Pieter DuiiH
FR'i KEAKADEM.Y BIJJLHT/:,EK LJOUWERT
WL\'V~-Dûr ~ut
Wurdlistenfan 'e Fryske stedsdialektfn
Wurdlisten fan 'e Fryske stedsdialekten
Pieter Duijff
FAnr. 860
Rige Fryske Dialektstudzjes nr. 8
Yn 'e rige Fryske dialektstudzjes fan 'e Fryske Akademy binne ferskynd:
l. Prof. dr. H.T.J. Miedema en drs. T.J. Steenmeijer-Wielenga, Dialecten van de Friese west- en :uidkust, 1972.
2. Drs. Tineke J. Steenmeijer-Wielenga, Ds. J.S. Bakker en het Westerschellingers. 1972.
3. Pieter Breuker, J.H. Ha/bertsma. Gysbert Japicx en de Fryske dia/ekten, 1973.
4. Gosse Blom, Hylper wurdboek, 198 l.
5. A.G. Oud m.m. van anderen, Woa'deboekfan ut Amelands, 1987.
6. A.C.B. van der Burg m.m. fan anderen, Woardeboekfan ut Leewarders, 1991.
7. H.S. Buwalda, S.H. Buwalda en A.C.B. van der Burg m.m. fan anderen, Woordeboekfan 't Bildts, l 996.
Dialektwurdboeken by de Fryske Akademy ferskynd bûten de rige dialektstudzjes:
D. Fokkema sr., We:zenlist fan it Schiermonnikoogs, 1968.
C. Roggen, Woordenboek van het Oosterschellings!Wêdenboekfon et Aasters, 1976.
Martha van Wichen-Schol, Woddenboek fan et Westers, 1986.
ISBN 90-6171-860-0
© Fryske Akademy - Ljouwert/Leeuwarden - 1998
Ut dizze Utjefte mei neat fermannichfäldige wurde op hokker wize ek, sûnder dat dêr skriftlike tastimming fan de Fryske Akademy oan foarófgiet.
Foarsafier't it meitsjen fan kopyen ut dizze ótjefte tastien is op grûn fan artikel 168 Auteurswet 1912j0, it Beslót fan 20 juny 1974, Stbl. 351, lykas wizige by it Beslót fan 23 augustus 1985, Stbl. 471 en artikel 17 Auteurswet 1912, moatte de dêrfoar wetlik ferskuldige fergoedingen foldien wurde oan de Stichting Reprorecht (Postbus 882, 1180 A W
Ynhiild
Foarwurd Ynlieding
Klanken en stavering Otkoartingen yn 'e wurdlisten Wurdlisten
bledside
7 9 14 17 19
Foarwurd
De ynlieding fan Anne van der Burg syn Woardeboek fan ut Leewarders beslUt mei de opmerking dat der nei it tëstlizzen fan it Ljouwerter dialekt in oersjoch komme moat fan 'e ferskillen en oerienkomsten fan it Ljouwertersk mei de dialekten fan 'e oare stêden. Mei dy oare stêden wurde Boalsert, Dokkum, Frjentsjer, Hams, Snits en Starum bedoeld. Mei de wurdlisten yn dit boek is dat oersjoch der.
It grutste part fan it boek bestier ut wurdlisten fan 'e sän stedsdialekten. Dy listen kinne brûkt wurde troch lju dy't it Stedsk skriuwe wolle èn troch taalkundigen dy't der studzje fan meitsje wolle.
Foaröfgeand oan de wurdlisten is earst yn 'e ynlieding in beskriuwing fan 'e opbou fan 'e wurdlisten en in ferantwurding fan 'e wize fan it materiaalsammeljen te finen.
Yn 1993 bin ik tè>ar de Fryske Akademy titeinset mei it gearstallen fan 'e wurdlisten. Fjouwer jier lang haw ik der ien dei wyks oan wurkje kinnen. Iksels praat net ien fan 'e stedsdialekten fan-hûs-Ut, dat ik moast by myn sammeljen alhiel op dialektpraters Ut de stêden öfgean. Ik wol elk fan harren hjirre tige tank sizze foar de helpfeardigens en gastfrijens. Spitigemöch hawwe se net allegearre it ferskinen fan dit boek belibje mocht. De nammen fan myn sislju steane yn 'e ynlieding.
Guon kollega's fan 'e Fryske Akademy hawwe ek bydragen oan it boek levere: Anne van der Burg, Lammert Jansma, Frits van der Kuip, Klaas van der Veen en Willem Visser (sug- gestjes tè>ar en kommentaar op 'e ynhäld), Gosse Blom (it yntypen fan in part fan 'e Ljouwer- ter wurdlist), Hindrik Sijens (it korrizjearjen fan it manuskript), Heense van der Kooij (it meitsjen en yn gong hälden fan in kompjûterprogramma foar de wurdlisten) en Trudy Childs (it foarmjaan fan it boek).
Brûkers fan dit boek sille grif wolris wat yn 'e wurdlist fan har eigen stedsdialekt misse of ûnkrekt fine. Harren oanfollingen en ferbetteringen binne tige wolkom (Fryske Akademy, Postbus 54, 8900 AB Ljouwert).
Pieter Duijff july 1998
Ynlieding
Oir boek bestiet neist dizze ynlieding ut in säntal wurdlisten fan likefolle stedsdialekten yn Fryslán. De sän wurdlisten steane oer twa siden neistelkoar yn kolommen ótprinte. De earste wurdlist, de meast loftse op 'e even siden, is dy fan it Ljouwerter dialekt, en dan folgje nei rjochts ta yn alfabetyske folchoarder de listen fan de dialekten fan 'e stêden Boalsert, Dokkum, Frjenrsjer, Hams, Snits en Starum.
De earste kolom
fan 'e sän kolommen jout de Ljouwerter de measte ynformaasje. Achter de alfabetysk oardere fetpri nte wurden of lemma's stiet alderearst de wurdsoarte mei in ótkoarting oanjûn. De ferklearringen dêrfan binne op side 17 te finen. Dan folgje in Fryske en Nederlänske oersening.1 Der is alle kearen sawol foor in Fryske as in Nederlänske oersetting keazen, sadat de brûker fan 'e wurdlisten yn ien eachopslach neigean kin oft it Ljouwerter wurd op 'e Fryske en/of Nederlänske oersening liket. As der net in wurdoersetting fan it Ljouwerter lemma foar hannen is, wurdt der in omskriuwing jûn. Achter de yngong tipele bygelyks stiet sa'n Nederlänske omskriuwing:
tipele, v. tipelje; spel spelen waarbij een korte stok met een lange wordt weggeslagen.
In kearmennich komt in lemma allinne mar yn fêste ferbining mei oare wurden foar. Y n dy gefallen wurdt nei de wurdsoarte it lemma altyd yn dy ferbining jûn. De oersettingen folgje dêrnei. In foarbyld dêrfan is:
slaachs, slaans, adv.: slaachs weze, yn 'e slach wêze, slaande dei/is wêze; slaags zijn.
As foar de dudlikens eame opmerkingen by makke wurde, dan binne dy tusken skerpe heakken opnaam. Yn it neikommende foarbyld stiet sok redaksjoneel kommentaar:
aar 1, s. de ier <bloeiwize fan gerzen>; aar.
De bûging fan allinne de sterke tiidwurden is oanjûn. Dat wol sizze, dat de foarm fan 'e earste/tredde persoon iental yn 'e doetiid èn it mulwurd op it plak nei de wurdsoarte opnaam binne. As achter de mulwurdsfoarm 'ek swak' stiet, dan kin it sterke tiidwurd ek swak bûgd wurde. Yn it gefal dat de doetiid wol, mar it mulwurd net swak wêze kin, stiet it kommentaar 'ek swak' allinne achter de doetiidsfoarm. En as it mulwurd allinne swak wêze kin, stiet de swakke mulwurdsfoarm yn syn hiele hear en fear mei it kommentaar 'swak' achter it sterke mulwurd. Foarbylden:
befele, v. befoal; befoalen <ek swak>;
bidde, v. bad <ek swak>; beden;
drage, v. droech; droegen, draagd <swak>
By einsluten kin yn 'e Ljouwerter kolom ferwiisd wurde nei synonime lemma's yn dy kolom. Dat is dien wannear't it foar it ferlykjen fan 'e stedsdialekten nijsgjirrich wêze kin, bygelyks om te witen oft der foarmen besteane dy't Frysker of Nederlänsker binne of alteast lykje te wêzen.
De oare kolommen
Yn 'e wurdlisten fan 'e oare seis stedsdialekten binne oars as yn 'e Ljouwerter list om 'e rûmte en de oersichtlikens de wurdsoarte en de Fryske en Nederlänske oersetting net ótprinte.
