Het lokale karakter is de kracht van ons bier. IJsselmonde- Drechtsteden. najaar 2020 BEELD: STEPHAN TELLIER

IJsselmonde- Drechtsteden

Het lokale karakter is de kracht van ons bier

BEELD: STEPHAN TELLIER

w w w .ra b oe nc o.n l

najaar 2020

Wij mensen zoeken elkaar graag op, zeker in tijden van crisis. Maar uitgerekend nu we een van de meest ingrijpende crises uit ons leven doormaken, hebben we onszelf moeten aanleren om anderhalve meter afstand te houden tot (bijna) iedereen die ons lief is.

Duurzaam verbonden blijven

Deze editie van Rabo &Co staat daarom in het teken van duurzame verbindingen, juist nu. We laten voorbeelden zien van mooie initiatieven die de afgelopen tijd in de samenleving ontstonden of werden doorgezet. Daaruit blijkt dat uit de wil om iets goeds te doen voor een ander, heel vaak ook iets nieuws kan ontstaan. Kijk maar naar de vrienden van FreshFriendsonline.nl. Ze hielpen iemand uit de brand en creëerden tegelijkertijd een kans voor zichzelf. Ze zoeken daarbij heel bewust samenwerking met lokale partijen, zoals ook Vaanbrouwers dat doen. Voor hun lokaal bier willen ze gerst gaan gebruiken dat in de regio wordt geteeld. Een verkorting van de voedsel- keten zoals de Rabobank in breed verband stimuleert, nationaal en internationaal. Een noodzakelijk middel, waar we samen aan moeten werken. Want alleen door samenwerking kom je verder. Daarom doen we ook actief mee met projecten van de stichting Maatschappelijk Betrokken Ondernemen. Want ook daar waar verenigingen en bedrijven elkaar vinden en ondersteunen, liggen nieuwe kansen die we niet voorbij mogen laten gaan. Zeker nu niet. Waar we kunnen, spelen we een rol. Met extra oog voor de maatschappelijke en culturele pijlers in onze samen- leving. Zoals een hospice, een speeltuin, musea en de natuur. Waar we samen zo van genieten. Ook juist nú.

Dat blijven we doen als Rabobank. Dat vertelt in deze Rabo &Co ook Roland van der Vorst, Head of Innovati- on bij Rabobank Nederland. ‘De uitdagingen van deze tijd overschrijden de grenzen van onze eigen haard’, aldus Van der Vorst. ‘Ze vragen om een coöperatieve grondhouding. Eén waarbij we ons realiseren dat we afhankelijk zijn van elkaar.’ Met andere woorden: de Rabobank blijft graag duurzaam met je verbonden. Jij ook met ons?

Paul Mallee (l) en René Kerstens Directieteam

Duurzaam verbinden (op 1,5 meter)

De coronacrisis maakt zichtbaar wat we bij Rabobank al heel lang weten: alleen samen kunnen we bouwen aan een betere wereld.

Daarom zoeken we voortdurend naar duurzame verbindingen, ook op anderhalve meter.

TEKST: PINK COMMUNICATIE BEELD: RABOBANK

Rabo &Co

Rabo &Co is een uitgave van de lokale banken van Rabobank Groepsorganisatie en wordt kosteloos verspreid onder leden en relaties van de bank en op verschillende openbare gelegenheden. Rabo &Co wordt gedrukt op duurzaam gerecycled papier en verschijnt in 87 verschillende lokale edities. Het magazine geeft een inkijk in wat er speelt in de lokale en regionale gemeenschappen en op welke manier de Rabobank hier vanuit haar missie Growing a better world together bij betrokken is. Het magazine verschijnt drie keer per jaar.

Concept en realisatie: Coöperatieve Rabobank U.A., Altavia Sumis, MPG, Pop Up Press. Mailadres redactie: communicatie.ijd@rabobank.nl Lithografie en drukwerkcoördinatie: Altavia Sumis Lokale teksten: Pink Communicatie Lokale fotografie: Stephan Tellier

Rabo &Co is een uitgave van Rabobank. Niets uit deze Rabo &Co mag worden overgenomen, opgeslagen, en/of verspreid op welke wijze dan ook zonder voorafgaande toe- stemming van Rabobank. De Rabobank, Altavia Sumis en andere informatieleveranciers zijn niet aansprakelijk voor schade van welke aard ook als gevolg van onjuistheden in deze uitgave of in verband met het gebruik van deze uitgave.

4

Vaanbrouwers brouwen echt Barendrechts bier.

8

Met zijn Avonturenboerderij wil Michael van Hoorne kinderen leren waar hun eten vandaan komt.

12

Door corona konden veel groot­

ouders hun kleinkinderen niet bezoeken. Hoe loste een hechte familie dat op?

15

Wat leeft er in de regio en bij de Rabobank?

16

Deze tijd leert ons dat we afhankelijk zijn van elkaar. Dat vergt een coöperatieve houding.

18

Verenigingen bieden een waardevol netwerk. En soms helpen ze bij het realiseren van een droom.

20

De drive­in voor groente en fruit van freshfriendsonline.nl.

21

De Biesbosch: een uniek stukje oor­

logshistorie. Bezoek de boeiende tentoonstelling.

22

Het Goudse bedrijf Fixeau ontwikkelde apparatuur waarmee boeren het watergehalte in hun grond kunnen meten.

24

Jan van Holstein (1932) klom op van jongste bediende tot directeur Rabobank Hengelo.

Hij zag veel veranderen.

25

Lokale goede initiatieven hebben jouw steun hard nodig!

26

Erna en Jeremy verduurzamen hun nieuwe bestaande woning. ‘We willen bijdragen aan de toekomst van ons zoontje’.

28

Veel mensen zijn hun baan kwijtgeraakt. In Rotterdam is nog genoeg werk, als je je maar aanpast.

32

Oud­directeur Adrie Luijendijk blikt terug op zijn Rabobankcarrière.

33

Omroep Barendrecht is dankzij Rabobank IJsselmonde­Drecht­

steden weer luid en duidelijk verstaanbaar.

Column

34

Samen zoveel mogelijk

maatschappelijke impact realiseren.

Mariska doet dit met Stichting Maatschappelijk Betrokken Ondernemen.

Hoe maak je het?

38

Egels hebben het moeilijk in de winter. Bouw een hotel voor deze beestjes.

De kwestie

40

Ligt de toekomst van ons voedsel in hoogproductieve landbouw of juist in natuurinclusieve, agro­

ecologische technieken?

Kunst

42

Kunstenaar Alicia Framis vertelt over het levende sculptuur dat ze in 1997 op de Dam maakte.

Kansrijk project

43

Voorzitter van bestuur Ad van Driel vertelt: ‘De kwaliteit van leven staat centraal bij Hospice De Cirkel.’

3

inhoudsopgave

TEKST: PINK COMMUNICATIE BEELD: STEPHAN TELLIER

Met veel liefde en lol een mooi product maken. Het liefst met

pure, lokale ingrediënten.

Kleinschalig en in de streek.

Het is de visie van Vaanbrouwers.

En zo blijft het ook.

LO KA AL BIE R

4 Rabo &Co

Mensen vinden het écht leuk om een eigen Barendrechts biertje te hebben

Het ontstond zoals kleine brouwerijen zo vaak ontstaan: wat vrienden die bomen over hoe bier hoort te smaken. Nu staan Willem Franse, Michael Meijer en Ruud Narin elke woensdag Barendrechts bier te brouwen en te bottelen.

‘Het lokale karakter is de kracht van ons bier’

‘We moeten een beetje oppassen dat het niet op werk gaat lijken’, zegt Willem Franse. ‘Deze hobby willen we niet uit de hand laten lopen, daar is het veel te leuk voor.’ Ze merkten het al toen ze met een groots interview in het Algemeen Dagblad stonden. ‘We hadden gelijk een omzetpiek. Natuurlijk is dat mooi en het laat ook zien wat een beetje aandacht doet. Maar we willen het wel kunnen blijven bijbenen, naast onze andere bezigheden. Bovendien:

juist het lokale karakter is de kracht van ons bier. Mensen vinden het echt leuk om een eigen Barendrechts biertje te hebben. Voor zichzelf en zeker ook om cadeau te geven. En dat vinden wij ook.‘We doen alles zelf’

Vaanbrouwers brouwt in een loods op een bedrijventerrein twaalf

verschillende smaken biertjes. ‘Je vindt ze op onze site vaanbrouwers.nl en ze staan allemaal op voorraad voor particulieren in onze brouwerij. Ze worden ook verkocht door vaste afnemers in de regio, waaronder slijterijen, een supermarkt, pannenkoekenhuis, pizzeria en café. Je kon ons ook regelmatig vinden op festivals, geen gezelligere afzetmarkt dan dat. Dat ligt nu stil, maar we hebben nog precies genoeg omzet om te blijven draaien. Meer is niet nodig, we halen veel plezier uit het samen maken van het bier en alles wat er omheen gebeurt. Van het timmeren van de houten bierkratjes tot het plakken van de etiketjes: we doen het allemaal zelf.’

