WEET WAT VOOR JOU
WERKT.
Meditatie kan helpen, maar het is niet de enige oplossing.
D WERKEN
A N M E T
Rouwen is keihard
werken
H o e m o e t h e t d a n m e t w e r k ?
Rouwen is keihard werken. Dat voel je. Je bent uitgeput aan
het eind van de dag.
Je moet ook gaan werken.
Hoe?
Neem je tijd
Er zijn werkgevers die je alle ruimte geven. Je bent net in rouw en je hebt te horen gekregen “neem alle tijd die je nodig hebt”. Dat klinkt goed en geeft
vertrouwen.
Helaas is ‘alle tijd’ in de ogen van een werkgever, vaak max. 3 maanden, waarna ze zelfs na één
maand als eens bij je komen vragen hoe het gaat en of je niet eens een kop koffie moet komen drinken omdat anders de stap naar het werk zo groot wordt.
Kortom: je voelt al gauw druk van je werk.
Weer werken kan, op het juiste moment, heel goed zijn. Het verschaft je dan de goede en nodige
afleiding om niet de hele dag bezig te zijn met het verlies. Maar wat is het ‘juiste moment’?
Wanneer weer gaan werken?
Het moment om weer te gaan werken, is voor
iedereen verschillend. Geloof me, echt, er komt een moment dat je weer ‘zin’ hebt om naar het werk te gaan. Ieder eerder moment dat het als ‘moeten’
voelt, is duidelijk nog te vroeg.
Je werkgever, of de bedrijfsarts, stelt voor een keer koffie te gaan drinken. Op het moment dat je over de drempel stapt, vliegt het je misschien al aan. Het werk is zo ‘normaal’ en jouw leven is niet meer
‘normaal’. Het is de zoveelste confrontatie met datgene wat in jouw leven is gebeurd en wat niet meer terug te draaien is.
Je gaat naar huis en denkt: ik ben er nog lang niet aan toe. Maar de bedrijfsarts heeft gezegd dat het de bedoeling is dat je dit twee keer per week gaat doen. Dus braaf ga je een paar dagen later weer. Je merkt dat het grote confrontatiemoment al minder is, maar nog steeds is het zwaar.
Na dit twee weken gedaan te hebben, vinden zowel de werkgever als de bedrijfsarts het een goed idee als je twee uurtjes per dag, één dag in de week, gaat werken. Jij hebt geen idee wat normaal is in rouw, dus je gaat.
Maar na twee uurtjes ben je kapot en nu al kan je opzien tegen de volgende week. In verweer komen is moeilijk, want de bedrijfsarts heeft echt het idee dat het goed voor je is, want “van de hele dag
thuiszitten wordt niemand beter” en je werkgever zegt “tja, maar het werk gaat ook door, dat moet je je wel realiseren, we snappen dat je het moeilijk hebt, maar …” en dan blijft het stil.
De meesten glijden weer in het werk zoals ik dat hierboven heb omschreven. Belangrijk hierbij is dat alleen jij kan bepalen of je dit volhoudt!
Anderen voelen dat het moment daar is. Dat voelen ze omdat ze er ook wel weer ‘zin’ in hebben, omdat je kunt voelen dat niet werken jou niet meer helpt, omdat je voelt dat je andere dingen om handen wilt hebben, omdat je voelt dat de afleiding jou verder gaat helpen.
Dit is echter heel subtiel, als het zo duidelijk zou zijn, dan zouden er niet zo veel mensen zijn die
problemen hebben met weer te gaan werken.
Opbouwen
Dan is het ook nog zo dat als je op het werk bent, jouw concentratievermogen dusdanig is dat je het nog geen uur volhoudt. Ongelooflijk. Toen je nog niet in rouw was, kon je je daar niks bij voorstellen.
Hoe dat brein van jou altijd in staat was om top te presteren en hoe je het nu nog geen uur volhoudt.
Toch is dit hoe het gaat en dat weet jij als geen ander!
Het is heel moeilijk om daarin voet bij stuk te
houden en je werkgever dit duidelijk te maken. Het is een balanceren op een dunne lijn om aan de ene kant te voelen dat het je gaat helpen om weer naar het werk te gaan en aan de andere kant jezelf daarin niet te overvragen. Voor werkgevers is het al gauw zo dat als je er weer bent, je het kennelijk weer kan!
Terwijl 1 uur dan het maximale is!
Kijk eens of het lukt om je niet te laten overhaasten.
