in samenwerking met het Bureau voor Oorlogsmisdrijven te Wesel (Dtld.) Louise Grasili gearres- teerd, die de leiding heeft gehad bij het plunderen van de stad Arnhem in de wiriter 1944-1945.

Naar aanleiding van deze ·arrest&..

tie zijn enige gegevens verstrekt omtrent de schade, die door de systematische plundering van Arnhem door de Duitsers is aan- gericht.

De schade aan huisraad be- draagt 350 miljoen, de schade in de kleine bedrijven 30 miljoen, de schade· bij de kunstzijdefabrieken 20 miljoen, bij de metallurgische bedrijven · 3,6 miljoen en bij de Heveafabrieken te Oesterbeek 1,6 miljoen gulden.

6 November

De vermogens van vijandelijke onderdanen en rechtspersonen zijn ki-achtens het Besluit Vijandelijk Vermogen aan de Staat vervallen, hetgeen dus ook het geval is met de landelijke eigendom, welke tot 't vijandelijk vermogen behoorde.

Niet alleen de eigenaren, maar ook de gebruiksgerechtigden zijn verplicht tot aangifte van deze vermogensbestanddelen bij het Nederlandse Beheersinstituut.

Op 8 okt. j.l. heeft H.M. de Ko- ningin aan Jan van Hoof, de red- der van de Waalbrug bij Nijme- gen, posthuum het ridderkruiá 4e Jç)Jl.sse der Willemorde verleend.

De Amerikaanse legerleiding heeft hem thans de Vrijheidsme- daile met bronzen palmen toege- kend.

In een brief aan de ouders van wijlen Jan van Hoof wordt diens

buitengewoon verdienstelijke prestatie op 18 september 1944 gememoriseerd als een steun voor dè Verenigde Stat~n in de voort-~

zetting van de oorlog op ·het vas- teland van Europa.

7 November

De rechtbank te Breda heeft twee vroegere leden van· Natio- naal Front, die beiden valse stem- biljetten bij de verkiezingen van de Tweede Kamer in de Tilburgse stembus hadden ·geworpen, uit protest tegen de berechting van Arnold Meijer en die deswege ge- arresteerd en wegens verduiste- ring en valsheid in geschrifte ver- volgd werden, van het hun ten laste gelegde vrijgesproken.

8 November

Volgens een mededeling in het orgaan van de vakgroep Begrafe- niswezen is het wetsontwerp-Van Boeyen door de Regering inge- trokken. De belangrijkste· bedoe- ling van dit ontwerp was de wet- telijke regeling der crematie, die men gelijkgesteld wenste te zien met het begraven.

11 November

Bij Kon. Besluit is in overeen- stemming met de conclusie van het adyies der afd. Geschillen van Bestuur van de Raad van State, het beroep van dr. H. M. Hirsch- feld gegrond verklaard en is de beschikking van 10 mei 1946, waarbij hem ontsbg werd ver- leend als secretaris-generaal van

de voormalige Departem~nten van Handel, Nijverheid en Scheep- vaart en van Landbouw en Visse- rij, vernietigd.

.

---"-"--"----

Wereld toneel

De gebeurtenissen op het wereldto- neel overschaduwen deze weken die op het terrein der vaderlandse politiek.

Hoe belangrijk de moeilijkheden rondom ,Soestdijk" mogen wezen en hoeveel aandacht de nabeschouwingen over de kabinetsformatie verdienen, hun bete- kenis zinkt in het niet bij wat de vorige week in Hongarije begon en dat thans op zijn beurt weer overschaduwd wordt door de opmars van Israëlische troepen naar het Suezkanaal.

Om met Hongarije· te beginnen: daar barstte het verzet· van heel een volk tegen de onderdrukking der Sowjet.s en nun Quislings los in een bloedige re- volte. Het Westen houdt de adem in, maar staat met al zijn sympathie aan de zijde van de vrijheidsstrijders. Hulp- verlening in andere vorm dan die via het Rode Kruis in overstelpende mate wordt aangeboden kunnen de dappere Hongaren niet verwachten. Maar zij mogen zich gesterkt weten door het besef, dat heel de vrije wereld hen be- wondert om hun heldenmoed, een be- wondeLng waaraan ook onze J.O.V.D.

uiting heeft gegeven in een telegram aan ·de Hongaarse gezant in Nederland.

Onze jongerenorganisatie mag zich hiermede de tolk weten van de gevoe- lens die liberaai Nederland ten deze bezielen.