Gedegen voorbereiding

En dat terwijl geen van de mannen een achtergrond heeft in het brouwersvak. ‘We zijn echt letterlijk begonnen met het lezen van Bierbrouwen voor dummies. We volgden ook een workshop bij een andere lokale brouwer. En bouwden eigenhandig de loods van Michael om tot een mini-brouwerij met een ketel van 200 liter.’ De gedegen voorbereiding zorgde ervoor dat het eerste biertje meteen goed smaakte. ‘En toen was het hek van de dam. We experimenteerden en ontwikkelden en er kwamen steeds meer smaken bij. We vinden het een eer dat veel mensen het net zo lekker vinden als wij.’

Vooraan in de rij voor lokaal

Ook op het gebied van duurzaamheid zitten de mannen niet stil. ‘We halen de meeste van onze ingrediënten bij de groothandel, er is nog weinig andere keuze. Maar binnenkort komt onze gerst van heel dichtbij:

het Buijtenland van Rhoon. We kwamen in contact met Bert Wilschut, die heel actief is met het promoten en de teelt van gerst. Hij heeft zulke goede ideeën over lokaal verbinden en duurzaam produceren: daar sluiten we ons graag bij aan. Zo vond hij voor ons en andere brouwerijen een goede mouterij, die het gerst uit Rhoon mout zodat wij het kunnen verwerken in ons bier. Daarvan willen we een lokaal bier maken, bijvoorbeeld Rhoonse Blonde. Het leuke is dat er ook plannen zijn om in Barendrecht hop te gaan kweken. Je snapt wel dat wij dan vooraan in de rij staan.’

koop lokaal 5

De voedselsector kan veel meer doen om consumenten te helpen om meer lokaal te kopen

6 Rabo &Co

TEKST: REDACTIE RABO &CO BEELD: BAS LOSEKOOT

De coronacrisis heeft de aandacht voor lokaal geproduceerd voedsel ver- groot. Er mogen zich in Nederland dan wel geen echte voedselproblemen hebben voorgedaan, het virus liet wel zien dat het volledig vertrouwen op een globaal voedselsysteem ons kwetsbaar maakt als grenzen plots worden gesloten. De vraag is of we voortaan niet veel beter al ons voedsel lokaal kunnen gaan produceren? En moeten we nog wel zoveel willen produceren voor de export?

‘Soms wordt export tegenover alles-moet-lokaal gezet, maar we moeten vooral op zoek naar een betere balans’, zegt Joris Lohman, oprichter van FoodHub. Met zijn bedrijf is Lohman op zoek naar nieuwe, duurzamere verbindingen in het gepolariseerde landbouwdebat. ‘Lokale consumptie en im- en export kunnen, én moeten, naast elkaar bestaan. Als er één wegvalt door welke oorzaak dan ook, dan vangt het andere dat op.’ Om beide systemen meer met elkaar in balans te brengen, moeten we meer lokaal gaan consumeren, zegt Lohman. ‘Op dit moment is vooral de korte keten in Nederland onderontwikkeld.’

Geen doel, maar middel

Kortere voedselketens moeten nooit een doel op zich worden, zegt directeur Food & Agri Nederland Carin van Huet van Rabobank. ‘Korte ketens kunnen wel een goed middel zijn om andere doelen te realiseren.’ Bij het verpakken, vervoeren en verhandelen van voedsel is een groot aantal bedrijven betrok- ken die allemaal iets willen verdienen. Van Huet: ‘In een keten met minder schakels kunnen we een betere opbrengst voor de boer realiseren.’

Het inkorten van de voedselketen zal de ervaren afstand tussen de stad en het platteland bovendien verkleinen. Als consumenten weer weten waar hun voedsel vandaan komt, hebben ze mogelijk ook meer begrip voor de mensen die hun voedsel produceren. ‘Als samenleving stellen we heel veel eisen aan boeren, bijvoorbeeld qua duurzaamheid’, zegt Van Huet. ‘Maar we moeten dan ook wel samen bereid zijn om hiervoor te betalen, je kunt de rekening niet eenzijdig bij de boeren neerleggen.’

Eten met de seizoenen

Consumenten zullen hun eetpatroon wel moeten aanpassen, als we meer lokaal willen eten. Asperges behoren tot de laatste producten waarvan de meeste stedelingen nog weten wanneer ze groeien. De meeste andere gewassen liggen het hele jaar door in de schappen. Sperziebonen bijvoor- beeld, die alleen ’s zomers uit eigen bodem voorhanden zijn. De rest van het jaar worden ze ingevlogen uit landen als Kenia.

‘In de drukte van alledag is het lastig om de aandacht van de consument te vragen voor lokaal en seizoensgebonden voedsel’, zegt lector Voedsel en Gezond Leven Sigrid Wertheim-Heck van de Aeres Hogeschool in Almere.

De voedselsector zou veel meer kunnen doen om de consument te helpen.

‘Supermarkten kunnen bijvoorbeeld een schap inrichten met uitsluitend regionale seizoensgroenten.’ De consument wil dit ook, denkt Wertheim:

‘We zien in de bierwereld dat seizoensgerelateerde producten het heel goed doen. Denk bijvoorbeeld aan Herfstbock.’

Balans

Conclusie? Het is goed om onze boeren te steunen door meer lokaal te ko- pen, maar we moeten onze mondiale ketens evengoed koesteren. Lohman:

‘Je moet voedsel verbouwen op de plek die zich hier het beste voor leent.

Koffie, thee en bananen blijven we importeren.’ Van Huet: ‘85 procent van onze export blijft binnen Noordwest-Europa. Op wereldschaal is dit eigenlijk gewoon regionale afzet.’

Verbouw voedsel vooral op de plek waar dit het beste groeit

koop lokaal 7

8 Rabo &Co

Met zijn Avonturenboerderij in Groot- Ammers wil Michael van Hoorne kinderen leren wat de oorsprong is van het voedsel dat ze eten. ANWB-leden riepen het park

al twee keer uit tot het leukste uitje van Zuid-Holland. Maar: ‘We zijn geen Efteling.

Het park biedt juist een tegenwicht tegen de snelle wereld waarin we leven. Ik wil kinderen vooral heel erg vermaken.’

MI CHA EL VA N H OO RN E

TEKST: SABINE SLUIJTERS BEELD: FRANK RUITER

9

interview

M

Michael van Hoorne

Wie

Oprichter van

Wat

Avonturenboerderij Molenwaard Groot-Ammers

Waar Waarom

Rabobank ondersteunt de Avonturenboerderij

vanwege het educatieve karakter en de aandacht voor duurzaamheid en voedselverspilling.

Kinderen uit de stad hebben vaker een olifant dan een varken gezien

idden in de Alblasserwaard, net voorbij het dorp Groot-Ammers, ligt de Avon- turenboerderij van Michael van Hoorne.

Hier kunnen kinderen gewapend met een boekje op zoek gaan naar de oorsprong van hun eten en drinken. En passant leren ze over de gevolgen van de productie voor dier en milieu, over voedselverspilling en het belang van insecten.

‘De Avonturenboerderij is een combinatie van een kinderboerderij, een attractiepark en een speeltuin met een educatieve laag.’ Oprichter en eigenaar Michael van Hoorne loopt voor mij uit zijn park in.

Langs de kassa met cadeauwinkel waar emmertjes, schepjes en harkjes te koop zijn en het grote boek over boerinnetje Fien en boertje Teun, de twee cen- trale figuren van het park. ‘Ouders vinden het fijn om hun kinderen mee te nemen naar een verantwoord uitje. En kinderen vinden het gewoon heel leuk.’

Draaiorgelmuziek

Het park ademt een serene rust. Langs het pad staan bordjes met uitleg over de 1,5 meter afstand die gasten moeten houden. Onder de heesters scharrelen parelhoenders. Uit speakers langs het pad komt draaiorgelmuziek. In het weiland naast de molen zitten ooievaars, een overblijfsel uit de tijd dat het park nog een ooie- vaarsopvang was.

Het creëren van geluk, dat is waar het Van Hoorne om te doen is. ‘Dat je even je zorgen – die er altijd zijn en die iedereen heeft – vergeet en ontspant.

Dat zijn korte momenten, maar die willen we mensen graag geven.’ En dat slaat aan. Sinds de opening in 2018 werd het park bezocht door ruim 300.000 bezoekers. In 2019 en 2020 riepen ANWB-leden de Avonturenboerderij uit tot leuk- ste uitje van Zuid-Holland.

De doelgroep is 2- tot 8-jarigen. ‘Dat willen we zo houden. We zijn geen Efteling. Het park biedt juist een tegenwicht tegen de snelle wereld waar- in we leven.’ Daarmee past het park volgens Van Hoorne perfect in de tijdgeest. ‘Boer zoekt Vrouw is ook al jaren een kijkcijferkanon. Er is een hang bij ouders naar de oorsprong, naar zelf tuinieren.’

