Christiaan Schaaf en Albertus Frese
bron
Christiaan Schaaf en Albertus Frese, Voor- tegen- en inlooper; en Neetekam. Wyshooft Dikkop [=
Daniel Joannes Langeweg], Den Haag 1742
Zie voor verantwoording: http://www.dbnl.org/tekst/scha003voor01_01/colofon.htm
© 2009 dbnl
Bericht.
OP dat niemant zoude denken, dat deze vier Schimpdichten door verscheide Persoonen zyn gemaekt en in 't licht gegeven; dient dit tot onderrigting, dat het selve door niemant dan door my geschiet is, hebbe tot dien einde het Zinspreuk Plaetje van ons beroemt Kunstgenootschap daer voor gestelt.
C.S.
Voorlooper. Aen den Haegschen Pasquyn,
Spothouder; Schryver van de Medulla Horatiana.
GY treed dan mede in 't Dichters gild, ô Prael der(1)Moffen! Prul Poëeten!
Die 't scherssen nimmer zult vergeeten, Ten zy Apol uw rotzak vilt;
Spothouder(2)dien de Waengeleerdheit Maekt opgeblaezen, vol verkeertheit!
(1) Der Moffen, Mopsen, Barbaren, Samaritaenen of Hottentotten; gelyk het veele nog geheugd, dat zy hem, voor 10 a 12. Jaeren, alzoomin verstonden als of hy een dier Taelen sprak, trouwens by erkent ook dat wy zyner Taele onmagtig zyn.
(2) SPOTHOUDER, een dwaeze Annagramma, beeter hadt hy zyn eigenschap gevonden in J.VAN
BROEKHUIZEN, op pag. ***** 8.
Treed gy den hoogen(3)Alph' ook op En pluikt meê bloemen die wy kennen?
Waer zult ge in 't einde u toe gewennen!
Ai geef uw(4)kunst maer vry den schop, En moei u noit met Neêrlandts zaeken;
U raekt het(5)niet hoe of wy 't maeken.
Zoo Godt den vryen staet begeeft, En 't volk kastyd met geesselslaegen!
Met hongersnood! en Oorloghsplaegen!
Een' ziel die geenen godtsdienst heeft Durft alles (stout in haer bedryven) Natuur en 't los geval toeschryven!
(3) Een Gebergte dat zeer hoog is, en hierom ook trots op zyn vermogen. Zie de verresene Hollandtsche Socrates, No. 1. tot 4. ook No. 5. de laetste regel, alwaer ik het kunstwoord
AENGEPRIKELDvind. Waer onder ik tegelyk, met de hand geschreeven, leeze: Aengeprikeld!
ô A. F. en L. V. A. wat binje lui wys! dat is mooi, mooi, fraei! kurieus!
(4) Namentlyk quaed Latyn: want onzen doorgeleerden Mof schryft pag. 3. reg. 5. ludot voor ludo en op pag. 4. vs. 4. reg. 2. Persicos. odi, puer, apparatus daer Horatius (Waer uit by zyne lappen by een gehaeld heeft) wel duidelyk zecht: Persicos odi, puer adparatus; zulx hy waarheit spreekt wanneer hy melt dat zyn kunstdicht doormengt is met Samaritaensch en Hottentotsch; terwyl geen Man van Letteren zulk quaet Latyn verstaat.
(5) Te weeten: gy hebt niets bytezetten, keer weder na Westphaelen van waer gy quaemt, ir solt darh iner ghrotser Herrn zin.
Maer loos vernist zy, met een schyn Van vuil blanket, haer diepe plekken, Om voor het Menschdom zich te dekken;
Op dat zy veil voor 't Recht moog zyn.
Nochtans zal haer godts wraek verteeren, Als 't Ach en Wee de waerheit eeren.
Laet danDEFAYen EYBEin vreê, Waenwyzen Zot, wiens(6)naem wykennen, En leer tot beeternis u wennen
Met al uw kunstgenooten meê.
Een eerlyk Man zal niemant schenden Dit past alleen u en uw(7)benden.
Wat moeit ge u met(8)LEONIDAS? Wat deel hebt gy met HeerVANHAEREN? Gy moogt uw quaet Latyn vry spaeren,
Uw dwaesheit toont zich recht van pas!
(6) Uit uw eige mond.
(7) Want (zècht H. K. POOTpag. 410. D. 1.)
Hier kerft men met de hekelpen, 't Vervloekste moorttuig dat ik ken.
Een pen is scherper dan een degen;
en op pag. 415.