Nog is het te vroeg om te spreken van een geslaagde vrijheidsstrijd, hoe vurig wij daarop, allereerst ter wille van Hongarije zelf, hopen. Wel is reeds thans duidelijk, dat het verzet zich niet alleen richt tegen het Russische com- munisme maar ook tegen zijn handlan- gers in het eigen land. Dit betekent tweeërlei: de rust zal in Hongarije niet aanstonds terugkeren, wanneer werke- lijkheid wordt wat thans nog slechts als hoopvolle mogelijkheid wordt gezien, - het terugtrekken van de. Russische bezettingstroepen, Hongarije zal zich . bovendien moeten bevrijden uit de greep van het communisme, dat reeds te lang dit ongelukkige land na het uiteenvallen der Donaumonarchie heeft geterrori- seerd. ·

Afgezien van de resultaten mag de huidige verretsstrijd der Hongaren be- schouwd worden als een uiterst belang.

rijk verschijnsel in de internationale ver- houdingen. Na Roemenië en Polen is Hongarije nu de derde satellietstaat die het Moskou duidelijk maakt dat het zich misrekend heeft in zijn onderschat- ting der nationale krachten. Ook de toestand in Rusland zelf is te ondoor- zichtig dan dat men daaruit gemakke- lijk politieke consequenties zou mogen trekken. Hongarije toont in zijn vrij- heidsstrijd dat de verhoudingen anders liggen dan tot voor kort vrij algemeen moest worden aangenomen. En daar- mede is op zichzelf voor hel Westen reeds veel gewonnen. Hierin ligt voor het Westen reden te meer om het Hon- gaarse volk zijn sympathie in steeds toenemende mate te betonen en het zo te sterken in de overtuiging, dat het op eigen bodem een strijd voert van histori- sche betekenis voor heel de vrije wereld.

Dan: Israël! Van alle kanten bedreigd en - naar de schijn te oórdelen - van alle vrienden verlaten is Israël overge- gaan tot een daad van agressie. En het loopt daarmede d~ kans veroordeeld te worden door de hem toch wel goedge- zinde staten, di'è nochtans iedere agres- sie als zodanig afkeuren. Of hier terecht van agressie gesproken mag worden is een andere vraag, maar de· consequen- ties zijn er niet minder ernstig om.

Voor Israël, voor zijn Arabische vijan- den, voor heel de wereld, waarbij intus- sen niet vergeten mag worden, dat noch Israël alleen, noch de Arabische volken alleen schuld hebben aan de moeilijkheden die nu reeds tientallen jaren rondom Israël hangen. Hier wreekt zich heel een politiek beleid, dat aan een eeuwenlang vervolgd volk een land "toewees" zonder het de zekerheid te kunnen .bieden van een veilig verblijf.

Was die zekerheid na Wereldoorlog I reeds kwestieus, . zij is door de gebeur- tenissen in en na de tweede Wereldoor- log gans en al in haar tegendeel omge- slagen. Zou lsraëls besluit om ten Jan-

DEZE BURGER

wil vandaag eens niets anders - niet meer, maar vooral ook niet minder - doen dan zijn vreugde erover uitspreken dat ons aller vriend Dettmeijer weer aan de beterende hand is.

Ik ben een slecht gelegenheidsrede- naar op bruiloften en partijen en over het algemeen houd ik er niet van very important persons te horen huldigen.

Daar komen altijd te veel gemeer:'Jlaat- sen bij te pas en er wordt zeer ~."Jclen

eens· ook maar een beetje o;;gineel woord vernomen.

Dat kan ook bijna niet anders, want de feestmeneer wordt altijd helemaal in het volle zonnetje der sympathie gezet.

Hij komt er altijd uit te voorschijn als een perfect persoon, een man zonder ondeugden en zwakheden. Het is altijd net iets te mooi wat de leestredenaar in het midden brengt, om helemaal geloof- waardig te zijn.

Ik wilde dus eigenlijk maar alleen zeggen dat veel mensen net zo blij zijn als ik dat Dettmeijer uit het ziekenhuis is gekomen en thuis wacht op zijn al- geheel herstel, dat hem weer in· staat zal stellen al de taken, die hij op zich heeft genomen en waartoe hij geroepen werd,. weer te gaan- vervullen.

Het is onmiskenbaar z6, dat Dettmeijer alle taken die hij vervult u i t s te .Ie en d vervult. En dat hij naast het veel- omvattende werk van wèthouder van Den Haag, nog kans zag er een veelheid van ganse dagtaken bij te vervullen. Ik geloof dat het geheim van die activiteit vooral schuilt - behalve in zijn eigen gaven -'- in zijn ver-doorgevoerde systematiek, zijn zelfdiscipline en zijn mensenkennis, die hem de goede medewerkers doet kiezen voor iedere speciale taak, voor elke arbeid die hij tot een goed einde brengt. Zijn succes ligt ook in zijn blij- moedigheid; een zekere uiterlijke lichtheid, die aanstekelijk werkt en die nooit kon doen vermoeden dat alles wat hij deed tenslotte te vèèl voor

hem werd. •

Dit constaterende wordt ik 66k feestredenaar. Om dit goed te mak.en zou ik nu nog een kolommetje moeten vuiien met de menselijke zwakheden die hij - als iedere andere mens - 66k wel zal bezitten, maar ik doe dit niet.

Ik ben veel te blij te vernemen, dat hij herstellende is. Dit te weten is een vreugde voor allen die hèm kènnen, incluis

a NOVEMBER 191S6 PAG. I gen leste het eigen lot in eigen hand te nemen, ertoe kunnen leiden dat allen die aan het ontstaan der huidige situatie schuld hebben nu althans alle krachten inspannen om tot een voor Israël aan- vaardbare regeling te komen, dan zou Israëls fataal besluit in zichzelf de rechtvaardiging vinden, die wij voor ons reeds lang thans geneigd zijn eraan toe.

te kennen. Maar dit is dan ook het b!'ste wat wij ervan kunnen hopen.