Mea tentiids bliuwt it yn in kolom by ien of mear fetprinte wurden, op 'e selde hichte ótprinte
De oersettingen binne meastentiids letterlik oernaam ut it Woardeboekfan ut Leewarders; allinne dudlike flaters en ûndudlikheden binne oanpast. De folchoarder fan 'e oersettingen is al feroare:
de Fryske komt foar de Nederlänske, om't de fiertaal fan dit boek Frysk is.
as it Ljouwerter lemma dêr't se foar jille. As de eventuele farianten yn in wurdlist etymologysk oanelkoar besibbe binne, dan stiet der in komma tusken. Mar, as der gjin sprake fan besibbens tusken de farianten is, wurde se fan in puntkomma skaat. Yn 'e Harnzer kolom stiet bygelyks op 'e hichte fan it Ljouwerter lemma aker alderearst de foarm aker en nei in puntkomma komme de foarmen pulsje en putske.
De seis wurdlisten binne net alfabetysk ynrjochte, om't de wurdfoarmen yn dy listen net altyd mei de alfabetysk oardere lemma's fan 'e Ljouwerter wurdlist oerienkomme. Wa't dus wat yn ien fan 'e seis wurdlisten opsykje wol, kin dat it maklikst fia it Ljouwertersk dwaan.
De bûging fan 'e sterke tiidwurden en it redaksjoneel kommentaar wurde op 'e selde wize oanjûn as yn 'e Ljouwerter list. De bûging fan 'e swakke tiidwurden is - lykas yn 'e Ljouwerter wurdlist -net oanjûn.
As in trefwurd allinne yn in fêste ferbining foarkomt, wurdt dy yn syn hiele hear en fear opnaam.
Ut en troch komt in lizzend streekje foar yn 'e seis wurdlisten rjochts fan 'e Ljouwerter kolom. Sa'n streekje wol sizze dat de wjergader fan it Ljouwerter lemma net bekend wie by de lju dy't de Ljouwerter wurdlist nei de oare stedsdialekten oerbrocht hawwe.
De seleksje
Dit boek is de utkomst fan in Akademy-projekt. lt doel fan it projekt wie om lju dy't it Stedsk skriuwe wolle de skriuwwize fan 'e stedsdialekten sjen te litten en om in systematysk ferlykjen tusken de stedsdialekten mooglik te meitsjen.2
Under it Stedsk wurdt yn neifolging fan it Woardeboekfan ut Leewarders (Van der Burg (199l:XI)) ferstien: de dialekten fan 'e stêden Ljouwert, Boalsert, Dokkum, Frjentsjer, Hams, Snits en Starum. De kar fan dy sàn stêden, ynjûn fan in net direkt taalkundige reden, jout tagelyk in beheining. De ferlykbere mingdialekten fan guon Fryske gebieten3 binne nam- mentlik om praktyske reden bûten besköging litten, want nei it ferskinen fan it Woardeboek fan ut Leewarders wie der allinne mar rûmte om de dialekten fan 'e Fryske stêden te ynven-
tarisearjen. De dialekten fan 'e sàn stêden foarmje histoarysk sjoen wol in ienheid, want se binne, mooglik mei utsûndering fan it dialekt fan Starum,4 nei alle gedachten yn 'e earste helte fan 'e sechstjinde ieu ûntstien.
Om 'e tiidkrapte koe net fan elk fan 'e seis stedsdialekten in wurdboek makke wurde fan 'e omfang fan it Woordeboek fan ut Leewarders. Der is foar dy seis dialekten in rige wurden öffrege op basis fan in seleksje fan wurden Ut it Woardeboekfan ut Leewarders. Dy seleksje is sa keazen dat mei de wjergaders fan de seis dialekten èn genöch skriuwfoarbylden oanrikt wurde èn in ferlykjend ûndersyk nei ferskillen tusken de sàn dialekten mooglik is. Dy seleksje bestiet yn it foarste plak Ut 'e grûnwurden fan it Woardeboekfan ut Leewarders. Fan pearen fan tiidwurden en haadwurden lykas seve en seef binne net beide opnaam. Om 'e brûker fan 'e listen in ferskaat te bieden is net foar è>f allinne it haadwurd, è>f allinne it tiidwurd keazen, mar is frij willekeurich noris foar de iene, danris foar de oare wurdsoarte keazen. Sa komt bygelyks seefwol, mar seve net yn 'e seleksje foar, wylst by it pear skaaf!skave it haadwurd net selektearre is. Frjemde wurden lykas spiritus en teater, dy't wol yn it Woardeboekfan ut Leewarders foarkomme, binne net yn 'e seleksje opnaam. Om foar te kommen dat yn 'e
2 3 4
Ik bin fan doel om skylk oarsearne op 'e ûnderlinge relaasje tusken de sän dialekten yn te gean.
Yn Kollumerlän, op It Hearrenfean en op Midslän (Skylge) wurdt ek in soarte fan Stedsk praat.
Van Bree (1997:120) nimt oan dat it Stedsk frij resint Ut 'e oare stêden wei yn Starum kaam is.
Sjoch oer de ûntsteansskiednis fan it Stedsk en de ferhälding tusken de dialekten bygelyks ek:
Winkler (1874), Hof (1956), Fokkema (1937), Ozinga (1983), Jonkman (1993) en Van Bree (1994).
selektearre list de aftigearring yn 'e dialekten ûndudlik wurde soe, binne ek noch 29 frekwint foarkommende affiksen ut it Woardeboekfan ut Leewarders opnaam.
Neist de grûnwurden stiet der dochs noch in lyts tal morfologysk mearliddige wurden yn 'e seleksje. Dy wurden binne om ferskillende redenen opnaam. Sa binne der guon gearstallingen opnaam om 'tien of mear gearstallende dielen net apart yn it Woardeboekfan ut Leewarders foarkomme. It wurd spekswoerd is dêr in foarbyld fan. Der binne ek guon gearstallingen en ötliedingen yn 'e seleksje kaam om neigean te kinnen oft dielen fan dy oearstallingen en ötliedingen yn mear wurden har gelyk hälde en drage. Der steane bygelyks
f
n pear wurden mei af as earste lid fan in gearstalling yn 'e list. Dy gearstallingen binne opnaam om't afnet yn alle dialekten dy foarm hat, mar faaks yn in gearstalling dy foarm wol hawwe kin. Fierders binne der in stik of wat morfologysk mearliddige wurden opnaam dy't of typysk Nederlänsk of typysk Frysk binne. Troch dy op te nimmen kin neigien wurde hokker foarm oft in dialekt foar kar nimt. Foarbylden fan sokke wurden binne hofkesinge en twiebak.Fan alle sterke tiidwurden binne de doetiidsfoarm fan 'e earste/tredde persoan iental en it mulwurd ek opnaam. Guon fan dy sterke tiidwurden yn it Woardeboekfan ut Leewarders litte fariaasje sjen yn 'e doetiid of yn it mulwurd en boppedat kinne guon ek swak bûgd wurde.
Troch de bûging fan 'e sterke tiidwurden ek op te nimmen, koe neigien wurde oft dy tiidwurden yn 'e oare dialekten ek mear as ien bûgingsmooglikheid hawwe kinne. De bûging fan 'e swakke tiidwurden is net opnaam. Dat beslilt is naam nei't foar elk fan 'e seis dialekten oan 'e hän fan in tal swakke tiidwurden fêststeld wie, dat de bûging net fan dy yn it Ljouwertersk öfwykt. De meartals- en ferlytsingsfoarmen fan haadwurden binne net yn 'e wurdlisten opnaam, om't der fanilt gien is, dat de stedsdialekten deselde meartals- en ferlytsingsfoarming hawwe.5 Om 'e selde reden is, oars as yn it Woardeboek fan ut Leewarders, de graadbûging fan eigenskipswurden bûten de wurdlist holden.
De Ljouwerter wurdlist is mei de omskreaune seleksjemetoade goed fjirdeltûzen lemma's grut woarn. Yn it Woardeboekfan ut leewarders steane goed achttjindehealtûzen lemma's.
It enketearjen
De wurdlisten fan 'e seis stedsdialekten binne ûntstien op basis fan foaral mûnlinge ynformaasje. Dêmeist is der skriftlike ynformaasje fan Stedskpraters brûkt. Der binne gjin skriftlike boarnen yn it materiaal ferwurke, om't fan 'e measte dialekten net in soad boarnen beskikber binne. Boppedat is yn dy boamen lang net altyd de lûding Ut de stavering op te meitsjen.
De seleksje fan 'e Ljouwerter lemma's is yn 'e seis stêden oan autochtoane Stedskpraters fan om-ende-by sechstich jier en älder foarlein. 6 Der is foar de äldere generaasje keazen, om't dy foar it neist in 'gever' Stedsk prate as de jongeren. Boppedat slllt de kar op 'e äldere generaasje oan by de äldens fan 'e krityske meilêzers fan it Woardeboekfan ut Leewarders.
Om't de beskikbere tiid beheind wie, koenen dêrneist gjin jongeren enketearrre wurde. Dat betsjut dat mei de wurdlisten neat sein wurde kin oer in feroaringsproses yn 'e dialekten. De seleksje is yn alle seis stêden op 'e selde wize en oan likernöch likefolle ynformanten foarlein.
