ONDERZOEK POSTMARKT

(1)

ONDERZOEK POSTMARKT

(2)

ONDERZOEK POSTMARKT

DOCUMENTUITWISSELINGSDIENST

9 juli 2001

(3)

Inhoudsopgave

1 Inleiding 2

1.1 Onderzoeksmethode 2

2 Algemene bevindingen 3

2.1 Markt zeer gering 3

2.2 Consolidatie 3

3 Juridische aspecten 4

3.1 Nauwe relatie met commercie en procesinrichting 4

4 Commerciële aspecten 5

4.1 Opstartfase cruciaal 5

4.2 Investering ingrijpend 5

4.3 Kwaliteit dienstverlening TPG hoog 5

4.4 Haalbaarheid business case 5

5 Procesmatige aspecten 7

5.1 Bestaand netwerk essentieel 7

5.2 Samenwerking 7

5.3 Schaalbaarheid 7

5.4 Gebruik TPG faciliteiten 7

6 Onderwerpen voor vervolgonderzoek 8

(4)

Verdonck, Klooster & Associates B.V. 1

MANAGEMENT SUMMARY

Dit rapport beschrijft de bevindingen van het onderzoek naar de documentuitwisselingsdienst ook wel Document Exchange (DX) genoemd. Deze opdracht is uitgevoerd door VKA/eCommotion in opdracht van de OPTA.

De bevindingen, die tijdens het onderzoek naar voren zijn gekomen, zijn opgedeeld in vier aspecten van de DX-dienst , namelijk:

• algemeen • juridisch • commercieel • procesmatig

Uit het onderzoek is naar voren gekomen dat (potentiële) aanbieders van de DX-dienst grote belemmeringen ervaren om de DX-dienst in de markt te zetten. De belemmeringen, die (potentiële) aanbieders ervaren zijn:

• Hoge investering in opstartfase.

• Noodzaak tot een landelijk dekkend netwerk. • Haalbaarheid businesscase

• Hoge kwaliteit dienstverlening TPG. • Beperkte toegang tot faciliteiten TPG.

(5)

1 Inleiding

In artikel 2c, tweede lid van de Postwet (Pw) is de DX-dienst opgenomen. De DX-dienst houdt in dat het anderen dan de concessiehouder is toegestaan om brieven die vallen onder het

brievenmonopolie van PTT Post te vervoeren, mits aan de voorwaarden van artikel 2c, tweede lid Pw wordt voldaan. Tot op heden wordt de DX-dienst niet grootschalig in Nederland aangeboden. Reden voor het college van OPTA (hierna: het college) om meer inzicht te willen krijgen in de betekenis en de werking van de DX-dienst met het oog op eventueel door het college op te stellen beleidsregels. Deze beleidsregels kunnen meer kenbaarheid aan de dienst geven, alsmede een leidraad vormen voor de inrichting van de DX-dienst.

1.1 Onderzoeksmethode

VKA/eCommotion hebben, in overleg met OPTA, het onderzoek naar de DX-dienst in twee fasen opgesplitst. Als eerste zijn, in overleg, met OPTA partijen geïdentificeerd die in aanmerking komen voor het onderzoek. Het gros van de partijen is telefonisch benaderd op basis van een door VKA/eCommotion opgestelde vragenlijst.

De tweede fase van het onderzoek zou bestaan uit een nadere analyse van de DX-dienst. Bij deze nadere analyse zou worden gekeken naar de logistieke processen (voormelden, aanlevering, sortering en distributie) alsmede welke middelen (gebouwen, overige infrastructuur, ICT

(6)

2 Algemene bevindingen

In dit hoofdstuk worden algemene bevindingen aangegeven, die tijdens het vooronderzoek naar boven zijn gekomen.

2.1 Markt zeer gering

De markt van aanbieders van DX in Nederland is uiterst gering. Gedurende het vooronderzoek kwam één marktpartij als aanbieder van DX naar boven. Andere bedrijven kennen het concept maar zien onder de huidige omstandigheden onvoldoende mogelijkheden om deze dienst in Nederland te gaan aanbieden. Bij de overige ondervraagde partijen is de dienst DX onbekend. Vanwege de beperkte tijdsduur is er geen contact gezocht met (potentiële) afnemers van DX.