Van Hoorne steekt zijn hand op naar een gezin dat voorbij vaart in een elektrisch bootje.

Door de verstedelijking komen weinig mensen meer in aanraking met het boerenbedrijf. Dat zorgt voor onwetendheid over de oorsprong van wat we eten en drinken. ‘Veel kinderen denken dat melk uit een pak komt in plaats van uit de koe.

Vooral kinderen uit de stad. Die hebben vaker een olifant dan een varken in het echt gezien.’

Peppa Pig

We lopen langs de moestuin en de kassen waar bezoekers zelf kunnen tuinieren. Zijn passie voor het vermaken van mensen ontdekte Van Hoorne toen hij bij de Rabobank in Sliedrecht werkte.

‘Voor het 100-jarig bestaan van de bank produ- ceerde ik shows en kindervoorstellingen. Die

10 Rabo &Co

Wij zijn een attractiepark met een educatief tintje

concepten sloegen aan en verkocht ik vervolgens ook aan andere banken van de coöperatie.’

Zo ontstond in 2003 Van Hoorne Entertainment, dat theatervoorstellingen en televisieprogram- ma’s maakt en uitvoert in negen landen in Europa. Daarvoor koopt Van Hoorne licenties van bekende kinderfiguren zoals Peppa Pig, Dora en Brandweerman Sam. ‘Wij produceren alles in Europa voor Mattel. Behalve Studio 100 en wij zijn er niet veel bedrijven in de markt die iets kunnen met die licenties. Dus dat is een fijne positie.’

We passeren de boomgaard en de trekkerbaan en slaan rechtsaf bij de pony’s. ‘Ik ben gek op alles wat met speelgoed en merchandise te maken heeft. Je zet de karakters in het midden en daar- omheen doe je televisie, theater, merchandise, meet-and-greets.’ Zijn grote voorbeeld is Disney.

‘Alles wat van Disney is, vind ik fantastisch. Ik laat me inspireren door wat zij doen en probeer dat in het piepklein na te doen.’

Alblasserwaard

Het bedrijf heeft werk voor 250 mensen, vaste krachten en zzp’ers. Ook de vader en moeder en twee neven van Van Hoorne werken in het be- drijf. Zijn broer is financieel directeur. ‘We zijn een familiebedrijf, maar dan opgericht door de zoon.’

Wegens de beperkingen als gevolg van de coronacrisis werkt een deel van het personeel van Van Hoorne Entertainment nu op de Avontu- renboerderij.

Van Hoorne opent de deur van de stal waar kin- deren zelf een koe kunnen melken. ‘Elk uur is hier een show over het maken van kaas. In totaal heb- ben we verspreid over het park zes voorstellingen verzorgd door acteurs die nu eens kaasboer, dan weer imker, dan weer molenaar zijn. Zij vertellen het verhaal van de Alblasserwaard, die nog voor het grootste deel uit agrarisch gebied bestaat.’

Coronacrisis

Een ander deel van zijn mensen werkt aan het Fien en Teun vakantiepark, vier kilometer verderop, dat volgend jaar mei zijn deuren opent.

‘Schrijvers, tekenaars en conceptontwikkelaars die normaal theaterproducties maken, zijn nu bezig met het vakantiepark.’ We passeren het wilgen- doolhof en de schapen en lopen langs de molen over een brug terug naar de ingang van het park.

‘Natuurlijk hebben wij ook geleden onder de coronacrisis. We moesten elf weken dicht en de theatershows zijn allemaal afgeblazen. Als ik al- leen maar theater had gehad, dan had ik nu heel veel zorgen gehad.’

En Van Hoorne ziet ook kansen. ‘Deze crisis laat zien dat de aarde z’n grenzen heeft. Dat binnen een paar weken de wereld helemaal op slot gaat, geeft te denken. Moeten we al die voe- dingsmiddelen nou de hele wereld over slepen?

Wat dat betreft hebben we het tij mee met dit themapark.’

Maar hij is heus niet roomser dan de paus, voegt hij er nadrukkelijk aan toe. ‘We maken ook dingen omdat ze gewoon heel leuk zijn, voor kinderen die helemaal niks willen leren. Ik wil ze vooral heel erg vermaken. En als dat kan met iets wat leerzaam is, dan is dat mooi meegenomen.’

11

interview

Door het coronavirus konden veel grootouders hun kleinkinderen een poosje niet bezoeken. Hoe ging een hechte familie daar mee om?

En hoe belangrijk zijn sterke familiebanden eigenlijk?

‘Onze Zoom- party voelde

vertrouwd’

Toen haar kinderen twee en vier jaar oud waren, nam Tirzah Tetelepta hen mee naar de Molukken, naar het geboortedorp van haar ouders. Tirzah is geboren in Winterswijk, haar man is een geboren Groninger, maar de Molukse cultuur zit in de familie. Haar kinderen moeten wat leren over de afkomst van hun familie. Dat is immers ook een deel van hun identiteit, meent Tirzah. ‘Familie vind ik erg belangrijk. Je deelt een onverwoest­

bare band met elkaar.’

Tirzah Tetelepta (1976) werkt bij de Rabobank Groepsorganisatie in Utrecht als projectmanager cyber security. Ze is tevens voorzitter van het Kleurrijk Rabo­netwerk. Het begrip ‘familie’ neemt ze ruimer dan anderen: alle generaties, aftakkingen en partners horen erbij. Tirzahs dochter Amy is vernoemd naar haar vader, haar zoon Ruben naar haar lievelingsoom. Familieverjaardagen zijn áltijd druk bezocht. Oma en opa sturen vrijwel dagelijks appjes naar hun kleinkinderen: ‘Hoe gaat het met onze kindjes?’ Regelmatig logeren Tirzahs kinde­

ren bij hun grootouders, waar alles kan en mag.

En toen was daar het coronavirus.

Tirzah: ‘Omdat mijn ouders tot de risicogroep behoren – vanwege hun leeftijd, maar ook omdat mijn moeder een aangezichtsverlamming heeft – konden we elkaar niet meer bezoeken. Dat vond ik vervelend, ook voor mijn kinderen, maar ik merkte dat met name mijn ouders het er moeilijk mee hadden.’

Steun aan elkaar

We houden misschien niet allemaal van familie­

bezoeken, maar vanuit sociologisch perspectief is familie uiterst belangrijk.

Katya Ivanova is universitair docent sociologie aan Tilburg University, gespecialiseerd in interge­

nerationele saamhorigheid in complexe families.

‘Alle familieleden hebben profijt bij sterke familie­

banden — daar is tal van wetenschappelijk bewijs voor. In zo’n familie voelen mensen zich minder eenzaam en hebben ze steun aan elkaar.

Men zorgt ook voor elkaar. Je kunt ook aan heel praktische voordelen denken: goede kans dat opa en oma regelmatig op de kleinkinderen passen of dat ouders hun kind financieel kunnen steunen bij het kopen van een huis.

Kinderen op hun beurt kunnen ouderen leren omgaan met WhatsApp, om maar wat te noemen, en ze kunnen voor hen zorgen wanneer dat nodig is. Voordat we de verzorgingsstaat hadden, was de familie ons veiligheidsnet. Nog altijd is familie ons belangrijkste netwerk.’

Ivanova vervolgt: ‘Familieleden die regelmatig op de een of andere manier contact met elkaar hou­

den, plukken de vruchten van een familieband — die correlatie is aangetoond. Maar dat hoeft niet per se lijfelijk contact te zijn.’ Dat is goed nieuws, in tijden van corona. Met elkaar bellen of video­

bellen kan dus een goed alternatief zijn.

Op een kluitje

Ook in Tirzahs familie werd bij gebrek aan bezoeken van en aan opa en oma uitgeweken naar videobellen. Pardon: ‘Zoom­parties’, met de hele familie (zie fotobijschrift). ‘Rommelige gesprekken, maar daar staat onze familie om bekend. Het voelde dus heel vertrouwd’, lacht Tirzah. Natuurlijk, videobellen is niet hetzelfde als elkaar in het echt zien. Knuffelen.

Maar de familie bleef er nuchter onder: wat niet kan, kan niet. Maar de opluchting was groot en duidelijk zichtbaar toen Tirzah en haar ouders het weer aandurfden om elkaar te bezoeken.

‘We hadden afgesproken anderhalve meter afstand van elkaar te houden. Maar zowel de kinderen als mijn ouders konden zich niet bedwingen: ze omhelsden elkaar gauw.’ In juni was er ‘eindelijk weer’ een familieverjaardag en werd het nog eens duidelijk hoezeer ook de ande­

re familieleden fysiek contact hadden gemist.

‘De halve woonkamer bleef leeg. Op de andere helft zat iedereen op een kluitje. Heerlijk.’