6
Yn 'erin fan it ûndersyk die ut petearen mei de ynformanten lykwols bliken, dat de diminuearring net yn alle dialekten gelyk is. It liket der nammentlik in soad op dat de ferlytsing fan haadwurden yn it Staversk foar in part mei dy yn it Nederlänsk en foar in part mei dy yn it Frysk oerienkomt.
De oare dialekten beregelje de ferlytsing op 'e Fryske wize. Mei't fan guon stêden de wurdlisten al fierhinne de definitive foarm hienen, koe de ferlytsing net mear syn gerak krije. De dimi- nuearring yn 'e stedsdialekten wol ik nochris apart besjen.
Guon ynformanten beaën harsels nei oproppen yn 'e pleatslike media oan om oan it ûndersyk mei te dwaan. Oare nammen fan ynformanten binne troch gemeentebestjoeren, pleatslike nearinglju, oare ynformanten of noch oars trochjûn.
De wurkwize wie sa:
J. De earste ynfonnant tè>ar elk fan 'e stêden lies de hiele Ljouwerter wurdlist wurd foar wurd yn syn eigen stedsdialekt op.7 By de sterke tiidwurden waard apart stilstien by de doetiid fan 'e earste/tredde persoan en it mulwurd troch dy yn in sin te jaan. Dy sinnen waarden troch de ynformant seis makke. De atliksen waarden yn in fiiftal fêststeande wurden öffrege. Under it enketearjen skreau ik allinne de fan it Ljouwertersk öfwikende wurden ofwurdfoarmen op.8 Yn net ien fan 'e seis stêden koe de earste ynformant alle Ljouwerter wurden nei syn eigen dialekt oerbringe, om't guon wurden him net bekend wienen.
2. Mei de ynfonnaasje fan 'e earste ynfonnant foar elk fan 'e stêden makke ik in foarriedige wurdlist fan it oanbelangjende stedsdialekt.
3. Oan in twadde ynfonnant9 fan elke stêd waard de list mei de oan 'e earste ynfonnant ûnbekende Ljouwerter wurden op 'e selde wize as ûnder stap 1. foarlein. Sa waarden guon, mar net alle gatten yn 'e wurdlist fan elke earste ynfonnant ynfolle. It oersjoch fan 'e opfallende ferskillen tusken it Ljouwertersk en it oanbelangjende oare stedsdialekt waard wurd tè>ar wurd neffens de wurkwize yn stap 1. ek oan de twadde ynfonnant foarlein. Op inkelde oan te foljen njonkenfoarmen nei hoegden der op basis fan 'e twadde ynformant syn ynfonnaasje amper of gjin feroaringen yn it oersjoch oanbrocht te wurden.
4. Mei de ynfonnaasje fan elke twadde ynformant haw ik de foarriedige list fan elk fan 'e stedsdialekten oanpast.
5. Dy oanpaste foarriedige wurdlist waard nei op 'en minsten twa10 meilêzers tastjoerd mei it fersyk om de list kritysk troch te lêzen en eventuele oanfollingen of korreksjes oan te bringen. De oanfollingen en ferbetteringen fan 'e meilêzers wienen net grut yn tal.
6. It kommentaar fan 'e krityske meilêzers is by einsluten yn 'e wurdlisten ferwurke en sa ûntstienen de wurdlisten sa't dy yn dit boek öfprinte steane.
De dialekten binne ien foar ien, yn willekeurige folchoarder ynventarisearre. De folchoarder wie: Dokkum (1993), Hams (1993), Snits (1994), Boalsert (1994), Frjentsjer (1995) en Starum (1995).
Yn it neikommende listke steane de nammen fan alle ynfonnanten. In d' stiet foar in man- like ynformant, in '? foar in frouliken-ien. De sifers © en @ steane foar de earste respektivelik de twadde mûnlinge ynfonnant. De krityske meilêzers wurde mei in tb oantsjut. De nammen steane yn alfabetyske folchoarder en it bertejier fan 'e enketearre lju is ek hieltyd oanjûn.
Boalsert: W.H. Daems-Visser@ (1908, 'fl), A.A. Hettema tb (1917, d'), T. Korfmaker- Schaper tb ((1931, '?)en A. van der Meer-van der Klei
W
(1927, '?).Dokkum: J. Broersma-Haaijer tb (1937, 'fl), H. Leij@ (1913, d'), B. Slijver-Liemburg tb ( J 938, '?) en A. Timmermans © ( 1907, d').
Frjentsjer: J. van Dijk tb (1940, d'), F. Hoekstra-Steinfort@ (1923, 'fl), T.W. Meijer tb (1911, d"), M. Oevering tb (1950, 'fl), S. Riemersma © (1915, d') en A. Steinfort
@ (1930, 'fl).
7
8
9 JO
Under it enketearjen haw ik der gjin oanwizingen foar krige dat de ynformanten harren by it oerbringen fan de seleksje oei harren eigen stedsdialekt ta liede litten hawwe troch de Ljouwerter foarmen.
De ynfoonanten binne thus enketearre. It tal kearen dat ik in ynformant besocht haw, sit tusken de fjouwer en fyftjin: de iene koe wat langer oanien enketearre wurde as de oare.
Yn Frjentsjer waarden twa ynformanten tagelyk enketearre.
Il tal meilêzers is net yn alle stêden gelyk. Dat komt, om't net allinne elk dy't frege waard, mar ek elk dy't him oanbea om 'e wurdlist fan syn stedsdialekt troch te nimmen in eksimplaar tastjoerd waard. Om genóch meilêzers te krijen, hawwe inkelden meidien dy't nochal wat jonger as sechstich wienen.
Hams: B. van der Gaast (j) ( 1915, o"), S. Gonggrijp fh ( 1926, ~ ), G. de Jong @ ( 1920,
~). C. Torenbeek fi:n (l 931, o"), H. de Vries h (l 917, ::?')en F. de Vries-de Jong
.fh ( 1922, ~ ).
Snits: S.J. Bakker .rb (1924, d'), F.D. Halbertsma .fh (1926, :?'), A.J. Nauta-Deenik (1935, ~). J. Potma ~) (1914, d'), J. Schurer .fh (1933, ~)en J. van der Veer (j)
( 1920, o").
Starum: D. Visser .fh ( 1956, ~ ), H. Visser fi:n ( 1919, ,::?'), J.A. Visser Cî> ( 1938, d'), Joh.
Visser~) ( 1918, .__-?), F.A. Zwaan fi:n ( 1930, o") en T. Zwaan-Bakker !bi ( 1932, ~ ).
Literatuer
Bree, C. van ( 1994)
'Het probleem van het ontstaan van het 'Stadsfries' in verband met nieuwe talen in contact- theorieën', yn: Handelingen Regionaal Colloquium Neerlandicum Wroclaw 1993, ss. 43- 65. Wroclaw.
Bree, C. van ( 1997)
'Hollandse taalinvloed in Friesland', yn: Ph.H. Breuker en A. Janse (red.), Negen eeuwen Friesland-Holland: geschiedenis van een haat-liefdeverhouding, ss.120-133. Zutphen.
Burg, A.C.B. van der ( 1991)
Woardeboekfan ut Leewarders. Ljouwert.
Fokkema, K. (1937)
Het Stadsfries: een bijdrage tot de geschiedenis en de grammatica van het dialect van Leeuwarden. Assen.
Hof, J.J. (1956)
Dit en dat oer it Stedsk. Estrikken XVII. Grins.
Jonkman,
R.J.
(1993)lt Leewarders: in taalsosjologysk ûndersyk nei it Stedsk yn ferhalding ta it Nederlánsk en it Frysk yn Ljouwert. Ljouwert.
Ozinga, H.A.R. ( 1983)
'Ienheid en terskaat yn it Stedfrysk', yn: lt Beaken XLV, ss. 1-15.
Winkler, J. (1874)
Algemeen Nederduitsch en Friesch Dialecticon. Eerste deel. 's Gravenhage.
Klanken en stavering
Hjirûnder stiet in oersjoch fan klanken dy't yn 'e stedsdialekten foarkomme, en by elk fan dy klanken wurdt oanjûn hoe't de stavering is. It oersjoch is fierhinne itselde as dat yn it Woardeboekfan ut Leewarders. Om't yn guon stedsdialekten klanken oantroffen binne dy't net yn it Ljouwertersk foarkomme, binne ûnder A. de nûmers 6. ([ü:]), 20. ([ö]), 21. ([Ö:]) en 26. ([0.1.1]) oan it oersjoch tafoege. De foarbylden binne oan 'e wurdlisten oanpast.
A. Fokalen Klank
1. [ i]
Fr. fyts, biten
2.
[ i:]Fr. piip 3. [i.a]
Fr. ien, dier
4.
[iii]Fr. kiuw
5.
[ü]Fr. nut
6. [ü:]
Fr. drUf
7.
[ü.a]Fr. nuet
8. [Ül!]
Ned. ruw
9. [u]
Fr. snoek 10. [u.a]
Fr. foer, goed 11. [ui]
Fr. goeie 12. [I]
Fr. blikke
13.