Gy, jonge dichters, gy meugt schroomen.
Ai duikt en blyft uit dootsgevaer Of denkt voor 't minst met weinig hair En twee drie tanden thuis te komen.
Een dichter die niet schermen kan Is thans een ongelukkig man.
De krygers zullen u bespringen Als wolven in het wilde bosch.
(8) Een uitmuntend Vers getrokken uit Herod: Lib:VII. door W.VANHAEREN, dat thans veel geruchts verwekt en uitleggers heeft.
Gy schreeuwt als dol van Hottentotten, o Zot! dien wy met recht(9)bespotten.
Of strekt dit EYBE ook tot een schimp, Als gy, met zoo min kunst als gratie, Ten einde steld, van uw collatie,
Het(10)urinael, met zoo veel glimp?
Wist gy, o Mof! uw stam te noemen, Hoe woud ge uw eige lof dan roemen?
Wilt gy eens weeten wien gy zyt?
Een Poep! gekoomen uit Westphaelen!
Een Eedelman; maer van den kaelen!
Een Zot, waenwys, vol onbescheit!
Schoenpoetzer, Mosterthaelder, Queeker Van vuile ontucht en Eedtverbreeker.
Wat roert u het Roomsche(11)Ambeeld toch?
(9) Om dat (zecht hy) de Hottentotten der Samaritaense tale onmagtig zyn, schryft by Hottentotsch, een schoon excus voorwaer! terwyl de bloedbeuling immers niet anders kan schryven als by spreekt.
(10) Accordat cum suo urinali, zecht deze Voorvegter, om dat de Vader van onzen Eybe der Medicynen Doctor was! een schoone berisping!
(11) AMBEELD, een Samaritaens of Hottentosch kunstwoord, beteekenende zoo veel omtrent als Stambeeld, mogelyk zal 'er onzen Nar het Stamboek door verstaen, waer in Advocaet Glasius tegenswoordig de handteekening der Geleerden verzaemeld; andere, maer met min waerschynlykheit, verstaen 'er de Roomsche Standbeelden door, en dan zou dit woord, met al de voorgaende en volgende, op zeeker Speelman, daer genoemt, zien.
Schryf van het(12)Fransche, wilt gy schryven, En meld ons haer en uw bedryven;
Dan kent men d'aert van 't vuil bedrog;
Dan kunt gy Venus Priesters stichten Door uw befaemde Schimpgedichten.
W
ILJE MEER,
ZOO KOM!
KOM! In Roome gedrukt,
By BARTHOLOMEUS ORTELS, In 't beschaefde Ambeeld.
MDCCXLII.
(12) Een klein Marmotje woonende niet ver van Geldtkas.
Tegenlooper aan den Voorlooper van den Haegsche Pasquyn.
H. K. Poot, D. 1. Pag. 414.
Zyn ezels heet op lauwerbuit;
De stoutheit dient met kracht gestuit.
GY blyft dan noch in Dichters gild, O Roem! ô Eer! der Straet Poëten?
Die(1)Rooje Hein niet kunt vergeten, Dien gy gestroopt hebt en gevilt;
Hy, wars van uwe waengeleertheit, Verkoopt 't hans niets van u verkeertheit.
(1) Een Befaamt Zanger.
Wanneer treedt gy den(2)Burcht weer op?
Daer Dedael's hof prykt dat wy kennen;
Zult ge al die knepen nooit ontwennen?
Ai geef uw Gocheltas den schop, Dat(3)Lammert met zyne eige zaken, Zig moeje, en hy zyn muizen maken.
Zo hy zig van u afbegeeft, (Voor u geen kleine gezelslagen,) Wie zal u spel dan onderschragen?
Daer niemant geen vermogen heeft, Om, uit de tas, door kunst bedryven, U Tydtverdryf met hulp te styven.
Gy door een(4)Fariseeuwen-schyn,
(2) De gewoone ververs plaets van onzen Voorloper.
(3) Een vermaert Gochetaer in welke kunst onzen Voorloper een bizonder vermaek heeft: en ook eenichzins in is ervaren.
(4) Niet onderdig vergelykt den vernuftige Claes Bruin, de Schynbylige by Kalabassen; dus zecht hy in zyn Lustplaets Soelen. Pag. 62.
Maer zie hoe heerlyk blinkt de glans der Kalabassen!