TEKST: RENS LIEMAN BEELD: MARCO VAN DUYVENDIJK

Rabo &Co

12

Agnes (1950) en Joseph (1948) Tetelepta, met hun dochter Tirzah (1976) en hun kleinkinderen Ruben (2013) en Amy (2014). Tijdens de lockdown konden ze alleen online met elkaar praten, via Zoom. Het was de eerste keer voor iedereen even wennen, maar opa en oma zijn blij wanneer hun (klein)kinderen in beeld verschijnen. ‘Kunnen we al die smoeltjes niet ook in een raster zien?’, vraagt Joseph bij hun eerste Zoom-party. Na wat drukken op de knoppen krijgt hij het voor elkaar.

Kijk, daar zijn de kleinkinderen, Ruben en Amy hangen over Tirzah heen. Ze trekken gekke bekken.

‘Hallo lievelingen! Hoe is het daar?’ Agnes ziet Ruben antwoorden, maar ze hoort alleen haar beide zonen, die druk met elkaar in gesprek zijn. Joseph mengt zich erin, wil ook het woord. Agnes trekt zich juist terug. Laat ze hun gang maar gaan. Het wordt steeds rumoeriger, drukker, luider — net zoals op verjaardagen hier in huis. ‘Fijn, zeg.’

Kleinkinderen in tijden van corona

portretten 13

Tirzah vertelt hoe haar kinderen het online contact met haar ouders tijdens de lockdown hebben beleefd. ‘Ze weten hoe videobellen werkt, dat het nu even wachten is totdat de anderen ook ingelogd zijn.’ Pling: oma en opa. Ruben:

‘Oma, we zien alleen je voorhoofd, haha!’ Tirzah zegt tegen haar moeder dat ze de telefoon iets moet kantelen. ‘Heeee, oma!’ roept Amy blij. Terwijl de rest van de familie inlogt, trekken de twee gekke bekken. Amy drukt haar neus bijna tegen het telefoonscherm, het is reuze interessant om iedereen te zien en te horen praten. Ook hun ooms melden zich en die beginnen met elkaar te praten. Weet de rest wel dat zij er ook nog zijn? Zo is er niets meer aan. De twee springen van de bank. ‘Doei allemaal, wij gaan buiten spelen’, roepen ze nog. En weg zijn ze.

Dochter in tijden van corona

portretten

14

KORT NIEUWS

kort nieuws

Zakgeldactie

Voor een cadeautje, voor een mooi spel, voor een gezellig uitje. Het is leuk om ergens voor te sparen. En leer- zaam: het helpt kinderen later om hun financiën goed te beheren. Speciaal voor onze jonge klanten organiseren we daarom in de herfstvakantie een zakgeldactie. Kijk op rabobank.nl/

ijsselmonde-drechtsteden wat er te doen is.

Week van de Coöperatie

Van 5 t/m 9 oktober is het de Week van de Coöperatie waarin wij onze maat schappelijke impact in de regio laten zien. In deze week organiseren we diverse activiteiten voor onder- nemers, particulieren, maar ook zeker voor jongeren. Op maandag 5 oktober hebben we speciaal voor onze leden een mooi programma samengesteld. Diverse boeiende sprekers op het gebied van duurzame voeding nemen je mee in een virtueel programma.

Op naar Fair Trade!

Gemeente Barendrecht wil een Fairtrade gemeente worden. De campagne zorgt ervoor dat horeca, winkels, bedrijven en inwoners samenwerken om bewustwording te krijgen bij het gebruik van fair trade producten. Rabobank IJsselmonde-Drechtsteden steunt dit initiatief met kennis en verbindingen in de lokale netwerken.

Welk voorbeeld geef jij?

Van 3 tot en met 10 oktober organiseren diverse partijen samen met de gemeente Barendrecht de Duurzaamheidsweek. Ook de Rabobank doet hier aan mee als een van de partners. De Duurzaamheidsweek staat bol van activiteiten voor zowel jong als oud die een link hebben met duurzaamheid. Het thema van de week is dit jaar ‘Welk voorbeeld geef jij?’.

Rabobank IJsselmonde-Drechtsteden biedt in deze week onder andere een Duurzaamheids- scan aan. Hiermee kun je als huiseigenaar snel zien wat verduurzaming van je woning kost en hoe je dat het beste kunt financieren.

Daarnaast zijn we betrokken bij een themabijeenkomst voor ouderen over het toekomstbestendig maken van woningen en bij een workshop voor jeugd over fair trade kopen. Het volledige programma van de Duurzaamheidsweek staat op onzetoekomstisduurzaam.nl.

MKB Dag Dordrecht

De MKB Dag Dordrecht is het jaarlijkse ondernemersevenement voor álle ondernemers in Dordrecht en omstreken. Het belooft 20 november een interessante dag te worden die in het teken staat van inspireren, kennis vergroten en netwerken. Maar we willen onder- nemers vooral bedanken voor hun inzet, juist in deze zware tijd.

Schouwburg Kunstmin is dit jaar het toneel van de MKB Dag Dordrecht.

Deze locatie sluit goed aan bij het thema van dit jaar ‘Ondernemen is een kunst’. Het ondernemersevenement is gratis toegankelijk en Rabobank is partner. Kijk ook eens op mkbdagdordrecht.nl.

15

Corona houdt de wereld in haar greep. Maar behalve de negatieve gevolgen die we ervan ondervinden, kunnen we er ook iets van leren: terwijl we elkaar fysiek op afstand houden, groeit het besef dat we in geestelijk opzicht juist naar elkaar toe moeten bewegen.

De coöperatie is springlevend

TEKST: ROLAND VAN DER VORST BEELD: BAS LOSEKOOT

heeft op het waterniveau in Bangladesh. Dat de brandende regenwouden in Brazilië wel eens zouden kunnen bijdragen aan de noodzaak tot ophoging van onze dijken. Ook de oplossingen voor deze uitdagingen beginnen bij het besef van onderlinge afhankelijkheid.

Je zou denken dat technologie ons daarbij kan helpen. Maar achteraf bekeken is de hele global village vooral een praatclub gebleken. Iedereen kan online naar hartelust communiceren, spelle- tjes spelen en zaken doen met de hele wereld.

Maar om nou te zeggen dat dit heeft geleid tot een diepgaand besef dat we elkaar nodig hebben, valt nog maar te bezien.

Digitale ecosystemen

Toch komt daar verandering in. Er komt steeds meer ‘coöperatieve technologie’. Zoals systemen die de onderlinge afhankelijkheden tussen meerdere partijen op een goede manier regelen.

De meeste platforms – zoals e-commercebedrijven, dating platforms en marktplaatsen – stimuleren nu nog de economische uitwisseling tussen twee partijen. Maar er komen steeds meer digitale ecosystemen die verschillende spelers met elkaar verbinden op een manier waar iedereen beter van wordt. Denk aan de digitale platforms in bijvoorbeeld Afrika en India die boeren gemakke- lijker verbinden met financiers, zadenleveranciers en afzetmarkten. Goed voor boeren en alle bedrijven in die keten. Deze digitale systemen stemmen de onderlinge afhankelijkheden zorg- vuldig op elkaar af. De spelers staan zo niet meer tegenover, maar tussen elkaar. We zijn vanuit

innovatie bij Rabobank actief aan het investeren in dergelijke platforms in de wereld.

Op de tweede plaats zijn er platforms die expli- ciet het algemene belang behartigen. Een klein voorbeeld dat bedoeld is om voedselverspilling tegen te gaan is Olio, een gratis app die buurtge- noten met elkaar verbindt die eten hebben dat ze zelf niet kunnen opeten. De app werkt eenvoudig:

je maakt een foto van je eten en mensen die zijn aangesloten ontvangen een alert. Inmiddels hebben een miljoen mensen in 49 landen zich hierbij aangesloten. Olio zorgt ervoor dat mensen niet tegenover, maar naast elkaar staan.

Hier zie ik traditioneel een belangrijke rol voor ons in Nederland. Het platform Support Your Locals, dat Rabobank actief heeft helpen bouwen, is zo’n voorbeeld hiervan.

Dit zijn nieuwe coöperatieve systemen die mensen bijeenbrengen op basis van wederzijdse afhankelijkheid. Dat is misschien wel een van de meest hoopgevende ontwikkelingen: het blijft niet meer bij praten alleen. Deze nieuwe syste- men maken het verbinden van mensen minder vrijblijvend.

Bouwer van coalities

Maar er is een derde manier waarop we het individuele belang kunnen helpen overstijgen:

een fysieke plek inrichten waar mensen onder elkaar zijn. Zo is de voetbalkantine voor veel ondernemers in het Westland een plek waar geschillen worden beslecht en oplossingen bedacht. De kantine is een neutrale, derde ruimte, waar men elkaar vertrouwt. Onder het voetbal ontstaat er tijd om het eens te worden.

De kantine is juist zo effectief omdat hij niet bedoeld is voor overleg. Langzamerhand kunnen we elkaar weer gaan ontmoeten. Laten we die mogelijkheid gebruiken om mensen uit ons netwerk bij elkaar te brengen. Van elkaar te laten leren. Hoe zij met de crisis zijn omgegaan.

Kunnen we samen misschien een buurt vooruit helpen?