[e:]Fr. breed
Letter(s) i (iepen wurdlid utsein yn einwurdlid) y (sluten wurdlid en
iepen einwurdlid) ii
(nasalearre) ie
ie uw
uu
u (iepen wurdlid foar r)
uu (sluten wurdlid foar r)
ue (foar oare letter as r)
uw oe oe (foor r) oë (alle oare gefallen) oei
ee (sluten wurdlid en iepen einwurdlid) ( nasalearre)
e (iepen wurdlid, mar gjin einwurdlid)
Foarbylden sipel,flibe
nyt, dy, july priis, bliive kwiinsekwaansy sien, dier kieuw sup. bruke hUus, bUuge ture uur nuet luw, skaduw boek, moeke boer doën bloeie ik, dik dreech, nee meens ki ede
14. fl:], [1.a] Î (foar ns, prîns, wÎnst,
Fr. (Dongeradiel) nasalearre) dÎnsdach
minske, prins
15. [Lal ea bealech, kreas
Fr. heal
16. II~J eeuw eeuw, skreeuwe
Ned. schreeuw
17. lö], [a] u of e (lykas yn it put
Fr. put, de Frysk en de, pakke, gelyk
Nederlánsk)
18. [ö.al eu deur
Fr. gleon, kleur (nasalearre) geunst
19. [ö.~] eu seumer
Fr. deun
20. [ö] ö (sluten wurdlid) börre
Fr. ( Sudwesthoeke) hözzen
21. [ö:] ö (iepen wurdlid) föle
Fr. (Sudwesthoeke) sköle
22. [o] 0 stom, nacht
Fr. dom
23. [o:] o (iepen wurdlid en lope, do, so
Fr. rook iepen einwurdlid)
oo (sluten wurdlid) boom
24. [o.a] oa groat,foar
Fr. boat (nasalearre) oans
25. [o.i] oai naait, maai
Fr. moai
26. [0.1.1] ow (iepen wurdlid; w jowes, skrowe
Fr. dowen as oergongslûd)
27. [e] e ses, west
Fr. lek
28. [e:] ê sêge
Fr. bêd (nasalearre) mêns
29. [ej] ei of ij (lykas yn it beide, brij
Ned. rij Frysk en
Nederlänsk)
30. [öi] ui fluit
Ned. trui
31. [o] à pot
Fr. blok
32. [o:] 6 b6le
Fr. nót
33.
f
01.1] ou(w) of au(w) (mei dou, /rouw, blauwFr. blau, brouwe w as it Nederlänsk dy ek hat)
34. [a] a arm, hand
Fr. pak
35.
36.
37.
[a:]
Fr. baas
[aj]
Ned. maïs [a.j]
Ned. aaien
B. Konsonanten
a (iepen wurdlid) aa (sluten wurdlid) (nasalearre) ai
aai
De konsonanten binne net oars as yn it Frysk. Dat betsjut ûnder mear:
bra de maan kraans maits taai
- ven : komme net foar oan it begjin fan in wurdlid dat ek it begjin fan in wurd wêze kin;
op dat plak ferskine de stimleaze/ en s:ferbaze,finger, opfoëde, sien en besonder.
- de g is ploffend oan it begjin fan in wurdlid dat ek begjin fan in wurd wêze kin: fergisse, geve en graaie.
- de r wurdt faak net Utsprutsen yn bygelyks fergees, kort en wurtel; sa'n stomme ris yn 'e fetprinte wurden op in oare wize werjûn.
- klinkers foar ns, nf, nj, nr, nl of nw wurde nasalearre: dînsdach, anfitere, anjer, aanrecht, onlijech en onwear.
- as in stomme e ([a]) yn itselde wurdlid folge wurdt fan in n, m, l of r ferdwynt dy e en wurdt de konsonant fakentiids syllabysk (eventueel mei assimilaasje): benedn, skipm, maky, bezm, bongl en eardr, dit ferskynsel is net yn 'e stavering oanjûn.
Ofkoartingen yn 'e wurdlisten
adj.
adv.
art.
conj.
dim.
interj.
nom. prop.
num.
plur.
pref.
prep.
pron.
s.
suff.
V.
adjektyf (eigenskipswurd; bijvoeglijk naamwoord) adverbium (bywurd; bijwoord)
artikel (lidwurd; lidwoord) konjunksje (bynwurd; voegwoord)
diminutyf (ferlytsingswurd; verkleinwoord) ynterjeksje (utropwurd; tussenwerpsel)
nomen propriëtatum (eigennamme; eigennaam) numerale (telwurd; telwoord)
pluralis (meartal; meervoud) prefiks (foarheaksel; voorvoegsel) preposysje (ferhäldingswurd; voorzetsel) pronomen (foarnamwurd; voornaamwoord) substantyf (haadwurd, zelfstandig naamwoord) suffiks (achterheaksel; achtervoegsel)
ferbum (tiidwurd; werkwoord)
Wurdlisten
LlülJWERT
aaie, v. aaie; aaien aak. s. de aak; aak
aaklek. adj. & adv. aak/ik; akelig aal, s. de iel; aal - paling
aanrecht, s. ut oanrjocht; aanrecht
aansen, aansens, aanses, ases, adv. aansen(s);
aanstonds
aanst, adv. aa11St; aanstonds aanstons, adv. aanstons; aanstonds aap, s. de aap: aap
aar 1, s. de ier <bloeiwize fan gerzen>; aar aar Il, ader, s. de ier; aar, ader
aard.s.utaard,aard aarde, v.aard:je;aarden
aardech, adj. & adv. aardich; aardig aarts-, pref. aarts-; aarts-
aas, s. ut ies <foer foar bisten>; aas ach, interj. och: ach
acht 1, s. de acht, oandacht: acht acht II, num. & s. de acht; acht achte, v. achtsje; achten
-achtech, suff. -achtich, -eftich; -achtig achter, prep. & adv. achter, efter; achter achterlek, adj. & adv. achter/ek, efterlik;
achterlijk
achterwege, adv. benefter; achterwege achttien, num. & s. de achttjin; achttien adder, s. de njirre; adder
adel, s. de adel; adel adelaar, s. de earn; adelaar adem, azem, s. de a:em; adem adfekaat, s. de advokaat; advocaat adfertênsy, adfertênsje, s. de advertinsje;
advertentie af, of, adv. óf; af
afbraak, s. de ófbraak; afbraak affaardege, v. óffurdigje; afvaardigen affearen, s. de & ut affear(en); zaak, beroep afgefaardegde, s. de óffurdige; afgevaardigde af gesant, s. de óf ge sant; af ge:ant
afhanklek, adj. ófhinklik; afhankelijk afijn, interj. hawar; afijn
afkitse, v. ófkitse; afketsen
afkondege, v. ófkundigje; afkondigen afrikaantsje, s. ut tunkaantsje; afrikaantje afskepe, v. ófskypje; afschepen
afspraak, s. de ófspraak; afspraak
BOALSERT
aaie aak akelech aal aanrecht aan sens aansens aan sens aap aar ader aard aarde aardech aarts- aas och acht acht achte -achtech achter achterlek
achttyn adder adel adelaar adem, azem adfekaat adfertînsy ö
öbraak, afbraak affaardege affearen af gefaardegde afgesant
afhanklek, afhankelek afijn
afkitse, ökitse ökondege,afkondege afrikaantsy
öskepe
öspraak,afspraak
DoKKUM
aaie aak
aaklek, akelek aal
aanrecht aansens aanst aanstons aap aar aar, ader aard thus foële aardech aarts- aas och acht acht achte -achtech achter achterlek achterwege achttyn, achttjin adder
adel adelaar adem, azem adfekaat, adfokaat adf ertênsje ö, aa
öbraak, abraak affaardege affearen öfaardegde afgesant
óhanklek, ahanklek afijn
öfkitse, afkitse, akitse ökondege,afkondege afrikaantsje
öskepe, af skepe, aa-skepe
öspraak, a-spraak
fRJENTSJER HARNS SNITS STARUM
aaie aaie aaie aaie
aak aak aak aak
aaklek aaklek. akelech akelek. akelech aaklech
aal aal aal aal
aanrecht anrecht aanrecht aanrecht
aansen aansen. aanses aansens, aansen aansen, aanses
aanst aanst, aansen aansens aansen
aanstons aanstons aanstons, aanstoans aanstons
aap aap aap aap
aar aar aar aar
aar, ader aar, ader ader aar, ader
aard aard aard aard
aarde aarde aarde aarde
aardech aardech aardech aardech
aarts- aarts- aarts- aarts-
aas aas aas aas
och ach och ach
acht acht acht acht
acht acht acht acht
ach te ach te hooch hewwe ach te
-achtech -achtech -achtech -achtech
achter achter achter achter
achterlek achter lek achterlek achterlek
achterwege achterwege achterwege achterwege
achttyn achttyn achttyn achttien
adder adder adder adder
adel adel adel adel
adelaar adelaar adelaar adelaar
adem adem, azem adem, azem adem, azem
adfekaat adfekaat adfekaat adfekaat
adfertênsy adfertênsy adfertênsy adfertênsy
ó ó ou óf
óbraak óbraak, afbraak oubraak, afbraak ófbraak
ófaardege ófaardege, affaardege affaardege otTaardege
affearen atTearen saak otTearen
af gefaardegde afgefaardegde afgefaardegde afgefaardegde
ógesant afgesant afgesant ofgesant
afhanklek, óhanklek afhanklek, óhankelek afhanklek ofhanklek
afijn afijn afijn afijn
ókitse ókitse, afkitse ouketse ofkitse
ókondege ókondege,afkondege oukondege,afkondege ofkondege
afrikaantsje afrikaantsje afrikaantsje afrikaantsy
afskepe óskepe, afskepe ouskepe, afskepe ofskepe
afspraak óspraak, afspraak ouspraak,afspraak of spraak
l.JOUWERT
aftocht, s. de oftocht; aftocht af'wezech, adj. ofwê:ich; afwe:ig agent, s. de agint; agent
aker, s. de ak( k )er, putamer; aker akkefytsje, s. ut akkefy(t)sje; akkefietje;
aksy, s. de aksje; actie akte, s. de akte; akte
al, s. ut, num., adj., adv. & conj. al; al alder-, aller-, pref. alder-, aller-; aller- alear, conj. alear't; aleer
algemeen, adj. & adv. algemien; algemeen alhoewel't, conj. alhoewol't; alhoewel alkehOI, s. de alkohol; alcohol alla, interj. alla; alla
alle, num. alle; alle allee, interj. allee; allee
alleen, allien, adj. & adv. allinnich; alleen allegaar, num. allegear; allemaal - allemaal allegaartsje, s. ut allegaartsje; allegaartje allemaal, num. allegear(re); allemaal - allegaar alleman, pron. alleman; alleman
allenech, allienech, ölienech, adj. & adv.