2.2 Consolidatie

(7)

3 Juridische aspecten

Dit hoofdstuk beschrijft de juridische aspecten, die tijdens het vooronderzoek zijn geconstateerd.

Door bepaalde marktpartijen worden juridische aspecten, in brede zijn, als een duidelijke belemmering ervaren om de DX-dienst aan te bieden. De juridische belemmeringen hebben in eerste instantie geen betrekking op de regelgeving op het gebied van de DX-dienst. Het gaat de (potentiële) aanbieders om gebruik van TPG-faciliteiten in algemene zin, zoals toegang tot postbussen en het netwerk.

3.1 Nauwe relatie met commercie en procesinrichting

(8)

4 Commerciële aspecten

Dit hoofdstuk zet de commerciële aspecten uiteen, die van belang zijn bij de inrichting van een DX-dienst. Onder commerciële aspecten worden die aspecten verstaan, die de financiële haalbaarheid voor de aanbieders en de afnemers beïnvloeden.

4.1 Opstartfase cruciaal

Om de opstartfase van DX mogelijk te maken moet de aanbieder óf een bestaand netwerk hebben (landelijk) óf een klantenkring bedienen, die interessant is voor een DX-dienst. Een DX-dienst met een gering aantal leden is voor de deelnemers niet interessant en financieel moeilijk te realiseren. Dit is ook de reden dat een landelijk dekkend netwerk essentieel is (eventueel in combinatie met andere partijen aangeboden). Indien de DX-dienst slechts voor een regio wordt aangeboden zijn de potentiële vervoersstromen gering en is het financieel niet haalbaar de dienst in de markt te zetten.

De opstart van een DX-dienst lijkt een kip-ei probleem. Om de dienst te introduceren is een bestaande klantenkring nodig. Deze klanten zullen echter pas gebruik maken van DX indien een landelijk dekkend netwerk aanwezig is dan wel veel partijen zijn aangesloten.

4.2 Investering ingrijpend

Om de DX-dienst in de markt te zetten zijn grote initiële investering nodig (bijvoorbeeld opbouw van exchange punten en het opzetten ven een landelijk distributienetwerk). Aangezien het zeer de vraag is of deze investeringen worden terugverdiend zijn er weinig investeerders geïnteresseerd. In Engeland zijn de exchange punten ingericht bij bedrijven zelf. Bovengenoemde investering wordt uiteraard door de potentiële afnemers meegenomen in de afweging om van de DX-dienst gebruik te maken.

4.3 Kwaliteit dienstverlening TPG hoog

De belangrijkste reden in Engeland voor het ontstaan van de DX-dienst was de slechte kwaliteit van de traditionele postbezorging. De kwaliteit van de dienstverlening van TPG wordt als hoog

beschouwd. Ook is de penetratie van postbussen in Nederland hoog. Hierdoor is de drijfveer voor afnemers van de diensten van TPG gering om over te stappen naar een substitutie product (zoals de DX-dienst).

4.4 Haalbaarheid business case

Ook wanneer de DX-dienst de opstartfase is gepasseerd, wordt sterke twijfel geuit over de haalbaarheid. De in potentie interessante partijen (grote poststromen) voor de DX-dienst krijgen bij TPG reeds hoge contractkortingen, wat de concurrentiepositie van de DX-dienst verzwakt. TPG heeft hiermee een krachtig instrument om potentiële aanbieders de markt uit te drukken.

(9)

(10)

5 Procesmatige aspecten

Dit hoofdstuk beschrijft welke aspecten van belang zijn om een DX-dienst op procesniveau te kunnen opzetten.

5.1 Bestaand netwerk essentieel

Om de DX-dienst van de grond te krijgen is een reeds operationeel netwerk van essentieel belang. Bij een overlappend netwerk kunnen maximaal de schaalvoordelen worden behaald. Indien het netwerk opgebouwd moet worden, dient rekening te worden gehouden met grote aanloopverliezen. De enige aanbieder van DX in Nederland op dit moment heeft een netwerk operationeel.