. Zorgwekkend is met dat al de situatie op het wereldtoneel wel geworden!

deR.

In memoriam K. J. Kaptein

Ons bereikte het droeve bericht, dat op maandag 29 oktober j.l. in de leeftijd van 48 jaar te Middelharnis is overleden de heer K. J. Kaptein, voorzitter van de Onder-Centrale Goeree/Overflakkee van de V.V.D.

Door het heengaan van de heer Kap- tein wordt onze Partij op de Zuid-Hol- landse eilanden zeer zwaar getroffen. Met groot ent;pousiasme toch heeft hij zich in- gezet vogr de liberale zaak en de vrijzin- nige krachten op Goeree en Overflakkee gebundeld, zodat daar in de loop der ja- ren een hecht bolwerk van de V.V.D.

ontstond.

Veel heeft de heer Kaptein ook gedaan voor de propagering van het openbaar onderwijs. Zijn stuwende kracht zal moei- lijk kunnen worden gemist.

Zwaarder nog zal dit verlies te dragen zijn voor zijn echtgènote en nabestaan- den. Het is naar hen in de eerste plaats dat onze gedachten uitgaan. Mogelijk zal de gedachte, dat zijn vrienden niet zullen . nalaten zijn werk voor de V. V.D. voort te zetten in navolging van zijn voorbeeld, hen daarbij enigermate kunnen sterken.

Moge hij rusten in vrede.

J.O.Y.D. stuurde telegram aan gezant van .-ongariie

Door de Jongeren Organisatie Vrijheid en Democratie is een telegram verzon- den aan de gezant van Hongarije te Den Haag van d~ volgende inhoud:

Hoofdbestuur van de J'ongeren-Orga- nisatie Vrijheid en Democratie stelt het op prijs zijn bewondering uit te spre- ken voor het manhaftig verzet van het Hongaarse volk tegen de Russische in- terventie-troepen en spreekt de hoop uit, dat deze strijd mag leiden tot het tot standkomen van een democratisch staatsbestel, waarin de vrijheden en rechten van het Hongaarse volk zijn gewaarborgd in overeenstemming met de in Uw land onder de bevolking heer- sende opvattingen.

(w.g.) H. J. Roethof, voorzitter, L. D. Oosterveld, secretaris.

AFDELINGSNIEUWS

'Apeldoorn

organiseert een feestavond

De afdeling Apeldoorn organiseert op woensdag 7 november -a.s. in La Bor- delaise een feestavond.

Het doel van deze avond is het con- tact tussen de leden te verstevigen.

Er wordt gezorgd voor een zeer aan- trekkelijk programma. Aanvang 8 uur.

Het medenemen van een introducé is

toeg~staan.

Algemene LedenvenJCICiering Afd. Amsterdam van de Y.Y.D.

Op maandag 19 november a.s. zal de afdeling Amsterdam der avonds te 20 uur, in de Savoy-zaal van Bellevue, in- gang Leidschekade, een algemene leden.

vergadering houden.

Omstreeks 9 november a.s. zal de agenda voor deze bijeenkomst aan de leden worden toegezonden .

Inlichtingen betreffende het lid- maatschap der Volkspartij voor Vrijheid en Dernocratte zijn te verkrijgen bij de plaatselijke afdelingen en bij het Algemeen Secretariaat: Koninginnegracht 61, 's-Gravenhage <tel. 111768).

\

•

· VBI.JIIEID EN DEMOCRATIE S NOVEMBER 191i6 - PAG. •

* ^{WEEK to.t WEEK} *

. Ook Hongarije werd een bittere pil voor de Sov.

J~t-machthebbers. Daar traden aanvankelijk wel Rus- stsche tanks op om het verzet te breken, maar ten- slotte werd de terugtocht aanvaard.

Strifd om de vrijheid (I)

D

In grote spanning leefde en leeft men nog mee met de gigantische en verbitterde strijd om de vrijheid, die zowel in Polen als in Hongarije werd ,en wordt gestreden.

Nu is het zeker zo, dat die strijd in Polen een ander karakter draagt dan in Hongarije. Dit neemt evenwel niet weg, dat zij in beide landen is gericht tegen de Russische overheersing en dit kan de vrije wereld tot grote vreugde stemmen.

De loop der gebeurtenissen in twee belangrijke satelietlanden is de Russische machthebbers volko- men uit de hand gelopen. Het machtige Russische communistische blok vertoont ernstige scheuren, die niet makkelijk te dichten zijn. ·

Nog staan we te dicht bovenop deze gebeurtenis- sen om de draagwijdte ervan naar behoren te kunnen overzien.

Hoe dit ook zij - dit is van een alles overheersen- de betekenis - de ontwikkelingen in Polen en Hon- garije hebben bewezen, dat tegen iedere dictatuur, tegen iedere kneveling van de vrijheid van de mens, eens, hetzij vroeg of laat, een machtig verzet wordt ontketend, dat de knellende boeien van de dictatuur weet te slaken.

beeld van de toestand in Hongarije te verkrijgen, doch men mag aannemen, dat het vele bloed, dat op

~ongaarse bo?em . is gevloeid, hoe vreeslijk dit op Ztch zelf ook ts, met te vergeefs is geofferd op het altaar van de vrijheid.