allinnich; alleen
alles, pron. & s. ut alles; alles allicht, adv. allicht; allicht alloai, s. ut alloai; allooi altyd, altiid, adv. altyd; altijd altiten, adv. altiten; altijd ambacht, s. ut ambacht; ambacht ambeeld, s. ut ambyld; aambeeld amper, adv.amper; amper amperan, adv. amperoan; amper amt, s. ut amt; ambt
an, prep., adv. & adj. oan; aan
andacht, aandacht, s. de oandacht; aandacht ander, num., adj. & pron. oar; ander anders, adj. & adv. oars; anders anfaarde, v. oanfurdigje; aanvaarden anfankelek, adj. & adv. yn 't earst(oan);
aanvankelijk
anfitere, v. oanfiterje; aansporen angel 1, s. de angel; hengel - hengel angel II, s. de angel <stekorgaan>: angel angenaam, adj. noflik; aangenaam - noflek angesicht, aangesicht, s. ut oangesicht;
aange:icht
angst, s. de eangst(me); angst
anhanklek, adj. oanhinklik; aanhankelijk
BOALSERT DoKKUM
aftocht aftocht
afwezech der nyt weze
agent agent
aker, akker aker
akkef'ytsy akkefytsje
aksy, aksje aksy, a~e
akte akte
al al
al der- alder-, aller-
foardat alear
algemeen algemien
alhoewel alhoewel't
alkehOI alkehOI
alla alla
alle alle
allee fut mar
alleen, allien allinech
allegaar allegaar
allegaartsy soadsje, soodje
allemaal allemaal
idereen, iderien alleman allinech, allenech allinech
alles alles
fanselfs, fanself allicht
alloai alloai
altyd altyd, altiid
alti ten altiten
ambacht fak
ambeeld, aambeeld aambeeld
amper amper
amperan amperan
amt amt
an an
andacht, aandacht andacht
ander ander
anders anders
annimme annimme
in 't begin anfanklek
anfitere anfitere
angel angel
angel angel
noflek angenaam
gesicht angesicht, aangesicht
angst angst
anhanklek, anhankelek anhanklek
FRJE TSJER HARNS SNITS STARUM
ötoch1 aftocht aftocht oftocht, aftocht
öwezech öwezech, afwezech ouwezech, afwezech of'wezech
agent agent agent agent
akker aker: putsje, putske emmerke: putêmer akker
akkefytsje akkefytsje akkefyts.ie akkefytsy
aks.ie aksy aksy aksy
akte akte akte akte
al al al al
alder- alder-, aller- alder-, aller- aller-
foardat foardat f'oardat alear
algemeen algemeen algemeen algemien
alhoewel't alhoewel't alhoewel't alhoewel't
alkehOI alkehOI, alkehól alkehOI alkehè>I
alla alla alla alla
alle alle alle alle
fut je allee: foarût allee: f oarût allee
alleen alleen, allien allinech, allenech alii en
allegaar allegaar allegaar: allemaal allegar
allegaartsje allegaartsje allegaartsje allegaartsy
allemaal allemaal allemaal allemaal
idereen alleman: iderien idereen: elkenien alleman allenech allenech, allienech allinech, allenech allienech
alles alles alles alles
allicht allicht allicht: meskien allicht
allooi alloai alloai alloai
altyd altyd altyd altyd
altiten alti ten altiten altiten
ambacht ambacht ambacht ambacht
ambeeld ambeeld, aambeeld aambeeld aambeeld
amper amper amper amper
amperan amperan amperan amperan
amt amt amt amt
an an an an
andacht andacht, aandacht aandacht andacht, aandacht
ander ander ander ander
anders anders anders anders
anfaarde anfaarde anfaarde anfaarde
in 't earst an anfankelek earst: in 't earst anfankelek
anfitere anfitere anfitere anfitere
angel angel angel angel
angel angel angel angel
aardech angenaam noflek angenaam
angesicht angesicht, aangesicht angesicht, aangesicht angesicht
angst angst angst angst
anhanklek anhanklek, anhankelek anhanklek anhanklek
---
l.JOUWERT
anys, s. de anys; anijs anjer, s. de anjer; anjer anker, s. ut anker; anker
anklampe, v. oanklamp(j)e; aanklampen ankondege, v. oankundigje: aankondigen anmerklek, adj. & adv. oanmerklek;
aanmerkelijk
anpeze, v. 1 hurdfleane. stowe 2 oanbealgje;
pe:en
anpoëne,v.oanpoene;aansporen ansicht, aansicht, s. de aansicht: ansicht antrekkelek, adj. oantreklik; aantrekkelijk anwakkere, v. oanwakkerje; aanwakkeren anwênst, s. de oanwenst; aanwensel anwezech, adj. oanwê:ich; aanwe:ig apart, adj. & adv. apart; apart appel, s. de appel, apel; appel
appeteek, apteek, s. de apteek; apotheek arbeide, v. arbeidzje; arbeiden
ark 1, s. de ark(e); ark
ark II, s. ut ark; gereedschap - gereedskap, gerei
arm, adj. earm: arm
armoëd, armoëde, s. de earmoed(e); armoe(de) as 1, conj. as; als
as II, ask, s. de & utjiske; as as III, s. de as; as - spil at, conj. at: als
attênsy, s. de attinsje: attentie au, interj. au; au
augustus, s. de augustus; augustus avend,aven,s.dejûn;avond avens, aves, adv.jûns; 's avonds aventuur, s. ut aventoer; avontuur
averecht, adj.: twee recht, twee averecht, twa rjocht. twa krom; twee recht, twee averecht averij, s. de (h)averij; averij
avveseare, v. ave(n)searje; avanceren, voortmaken, opschieten
ba, interj. ba; ba(h)
baai, s. de baai; baai, baaitabak baaie, v. baaie; baden
haakster, s. de baker, haakster; baker - baker baal, s. de baal; baal
baan, s. de baan; baan
baar 1, s. de baar, weach: baar, golf baar II, s. de bier, baar; baar, draagbaar baar III, adj. baar; baar
BOALSERT
anys anjer anker anklampe ankondege nochal wat anpeze
anfitere: ansjasse ansicht, aansicht antrekkelek an wakkere anwênst dur weze apart appel appeteek arbeide ark ark arm armoëde as as, ask as as attînsy au augustus avend
DoKKUM
anys an.ier anker anklampe ankondege anmerklek anpeze anfitere aansicht antrekkelek an wakkere anwênst anwezech apart appel
appeteek, apteek arbeide
ark gereedskap arm
armoëd, armoëde as
as, ask, aske as
at
attênsy, attênsje au
augustus avend
avens, aves 's avens
aventuur aventuur
twee recht, twee averecht twee recht, twee averecht ska de
avveseare ba baai baaie haakster baal baan golf baar baar
averij
avveseare, abbeseare ba
baai baaie, bade haakster baal baan baar: golf baar baar
fRJENTSJER HAR NS SNITS STARlJM
anys anys anys anys
anjer anjer anjer anjer
anker anker anker anker
anklampe anklampe anklampe anklampe
ankondege ankondege ankondege ankondege
anmerklek anmerkelek anmerklek; nochal wat anmerklek
anpeze anpeze anpeze anpeze
antitere: anspoare anpoëne anspoare anspoare
ansicht ansicht aansicht aansicht
antrekkelek antrekkelek antrekkelek antrekkelek
anwakkere an wakkere an wakkere an wakkere
anwênst anwênst anwênst anwênst
anwezech anwezech dur weze anwezech
apart apart apal1 apart
appel appel appel appel
appeteek appeteek, apteek appeteek appeteek, apteek
arbeide arbeide arbeide arbeide
ark ark ark ark
ark ark gereedskap ark
arm arm arm arm
armoëde armoëd, armoëde armoëde armoëd
as as as as
as as as as
as as as as
at at: as at at
attênsy attênsy attênsy attênsy
au au au au
augustus augustus augustus augustus
avend avend avend avend
's avens 'saves avens, 's avens avens
aventuur aventuur aventuur aventuur
twee recht, twee twee recht, twee averecht twee recht, twee averecht twy recht, twy averecht averecht
averij averij averij averij
avveseare avveseare avveseare avveseare
jakkes ba ba ba
baai baai baai baai
baaie baaie ba de ba de
haakster haakster haakster haakster
baal baal baal baal
baan baan baan baan
gotr baar: golf golf golf
baar baar baar baar
baar baar baar baar
l.JOUWERT
-baar, -her, suff. -ber; -baar baard, beard, s. de & ut burd; baard baas, s. de baas: baas