Zelf ben ik onder andere betrokken bij een initiatief waarbij Rabobank kijkt hoe we boeren wereldwijd kunnen laten profiteren van de opslag van CO₂ in hun land. Ik zie een belangrijke rol weggelegd voor de bank als bouwer van coalities. Op lokaal niveau en op wereldschaal.

Daarmee helpen we de wereld vooruit.

En het is goed voor zaken, want nieuwe initiatieven moeten ook gefinancierd worden.

Twintig jaar geleden klonk de coöperatie voor veel mensen misschien ouderwets.

Tegenwoordig is zij springlevend. Rabobank is bij uitstek de organisatie om te laten zien dat de coöperatie kan werken. Let’s grow a better world together!

Roland van der Vorst Head of Innovation, Rabobank Nederland Meer dan ooit wordt duidelijk dat we alleen door samenwerking problemen kunnen oplossen.

De schade van deze crisis was veel kleiner geweest als landen een gezamenlijke strategie tegen Covid-19 hadden gekozen. Als er goede afspraken waren gemaakt over het delen van kennis, medicijnen en de mobiliteit van mensen.

De schade was minder groot geweest als we gekeken hadden naar de samenhang van de ver- schillende elementen (zoals gezondheidssymp- tomen, ziekenhuiscapaciteit, mobiliteitspatronen en culturele context) en hun systeemdynamische effecten. Als deze crisis íets duidelijk maakt, is het dat we de wereld als geheel moeten beschouwen.

Dat geldt niet alleen voor het bestrijden van Covid-19. De uitdagingen van deze tijd overschrij- den de grenzen van onze eigen haard. Ze vragen om een coöperatieve grondhouding. Eén waarbij we ons realiseren dat we afhankelijk zijn van elkaar. Dat het gebruik van fossiele brandstoffen in New York, Shanghai en Amsterdam invloed

16 Rabo &Co

Meer dan ooit wordt duidelijk dat we alleen door samenwerking de problemen van deze tijd kunnen oplossen

17

coöperatief

Hockey-international Terrance Pieters en kunstenaar Klaskie kunnen excelleren dankzij alle vrijwilligers die het verenigingsleven dragen. ‘De club voelt als mijn tweede huis.’

Onze

TEKST: SABINE SLUIJTERS BEELD: STUDIO POLAT

club

Maar we zaten ook jankend in de kleedkamer na een verloren finale.’

ClubSupport

Het verenigingsleven is een van de steunpilaren onder de Nederlandse samenleving. Naar schat- ting telt ons land 28.000 sportclubs en een kleine 40.000 culturele verenigingen. Hier komen jong en oud samen om te ontspannen, te leren of zichzelf uit te dagen. Verenigingen verbinden mensen en bieden een waardevol netwerk. En soms helpen ze jongeren bij het realiseren van hun ultieme droom.

Met ClubSupport ondersteunt Rabobank het Nederlandse verenigingsleven.

errance Pieters is zes jaar als hij begint met hockeyen in de F5 van Almere.

‘Ik was eigenlijk altijd op de club.’

Als hij terugdenkt aan die tijd verschijnt er een grote grijns op het gezicht van de 23-jarige aanvaller van het Nederlands elftal. ‘Op woensdag en vrijdag had ik training. Maar op dinsdag en donderdag organiseerde de vereniging instuif- trainingen voor wie zin had. Daar was ik altijd bij.’

Voor Pieters voelt zijn club als een tweede thuis.

Zijn ouders zijn actief als vrijwilliger. ‘Mijn vader coördineerde de zaalhockey en mijn moeder zat in de communicatie-commissie.’ Hij leert er al zijn beste vrienden kennen. ‘We speelden jarenlang in hetzelfde team. Dan breng je veel tijd met elkaar door en deel je heftige emoties. Intense blijdschap als we een belangrijke wedstrijd wonnen.

Ik wil mee naar de Olympische Spelen in Tokio

T

Stem op jouw favoriete clubs

Als coöperatieve bank investeert de Rabobank elk jaar een deel van de winst in lokale clubs en verenigingen. Zo kunnen ze blijven doen wat ze doen: ons land beter maken, buurt voor buurt.

Dit jaar stelt Rabobank IJsselmonde-Drechtsteden met Rabo ClubSupport € 180.000 beschikbaar.

Als lid van onze bank kun je mee beslissen over hoe dat bedrag wordt verdeeld. Van 5 t/m 25 oktober kun je via de Rabo App vijf stemmen uitbrengen op de clubs van je keuze. Doe je mee? Goed voor jouw club, goed voor jou!

Rabo &Co

18

Ik mag

mijn collectie showen in New York

Code

Pieters wordt zes jaar achtereen gecoacht door de vader van zijn beste vriend Manuel Verga.

Van hem leert hij ‘de code’: ongeschreven omgangsregels die hem vormen, ook buiten het hockeyveld. ‘Dat je altijd eerlijk moet zijn.

En iemand moet aanspreken als je het ergens niet mee eens bent.’ Maar wanneer hij gecon­

fronteerd wordt met racistische opmerkingen in en om het veld spreekt hij zich niet uit. ‘Ik vond dat ik ermee moest leren omgaan.’ De grappen die gemaakt worden – ook door teamgenoten – lijken onschuldig, maar raken hem wel degelijk.

‘Mensen realiseren zich gewoon niet wat woorden als ‘zwarte’ en ‘neger’ met je doen.’

Inmiddels hockeyt Pieters vier jaar in de hoofd­

klasse, het hoogste niveau in de hockeysport en maakt hij deel uit van de selectie van het Nederlands elftal. Vorig jaar stapte hij met pijn in zijn hart over van Almere naar Kampong.

‘Dat was een hele moeilijke beslissing, maar ik wilde hogerop. Mijn doel is meegaan naar de Olympische Spelen in 2021 en bij Kampong kan ik beter laten zien wat ik kan.’

Toch biedt een club een sporter niet alleen een platform om te leren en te excelleren, vindt Pieters. ‘De meerwaarde zit ook in het netwerk.

Ik ken genoeg jongens die stageplekken of werk hebben gekregen dankzij de vereniging.’

Zelf vond hij via een bestuurslid van Almere een huis in Amsterdam. Een notaris binnen Kampong hielp hem met het oprichten van een eigen bv.

‘Als ik iets nodig heb, kijk ik eerst even binnen de vereniging of er iemand is die me kan helpen of advies kan geven.’

Kunstbende

Hockey is een teamsport en dus bij uitstek een verenigingssport. Maar ook in de kunst en cultuur spelen verenigingen een belangrijke rol.

Uit recent onderzoek blijkt dat zo’n 1,5 miljoen Nederlanders een creatieve activiteit beoefenen bij een culturele of kunstzinnige vereniging.

Voor de 16­jarige Klaske Duin – of Klaskie zoals haar artiestennaam luidt – is dat Kunstbende, een jaarlijkse wedstrijd voor jong creatief talent, die eerder grote artiesten als Duncan Laurence en Martin Garrix voortbracht. Deelnemers komen uit in diverse categorieën uiteenlopend van fashion en theater tot dj, taal en influencer.

Met gratis workshops bereiden ze zich voor en wie de regionale voorronde wint, mag mee naar het finalistenweekend. ‘Dat is zo leuk. Je ontmoet daar zoveel nieuwe creatieve mensen.’

Met haar kledingcollectie won Klaskie de finale

van 2019 in de categorie fashion. ‘Daardoor mocht ik naar de Fashion Clash in Maastricht en Lowlands. Ik heb daar zoveel geleerd over het organiseren van een modeshow.’ Ook krijgt ze coaching in social media, waardoor ze beter vindbaar is op Instagram. ‘Daardoor ben ik gevonden door NY Fashion Week en mocht ik naar New York om mijn collectie te showen.’

Kunstbende geeft jonge talenten een podium en de kans om te ontdekken of ze echt verder willen in een bepaalde discipline. Naast de workshops en masterclasses zit de meerwaarde vooral in het enorme netwerk dat de vereniging biedt.

Maar liefst 85 procent van de deelnemers krijgt later werk in de cultuursector. Ook Klaskie weet zeker dat ze hierin verder wil. ‘Ik ben interdiscipli­

nair verteller. Ik vertel verhalen en gebruik daar­

voor alle kunstvormen die er zijn. Bij Kunstbende kan ik dat uitproberen. Tot ik achttien ben, ga ik elk jaar meedoen.’

Rabo ClubSupport 19

LOKAAL VERS

Door iemand te helpen onbedoeld je eigen onderneming starten. Een nieuw succesverhaal? Het begin is in ieder geval mooi. Bij Freshfriendsonline.nl koop je “vers voor weinig”. Het initiatief van vrienden Pieter Vos, Mark Verhoeven, Hendrik Goudriaan en Giel-Jan van den Heuvel ging vliegend van start.

Pieter Vos vertelt: ‘De vader van Giel-Jan heeft een groente- en fruitbedrijf. Toen tijdens de intelligente lockdown de afzet afnam, besloten we de groente en fruit niet te laten verpieteren.

We nodigden via WhatsApp-groepen mensen uit om een groente- of fruitpakket te kopen.