Hou voet bij stuk. Ik herhaal het graag nog een keer:
alleen jij kan bepalen wat je aankan. Dat iemand jou een klein stukje uit je comfort zone kan halen is
mooi, maar je tot grote hoogtes brengen gaat echt nog niet. Een ander kan niet bepalen wat jij voelt of zou moeten voelen.
Nu te hard gaan, komt je later duur te staan. Laat je werkgever ook eens contact zoeken met
rouwdeskundigen die hem of haar daarover in kunnen lichten: wat doet rouw met een mens en welke invloed heeft dat op werk?
Afbouwen
Afbouwen? Ja afbouwen. Want je bent vol goede moed gestart maar je komt erachter dat het te veel is. Je zit misschien al op 4 uur per dag, 2 dagen per week en je merkt dat je gestresst raakt, je overziet het niet meer, je denkt: het huishouden, de kinderen, de boodschappen, de therapie, de sport,
Voor een ander een peulenschil (voor jou vroeger ook), voor jou nu een bron van stress.
Ook hier geldt: blijf zo dicht mogelijk bij jezelf!
Alleen jij kunt voelen en ervaren wat goed voor je is.
Trek vroeg genoeg aan de bel! Ik heb helaas te vaak meegemaakt dat men te lang doorging waardoor men zich weer helemaal ziek moest melden. Jij hebt het recht om ‘het’ te veel te vinden! Om minder te willen.
Dat betekent dat je misschien toch weer terug moet naar minder dagen of minder uren, wat dan ook.
Jouw eerste verantwoordelijkheid is het goed
hebben met jezelf en je eventuele kinderen. Werk is echt onbelangrijk (hoe belangrijk dat misschien ook voelt).
Maak het bespreekbaar met je leidinggevende.
Vraag om een aangepaste dienst of rooster, nog meer aangepast.
Als de werkgever niet akkoord gaat merk ik vaak dat rouwenden niet anders kunnen dan zich ziekmelden omdat ze echt ziek ervan worden.
Dat je leidinggevende of werkgever ‘nee’ zegt,
betekent niet dat jij ‘het’ dus maar moet doen. Hij/zij weet echt niet wat je voelt of waar jij doorheen gaat, al heeft hij eerder zelf gerouwd!
Doorbouwen
Het kan natuurlijk ook zijn dat het werken best goed gaat en dat je het opbouwen door kunt zetten.
Iedere twee weken een uurtje per dag erbij. Soms de dagen uitbouwen, soms de uren uitbouwen. Op enig moment zit je weer op je ‘normale’ manier van werken. Hoe fijn is dat! Je hebt het gevoel dat je het weer aankunt.
Misschien gaat het nog niet met het gemak
waarmee het vroeger ging, maar het gaat wel! Dat voelt vaak als een overwinning op jezelf.
Dat er soms mindere dagen tussen zitten, betekent niet dat je weer helemaal teruggaat naar af.
Doe het werk op een tempo dat jij vol kunt houden.
Als dat een lager tempo dan vroeger is, dan is dat zo!Je wordt niet meer de persoon die je vroeger was.
Hoe dan ook.
Soort werk
Regelmatig maak ik mee dat mensen merken dat het werk dat ze deden, hen niet meer past.
Een verpleegster die niet meer in staat is om aan het bed van de patiënt te staan omdat haar man patiënt is geweest; een topverkoper die verkoop maar
oppervlakkig vindt geworden; een politie-agent die nooit meer een wapen kan trekken; er kunnen
allerlei beweegredenen zijn waarom het werk van
‘vroeger’ niet meer past.
Dat betekent ook dat alleen jij kan bepalen hoe lang je wat kunt doen! Je bent zeker niet de eerste die erachter kan komen dat het werk, zoals jij dat altijd deed, niet meer past bij jouw ‘nieuwe’ leven.
Vaak merk ik dat mensen in eerste instantie zoeken naar een aanpassing in het soort werk, maar wel blijven binnen de werkkring waar ze al in zaten. Net zo vaak merk ik dat mensen een hele ommezwaai maken, omdat ze zinvoller werk willen doen. (Wat zinvol is, bepaalt de mens zelf).
Of dit voor jou ook geldt is iets waar je in de loop van de tijd achterkomt. In eerste instantie ‘past’ werk helemaal niet meer omdat het past bij jouw oude leven en dat oude leven is er niet meer. Je probeert een nieuwe weg, een nieuwe identiteit (eerst had je samen een identiteit) te vinden.
Geef het tijd. Misschien past het werk echt in
praktische zin niet meer bij je omdat de uren niet meer te combineren zijn met het leven dat je nu leidt, in dat geval zul je redelijk snel stappen moet zetten.