baat, s. de baat; baat
babbelegoechjes, s. plur. babbelegûchjes;
babbeleguigjes
baggere, v.baggerje,baggelje;baggeren bak 1, s. de bak; bak
bak II, s. de bak, mop; bak baken, s. ut beaken; baken
baker, s. de baker; baker - baak.ster bakke,v.bakke;bakken
bakkert, s. de bakkert, boster. bosser; stuiter bal, s. de bal; bal
baldadech, adj. & adv. baldiedich; baldadig balk, balke, s. de balke; balk
balie, v. ba/je; ballen
balsturech, adj. & adv. balstjoerich, balstjurrich; balsturig
halte, v. ba/te; schreeuwen - skreeuwe band, ban, s. de biin; band
bandyt, s. de bandyt; bandiet bane, v.: un wech bane, in dyk klearje;
een weg banen bank, s. de bank; bank bar, adj. & adv. bar; bar
barch, s. de baarch; varken - farken
BOALSERT
-baar. -her beard baas baat
babbelegoechjes baggere bak mop baken baker bakke bakkert bal baldadech balk. balke balie. bale balsturech bal te band, baan bandyt un wech bane bank bar barch barge, v. bargje; morsen - grieme, moese, barge slantere
bargebiten, s. ut bargebiten; katjesspel bargebiten barmhartech, adj. barmhertich; barmhartig barmhartech
barrebysjes, s. plur.: naar de barrebysjes gaan, naar de barrebysjes gaan nei de barrebysjes gean; naar de barbiesjes gaan
baTSt, s. de barst; barst baTSt baTSte, v. barste; barsten
harte, s. de barte, batting; bart, vlonder bast, s. de bast; bast
bate, v. bate, baatsje; baten bats 1, s. de bats, grutte skep; bats bats II, s. de bats; grote hoeveelheid bats III, interj. bats; pats
batse, v. 1 batse, botse; botsen 2 batse, wtîd=je; waden
bealech, bealch, s. de bealch; lichaam, lijf bear, s. de bear; beer
beare, v. beare; beren, veel misbaar, lawaai, ophef maken
beaTS, s. de bears; baars
baTSte harte bast bate bats bats bats batse bealech bear be are beaTS
DoKKUM
-her beard baas baat
babbelegoechjes baggere; leikje bak
bak baken baker bakke bakkert bal baldadech balk, balke balie balsturech bal te band bandyt un wech bane bank bar barch barge bargebiten barmhartech naar de barrebysjes gaan
baTSt baTSte
harte; fonder; flonder bast
bate bats bats bats batse bealech bear be are beaTS
fRJENTSJER HAR NS SNITS STARllM
-baar, -her -her -baar -baar, -her
beard beard beard baard
baas baas baas baas
baat baat baat baat
babbelegoechjes babbelegoechjes, babbelegoechjes babbelegoechys babbelegoesjes
baggere baggere baggere baggere
bak bak bak bak
bak bak bak bak
baken baken baken baken
baker baker baker baker
bakke bakke bakke bakke
bakkert bakkert bakkert bost er, bosser
bal bal bal bal
on doges baldadech baldadech baldadech
balke balk, balke balk balk
balie balspeule balie balie
balsturech balsturech balsturech bOlsturech
bal te skreeuwe halte skreeuwe; öle
baan ban, baan band, ban, baan band
bandyt bandyt bandyt bandyt
un wech bane un wech bane un wech hane un wech bane
bank bank bank bank
bar bar bar bar
barch barch barch barch
barge moese barge barge
bargebiten bargebiten bargebiten bargebiten
barmhartech barmhartech barmhartech barmhartech
naar de barrebysjes naar de barrebysjes gaan nar de barrebysjes gaan naar de barrebisys
gaan gaan
barst barst barst barst
bars te harste harste bars te
harte harte; batting harte harte
bast bast bast bast
bate bate bate bate
bats bats bats bats
bats bats bats bats
bats bats bats bats
batse batse batse batse
bealech bealech bealech bealech
be ar bear bear bear
beare beare beare be are
be ars bears bears be ars
l.JOUWERT
bed, bêd, s. ut bêd; bed bedaard, adj. bedaard; bedaard bedacht, adj. betocht; bedacht
bedare, v. beda(a)rje; 1 bedaren 2 belanden.
terechtkomen
BOALSERT
bêd bedaard bedocht bedare bedele 1, v. bediele; bedelen bedele bedele Il, v. biddelje; bedelen bedele bedelte, s. de bede/te; laagte, diepte bedelte bederve, v. bedurf; bedurven, bedjerre: bederven bederve, bedurf;
bedije, v. bedije; voordeel behalen, verwerven bedissele, v. bedigenje; bedisselen
bedlegerech, adj. bêdlegerich; bedlegerig bedobbe, v. bedobje; bedelven
bedompt, adj. bedompt; bedompt - near bedryf, s. ut bedriuw; bedrijf
bedrige, bedriege, v. bedroach; bedroagen, bedrage; bedriegen
bedr0ch, s. ut bedroch; bedrog
bedurven bedissele bedlegerech bedóbe bedompt bedryf
bedrige, bedriege, bedrooch; bedrogen bedr0ch
bedusd, adj.feralterearre,ferstuivere; beduusd bedusd bedwang, s. ut betwang; bedwang
bedwelme, v. bedwelmje; bedwelmen beeld, s. ut byld; beeld
been, bien, s. utfoet, skonk; been beest, s. ut bist; beest - dier bef, s. de bef; bef
befaamd, adj. ferneamd; befaamd befel, s. ut befel; bevel
befele. v. befoal; befoalen <ek swak>, befelje;
bevelen
bedwang bedwelme beeld foët; been beest bef beroemd bef el
befele, befoal; befoalen befobbeld, adv. bygelyks; bijvoorbeeld befobbeld, befoarbeeld begeare, v. begeare; begeren begeare
beginne, v. begon; begonnen, begjinne; beginnen beginne, begon;
begrafenis, begraffenis, s. de begrajfenis;
begrafenis
behage,v.behaagje;behagen
behalve, conj. & adv. behalve(n); behalve bei, s. de bei; bes - bes
beide, num. beide; beide beitel, s. de beitel; beitel bejegene, v. bejegenje; bejegenen bek, s. de bek; bek
bekaaid, adj. bekaaid; bekaaid beker, s. de beker; beker bekken, s. ut bekken; bekken beklach, s. ut bek/ach: beklag bekoare. v. bekoar(j)e; bekoren
begonnen begraff enis behage behalve bei beide beitel behandele bek bekaaid beker bekken beklach bekoare
DoKKUM
bêd bedaard
bedacht. bedocht bedare
bede Ie bedele bedel te
bederve, bedurf;
bedurven bedije bedissele bedlegerech bedelve; begrave bedompt bedryf
bedrige, bedroach;
bedroagen bedroch bedusd bedwang bedwelme beeld foët beest bef befaamd be fel
befele, befal; befoalen
<ek swak>
befobbeld begeare beginne, begon;
begonnen begraff enis behage behalve bei
alle twie, alle twee beitel
behandele, behannele bek
bekaaid beker; tas bekken beklach bekoare
fRJENTSJER HAR NS SNITS STARlJM
bêd bed. bêd bêd bêd
bedaard bedaard bedaard bedaard
bedacht bedacht f ersichtech bedacht
bedare bed are bedare bedare
bede Ie bedele bedele bedele
bede Ie bedele bedele bedele
bedel te bedelte bedel te bedel te
bederve, bedurf: bederve, bedurf: bederve, bedurf; bederve, bedurf:
bedurven bedurven bedurven bedurven
bedije
bedissele bedissele bedissele bedissele
bedlegerech bedlegerech bedlegerech bedlegerech
bedobbe begrave beg rave bedobbe
bedompt bedompt near bedompt
bedryf bedryf bedrief bedriif
bedrige, bedrooch: bedriige, bedrooch; bedrige, bedrooch: bedriige, bedrooch:
bedrogen bedrogen bedrogen bedrogen
bedr0ch bedr0ch bedroch bedroch
ferstuivere bedusd bedusd bedusd
bedwang bedwang bedwang bedwang
bed wel me bed wel me bedwelme bedwelme
beeld beeld beeld beeld
foët: been bonk: poat poat: foët foët, foet
beest beest beest beest
bef bef bef bef
bekend befaamd beroemd befaamd
bef el be fel bef el be fel
bef ele, befoal: befele <swak> befele, befal; befoalen befele, befoal, befal;
befoalen <ek swak> befoalen
befobbeld bef'obbeld befobbeld befobbeld
begeare begeare begeare begeare
beginne, begon; beginne, begon: beginne, begon; beginne, begon;
begonnen begonnen begonnen begonnen