Wie zag ooit schooner kleur? doch 't zyn maer praelgewassen, Vol bitt're vruchten,
Zoekt u met vuil blanket te dekken;
Maer zyt bekent in alle plekken, Een arch Student vol list te zyn, Om op een 's anders beurs te teeren, O Uil! wie zoude uw zotheidt eêren.
Laet dan Spothouder toch in vree, Verwaende nar, wiens naem wy kennen, Leer 't(5)Aqua vita afgewennen, En al u kroeg genooten mêe:
Dan zal men u voortaen nooit schenden, Voor Grootvorst van de natte benden.
Eerst spreekt gy voor LEONIDAS; Dan vit gy tegens(6)HEER VANHAREN, 't Waer beter dat gy voort bleef varen,
En lager.
Die 't wraekzwaerd slypt, terwyl hy vriendschap toont in schyn.
ô Dubbelhertige! verwagt een dubb'le pyn, ô Kalabas!
(5) Daer onzen Voorloper een groot liefhebber van is.
(6) Het is den Voorloper zyn aengeboren aert zo voor, als tegen eene zaekte spreken, na het hem in zyne kraem dient.
Met romt om pas en wederpas;
Herschep 't Geselschap, hooft der Sotten, En Pietje Tant in Hottentotten.
Of strekt Spothouder dit ten schimp?
Dat hy u Dicht zo min met gratie Als kunst voorzien; als een(7)Oratie Die ge in de kroeg hout, met een glimp, Uit werkzels van den drank te noemen, Daer kunt ge u Nar niet op beroemen.
Dat hy u zeggen wie gy zyt;
Een man daer niet 's van is te halen, In woorden ryk, doch van den kalen, Een Snoever die vol onbeschyt, 't Crediet zag sterven, en een queker Van(8)Mossen in u Toverbeker.
Wat roert u het Medulla toch?
Schryf van de(9)vesper, wilt gy schryven.
(7) De Gewoonte van onzen Voorloper als de wysheidt in de fles is gebleven.
(8) Wynich moeite voor een Gochelaer.
(9) Onzen Voorloper is gewoon in den avondstont uit jagen te gaen, even als de Uilen uit vliegen.
Dan zal u Liefden's dicht beklyven, Dat gy zo gaeuw en vol bedroch, De onnozelheit wist voor te dichten, ô! Straet Poëet! ô! licht der lichtten.
In BONONIEN in LOMBARDYEN, Gedrukt by Don ANTONIO MAGINO.
MDCCXLII.
Neetekam, voor de heedendaegsche dichters.
Versiert met besleepe tanden van voorname Meesters.
SP O T H O U D E R, van den boozen geest hezeeten, Heeft een OJ E V A E R de keel afgebeeten;
En de substituit van ME E S T E R LA M M E R T de Goochelaer, Sleept MA R M O T J E, uit weêrwraek, doldriftig by 't hair;
PA T E R GI R A R D springt daedlyk in de hogt om een Weerwolf te verjaegen;
Doch zyn Mislukte List word van Joris Platvoet beloont met slagen.
Wie Pasquilleerd(a)en steekt in 't wild, Gelyk ontzind en eervergeeten?
Dus vraegd men thans, 't zyn prulpoëeten, Die waerd zyn dat Apol' hen vild, Alleenlyk om hun' waengeleerdheid;
Verzeld van domheit(b)en verkeerdheit.
Men kent die Ezels, kop voor kop;
Zy kunnen 't blaeren min ontwennen, Als elk in naem en faem(c)te schennen.
Hoe klimt de laster dus in top,
(a) Niet onäerdig zecht de geleerde Juvenalis:
Sed facilis rigidi cuivis censura cachinni:
Mirandum est, unde ille oculis suffecerit humor.
Dat is:
Dogh elkeen kan 't gedrag eens anders licht als zot Uitkryten, dryvende met al zyn doen den spot,
Maer 't is verwondrens waert gewis, vanwaer toch d'oogen Zoo een genoegzaem vocht steets hebben opgezoogen.
(b) Gelyk die Koroebus, die, daer hy noit hoger dan vyf hadde kunnen leeren tellen, echter 't getal der baeren in de Zee zogt op te maeken. Zie Erasmus chil. 2. Cent. 9. Ad 64. alzoo dom zyn onze Messieurs Pasquillisten.
(c) Gewoonte die (teekend de geleerde C à Buro hier op aen) onwederzeggelyk blykt: uit het Klinkdicht geteekend Ex Amicitia; De onverhoorde Echo; Het Berispdicht aen den Heer van Haren; De Lof van Koos Hoddebek; De Medulla Marmottiana; De Voor-Tegen-en Inlooper van dezelve; Het vaers tegens de Oproermaekers; Het Heldendicht van V.H. en andere uitsteekende werken, zeer bequaem om in comenye en koffywinkels verörbert te worden.
