Studentgecentreerd en
competentiegericht leren en evalueren: wat en hoe?
Prof. Dr. M. Segers
Universiteit Leiden/onderwijsstudies Universiteit Maastricht/O&O
Segers@fsw.leidenuniv.nl
Basisstelling:
Leren, instructie en toetsing zijn als
de drie zijden van een
muntstuk
Agenda
•
Competenties?
•
Wat is effectief leren?
•
Wat is een effectieve leeromgeving?
•
Wat is effectief toetsen?
De herontdekking van het
competentiegericht onderwijs
Competency movement
Geschiedenis
Competentia: deskundigheid en bevoegdheid
Competence (1632): in voldoende mate beschikken over de middelen voor het levensonderhoud
Fuller (1970), model van de ontwikkeling van
leraren: vroege fase, middenfase of fase van de
´competence´, late fase of fase van
´professionalism´
1970-1980: managementliteratuur (Boyatzis, Schroder, Spencer)
Kenmerkend voor competentiedenken
Elk beroep/functie wordt ontleed in een groot aantal zeer nauwkeurig omschreven
eenheden van professioneel gedrag, ontleend aan wat van professionals VANDAAG wordt verwacht .
In onderwijs: uitgebreide lijsten van
eindtermen
3 KRITIEKPUNTEN
1. onderwijs gaat over de toekomst, niet over het heden!
´The future is unknown. We train students for the
unknown future by means of our actual knowledge. This actual knowledge is changing rapidly´ (Bowden &
Marton, 1998).
1907-1937: 1.000.000 abstracts in chemistry
mid 1997 – 1999: 1.000.000 abstracts (Salomon, 1999)
2. Competentiedenken vooral gebaseerd op behavioristisch denken. Het leidde tot uitgebreide competentieprofielen voor bijvoorbeeld leraren (Turner, 1973; Joyce & Weil, 1980). Uitgangspunt: gedrag van leraren kan worden veranderd/beïnvloed door rechtstreekse
gedragsbeïnvloeding.
Uit later onderzoek bleek dat het handelen van
leerkrachten wordt bepaald door hun opvattingen over wat leren en instructie is en wat hun rol daarin is.
3. Afgestudeerden zullen in hun professioneel leven worden geconfonteerd met een grote variëteit aan situaties. Deze grote variëteit is enerzijds tijdsgebonden, anderzijds kan ze niet gevat worden in een drie-of vierjarige opleiding.
Dus: we leiden op tot beginnende
beroepsbeoefenaars, op weg van noviet naar
expert.
Sinds 1990: heropleving van
competentiegericht denken in onderwijs met een meer integrale benadering van het begrip competentie
♦ “Een competentie is het vermogen van een individu om in situaties (arbeids- en
beroepssituaties, maar ook in leer- en
opleidingssituaties of maatschappelijke situaties) op adequate wijze proces- en productgericht te handelen.” (van der Kolk & Willemse, 2002)
♦ Een competentie is een samenhangend geheel van kennis, vaardigheden en aspecten van
professioneel functioneren en dit met een toenemende mate van zelfsturing .
♦ MBO Nederland: beroepsgerichte competenties, leercompetenties, burgerschapscompetenties
Opleiden tot competente
beginnende beroepsbeoefenaars
♦
Wat? cognitieve psychologie, expertise onderzoek
♦
Hoe? Onderwijs- en leerpsychologie,
onderwijskunde
Het profiel van een expert
♦ Beschikt over een gestructureerd kennisbestand
♦ Kan relevante informatie selecteren, reorganiseren en transformeren in een betekenisvolle representatie van het probleem dat hij wil oplossen
♦ Kan kennis flexibel, adequaat en snel toepassen:
forward reasoning, accurate diagnoses, accurate oplossingen, transfer
♦ Beschikt over beroepsvaardigheden en een professionele houding
♦ Beschikt over vakoverschrijdende vaardigheden en attitudes
Vijf kenmerken van effectief
leren
Opdracht
Onder welke omstandigheden leren mensen gemakkelijk/effectief?
Benoem en geef voorbeelden
Groepsopdracht met linker- en/of rechterbuurman
10 min
1. Leren is zelf construeren
Actieve verwerking van informatie
Informatie verwerken, hoe doen we dat?
1. Confrontatie met een probleem: (h)erkenning probleem
2. Wat weet ik hier over? = oproepen voorkennis
3. Ik krijg het probleem niet opgelost--leerbehoefte
4. Waar kan ik hulp vinden? = informatiezoektocht
5. Hoe past dit alles nu in elkaar? “Dus, ik moet niet alleen rekening houden met, maar ook met
…. “ = verdieping en verfijning van kennis
2. Leren is contextgebonden
♦
Onderwijs aansluiten bij de professionele
realiteit
3. ‘Het niet weten/kunnen maar willen weten/kunnen’ als
stimulans om te leren
♦
Leren moet een doel hebben
4. Leren is een kwestie van veel oefenen
♦
Vaak en in steeds verschillende situaties
kennis en vaardigheden gebruiken (transfer)
5. Leren gaat beter samen met anderen
♦
Samen leren door ideeën uit te wisselen, te discussiëren, elkaar te helpen
♦
De docent als begeleider van deze
groepsdiscussie
Principes van effectief leren
1.