Dat berichtje ging viraal en er kwamen ruim 5.000 bestellingen. We zijn dagen bezig geweest met pakketten te maken en te verkopen. Het bracht ons op een idee en twee weken later was VOF Fresh Friends Online een feit. Sindsdien ontwikkelen we elke week iets nieuws.

Inkoop bij meerdere lokale leveranciers, de installatie van een transportbandje, een eigen webshop. Die gaat elke dinsdag om 12 uur open en sluit op donderdag om 12 uur. In de tussentijd kun je er je eigen groente- en/

of fruitpakket samenstellen. Op vrijdag halen we onze voorraden op en maken er pakketten van. Nu zo’n 800 per week. Onze klanten halen die op in wat inmiddels een drive-in is in Barendrecht. Je rijdt er met de auto door, wij zetten je kratje in de kofferbak, mandarijntje voor de kinderen, en door. Echt een leuke beleving dus en ook daarmee maken we het verschil. Er zit nog veel meer in, dat voelen we. We hebben verschillende achtergronden:

logistiek, bedrijfskunde, sales en food innovation. Die talenten willen we optimaal benutten, dus volgen we samen trainingen.

Goed voor het bedrijf én voor de vriendschap.

Want die willen we niet kwijt!’.

TEKST: PINK COMMUNICATIE BEELD: STEPHAN TELLIER

ik werk mee

20

BOEIENDE TENTOONSTELLING

Onderduikers, krijgsgevangenen,

smokkelroutes. De Biesbosch herbergt een uniek stukje oorlogshistorie. Met foto’s, kaarten, filmpjes, een grote multimediatafel en een dilemmabos maakt de expositie

‘Biesbosch 75 jaar bevrijd’ deze bijzondere tijd voelbaar. ‘Tijdens de Tweede Wereldoorlog kende de Biesbosch nog een getijdenverschil van twee meter. Dat maakte het samen met de schijnbaar ontoegankelijke natuur tot een ideaal onderduikgebied. Mensen die hier woonden verplaatsten zich namelijk veel makkelijker dan de bezetter. Er werden zelfs binnenvaartschepen verstopt om te voorkomen dat ze in beslag werden genomen.

Het verzet was hier dus heel actief’, vertelt Peter van Beek, directeur van het Biesbosch Museum. ‘Bijzonder is ook dat niet de hele Biesbosch op hetzelfde moment werd bevrijd.

Het zuiden van de Biesbosch was november 1944 vrij. De Zuid-Hollandse Biesbosch-

gemeenten en de gemeente Altena volgden pas met de rest van Nederland op 5 mei. Maar de verzetsgroep was in het najaar van 1944 begonnen met het krijgsgevangen nemen van Duitse soldaten. Toen de verdere bevrijding op zich liet wachten, moesten er voor langere tijd 76 krijgsgevangenen op schepen worden vastgehouden en gevoed. In de winter van 1944-1945 waren er ook zeer actieve liniecrossings: mensen die in gevaar waren werden naar bevrijd gebied gebracht. Allemaal boeiende verhalen, die door medewerking en bijdragen van gemeenten, provincies en ook Rabobanken uit de omgeving tot leven zijn gebracht.’ Benieuwd naar die verhalen?

Bezoek de expositie! Voor meer info en tickets ga je naar biesboschmuseumeiland.nl. Boek voor extra beleving een rondvaarttocht na je museumbezoek. De expositie is in ieder geval tot eind 2020 geopend. Kijk voor de ledenaanbieding op pagina 35.

TEKST: PINK COMMUNICATIE BEELD: STEPHAN TELLIER

cultureel 21

Het Goudse bedrijf Fixeau ontwikkelde apparatuur waarmee boeren zelf het watergehalte in hun grond kunnen meten.

‘Voorheen vlogen boeren en waterschappen elkaar in de haren. Nu lossen ze problemen samen op.’

grond, en of hij moet beregenen of nog even kan wachten. ‘Dankzij zijn eigen metingen kan de boer precies zien hoeveel water hij moet geven voor een optimaal resultaat en gebruikt hij nooit te veel.’

Levensader

En dat is belangrijk. Want voor het derde jaar op rij is het te droog in Nederland. ‘Die trend is al langer gaande’, vertelt Velstra. ‘Wij waarschuwden twintig jaar geleden al dat Nederland te droog werd. Maar waterschappen en overheden zagen het niet als een probleem.’

Dat is het inmiddels wel. ‘De Rijn is onze levensader’, zegt Velstra. ‘Waterschappen verdelen dat water over grote delen van Nederland. Maar dat wordt steeds moeilijker.

De Rijn was ooit een gletsjerrivier, maar omdat die krimpen, wordt de wateraanvoer steeds ouke Velstra houdt een grijze buis

omhoog. ‘Met deze pin kunnen boeren zelf metingen doen.’ Het apparaat heeft iets weg van een regenpijp met een oranje hoed.

‘Hiermee kunnen ze het zoutgehalte, de grondwaterstand en het vochtgehalte in hun perceel meten.’ De Aqua Pin, zoals de buis heet, stuurt de gegevens naar een platform waar ze worden gecombineerd met bodemkenmerken, satellietdata en de weersverwachtingen van het KNMI.

‘Boeren weten daardoor precies hoe hun grond eraan toe is’, zegt Velstra. De hydroloog is directeur van Fixeau in Gouda en de bedenker van het apparaat. ‘En daar kan hij zijn handelen op aanpassen.’ Zo weet de boer of hij met zijn trekker het land op kan zonder dat hij wegzakt in de natte

TEKST: SABINE SLUIJTERS BEELD: ANNABEL OOSTEWEEGHEL

Samen strijden tegen de droogte

J

22 Rabo &Co

afhankelijker van regen in Zwitserland en Duitsland. En dus minder zeker.’

Bij lange periodes van weinig regenval zijn de gevolgen niet gering. De droogte leidt tot verzilting van landbouwgrond, bodemdaling en verdorring. Boeren zien hun oogst mislukken, veendijken verzakken en de natuur loopt forse schade op. Vooral in Zeeland, Texel en Noord- en Oost-Nederland, want daar zijn geen rivieren die water aanvoeren. ‘Dat leidt tot de bizarre situatie dat vrachtwagens en boten water aanvoeren in Zeeland’, zegt Velstra. ‘Daar betalen boeren grof geld voor.’

Toch valt er volgens Velstra meer dan genoeg regen in Nederland. ‘Alleen valt het niet wanneer het nodig is.’ Dat is het gevolg van klimaatverandering. ‘Nederland krijgt langzaam het klimaat van Portugal. Met lange, droge zomers en natte winters.’ Omdat dit vroeger anders was, is de hele waterinfrastructuur in Nederland ingericht om regenwater zo snel mogelijk naar zee te krijgen. Dat moet dus veranderen. ‘In de winter moeten we het teveel aan water vasthouden en in de zomer moeten we zuiniger zijn.’

Daarvoor is goede samenwerking nodig tussen waterschappen, boeren en natuurbeheerders.

En dat was tot voor kort niet vanzelfsprekend.

Partijen waren het vaak oneens over de oorzaken van problemen als verzilting en de maatregelen die genomen moesten worden. ‘Ik heb bijeenkomsten meegemaakt waar boeren en waterschappen lijnrecht tegenover elkaar stonden’, zegt Velstra. ‘Dat kwam vooral doordat geen van de partijen beschikte over de juiste metingen en dus over de juiste informatie.’

Waardevolle informatie

Dankzij de Aqua Pin kunnen boeren zelf meten hoe het gesteld is met het water in hun percelen.

Op basis van die data geeft het platform advies aan boeren en waterschappen over te nemen maatregelen, zoals het verhogen of verlagen van het water in een gebied en wat het effect daarvan is. ‘De afspraak is dat de meting van een boer even waardevol is als een meting van het waterschap’, zegt Velstra. ‘Hierdoor voorkom je veel discussie.’

Inmiddels zijn een paar honderd boeren, verspreid over grote delen van Nederland, aan de slag met de Aqua Pin. De ruim 15.000 metingen die zijn gedaan, leveren waardevolle informatie op waar boeren, waterschappen en natuurbeheerders hun voordeel mee kunnen doen. Toch zit de grootste opbrengst volgens Velstra niet in de data of het advies. ‘Dat partijen niet meer tegenover elkaar staan, maar op basis van kennis gezamenlijk streven naar een beter waterbeheer. Dat is de grootste winst.’

Regen genoeg, alleen niet als

het nodig is

Rabobank ondersteunt Fixeau

graag omdat het bedrijf zich met zijn

innovaties inzet voor het oplossen van een belangrijk maatschappelijk

probleem:

droogte. Fixeau maakt duurzaam waterbeheer mogelijk en voorkomt daarmee schade aan natuur en agrarische gebieden.

De methode die het bedrijf daarbij hanteert, zorgt voor

samenwerking en verbinding tussen alle

belanghebbenden.