Myn Buurvrou uit de Comeny, Had onlangs eens het blad gevonden
Van 't heerlyk Klinkdicht, quam me by, Sprak; Buurman, dat is schoon! 't is zonden
Dat zukken goed by 't misdruk gaet;
Dat 's puik erymt! dat binne woorden, Die de gemiene man verstaet En mit ten eersten my bekoorden!
Minerva! Boxvoet! Marsias!
Apol en Febus, Fay en Sater!
'k Wou dat myn man een Dichter was, Zoo goet als Jaen op 't guntsche water.
Ja wel 'k verlang met oog en oor Om Thomiris te zien verschynen,
My dunkt dat ik ze al zie en hoor, Zy klaegt met Vrou Margreet van pynen.
Zy zitten bei nog in 't kasjot, En worden vast van elk bespot.
Om wie maer schoon is, vuil te maeken, Door al den gal(d)die zy gaet braeken?
Hy, die zich 't eerste in 't strydperk geeft, Verzaekt zyn Vaderlandt en Maegen:
Wat durft een Hottentot niet waegen, Die eer nogh schaemt meer over heeft?
(d) Zeer wel heeft de zoetvloeiende Bernardus de Bosch, in zyne Dichtlievende Verlustigingen, pag. 121. dit Byschrift gesteld:
De kreuple Logen vliegt den breeden aerdkloot om;
Zy heeft een duble tong met helsch vergif bestreeken;
Voed loos bedrog in 't hart; speelt naer de kunst voor mom;
En schroomt niet met haer toorts het vuur van twist te onsteeken.
En Martialis Lib. 2. Epigr. 61.
Nimiaque aerugine captus
Allatras nomen quod tibi cunque datur.
Die met zyn Hooft den spot durft dryven;
Ja zelf wat gruwlyk is(e)durft schryven?
De tweede is slechts een Mensch in schyn.
En anders kan men niet ondekken;(f)
(e) Een geleerde aentekening op 1 Reg, VII. vs. 23. die hem tot een preuve opgegeven word.
De interrogatorie en 't ongehouden te antwoorden responsief. Het Charlatans gedicht by hem op Ds. J.G.P. uitgebraekt; en 't Sierlyk prentje boven zeeker werkstuk staende. Zie breder de zeer Beschaefde Voorlooper,
(f) Wat is hy dan? de Dichter P. Langendyk zal ons in het 2. Deel zyner Gedichten, pag. 76. een denkbeeld geven, daer hy Kamacho aldus invoert:
Och, och; et is de droes,
Is dat geen Paerdevoet? neen, maer een karrepoes!
Nou merk ik 't eerst.
En wat verder vraegt Sanche:
Maer selderment! gansch vyven!
Wat is dat veur een vent?
Waer op Don Quichot antwoord:
Dat is een Indiaen,
Of Hottentotsche Prins. San. Ik ken em niet verstaen Als hier en daer ien woord.
Laet ons Ovidius ook hier op hooren, die in de Metamorph. lib. 14. vs. 91. zecht:
Quiqque Deûm genitor fraudem & perjuria quondam Cercopum exosus gentisque admissa dolosaae, In deforme viros animal mutavit &c.
Dat, na Vondels vertaling, dus luit:
Want God Jupyn voorheên verbittert en gebeten, Op Gekrops afkomste, een meineedigh heilloos zaet, Vol schalkheit en bedrogh, veranderde gelaet En vorm des volks in Sim en Apen, loos op treken, Die teffens menschen en geen menschen meer geleken.
A. Pictor.
De derde durft het slagzwaerd trekken, Om dat hy schootvry denkt te zyn;(g) Hy liet zich door Baes Lammert leeren De wapenzalve om zich te smeeren.
Al blyftDEFAYeh EYBE(h)in vree, Na dat zy deerlyk, door hun pennen, Gehavend zyn, de schenders kennen
Dat schandwerk aen een ander meê;
Want zy, als hoofden van die benden, Verstaen zich op het straettael(i)schenden.
(g) Hier van kan men breder in den jammerlyken Tegenlooper leezen. Zie ook de Waerschynlyke Tovery; de Waerzechster en de Vercierde Ontovering van de Gravinne Trifaldi, alle Blyspeelen; alsook het Natuurlyk Toverboek, de eenige studie van onzen Apollo, A. Glasius.