Leren is zelf construeren
2.
Leren is contextgebonden
3.
Het niet weten maar willen weten’ als stimulans om te leren
4.
Leren is een kwestie van veel oefenen
5.
Leren gaat beter samen met anderen
EFFECTIEVE
LEEROMGEVINGEN:
kenmerken
The Learning Pyramid
Lecture Reading Audiovisual Demonstration Discussion Group Practice by Doing
Teach Other / Immediate Use
Average Retention Rate
5%
10%
20%
30%
50%
75%
80%
Bales, 1996
4
1. Leren is belangrijker dan doceren
Studentgericht onderwijs
2. Authentieke
problemen zijn het
startpunt
6
3. Toepassing is het ultieme doel
kennis als gereedschap, kennen om te
kunnen, toepassen in een variëteit aan
situaties
7
4. Coöperatief Leren
Voorbeelden leeromgevingen
♦
Case-based learning environments (Harvard)
♦
Projectmatigonderwijs
♦
Opdrachtgestuurd onderwijs
♦
Probleemgestuurd onderwijs
8
Toetsing
????
Toetsen zijn als het paard van
Troje
Meervoudige effecten
van assessment
(Gielen, Dochy & Dierick, 2003)♦
Post- assessment effect: leren op basis van feedback nav de assessment; invloed op motivatie, zelfbeeld, zelfvertrouwen
♦
Pre-assessment effect: anticiperen op
verwachte assessment-eisen, -vorm
(Scouller)♦
True (‘ ware’)-assessment effect: leren
tijdens het uitvoeren van assessment taken
10
Van Testen naar Assessment
Kenmerken van een assessment cultuur
(Segers, Dochy & Cascallar, 2003)
Toetsvormen
Kennisbestand: papier- en pen toetsen (of electr.) met verschillende vraagvormen
Toepassen kennis: casustoetsen, OverAll Toetsen, opdrachten
Vaardigheden: performance tests, observaties, stages Meervoudige, ontwikkelingsgericht assessment
vormen: portfolio, Assessment C Self-, peer en co-assessment.
Nieuwe vormen van assessment…
hoge verwachtingen!
♦
Valide en betrouwbaar…psychometrische eisen
♦
Een alternatief bieden voor de knelpunten bij traditionele toetsen: negatieve pre-
assessment effecten, negatieve post-
assessment effecten, gebrek aan true-
assessment effecten.
Nieuwe vormen van assessment en
hun effect op leren
Resultaten van onderzoek
(Segers, Dochy & Cascallar, 2003)
Portfolio assessment
(Davies & LeMahieu, 2003)
♦
Kernbegrippen: “ Inviting Choice, Ownership and Responsibility’
Verhoogde motivatie c.q. doelgerichtheid, interesse; actieve betrokkenheid en beter inzicht
♦
Descriptieve feedback ondersteunt het leren
♦
Portfolio’s en zelfreflectie
Self-, peer-, en co-assessment
(Topping, 2003)
♦ Self-assessment: positieve effecten op “ learner management, self-efficacy, deep learning and on traditional summative tests”
♦ Peer-assessment: (1) cijfers geven op toetsen:
winst in beheersing van leerdoelen; (2) schrijfvaardigheden: positief effect; (3)
presentatievaardigheden: positief effect op vaardigheden en zelfbeeld; (4)professionele vaardigheden: geen eenduidige resultaten, wel
indicaties van positieve effecten op verwerven van de vaardigheden en op zelfbeeld
OverAll toets
(Segers, 2003)(doel: probleemoplossende vaardigheden; middel: authentieke probleemsituaties)
♦
Validiteit en betrouwbaarheid OK
♦
Effecten op het leergedrag
♦
Invloed van gepercipieerde leeromgeving
Project-based assessment
(Dori, 2003)♦ Effecten van project-based assessment op
leeruitkomsten, gemeten in een nationaal examen (biologie, scheikunde en literatuur) (hoogste
klassen secundair onderwijs).
♦ Assessment vormen: portfolio’s, individuele projecten, groepsprojecten, mondelinge en
schriftelijke toetsen, opdrachten, self assessment, excursies, laboratoriumonderzoeken, concept
maps, review van wetenschappelijke artikelen en projectpresentaties
♦
Meetinstrument: batterij van ‘achievement tests’ (‘ higher order thinking skills’)
♦
Resultaten: projectstudenten presteerden sign. beter dan controlegroep
♦
Gelijke resultaten in context van
lerarenopleidingen
Kritische succesfactoren:
assessment for learning
♦ Meerdere momenten en meerdere instrumenten (triangulatie)
♦ Transparantie assessment proces
♦ Actieve betrokkenheid van studenten
♦ Feedback: wat en hoe
♦ Gepercipieerde match tussen leeromgeving en assessment
♦ Leerproces voor beoordelaar en beoordeelde