begraffenis begrafenis, begraff enis begrafenis, begratTenis be graf en is, begratTenis
behage behage behage behage
behalve behalve behalve behalve
bei bei bei bei
beide beide beide beide
beitel beitel beitel beitel
bejegene bejegene bejegene bejegene
bek bek bek bek
bekaaid bekaaid bekaaid bekaaid
beker beker beker beker
bekken bekken bekken bekken
beklach beklach beklach beklach
bekoare bekoare bekoare bek<rdre
UOUWERT BOALSERT
bekrompen. adj. & adv. bekrompen; bekrompen, bekrompen kort=ichtig
bekwaam, adj. bekwaam; bekwaam belangryk, adj. & adv. wichticlz, belangryk;
belangrijk
belazere, v. bela=erje; be/a:eren belech, s. ut be/is; beleg beledege, v. beledigje; beledigen beleefd, adj.fatsoenlik; beleefd belemmere, v. behinderje; belemmeren belette, v. belette; beletten
belhamel, s. de belhamme/, belhammer;
belhamel
belide, v. beleed: beleden, belide; belijden belle, v. be/je; bellen
belOfte, s. de belofte; belofte
beltsjebloem, s. de beltsjeblom; fuchsia belune, v. belunje; verminderen, slinken bemind, adj. bemind; bemind
bemoeie, je, v. jin bemuoie; zich bemoeien ben, s. de bin <tiennen koer>; ben benard, adj. benearjend, beneare; benard benauwd, adj. & adv. benaud: benauwd bende, s. de hinde; bende
beneden, adv. & prep. ûnder; beneden benieuwe, benije, v. benije; benieuwen benypt, adj. benypt; nauw, eng bepale, v. bepale; bepalen beperke, v. beheine; beperken
berame, v. belizze, temûk utfiere; beramen berch, s. de berch; berg
bereid, adj. ree; bereid bereike, v. berikke; bereiken
berge, v. burch: burgen, bergje: bergen berichte, v. berjochtsje; berichten berk, s. de bjirk; berk
bekwaam belangryk belazere belech beledege fetsoënlek belemmere belette dogenyt
beliede, belijde, beleed:
beleden belle bel Ofte beltsybloem belune bemind bemoeie,je korf: mand benauwd benauwd
bende: heiebeieboël beneden: onder benije
benypt bepale beperke berame berch bereid bereike
berge, burch: burgen berichte
berk
berm. s. de berm; berm berm
beroerd, adj. & adv. beroerd: beroerd beroerd beroerte, s. de beroerte; beroerte anfal berucht, adj. berucht; berucht berucht
bes, s. de bei; bes - bei bei
besadegd, adj. evenredich, lykmoedich; bezadigd besadegd beseffe, v. besefte; beseffen beseffe besesterd, adj. bes(j)estere; be:eten beseten besgroën, s. ut boesgroen; boe=eroen besgroën beskeid, s. ut beskie(d); bescheid beskeid
DOKKUM
bekrompen bekwaam belangryk
belazere: bedondere belech
beledege beleefd teugen houwe teugen houwe kwajonge belide, beleed:
beleden belle belofte beltsjebloem belune bemind bemoeie, je ben: korf benauwd benauwd bende: klyk onder benije benypt bepale beperke uthale berch bereid bereike
berge, burch: burgen berichte
berk berm beroerd beroerte berucht bei besadegd beseffe beseten: gek besgroën, begroën beskeid
FRJENTSJER HARNS SNITS STARUM
bekrompen bekrompen bekrompen bekrompen
bekwaam bekwaam bekwaam bekwaam
belangryk belangryk belangryk belangryk
belazere belazere: bedondere belazere: bedondere belazere
belech belech belech belech
beledege beledege beledege beledege
beleefd beleefd fetsoënlek beleefd
belemmere belemmere belemmere belemmere
belette teugen houwe belette belette
rakker rakkert doochnyt belhamel
belide, beleed: belide, beleed: beleden belide, beleed: beleden beliide, beleed;
beleden beleden
belle belle belle belle
belOfte belOfte belofte belOfte
beltsjebloem, beltsjebloem beltsjebloem beltsybloem
beltsybloem
belune belune belune minder wurde
bemind bemind bemind bemind
bemoeie,je bemoeie,je bemoeie,je bemoeie,je
korf korf: mand korf bun
benauwd benard benauwd benard
benauwd benauwd benauwd benauwd
bende bende bende bende
beneden: onder beneden; onder beneden: onder beneden
benije benije benije benije
benepen; nauw benepen; nauw nauw benepen
faststelle bepale be pa Ie bepale
beperke beperke beperke beperke
bedenke berame berame berame
berch berch berch berch
bereid bereid: ree bereid bereid
bereike bereike bereike bereike
berge, burch; burgen berge, burch: burgen berge, burch; burgen berge, burch; burgen
berichte berichte berichte berichte
berk berk berk berk
berm berm berm berm
beroerd beroerd beroerd beroerd
beroerte beroerte beroerte beroerte
berucht berucht berucht berucht
bes bes bei bei
besadegd besadegd besadegd
beseffe beseffe beseffe beseffe
gek beseten nyt wies beseten
besgroën besgroën besgroën besgroëntsy
beskeid beskeid beskeid beskeid
l.JOUWERT
beskeiden, adj. & adv. beskieden: bescheiden beskikke, v. beskikke; beschikken
beskoeiïng, s. de beskoeirng; beschoeiing beskonken, adj. dronken; beschonken beskouwe. v. beskógje, beskouwe; beschouwen beskut, s. de bak, twibak, beskut: beschuit - twiebak
beslisse, v. beslisse; beslissen besoademitere, v. besoademiterje;
besodemieteren
besonder, bisonder, adj. & adv. bysûnder;
bijzonder
besopen, adj. & adv. besopen: be:open besorgd, adj. besoarge, begien: be:orgd bespraakt, adj. bespraakt; bespraakt bessele, v. besse/je, beste/je; rijgen - rige best, adj. & adv. bêst: best
bestede, v. besteeg.ie; besteden bestek, s. ut bestek; bestek bestelle, v. beste/Ie; bestellen beswaar, s. ut beswier; be:waar beswike, v. besweek; besweken, beswike;
be:wijken
beswime, v. beswymje; be:wijmen betamelek, adj.foechsum: betamelijk beter, adj. & adv. better; beter beteuterd, adj. beteutere; beteuterd betichte, v. betichtsje; betichten
betien, v.: een betien late, ien betsjen fitte;
iemand zijn gang laten gaan
betoge, v. hawwe wol/e, derop ut wol/e; betogen betrekkelek, betreklek, adj. & adv. betrek/ik;
betrekkelijk
betuge, v. betsjûgje; betuigen beugel, s. de bûgel; beugel beuk, s. de boek; beuk beuke, v. bûkje; beuken
beuker, s. de beuker; kleuter - kleuter, pjut beul, s. de beul, boa/; beul
beunhaas, s. de 1 skoaier 2 griemer; beunhaas beure, v. barre, ynbarre; beuren
beurs, s. de beurs: beurs beurt, s. de bar, beurt; beurt beve, v.beve,beevje;beven beware, v. bewarje; bewaren beweare, v. beweare: bewere
BOALSERT
beskeiden beskikke beskoeiïng bes kon ken bes kouwe beskut beslisse besoademitere besonder besopen besorgd bespraakt bessele best, bêst bestede bestek bestelle bes waar
beswike, besweek;
bes weken in swym fale beter beteuterd betichte een belije late betoge betrekkelek betuge beugel beuk beuke
beuker; kleuter: lutje beul
beunhaas beu re beurs beurt beve beware beweare
DoKKlJM
bes kei den beskikke beskoeiïng beskonken besk<KJwe beskut beslisse besoademitere bisonder besopen besorgd bespraakt bessele best bestede bestek beste He bes waar
beswike, besweek;
bes weken
buten westen rake beter
beteuterd de skuld geve ien betije late; ien s'n gang gaan late betrekkelek, betreklek betuge bugel beuk beuke beuker beul beunhaas be ure beurs beurt beve beware beweare
fRJENTSJER HAR NS SNITS STARUM
beskeiden beskeiden beskeiden beskeiden
beskikke beskikke beskikke beskikke
beskoeiïng beskoeiïng beskoeiïng beskoeiïng
beskonken beskonken dronken bes kon ken
beskouwe beskouwe beskouwe beskouwe
beskût: bak beskût beskût beskût
beslisse beslisse beslisse beslisse