De opstand in Hongarije kan het sein vor~en voor een wezenlijke omwenteling in de overige Rus- sische satellietstaten, ja, zelfs voor een wijziging van de interne verhoudingen in Rusland zelf.

De vrije wereld leeft in grote bewondering mee met het heldhaftige Hongaarse volk dat zij bewondert om zijn moed en betreurt om de vele slachtoffers,

· die veelal door Russisch ingrijpen op een tTJensont- erende wijze zijn vermoord.

De vrije wereld zal doen wat zij kan om Hongarije te helpen. Het Nederlandsche Roode Kruis heeft inmiddels twee Dakota' s met medicamenten naar Oostenrijk gestuurd. En als het op verderé hulp aan- komt, zal het Nederlandse volk ongetwijfeld pal staan.

En nu . Rusland?

D

De Polen gingen hun eigen weg, ook toen Russische tanks dreigden te interveniëren.

Wat zijn de motieven, die Rusland van verdere interventie hebben doen afzien?

• Zijn het binnenlandse moeilijkheden op het eigen Russische erf, die men vreest?

Is het de woelige houding van de overige satelliet·

landen? •

Men kan er slechts naar gissen.

Hoe dit zij, een militaire interventie zou de Russen voor het wereldforum in elk geval in ver- leg7nheid hebben gebracht, aangezien de Sovjet- Ume stee~s heeft beweerd niet imperialistisch te zijn en ook steeds aanspraak op de titel heeft willen ma- ken van "beschermer van de kleine landen".

N~gmaals, niemand is in staat op het ogenblik de sttuatie achter het ijzeren gordijn juist te be·

oordelen. ·

. Van groo.t belang ~~ overig~ns wel de vêrklaring, dte de Russtsche parttjsecretans Kroesjef heeft afge- legd tegenover een Italiaanse communistische dele-.

gatie, waarin hij mededeelde, dat het Kremlin werkt aan een wetswijziging, die de bevoegdheden van de opperste sovjet, het Russische parlement in democra- tische zin zal veranderen.

Er gaan zelf geruchten over een nieuw, meer ,democratisch" systeem van verkiezingen.

Symptomen, waarvan men de betekenis zeker niet

~.ag overschatten, doch die in elk geval belangrijk ZIJn. Symptomen ook, die niet bepaald wijzen op een ongekende hechtheid van de communistische mon- ster-organisatie in het Oosten.

Dit moet voor ons, moet voor de gehele vrije wereld, de betekenis onderstrepen van de strijd om de vrijheid op eigen erf, die soms zo uitûchtloos lijkt als men haar ziet in het grote internationale ver-

band.

·---... ..

Uitzichtloos is die strijd evenwel nimmer. Polen en Hongarije hebben dit duidelijk bewezen. -

Mogen deze belangrijke lichtpunten ons en de gehele vrije wereld aansporen in versterkte mate pal te staan voor vrijheid en democratie!

Strijd om de vrijheid (II)

--zoals wij reeds eerder opmerkten, draagt de op- stand in Polen een geheel ander karakter dan die in Hongarije. De Poolse opstandelingen verzet- ten zich alleen tegen de Russische in~ging; terwijl zij aan het eigen (nationale) communisme trouw blijven, althans zo ziet het er op het ogenblik naar uit.

In hoeverre hier sprake is van een zekere camou- flage en taktiek, dient overigens nog te worden afgewacht.

Opmerkelijk is in dit verband, dat de nieuwe man in Polen, Gomoelka o.m. heeft verklaard, dat van het "particulier initiatief" een goed gebruik zou kun- nen worden gemaakf en "dat de fabrieken niet altijd door de Staat kunnen worden geëxploiteerd".

Voorts heeft hij de totstandkoming van een nieuwe kieswet aangekondigd, "waardoor men inder- daad zal kunnen kiezen en niet slechts stemmen".

De verkiezingen zouden overigens ook in het ver- volg geheim zijn, in tegenstelling tot de tot dusverre gevolgde procedure.

De vrijlating van kardinaal Wyszynski is overi~

gens ook een opmerkelijk feit, dat ons de vraag doet stellen in hoeverre de nieuwe nationale beweging in Polen zuiver communistisch kan worden genoemd.

Het is thans nog te vroeg hierover een juist oor- deel te vormen, doch de hierboven genoemde feiten geven hoop, dat het Poolse volk in elk geval een kleine stap nader tot de democratie kan worden ge- bracht, hetgeen èn voor Polen èn voor de wereld verstrekkende (gunstige) gevolgen kan hebben.

· Hon~aren maken wereld- geschiedenis

H

De opstand aidaar draagt het kenfnerk niet alleen tegen de Russen te zijn gericht, doch ook in zekere zin teg~n het communistische regiem in eigen land.

Het is een ware revolutie geworden, die is te verge- lijken met de Russische revolutie aan het einde van de wereldoorlog, zij het, dat de Hongaarse revolutie zich niet voor, doch tegen de dictatuur richt.