Het kan ook zijn dat het werk psychisch niet meer past, in dat geval kun je de tijd nemen tot je merkt dat je veranderingen weer beter op kunt vangen.
Moeilijke momenten
Als je op je werk bent is het heus niet zo dat je je gevoel uit kunt schakelen. Als je dat van jezelf verwacht dan kom je helaas bedrogen uit en dat geeft weer teleurstelling. Je zult regelmatig
moeilijke momenten hebben.
Hoe ga je daarmee om?
Wat ik merk is dat mensen proberen de moeilijke momenten te verbergen, te vermijden en weg te
drukken. Met als gevolg dat als ze naar huis gaan, ze in een keer in elkaar knallen. Of zoals een moeder van een overleden kind me vertelde “als ik dan in de tram stap begin ik in één keer te huilen”.
Huilen op je werk is uiteraard niet erg. De eerste keer, de tweede keer, de derde… Wat mensen
helaas te vaak merken is dat de collega’s het steeds moeilijker aankunnen. Ze weten niet wat ze moeten zeggen of hoe ze je kunnen helpen.
Dat is voelbaar! Met als gevolg dat jij je tranen of je moeilijke gevoel, in gaat houden. Wat er weer toe leidt dat je alleen maar gespannener wordt. Of
wellicht ga je op de WC even huilen, om vervolgens je werk weer op te pakken.
Er is niets mis mee om even naar buiten te gaan als je moeilijke gevoelens hebt. Wees niet bang dat als je die eenmaal voelt, jij de dag niet meer doorkomt, ervaring leert dat het juist oplucht om die gevoelens er even te laten zijn.
Als je het lastig vindt om ‘zomaar’ van de afdeling weg te lopen, maak daar dan afspraken over met je leidinggevende.
Collega's
Het woord collega’s viel al even. Hoe ga je daarmee om? Hoe ga je om met de vragen die ze stellen of die ze juist niet stellen?
Vaak krijg je bij de koffie automaat de vraag “Hoe gaat het”. Tja. Wat kun je zeggen? Ga je daar het
hele verhaal vertellen hoe het werkelijk met je gaat?
Met het risico dat je gaat huilen en niet kan werken?
Met het risico dat je collega zich weer opgelaten voelt (waar jij je niets van aan hoeft te trekken).
Er zijn zelden collega’s die je uitnodigen voor een wandeling in de pauze om te horen hoe het met je gaat. Het zijn vaker de ‘en passant’ vragen. Wat moet je daarmee? Misschien gaat het op dat
moment wel, maar ging het een uur daarvoor nog helemaal niet. Je wilt misschien niet het uitgebreide verhaal vertellen maar je wilt ook niet ‘liegen’.
Zeggen dat het ‘goed’ gaat, voelt als een verloochening van jouw overledene.
Je kunt op gaan zien tegen de vragen en je hebt geen idee hoe je ermee om moet gaan. Wat ik mensen vaak aanraad is om te zeggen “op dit moment gaat het best”.
Hou het altijd bij ‘dit moment’. Dat kan ook betekenen dat je een andere keer zegt “op dit moment gaat het even niet”.
Daarbij heb je alle recht om te zeggen “dank je wel voor de vraag, ik wil het daar op dit moment liever niet over hebben”. In onze rouwkalender hebben we een spreuk die zegt “jouw gevoel is openbaar bezig geworden”. Alsof je opeens ‘moet’ gaan vertellen hoe het werkelijk met je gaat.
Als je het vervelend vindt om op je werk die vragen te krijgen, dan kun je overwegen een mail naar je collega’s te sturen waarin je vertelt dat je het
ontzettend waardeert dat mensen met je begaan zijn en dat het voor jou prettiger is om op het werk niet geconfronteerd te worden met dat soort vragen omdat je merkt dat het ten koste gaat van je
concentratie.
Teleurstellingen
Buiten dat je collega’s vragen stellen waar je liever niet op reageert, zul je zeker ook meemaken dat men juist niets zegt of vraagt en jij het gevoel hebt dat iedereen maar doorgaat met het gewone leven.
Alsof niemand beseft wat er met jou gebeurt en gebeurd is.
Soms merk je dat mensen ongevoelige
opmerkingen maken of de plank geheel misslaan als jij iets bepaalds zegt.
Het blijkt toch telkens weer ontzettend moeilijk is om daar iets van te zeggen. Alsof je niet voor je
eigen gevoel op mag komen. Zelfs voor mensen die
‘vroeger’ heel goed voor zichzelf op konden komen, staan nu met hun mond vol tanden en vallen stil.
Alsof een ander zomaar foute opmerkingen mag maken, of zomaar mag doen alsof jouw verdriet niet bestaat.