besoademitere: besoademitere besoademi tere besoademitere bemitere
besonder apart besonder, bisonder bisonder
besopen besopen besopen besopen
besorgd besorgd besorgd besorgd
ut woardsje doën bespraakt ut woardsje doën kanne bespraakt kanne
rige bessele bessele bessele
best best, bêst best bêst
bestede bestede bestede bestede
bestek bestek bestek bestek
bestelle bestelle bestelle bestelle
bes waar bes waar beswaar bes waar
beswike, besweek: beswike, besweek; beswike, besweek; beswike, besweek;
bes weken besweken <ek swak> bes weken besweken <ek swak>
in de soes falie beswime: in swym falie flauw falie beswime
betamelek betamelek betamelek
beter beter beter beter
beteuterd beteuterd beteuterd beteuterd
betichte betichte betichte betichte
een betije late een betije late; een s'n een betije late; een s'n ien betije late gang gaan late gang gaan late
betoge betoge betoge betoge
betrekkelek betrekkelek betreklek betrekkelek
betûge betûge betûûge betûûge
beugel beugel beugel beugel
beuk beuk beuk beuk
beuke beuke beuke beuke
kleuter kleuter beuker kleuter
beul beul beul beul
beunhaas beunhaas beunhaas beunhaas
beu re beu re beu re beu re
beurs beurs beurs beurs
beurt beurt beurt beurt
beve beve beve beve
be ware be ware be ware be ware
beweare beweare beweare beweare
-
LIOUWERT
bewege, v. bewooch: bewogen <ek swak>, bewege; bewegen ~ ferwege
bewind, s. ut bewald; bewind bewust, adj. bewust; bewust bezech, adj. dwaande, warber; be=ig bezem, s. de bie=em; be=em bibbere, v. bibberje; bibberen bibel, s. de bibel; bijbel bieb, bigge, s. de bigge; big bychte, v. bychtsje; biechten
bidde, v. bad <ek swak>; beden, bidde; bidden biede, v. boad; boaden, biede; bieden
bij 1, s. de bij; bij bij II, prep. & adv. by; bij bikke 1, v. bikje; bikken bikke II, v. bikje, ite; bikken bikkel, s. de bikkel; bikkel bil, s. ut bil; bil
bile, s. de bile; bijl
billekhyd, s. de bil/ikheid; billijkheid bine, v. bon; bonnen, bine; binden
binnen, prep. & adv. binnen; binnen byster, adj. & adv. bjuster; bijster bit, s. ut bit; bit
byt, s. de byt; beet
bite, biite, v. beet; beten, biten, bite; bijten
bits, adj. & adv. bits; bits bitsje, s. dim. bytsje; beetje bitter, adj. & adv. bitter; bitter bizen, adj. biezen; biezen blaam, s. de blaam; blaam blaas, s. de blaas; blaas blabber, s. de b/abber; slijk
blad, s. ut blêd; blad
bladere, bladdere, v. blêd::je; bladeren blaffe, v. blaffe; blaffen
blank, adj. blank; blank blate, v. balte, bletterje; blaten blauw, adj. & s. ut blau; blauw blaze, v. blaze; blazen
bleek 1, adj. & adv. bleek; bleek bleek II, s. de bleek, blikke; bleek
BOALSERT
bewege, bewooch:
bewogen bewind bewust be7..ech bezem bibbere bi bel
bieb, bigge: barch bychte
bidde, bad <ek swak>:
bidden
biede, boad: boaden
bij bij bikke ete bikkel bil bile billekhyd bine, bon; bonnen
binnen bijster bit byt
bite, beet; beten
bits bitsy bitter bizen blaam blaas
blabber, blebber, blubber
blad, blaad bladere, bladdere bi affe
blank blate blauw blaze bleek bleek
DoKKUM
bewege, bewooch:
bewogen <ek swak>
bewind bewust
an het werk weze bezem
bibbere bi bel barchje bychte
bidde, bad <ek swak>;
bidden
biede, boad: boaden
bij bij bikke ete bikkel bil bile billekhyd bine, bon: bonnen
binnen byster bit byt
bite, beet; beten, biten
bits bits.ie bitter bizen blaam blaas
blabber, blubber
blad bladdere blaffe blank blate blauw blaze bleek bleek
fRJENTSIER HARNS SNITS STARUM
bewege, bewooch: bewege, bewooch: bewege, bewooch: bewege, bewooch:
bewogen <ek swak> bewogen <ek swak> bewogen bewogen <ek swak>
bewind bewind bewind bewind
bewust bewust bewust bewust
bezech bezech bezech bezech
bei.em bezem bezem bezem
bibbere bibbere trille bibbere
bi bel bi bel bi bel bi bel
bichje barchje barchje bich
bychte bychte bychte bychte
bidde <swak> bidde <swak> bidde <swak> bidde, bad <ek swak>;
bidden
biede, boad: boaden biede, boad: boaden biede: boad: boaden biede, boad <ek swak>; boaden
bij bij bij bij
bij bij bij bij
bikke bikke bikke bikke
ete bikke bikke bikke
bikkel bikkel bikkel bikkel
bil bil bil bil
bile bile bile byl
billekhyd billekhyd billekhyd billekhyd
bine, bon: bonnen bine, bon: bonnen bine, bon: bonnen bine, bon, bond <ek swak>; bonnen
binnen binnen binnen binnen
byster, bijster byster byster byster, bijster
bit bit bit bit
byt byt byt byt
bite, beet: biten biite, beet; beten, biten bite, beet: beten bite, beet <ek swak>;
beten, biten
bits bits bits bits
bitsje bitsje bitsje bitsy
bitter bitter bitter bitter
bizen bizen bizen bizen
blaam blaam blaam blaam
blaas blaas blaas blaas
blabber blabber, blubber blabber; blauwe jeiter blubber
blad blad. blaad blad blaad
bladdere. bladere bladere bladdere bladere
blatTe bi affe blaffe blatTe
blank blank blank blank
blate blate blate blate
blauw blauw blauw blauw
blaze blaze blaze blaze
bleek bleek bleek bleek
bleek bleek bleek bleek
UOUWERT
blei, s. de blei: 1 blei <soart fisk> 2 onno::.e/ meisje of jonge ''rouw blêre, v. b/êr(j)e; blèren bles, s. de blês; bles bleu, adj. bleu: bleu
blyd, blij, bliid, adj. & adv. b/iid; blij blier, adj. & adv. blier; blij, vriendelijk blik 1, s. de eachopslach; blik
blik Il, s. ut blik: blik
blike, v. bleek: bleken, blike; blijken
bliksykater, blikskater, interj. blikskater;
blikskater(s)
blyn 1, bliind, adj. & adv. blyn; blind blyn Il, bliin, s. ut blyn; blind
blinke, v. blonk: blonken, b/inke; blinken
blive, bliive, v. bleef: bleven, bliuwe; blijven bloat, adj. & adv. bleat; bloot
bloëd, s. ut bloed; bloed bloeie, v. bloeie; bloeien bloem, s. de blom, bloem bloesem, s. de blossem; bloesem blOk, s. ut blok; blok
blond, adj. /jocht; blond bluf, s. de bluf; bluf
blunder, s. de flater, pûster; blunder - flater, fout
blusse, v. blusse; blussen boade, s. de boade; bode boaiem, s. de boaiem; bodem boan, s. de bean(e); boon boanze, v. bûnzje; bonzen board,s.utboard;boord boare, v. boarje; boren boat, s. de boat; boot
bochel, s. de bochel, bult; bochel, bult bocht 1, s. de bocht; bocht
bocht II, s. ut bocht, min guod; bocht, uitschot bOd, s. ut bod; bod
boech, s. de boech; boeg boef, s. de boef; boef
boei 1, s. de boei <driuwend beaken>; boei boei II, s. de boei <rêdingsgurdle>; boei boeie, v. boeie; boeien
boeier, s. de boeier; boeier boek, s. ut boek; boek
boeket, beket, s. ut boeket; boeket
BOALSERT
blei
blêre bles bleu blij blier blik blik
blike, bleek: bleken bliksykater, blikskater
blyn blyn
blinke, blonk: blonken
bliive, bleef: bleven bloat
bloëd bloeie bloem bloesem blOk blond bluf blunder
blusse boa de
boaiem, buiem boan
bonze board boa re boat bochel bocht bocht bod boech boef boei boei boeie boeier boek boeket, beket
DOKKUM
blei
blêre bles bleu blyd, bliid bliid blik blik
blike, bleek: bleken:
bliken doën bliksykater: blik- slagers: blikstynder blyn
blyn
blinke, blonk: blonken
blive, bleef; bleven bloat
bloëd bloeie bloem bloesem blOk licht bluf flater; fout
blusse boa de boaiem boan boanze board boa re boat bult bocht bocht bOd boech boef boei boei boeie boeier boek beket