Het is nog steeds te vroeg om een overzichtelijke

HONG4RI.JE

De vlag wint van de tank

•

I NOVEMBER 1956- PAG. 4

ZAL DIT KABINET HET· BUDGE

.{Vervolg van pag. 1)

Het heeft mij niet zo verwonderd; als ik denk aan de houding, die de protest- christ. partijen - dat geldt voor de partij van de heer Tilanus even goed als voor de partij van de heer Bruins Slot - heb- ben aangenomen, toen wij een principiële strijd hebben gevoerd over het mande- ment, dat van de katholieke bisschoppen was uitgegaan en daarbij hebben ontwik- keld een standpunt, waarvan ik meen, dat h_et in algemene zin het protestantse mocht heten, dan heb ik uit die hoek

·geen enkele steun gehad.

inga op de verkiezingen, kom ik meer tot begrijpen en wat ik ook niet afkeur; dit het verband met de Kabinetsformatie en Îeeft in mijn groep precies even sterk - dan vraag ik: Wat is het hoofdbeeld van nu het ten aanzien van de bezitsvorming de verkiezingsstrijd geweest? Dat is ge- zo is gelegen, dat de grote kloof is die

weest - ik .Praat in de terminologie van tussen de P.v.d.A. enerzijds en de andere

KUNNEN

De heer Tilanus zei toen zelfs: het mandement raakt

mij

Die houding heeft blijkbaar haar in-

vloed gehad. '

.,Modern chdstelijk staatsmanschap"

de geachte §.fgevaardigde de heer Burger groepen van de Kamer aan de andere de samenwerking met de K.V.P. moge- in zijn redevoering op het congres van kant, zou het voor de hand hebben ge- lijk maken, iets, dat hij met zijn woorden zijn partij - de tegenstelling: Drees- legen, dat de geachte afgevaardigde de in feite deed. Ik vind het nu wel een Romme, heer Romme, als hij van de bezitsvor- stout stukje, aldus voor de kiezers op te Er is tussen andere groepen. geen fel- mirig een zo belangrijk punt wil maken, treden en dan niets anders te doen dan lere strijd gevoerd dan tussen de P.v.d.A. zou hebben gezegd: nu moet ik zorgen, te proberen, beide groepen weer bij el- en de K.V.P. Hoe hoog die strijd is opge- dat ik een Kabinet krijg, dat steunt op kaar te brengen.

laaid, heeft de minister-president zelf een meerderheid, die ten aanzien van de Ook de heer Burger heeft niets anders ondervonden tijdens zijn redevoering in bezitsvorming op een ander standpunt gedaan. Toen hij de opdracht kreeg, kon Limburg, toen men een geluidskabel had staat dan de P.v.d.A. men zeggen: Er is nu in ieder geval ge- doorgesneden. Ik heb dit zeer onrecht- Nu heeft het mij bijzonder getroffen, probeerd een Kabinet te vormen zonder vaardig gevonden. Ik wilde, dat de Rege- dat de geachte afgevaardigde de heer medewerking van de P.v.d.A.; nu zal dë ring het even onrechtvaardig vond, dat Romme in een merkwaardig artikel in heer Burger wellicht proberen of hij een voor tn ij n partij de geluidskabel van de "De Volkskrant" zich niet alleen richtte Kabinet kan vormen, dat op een meer- radio vrijwel volledig is doorgesneden! tegen de socialisten, maar ook tegen mis- derheld in de Kamer kan reJtenen, zon- Er was dus de grote tegenstelling tus- verstanden in eigen kring bij degenen, der medewerking van de K.V.P. Geen sen de P.v.d.A. en de K.V.P., geformu- die, als ik het zo mag zeggen, onthech- sprake van, Mijnheer de Voorzitter. De leerd als de keuze tussen Drees en Rom- ting van het bezit voorstonden als de heer Burger, die de tegenstelling tussen me. Toen dach1; ik bij m~jzelf: als wij nu juiste evangelische houding. Zij stonden de heren Drees en Romme zo scherp uit de wijze, waarop de verkiezingsstrijd dus op een ander standpunt dan met be- had gesteld, heeft niets anders gedaan is gevoerd, conclusies willen trekken, zou trekking tot. de bezitsvorming was inge- dan geprobeerd, figuurlijk gesproken, de Welke lijn hebben nu bij de verkiezi- de eerste conclusie, die door een eenvou- nomen door de K.V.P. heren Drees en Romme bij elkaar te nen de anti-revolutionairen gevolgd? De dige kiezer zou moeten worden getrok- De heer Romme heeft duidelijk ge- brengen.