23

voorlopers

Jan van Holstein (1932) is van jongste bediende bij de Boerenleenbank opgeklommen tot kassier. Bijna een halve eeuw later gaat hij in 1992 als directeur van Rabobank Hengelo met pensioen. In al die jaren zag hij het bankwezen enorm veranderen.

jongste Van bediende tot kassier

TEKST: RENS LIEMAN BEELD: JITSKE SCHOLS

beetje aan persoonlijk contact, bij de alledaagse bankzaken althans. Maar dat is logisch, we leven in een andere tijd.’ Bovendien is het persoonlijk contact met de klant bij Rabobank zeker niet verdwenen, zegt Van Holstein: ‘Als een klant in mijn tijd een lening aanvroeg, dan bekeek ik zijn track record en controleerde ik de cijfers.

Toch was vertrouwen de basis. Dan helpt het als je elkaar een beetje kent. Dat is, denk ik, onveranderd gebleven bij Rabobank. De direc- teuren van de lokale Rabobank kennen de bedrijven en de ondernemers uit de buurt.’

e schrijven 1948. Jan van Holstein - dan 16 jaar oud, nu 88 - komt op voordracht van zijn vader bij de Naaldwijker Boerenleenbank te werken. Hoewel hij later naar Twente zou verhuizen, bleef hij de bank altijd trouw. Hij maakte de fusie tussen de Boeren leenbank en de Raiffeisenbank mee en zag bovenal van dichtbij hoe het bankieren én zijn clientèle veranderden. Een van die belangrijke veranderingen was automatisering en digitali- sering. Als jongste bediende zette Van Holstein zelf de eerste stapjes in die richting. ‘Mijn werk bestond aanvankelijk vooral uit het uittypen van dagafschrijvingen. Dat deed ik op een typemachine in een achterkamertje van de bank.’

Als de eerste boekhoudmachines op de markt komen, wordt Van Holstein op cursus gestuurd.

‘Toen ik terugkwam, was ik een hele pief: ik wist als enige hoe je die machine moest bedienen.’

Na de ‘giralisering van het loonzakje’ in de jaren zestig kreeg de bank steeds meer particuliere klanten. Het contact met klanten is dan nog heel persoonlijk. ‘Ik had een medewerker die kon zien als er een vaste klant aan kwam fietsen en dan alvast het juiste formulier en geldbedrag klaar- legde. ‘Honderd gulden weer, meneer Jansen?’

Als een boer voor een lening de bank binnenliep, dan hoefde hij maar te vragen: ‘Is Van Holstein er?’’ De grote vlucht van de digitalisering kwam pas later, nadat Van Holstein in 1992 pensioneer- de als directeur van Rabobank Hengelo. ‘In de banken van tegenwoordig ontbreekt het wel een

Vertrouwen was de basis. Dan helpt het als je elkaar

een beetje kent

W

ik blik terug

24

EEN STEUNTJE IN DE RUG

Omzien naar de ander, cultuur en natuur behouden. Het is in moeilijke tijden nog belangrijker. Goede doelen hebben jouw steun dan ook hard nodig.

Deze lokale organisaties horen daarbij.

doe mee

Beleef de 18de eeuw in het Dordts Patriciërshuis

Hoe leefden de gegoede burgers aan het einde van de 18e eeuw?

Je beleeft het in het Dordts Patriciërshuis, museum aan de Maas. Meer dan 30 enthousiaste vrijwilligers zetten zich in voor dit bijzondere gebouw. Rond de jaarwisseling werd gestart met de make-over van de blikvanger van het museum: de ronde Maaskamer. Deze kamer is geheel in de zogenaamde Lodewijk XVI- stijl bewaard gebleven en biedt een fenomenaal uitzicht over het drukst bevaren drierivierenpunt van Europa. Om de kamer zo goed mogelijk in te richten, wil het museum er graag originele 18de-eeuwse stoelen in plaatsen.

Ook nieuwe gordijnen staan hoog op het wensenlijstje, omdat de huidige helemaal zijn versleten. Voor het realiseren van deze interieurelementen kreeg het museum een bijdrage uit ons Coöperatiefonds. Ook het Patriciërshuis bezoeken of doneren?

Kijk op dordtspatriciershuis.nl.

Genieten van het Waalbos

De natuur floreert weer in het Waalbos! Er is een duurzaam en onderhoudsarm (bezoekers) centrum Waalbos gebouwd. Een prachtige verzamelplaats voor activiteiten in het Waalbos en de omgeving. Met als doel om bezoekers extra te laten genieten van de mooie natuur. Dus zin in een mooie wandeltocht? Het centrum is een aantrekkelijk begin- en eindpunt voor een wandeling in het Waalbos of langs de Waal. Bovendien valt er wat te leren. Vanuit ons Coöperatiefonds gaven we een bijdrage voor de educatieve inrichting van het gebouw. Met onder andere tentoonstellingspanelen, presentatiemateriaal, en natuurmodellen krijgen schoolkinderen en bezoekers informatie over de natuur, de geschiedenis van het gebied en voedselvoorziening. Een mooie combinatie met de heemtuin van het centrum, waar je kruiden, groenten en granen kunt zien.

In de naastgelegen molen worden bovendien de granen vermalen. Een leuk en leerzaam uitstapje! Hou jij ook zo van de natuur? Het bezoekerscentrum zoekt nog vrijwilligers. Kijk voor meer informatie op bezoekerscentrumwaalbos.nl.

Muziek maken bij Percussieband Soli Deo Gloria uit Alblasserdam

Blijf maar eens stilzitten als je de beats hoort van Melody Percussion Band (MPB). Deze band is onderdeel van muziekvereniging Soli Deo Gloria, die bestaat uit een fanfareorkest en diverse opleidingsorkesten. Een vereniging die 120 jaar oud is en nog steeds springlevende muziek maakt.

Geen wonder dat MPB er door enkele scholenprojecten een flink aantal jeugdleden bij kreeg.

Prachtig natuurlijk, maar om die te kunnen opleiden zijn er wel nieuwe instrumenten nodig. De leden zamelden er zelf geld voor in én vroegen een bijdrage uit ons Coöperatiefonds. Die kregen ze:

goed voor de aanschaf van een klokkenspel en twee marimba’s.

Op deze grote instrumenten kunnen eventueel zelfs twee leden spelen. Wil jij lid worden? Doneren?

Een concert bijwonen? Kijk op sdgalblasserdam.nl.

Lekker spelen in de buitenlucht

Je moet het even weten: achter het Dillenburgplein in Slikkerveer ligt aan de Anna Paulownastraat de heerlijke speeltuin Dillenburg. Hier leven kinderen zich al sinds 1964 uit in de gezonde buitenlucht. Uit datzelfde jaar stamde een Chinese schommel, die nu toch echt aan vervanging toe was. Met steun van meerdere sponsoren – waaronder onze Rabobank – kwam er een gloednieuw exemplaar. Die maakt, samen met toestellen als een kabelbaan en een groot schip met zandbak, het speelplezier compleet.

Door de inzet van vele vrijwilligers en de kleine contributie van 115 leden, kost een middagje spelen maar € 1. Ook lid worden of de handjes uit de mouwen steken?

Kijk dan op speeltuindillenburg.nl.

Daar vind je ook de openingstijden en de contactgegevens voor als je een leuk plekje zoekt voor je kinderfeestje.

25

Comfort en lage energielasten.

Jeremy en Erna Deelen willen ook in hun nieuwe woning profiteren

van duurzame maatregelen.

Maar bovenal willen ze bijdragen aan een goede toekomst voor

hun zoontje.

DU UR ZAA M WO NE N

TEKST: PINK COMMUNICATIE BEELD: STEPHAN TELLIER

eerlijk meer ruimte én een gunstig gelegen tuin. Jeremy en Erna Deelen verhuizen nog dit jaar met hun zoontje Toby naar een mooie hoekwoning in Ridderkerk. Niet wat ze eigenlijk voor ogen hadden, maar ze zijn er maar wat blij mee. Erna vertelt: ‘We waren al een tijdje aan het zoeken en hadden best wat biedingen gedaan. Maar telkens werden we overboden. Bij dit huis lukte het en dat is heerlijk. Het heeft een fijne uitbouw en dakkapel en daardoor veel ruimte. De badkamer is nog vrij nieuw en helemaal naar onze smaak. De keuken, vloeren en muren gaan we opknappen.’

Steentje bijdragen

Dat is niet het enige werk dat op de planning staat.

‘We krijgen 24 november de sleutel en dan worden

H

26 Rabo &Co

vrij snel al de nieuwe kunststof kozijnen en rolluiken geplaatst. Volgend jaar komen er zonnepanelen. Daarmee maken we dit huis uit 1993 een stuk duurzamer en dat wilden we ook graag. We woonden in een duurzame nieuwbouwwoning en waren dus gewend aan de voordelen van energiebesparing en -opwekking. Een goed geïsoleerd huis is comfortabel en een lage energierekening went ook snel. Maar we vinden vooral dat we ons steentje moeten bijdragen aan een duurzame toekomst. Voor ons kind en alle kinderen. Met zonnepanelen leef je deels van de zon en we vinden dat het zo hoort.’