5.2 Samenwerking

In aansluiting op de voorwaarde voor een bestaand netwerk, realiseren de potentiële aanbieders zich dat zij niet individueel dit netwerk kunnen bieden. De voornaamste reden hiervoor is dat het netwerk landelijk dekkend moet zijn voor de deelnemers van de DX-dienst. Voor regionaal opererende bedrijven is samenwerking met andere bedrijven (in de vorm van partnerships of subcontracting) daarom essentieel voor het kunnen realiseren van een DX-dienst.

Aangetekend dient te worden dat in Engeland de dienst wel op regionaal niveau is gestart. Hays heeft vervolgens de regionale partijen gekocht en op die manier is een landelijk netwerk ontstaan.

5.3 Schaalbaarheid

Bij de introductie van een dienst waar fysieke goederen worden vervoerd, is altijd de vraag op welke aantallen moet worden gedimensioneerd. Te hoge verwachting vergt een grote investering en zal daarom moeilijk terug te verdienen zijn. Te lage verwachtingen betekent dat de kwaliteitsafspraken (bijvoorbeeld de overkomstduur) niet kunnen worden gehaald. Hiermee wordt de drempel voor nieuwe klanten om in te stappen verhoogd en zullen bestaande klanten sneller geneigd zijn om afname van de dienst stop te zetten. In Engeland worden op dit moment sorteermachines ingezet om de schaalbaarheid te borgen. De investering hiervan bedroeg ongeveer 25 miljoen pond.

5.4 Gebruik TPG faciliteiten

(11)

6 Onderwerpen voor vervolgonderzoek

Dit hoofdstuk beschrijft een aantal onderwerpen, die voor nader onderzoek in aanmerking kunnen komen.

6.1 Juridische aspecten

Gezien het feit dat er maar één aanbieder de DX-dienst in Nederland aanbiedt, is niet goed aan te geven of en op welke wijze partijen problemen ondervinden bij het interpreteren van de begrippen zoals deze zijn opgenomen in artikel 2c, tweede lid van de Postwet. De benaderde partijen geven ook aan dat dit pas een issue wordt in het geval ze de DX-dienst daadwerkelijk in de markt willen zetten.

6.2 Afnemers

Afnemers zijn in het vooronderzoek niet benaderd. Het is daarom niet duidelijk hoe huidige en potentiële afnemers de mogelijkheden van de DX-dienst inschatten in vergelijking met de

dienstverlening van TPG. De verwachting is hierbij dat de afnemers met name geïnteresseerd zijn in de kostprijs en extra interne handelingen (met name het scheiden van de poststroom) willen vermijden.

6.3 DX-nummering

Het is onduidelijk hoe een nieuwe aanbieder rekening moet of kan houden met de reeds door marktpartij(en) uitgegeven DX-nummers.

6.4 Proces

Toegang tot faciliteiten van TPG kan (potentiële) aanbieders ondersteunen om de dienst in de markt te zetten en te exploiteren. Op dit moment is toegang tot het netwerk van TPG (in brede zin) niet wettelijk geregeld. Daarnaast zijn er in de dagelijkse praktijk randvoorwaarden gesteld door TPG (bijvoorbeeld venstertijden bij openstelling postbussen), die moeten worden gehandhaafd. Het is onduidelijk of en in welke mate deze randvoorwaarden de haalbaarheid (wat betreft logistiek en commercie) van de introductie, exploitatie van een DX-dienst beïnvloeden.

6.5 Samenwerking

(12)

7 Conclusie

Naar aanleiding van de bevindingen trekt VKA/eCommotion de volgende conclusie:

De aanbiedersmarkt van de DX-dienst in Nederland is zeer gering. De terughoudendheid onder potentiële aanbieders om DX te gaan aanbieden is zeer groot. Twijfels aan de financiële

haalbaarheid, de machtige positie van TPG en de noodzaak tot een landelijk dekkend netwerk zijn hiervoor de belangrijkste oorzaken.