heer Zijlstra, destijds lijsttrekker van de ken,' zijn: Ik weet niet, hoe het Kabinet maakt dat dit van die katholieken ver- De minister-president zal zich herinne- A.R., is de kiezers aanbevolen onder de er precies uit-zal zien, maar het zal nooit keerd 'was gezien, zodat een ogenblik de ren, dat wij verleden jaar bij de algeme- leuze: "modern christelijk. staatsm,al}.- een Kabinet v~~;n Drees en Romme wor- gedachte bij mij opkwam, toen ik zag, ne politieke discussie hebben gesproken schap". Ik heb mij een ogenblik afge- den; dat kan met bestaan. dat de heer Romme zich tegen mensen over onze methodes van Kabinetsforma- vraagd of dat "modern" betrekking had Nu is het in feite t~ch, in algemene zin in eigen kring richtte, dat het meer in- tie en dat ik heb gezegd, dat het niet zo op "christelijk" en of de A.R.-partlj bezig gesproken, een Kabmet van Drees. en wendige zending voor de K.V.P. was dan moest zijn dat het programma werd op- was zich te ontwikkelen in modern-chris- Romme geworden. Als het pr?bleem van dat het gericht was tegen de P.v.d.A. gesteld in' overleg met de fractie. Ik heb telijke richting. de gehuwde ambtena~~s .er met. was ge- Als dat laatste het geval was geweest, toen gezegd: De formateur moet zich Dit was het echter niet; het moderne weest, zou het naar miJD .mdruk m letter- had het immers meer voor de hand ge- eerst oriënteren; formatie na overleg uit- sloeg op het staat!lmanschap van de heer lijke ~in een Kabinet van Drees en Rom- legen, een Kabinet te vormen van de- stekend, formatie in overleg uit den bo- Zijlstra. M. de Voorzitter, ik vond het me ZIJn geweest. genen die op dit stuk meer principieel ze.

een beetje vlug - met alle respekt voor Voor zove.r mijn advi~s ~et betrekki~g op h~t standpunt van de heer Romme Uit het antwoord, dat ik van de minis- de bewindsman - als men nu ineens wil- tot de Kabmetsformatie 1s gevraagd, IS stonden. ter-president op deze opmerking kreeg, de concluderen, dat iemand, die vier jaar mijn standpunt steeds geweest:11deze con- B • • bleek, dat hij het in wezen van de zaak lang het Departement van Economische stitutionele verhoudingen vorderen, dat ez1tsvorm.ng met mij eens was. Ook de heer Romme Zaken had beheerd - en al heb ik tegen eerst beproefd wordt een Kabinet te vor- was het hiermee eens. Men was het in sommige punten uit het beleid van de men, hetzij zonder K.V.P., hetzij zonder Nu weet ik wel, dat de geachte afge: beginsel dus eens, maar in de praktijk minister wel eens bezwaar, ik mag toch P.v.d.A.; daarna, -als dit niet gelukt- vaardigde, de heer Romme, in datzelfde deed men het anders, want al deze maan··

kh d artikel in ,.de Volkskrant" heeft willen

g erust uitspreken, dat hij daar op zijn komen pas de andere mogelij e en aan den heeft men gezocht naar een compro-

kt d suggererèn, dat er eigenlijk zo'n ver- p A

Plaats is gebleken - , een ,.modern. chris- de orde. Wanneer duidelijk blij , at een mis tussen de fracties van de . v. d. . d A f d K V P schil was tussen de liberale opvatting en

telijk staatsman" was. Kabinet zonder P.v. . . o zon er . · · en de K.V .P.

Ik vond dit oordeel wel een beetje niet tot de mogelijkheden behoort, moet de opvatting in katholieke kring op dit Ik zal niet te diep ingaan op deze vroeg, ik heb voor mijzelf het gevoel, dat men het zo stellen, dat men in een toe- stuk. Ik heb dat niet begrepen. Vier jaar laatste kwestie; misschien is het nodig, men de vraag of iemand een staatsman stand van uiterste noodzaak is gekomen, geleden hebben wij ook over deze kwes- dit te doen bij de replieken, nu kan ik is geweest, beter beoordeelt na zijn dood, omdat in Nederland niet kan worden ge- tie gesproken. Dat lag. ook voor ?e han~. het niet doen, want de tijd schrijdt voort.

en ik hoop, dat het nog vele jaren zal regeerd wanneer èn de P.v.d.A. èn de K. E~ was toen een sp~ciale k~tholie.ke ~~- Afgezien. van de vraag, of het de bedoe- duren, voordat het oordeel over de heer V.P. in de oppositie zijn.

I

Het is ondertussen toch Wel merkwaar- mijn mening goed de nadruk moeten leg-~ er ~oen op gewezen, dat er m het Voor- die tenslotte tussen de P.v.d.A. en de dig, dat de A.R. met .het ouderwets chris- 15en en dan had men de leiding van het loplg Verslag _een passage yoorkw~m K.V.P. is bereikt, nadat de heer Burger telijk staatsmanschap van de heer Colijn Kabinet moeten opdragen aan iemand, over dde be~ekems ':'~n /e ~ezitsv~r~~1 de, laat ik het zo noemen, magische for- heel wat meer succes heeft behaald bij

I

I

1a. gve ro

1en, a 'ddaa

11T_f!kP mi de· den.

ik toen gedacht heb aan een buitenparle- oor oplg ers ag ⁰~¹ e IJ yo g e. R d • • Verkiezingsuitslag mentaire figuur uit de A.R.P. Z~er vele l~den betu1g~en hun mstem-~ an vers1er1ng

d V V D

I

voor e • • • die ik genoemd heb, doet er niet toe, ed ISP nlde A eHn akar, . t I d wanft lutionaire ministers en van de christe- . h i · h' tt' t .. _ van e .v. . . et on n1e an ers, o