Een voorbeeld van een vrouw van wie de man was overleden en die ging lunchen met drie collega’s.
Het gesprek ging wel over het overlijden.
Eén van de collega’s zei “ik snap zo goed wat je voelt, toen mijn vogel overleed had ik het ook zo moeilijk”. Je herkent vast dit soort fout opmerkingen.
Deze vrouw voelde zich totaal niet begrepen!
Deze teleurstellingen maken de gang naar het werk niet makkelijker.
Een man met een hoge functie die weer fulltime aan het werk was (op de een of andere manier doen
mannen dat sneller dan vrouwen valt mij op) werkte regelmatig in het buitenland. Drie maanden na het overlijden werd er van hem verwacht dat hij weer naar het buitenland zou gaan. Hij had het dagelijks werk goed georganiseerd voor zijn kinderen, maar dit kon hij nog niet regelen. Toen hij dat
bespreekbaar maakte zei de directeur dat hij dat maar snel moest gaan regelen, want het hoorde nou eenmaal bij zijn functie.
Wat kun je nou met deze teleurstellingen?
Ik zeg altijd dat we als rouwenden ook een ‘functie’
hebben om anderen op te voeden in hoe ze om moeten gaan met rouw.
Wellicht niet net op het moment dat er een crisis is, maar wel daarbuiten. Vraag een gesprek aan. Haal er een rouwdeskundige bij om je te ondersteunen, bied boek of informatie aan over rouw, zelfs dit
document kun je aan je werkgever laten lezen, maar kom voor jezelf op.
Het allerbelangrijkste is: geloof in jezelf! Geloof maar dat jij het recht hebt om te doen zoals jij doet en te voelen zoals jij voelt.
Combinatie werk/kinderen
Een hele toer om jouw werk te combineren met je gezin. Wellicht had de overledene een rol in de opvang van de kinderen.
Hoe moet dat nu? Wie kun je inschakelen? Wil je je kinderen ook nog eens opzadelen met een oppas of buitenschoolse opvang? Je zit in een spagaat. Je werkgever verwacht iets van je en je kinderen ook.
Hoe hou je die schoteltjes goed in de lucht?
Jouw kinderen hebben je nodig en je werkgever moet zich daaraan aanpassen. Spreek erover met je werkgever (en ook hier: haal er eventueel een
rouwdeskundige bij die het belang van de ouder in huis duidelijk maakt).
Kijk of je in overleg kunt gaan over jouw werktijden.
Dat je wat meer thuis werkt, of wellicht tijdelijk een aangepast arbeidscontract krijgt. Ouderschapsverlof bestaat wel, nou als er ergens een moment is dat je het nodig hebt, dan is dat in rouw!
Dan hebben we het nu nog over de tijden die je kunt plannen. Maar wat als jouw kind uitvalt op school vanwege zijn rouw of andere problematiek? Wat als je weer wordt gevraagd te komen en je kind op te halen? Wat dan? Hoe gaat je werkgever daarmee om?
Het is van belang dat de werkgever gaat inzien dat jullie een gezamenlijk probleem hebben. Als het met jouw kinderen niet goed gaat, zal het met jou zeker niet goed gaan! Je kunt die zaken niet
scheiden. Maak dit bespreekbaar.
Mocht het toch zo zijn dat jouw werkgever hier hard vasthoudt aan de reguliere werktijden, dan is het wellicht goed om te overwegen in hoeverre jij hier wil / kan blijven.
Denk niet dat het aan jou ligt dat je dit nu niet voor elkaar krijgt! In rouw is de worsteling tussen
kinderen en werk veel voorkomend!
Tot slot
Voor alle situaties die ik hier beschreven heb, geldt:
blijf dicht bij jezelf (soms echt heel moeilijk) en doe wat goed voelt voor jou.
Wat is het ergste dat kan gebeuren als je voelt wat goed voor jou is en daarnaar handelt? Als dat
wellicht betekent dat je je elke week weer drie
dagen ziek moet melden? Wat is het ergste? Dat je ontslagen wordt? Is dat zo? Kan dat? En dan? Ja dan moet ik mijn huis uit hoor ik je denken. De vraag is in hoeverre je ontslagen zou kunnen worden!
Ik denk altijd dat het belangrijk is dat je goed voor jezelf zorgt, als je dat niet kan dan zul je ergens vast gaan lopen of het vraagt zo veel van je dat je voor je gezin geen energie meer hebt.
Neem je rouw serieus! Als jij jouw rouw niet serieus neemt, hoe verwacht je dan dat anderen dit kunnen!