(h) Twee helden uit het beroemt Driemanschap, wier lof breder te vinden is in den Inloper pag.
5. No. 8. en op den eersten van welken de tael van de Agrippynsche Rhynzwaen in Palamedes pag. 54. van den Amersfoortschen en besten druk in 1707. hier gevoeglyk toegepast word, terwyl hy ook als een' anderen Kalchas acht neemt
Op vooglezang, op spook en ydle droomen,
Op drift van hart en geest, op 't ruischen van de boomen, Op 's Hemels aengezicht, op Hoepelrokken, enz.
****
Zoo leert by buldren, trappen,
De droomen mengen in lantnutte weetenschappen, Ook raemen op een hair de hairen van een dog, De korlen van een vyg, de biggen van een zog, Eer zy geworpen heëft, en 't maeksel van haer jongen:
Zoo spift hy zyn vernuft op dry-en zeven sprongen;
Geeft diepe raetsels uit en is een Haegsch Profeet, Na 't zeggen van Du Coeur die 't net en zeeker weet.
Cresostomus Gelykmakius.
(i) De aengetrokke Tegenloper, wier maker zeekerlyk een consulent van Rooye Hyn is, als uit de prultael duidlyk afgenomen werd.
't Is juist niet om LE O N I D A S; Of om den lof van HeerV A N HA R E N; Maer om elkaer in 't schild te vaeren,
Als of men dol en raezend was.
Door zulk een' Oorlog van de zotten Raekt elk in kryg met(k)Hottentotten.
De BOER, getart door al den schimp, Die hy verkrygt met zoo veel gratie, Door onzen Goochlaer zyne Oratie,
Vernist zich met een' valschen glimp;(l) Hy zal Cadière noit verbloemen;
Maer 't Hokus! Pokus! Pas! verdoemen.
(k) Even als de Heer Gouverneur van 't Frikkedillen Eilandt, ter aengetooger plaetze uit P.
Langendyk, in batalje raekte, zie pag 82. alwaer Vetlasoepe, al vechtende, de Ridder en Gouverneur te gemoet voert:
Wat sekse rekle? zyn bun Tovenaers, jou ond?
Wat opstinater folk! terwyl dat s' hum zoo kloppen, Zoo scheer ze nok de gek, en durven ons nok foppen.
Alphis Arkadianus.
(l) De wyze Joachimus Erasmus, heeft hier op gelieven aenteteekenen: dat De Boer, vader van 't Boerepraetje, en teeler van de zedige Madame Cadière, altoos eve stigtelyk is (zulx het jammer en overjammer zy, dat hem de voorzittersplaets tot Coster, zie J. van Heulens Gedichten, door den neus geboord werd) waer toe hy ten preuve heeft gelieven te citeeren een voddige Weddenschap, waer hy zecht gelezen te hebben op de 14, 15, 24 en 25.
Bladzyden:
Was ik een keuning van myn leven, Ik zou myn Schepter aen jou geven.
****
Myn zeilsteen van myn yzer mesje Verkwikster van het heele resje.
De liefde wroet my door de huit, En kruipt 'er met geweld thans uit.
Zinjeur
Daer is een vroumens aen de deur Met moslen die gemaklyk gapen.
****
Daer 's noch een ander ook met peen.
Wil jy geen peen dan negotieeren?
Je kunt Mevrou 'er een vereeren.
Wel hoe! verstrekt hem dit tot spyt:
Dat Joris Platvoet van Westphaelen, Den Kryghsman der Lantaerenpaelen(m)
By de ooren krygt in dezen tyd?
Daer 't werk der troulooze eerverbreekers Gedrukt word by Pasquillen queekers.
(m) Daer is 'er die door Lantaerenpaelen het aengetrokken Bladschryvertje verstaen, wiens feit het is zeer melodieuse Gezangen, voor de Messieurs Aensteekers der Lantaernen, toetestellen, waer van de voornaeme blyken t' over bekent zyn; ook zoude zyn eerw. Die functie als Subsituit bedienen. Anderen hebben willen stellen: dat die Lantaerenpaelen op zeeker Plaetje, voor de Gewaende Krygsman prykende, zoude zien,
Gy knaepen jeukt de rugge u noch?
Vaervoort dan; maer men zal uw schryven Dermaeten op den pokkel wryven,
Dat gy zult roepen: lasi! och!
Genade! och! voor 't Pasquillen dichten!
Wy zullen niemant meer ontstichten.