M de V l'k kom nu tot mlJ··n eigen par- maar et s mlssc Jen nu lg erop e WIJ h. t · ·• d t d't ·· · · t zou e moes oo t k k omen van e pa d rt" IJ van l!J"k-historische ministers in dit Kabinet?

tij. Ik heb direct na de verkiezingen ;ver- zen, a .~ naar miJt dme::mg {!,¹e G de geachte afgevaardigde de heer Rom- Ik kan deze niet anders zien dan dat die klaard, dat ik, voor wat mijn partij be- moeten n ZIJD gewe-es e eer e aay me. Dit moest wel zo zi{n, want anders drie. bewinds~ie~en ~ogen dienen als treft, niet ontevreden was. Ik heb zelfs Fortma · kon men nooit die zeer vele leden berei- een randvers1enng voor de samenwer- gezegd, dat ik de uitslag voor mijn partij ken. Daaruit bleek, dat de opvattingen, ~ing va~ ~e K.V.P. ep. de P.v.d.~ .• als zeer. bevre~igend vond. .. De Kabinetsformatie die bij ons leefden, blijkbaar niet van die een vers1ermg vo~r de smalle bas1s . .

D1t wil met zeggen, dat WIJ er niet iets aard waren dat ze van die kant moesten De geachte bewmdsman de heer Zijl-

~eer van hadden gehoopt. Wij hebben er Mijn gedachtengang was dus: Eerst worden v~orpen. - stra heeft i':! Lee~war~en gesproken en mderdaad Ie~~ me~r van gehoopt, en met moet worden geprobeerd een Kabinet te Het toekenhen van betekenis aan par- heeft dal:lr m. h~rn;menng gebracht ee~

name, dat WIJ de bende -zetel zouden ver- vormen, waar één van de grote partijen ticuliere bezit en de uitbreiding. ·van redevoermg, d1e ~k m .1937. gehoude~ ~ad, wer~~n. . buiten blijft. Het lag toen voor de hand, het particuliere bezit tot hen, die aan die dat . was nada~ 1k v1er J~ren MmJSter ·

tirevolutJ zitting ii zeer teg~

nairen iJl heeft toE minister Jutionair hij altijd PrinsterE terie, da blijft lan punt de windslie(

Groen v~

Ik kon:

wing van constater het Kabi:

soon van sterke pi wens- allen goe heren Dr ben wij bewind!

komen dl als een z mer, ma~

niet altij De hee:

als velen heeft we:

De he~

geschrev4 .,Socialis1 dat boek land on1 ben blijl!

boek in tuurlijk g

heer Hof:

(deze OJ;

van hili enD.) Hi is om h•

springen van de h Nu zal beelden 1

Het zou, der dit dE voor hen dr. Kuy~;

redevoer!

Kuyper z geschrevE geschrevE ook zove•

bereid VIl

men hier gen, daa1 nister He geven: A dat boek, zeg: Ik a je, ik zal leid, zoaiJ ken heb

Be ve

WIJ hebben deze .met verkrege':l, .ma~r dat eerst een opdracht aan de heer Drees particuliere bezitsvorming niet kunnen wa~ geweest m een Kabmet .op brede wanneer men nu z,1et, hoe de zu1gmg 1s werd gegeven, omdat dè P.v.d.A. iets ster- toekomen is een zeer oude liberale wens basis - breed naar de verhoudmgen van gegaan naar die beide grote politieke ker uit de verkiezingen was gekomen. of wel e~n zeer oud liberaal beginsel. di~ tijd - , waari'?- de. heer Colijn pre- mac~ten, de P.v.d.A. en de K.V.P . .'. en hoe De heer Drees heeft een opdracht gekre- Als de geachte afgevaardigde de heer m1er was. Ik had .. m ~1e r_~devoering ge-

daarm de' A.R.P. en de C.H.U. ZIJn mee- .gen. Die opdracht is niet geclausuleerd Romme de moeite wil nemen de redevoe- zegd - omdat miJ duideliJk was gewor- Van he' gezogen, dan is het feit, dat de. partij, die geweest in beperkte zin, zoals ik had ringen na te lezen, waarmee ik in de den,_ ?at men ging proberen ~e rech!se achte be' ik de eer heb te vertegenwoord1g~n, heeft gedacht, maar deze is ruim geclausuleerd laatste jaren de algemene ledenvergade- coalitie te herstellen -, dat 1k er met wij nog w~ten stand te h~uden, naa~ miJn over- geweest, n.l. een Kabinet, dat geacht ringen van mijn partij heb geopend, zal aan .d~cht slaaf te worden van de rechtse straks w•

tu1g!ng on~er d1e ~mstand1gheden een wordt, het vertrouwen van de Staten- hij zien, hoeveel aandacht daarin aan het coal~ti~. . . .. Regerings zeer bevredigende Uitslag. Generaal te bezitten. probleem van de bezitsvorming wordt Dit IS volkomen JUISt; de heer Z!Jlstra dat ondeJ Ik. heb hiervoor voor mijzelf d.eze. ':'~r- Later is er ook een opdracht geweest, gegeven. Als hij dit doet, zal hij ook zien, heeft dit volko~e~ juist .. geciteerd; dat het met r klar1~g ge~eve~: dat ~en de ~rmc!p!ele luidende: de vorming van een Kabinet, hoe ik in de redevoering van dit jaar heb was z.~· Ma~. mm1ster ZJJlstra zeide er ep komt j