‘We wisten waar we moesten zijn’

Vandaar dat de voorkeur van het stel in eerste instantie weer uitging naar een nieuwbouwwoning. ‘Er kwam een nieuw project waar we ons voor hebben ingeschreven. Van daaruit kwam het advies om onze financiële mogelijkheden te laten checken bij Rabobank IJsselmonde- Drechtsteden. Zo raakten we in gesprek met Marieke van der Welle, in het Rabobank- kantoor. Zij legde ons goed uit wat de opties waren en het was gewoon echt een heel fijn gesprek. Jammer genoeg werden we voor het nieuwbouwproject uitgeloot. Maar toen we dit huis vonden wisten we waar we moesten zijn voor de hypotheek.’

Duidelijke uitleg

Het tweede gesprek met Marieke verliep via videobellen. ‘Dat kon niet anders vanwege de coronamaatregelen. Maar het kwam ons eigenlijk prima uit: we hoefden geen oppas te regelen. Twee minuten voor je afspraak zet je de webcam aan en meer hoef je niet te doen.

Ook in het tweede gesprek hielp Marieke ons super goed. We hadden onze gegevens al in het Rabo Hypotheekdossier gezet en kregen heel duidelijke uitleg. Fijn, want als je een bestaande woning koopt is dat toch anders dan een nieuwbouw. Marieke vertelde dat we door onze duurzame plannen extra hypotheek konden afsluiten en dat gaf ons net wat meer financiële ruimte. Alles verliep heel vlot en Marieke was er steeds voor ons als we vragen hadden. Via een WhatsApp-berichtje, de mail of telefoon: ze reageerde altijd snel. Ook nadat we de hypotheek al hadden afgesloten.’

Financiële ruimte

Dat is niet meer dan logisch, vindt financieel adviseur Marieke van der Welle. ‘We weten bij de Rabobank dat je ook na het regelen van je financiering nog vragen hebt. En omdat een huis kopen vaak spannend is, beantwoorden we die vragen snel. Want je hebt toch al veel aan je hoofd. Natuurlijk vind ik het super om te horen dat Jeremy en Erna dat zo hebben gewaardeerd en daardoor besloten om klant te worden bij de Rabobank. Op mijn beurt waardeer ik hun duurzame plannen. Die worden inderdaad beloond met meer financiële ruimte. Je mag namelijk een deel van de kosten voor duurzame maatregelen meefinancieren. Ofwel: je hebt meer financieringsruimte om de nieuwe woning te verduurzamen. Met Erna en Jeremy heb ik hun plannen voor de zonnepanelen besproken, maar ze mogen met de extra financiering nog wel kiezen voor andere energiebesparende maatregelen. Hoe dan ook: ik twijfel er niet aan dat ze mooie duurzame stappen gaan zetten!’

We willen ons

steentje bijdragen aan een duurzame toekomst

Erna en Jeremy

Wie

Deelen

Verduurzamen van

Wat

hun nieuwe woning

Waar

Waarom

Voor een goede toekomst, comfort en

lage energiekosten

27

interview

‘Normaal zou ik hier in de keuken kunnen staan.’

Shurion Damatius knikt met een schuin hoofd in de richting van de bouwplaats waar de geur van gezaagd hout en het gieren van een cirkelzaag verraden dat er hard gewerkt wordt. Uit zijn bestelbus tilt hij de zandzakken die hij zojuist bij een ander project heeft opgehaald.

Damatius is een ervaren restaurantkok, maar nu werkt hij voor Yasbouw uit Dordrecht aan de renovatie van visrestaurant Kaat Mossel in Rotter- dam. ‘Het restaurant waar ik in de keuken werkte, moest dicht en ik kwam thuis te zitten.’

Damatius is een van de vele horecamedewerkers die hun baan verloren door de coronacrisis. Sa- men met de uitzendbranche is de horeca een van de zwaarst getroffen sectoren in Nederland. Maar ook in andere bedrijfstakken staan veel banen op de tocht. UWV verwacht dat de meeste banen zullen verdwijnen in de zakelijke dienstverlening (uitzendbranche en reisbureaus), horeca, cultuur, sport & recreatie, sierteelt en luchtvaart. Maar ook in de industrie, detailhandel non-food, autohan- del, taxibranche en verzorgende beroepen zoals kappers zullen velen op straat komen te staan.

Flexwerkers

De eersten die hun baan verliezen, zijn de flexibele krachten. Werkgevers kunnen immers snel reageren op het wegvallen van economische activiteit met het beëindigen van tijdelijke contracten en het niet of minder oproepen van oproepkrachten, terwijl het ontbinden van

vaste contracten meer tijd en moeite kost. Veel zzp’ers, flexwerkers en oproepkrachten kwamen zonder werk te zitten. Dat is niet verrassend, vindt arbeidsmarktsocioloog Fabian Dekker. ‘Er was al sprake van behoorlijke ongelijkheid tussen mensen met vaste contracten aan de ene kant en flexwerkers, zzp’ers, jongeren en mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt aan de andere kant.

Door de crisis wordt die kloof uitvergroot.’

Daar komt bij dat juist de bedrijfstakken die zwaar getroffen zijn door de crisis veel gebruikmaken van flexibele arbeidskrachten. Uit cijfers van UWV blijkt dat 48 procent van de oproepkrachten in een sector werkt die te maken krijgt met een (zeer) grote afname van de werkgelegenheid.

Vooral in de horeca werkt een flink deel (71 procent) van de werknemers met een tijdelijk contract of oproepcontract. Zij worden vaak speciaal voor het hoogseizoen aangetrokken.

Ook Damatius had als kok een tijdelijk contract. ‘Ik werkte daar net zes maanden toen het restaurant dicht moest. Mijn werkgever wilde me niet kwijt.

Nog even wachten, zei hij, het komt goed. Maar alles loopt door, je vaste lasten, je zorgverzeke- ring. Mijn vrouw is kapster en zat ook thuis. Eén maand ging nog wel, maar na twee maanden stond het water ons aan de lippen.’

Recessie

Ondanks de maatregelen van de overheid om zoveel mogelijk mensen aan het werk te houden, verloren in de eerste twee maanden na

Door de coronacrisis en de daaropvolgende recessie zijn veel mensen hun baan kwijtgeraakt. Voor werkzoekenden

zijn het dan ook moeilijke tijden. Maar in Rotterdam is bij de overheid en in de zorg nog genoeg werk. En overal

geldt: wie een baan wil, moet bereid zijn zich aan te passen. ‘Of ik de bouw ook zag zitten, vroegen ze. Prima.’

Van de keuken naar de bouwplaats

TEKST: SABINE SLUIJTERS ILLUSTRATIE: GEMMA PAUWELS

28 Rabo &Co

29

hier en daar

de corona-uitbraak meer dan 200.000 mensen hun baan. En daar blijft het niet bij.

Hoewel Nederland inmiddels weer ‘open’ is, is het kwaad geschied. Volgens De Nederlandsche Bank is de economische schade door de lockdown dermate groot dat een diepe, vrijwel wereldwijde recessie onontkoombaar is. In haar halfjaarlijkse economische voorspelling in juni stelde de bank dat het Nederlands bruto binnenlands product dit jaar met 6,4 procent zal dalen. Dat is de groot- ste krimp in de naoorlogse geschiedenis en een bijna twee keer zo grote daling als die tijdens de kredietcrisis in 2008.

Top 5

Als gevolg daarvan zal de werkloosheid dit jaar oplopen van 2,9 procent in maart, voordat de coronacrisis begon, naar 4,6 procent eind dit jaar en 7,3 procent in 2021. Al met al zullen naar schat- ting 700.000 Nederlanders zonder werk komen te zitten. Geen prettig vooruitzicht.

Maar wie goed kijkt, ziet dat het niet overal kom-

mer en kwel is. ‘Onze economie stond er goed voor’, zegt arbeidsmarktsocioloog Fabian Dekker.

‘We hadden een lage werkloosheid, bovengemid- delde groei en een hoogopgeleide beroepsbe- volking. In elk Europees ranglijstje stonden we in de top 5. We kunnen dus wel wat lijden.’

Hoewel geen enkele regio de dans ontspringt, wordt niet elke regio even zwaar getroffen. Uit onderzoek van RaboResearch blijkt dat Zuid- Limburg en het gebied rondom de stad Groningen waarschijnlijk het zwaarst te lijden zullen hebben van de recessie, terwijl de krimp relatief beperkt blijft in en rondom Den Haag en Utrecht. In het algemeen lijkt het erop dat de grootstedelijke regio’s in het westen de crisis beter doorstaan dan de regio’s aan de randen van het land.

Dat komt doordat de impact van de coronacrisis niet op alle sectoren gelijk is. Waar de horeca dicht moest en direct omzet verloor, kon de bouw gewoon doorwerken. Daar zal de krimp door het dalende consumentenvertrouwen later

30 Rabo &Co