~ou~~ng, d1e, miJn politieke vr1enden en dat geacht wordt het vertrouwen van gewezen op hetgeen Thorbecke in 1844 ook biJ, dat hiJ geen s~af wenste te wor- de techn 1k biJ allerle~ gelegenhed.en .hebben aan- de Staten-Generaal te kunnen verwerven~ over de grote betekenis van de particu- den van de ~rede basiS, althans volgens vermogen genomen - 1k moge hermr;eren aan h~t Dat zijn allemaal formules, die naar mijn liere bezitsvorming heeft gezegd. het verslag m .de krant. Maar dat was Ik vind mandement en het crematiedebat - , m mening volstrekt nietszeggend zijn. De het probleem met. De vraag was, of de De heer J ons land toch wel heeft gewaardeerd. zaak, waarop het aankomt, is, dat onder L" f . k D G F t · geachte bewindsman een slaaf zou wor- iets doen;

Nu is het natuurlijk niet zo, dat de ons constitutionele bestel geen Kabinet 1e tmc • e aay or man; den van de smalle basis, de basis van zoeken. A stemmen, die de anti-revolutionairen en kan regeren, dat niet het vertrouwen Burger K.V.P. en P.v.d.A. Dat was het probleem zou moge de christelijk-historischen hebben verlo- van de Staten-Generaal heeft. Wij hebben eri naar mijn gevoelen zijn de beide anti- cellentie, ren, uitsluitend rechtstreeks naar de P.v. daarbij gelukkig niet de Franse me- De opdracht, die aan de heer Romme revolutionaire ministers toch in zeer mogelijk •.

d.A. zijn gegaan. Niemand kan dit pre- thode, dat het Kabinet eerst e.en vertrou- is gegeven, is ook mislukt. Er is vervol- sterke mate een slaaf geworden van de driet hebl cies overzien. wensmotie vraagt. Wij kennen de toe- gens een opdracht gegeven aan de heer smalle basis. deze vier Er is natuurlijk allerlei heen-enweer stand, dat h-et Kabinet geacht wordt het Lieftinck en aan de heer De Gaay Fort- Di( is in hoge mate bevorderd doordat treft, niet gaan van stemmen geweest en ik maak vertrouwen te bezitten, zo1ang het tegen- man. De tijd laat niet toe om dit alle- beide bewindslieden, naar mijn smaak, Een nie mij sterk, dat wij aan de ene kant stem- deel niet i,s gebleken. Dat is ook de meest maal na te gaan. De heer De Gaay Fort- te veel hebben laten blijken, dat zij .zo is de :minl men hebben gekregen van de protest- juiste vorm. man is de enige, die heeft geprobeerd gaarne bewindsman wilden blijven. Dit kalden. E christ. kant door die principiële houding, De heer Drees heeft een opdracht ge- een Kabinet te vormen, waarbij de P.v. is altijd een kwaad ding in de politiek. welkom"

maar dat wij aan de andere kant ook kregen, die ruimte bood een Kabinet te d.A. uitgeschakeld zou zijn. Met Uitzon-

l

is een heen-en-weergang geweest, zonder bijzonder door het bekende verschilpunt volkomen anders dan men op grond van had enl mij als jongmaatje inleidde, tot lusie zal l enige twijfel, maar daarom meen ik, dat met de partij van de geachte afgevaar- de verkiezingsstr-ijd had verwacht. mij: je moet eens kijken naar de stoelen vier jaren men, wat het kiezerskorps betreft, dat digde de heer Romme over de bezitsvor- Ik ben vóór de verkiezingen niet zo achter de groene tafel; daar zit kleefstof die gedac de V.V.D. heeft gesteund, de vreugdevolle ming. naïef geweest te verwachten, dat men aan. Ik heb ook gedacht, dat er kleef- hij gedesi conch,1sie kan trekken, dat de principiële niet meer met elkaar zou willen samen- stof zat aan de stoelen van de antirevo-

betekenis van dat kiezerskórps is toe- Prof. Romme aan bod werken. Ik heb direct gezegd in mijn lutionaire heren ministers.

genomen. openingsreçie van de laatstgehouden ver- Toen dacht ik - ook een stukje parle·

Drees of Romme? Toen kwam de heer Romme aan bod. gadering van mijn partij: U moet niet mentaire geschiedenis - aan de heer Nu zou men zeggen: nu de bezitsvorming denken, dat het de bedoeling van de heer Ketichenius, ook een antirevolutionair, Wanneer ik nu nog even iets verder zo sterk leeft bij de K.V.P. - wat ik kan Burger is allè schepen te verbranden, die en aan de heer Van Zuylen, ook een an-

Mi.inhee wat ik zo ke ploeg.