Cornelis Maertsz., Stichtelijcke gesangen, behelzende: Bijbelsche invallen, geestelijcke bedenckingen, eerlijcke vermaeckingen · dbnl

(1)

invallen, geestelijcke bedenckingen, eerlijcke vermaeckingen

Cornelis Maertsz.

bron

Cornelis Maertsz., Stichtelijcke gesangen, behelzende: Bijbelsche invallen, geestelijcke bedenckingen, eerlijcke vermaeckingen. Jan en Gerbrand Martensz., Hoorn 1661

Zie voor verantwoording: http://www.dbnl.org/tekst/maer005stic01_01/colofon.php

(2)

Cornelis Maertsz., Stichtelijcke gesangen, behelzende: Bijbelsche invallen, geestelijcke bedenckingen, eerlijcke vermaeckingen

(3)

Aen de Sangh-lievende Ieught.

DE Gheest des Menschen, omset met een gewapend Heyr van strijdtgierighe parthyen, soeckt altijdt weder na duysent druckinghen haer op te heffen, en haer uytgemergelde krachten, door eenighe verlustinge, met nieuwe senuwen te verstalen: hier toe heeft de Natuere het Gesangh geteelt, en de observantie van het eenparigh vervolgh der tijden, en Natien, ende de practijcke der Jeughdt, hebben de selve ingewijd tot een sauce van dit le-

(4)

ven; ja gehult tot een Herault, om als een kleyne Faem, de moedigheydt des herten voor al de Wereldt uyt te kraeyen, ghelijck haer de Apostolische recommandatie met dien eyghenschap begiftight, Iacob. 5: 13. Maer de Sathan, die met swanghere Herssenen, en hijghende yver, sonder uytspanningh besigh is, om nieuwe Netten te breyden, en de Menschen daer in te verschalcken, heeft hier in mede een Vulcanus strick gespannen, mengende 'tsmakelijck fenijn van d'onkuyse lusten, onder 't lieffelijck geschal van het Gesangh; hier door hebben de dartele ydelheden groote voort-ganghen gedaen: komende eerst voor de uyterlijcke sinnen als Wandelaers, maer daer na door de aentreckelijcke ghe-

(5)

woonten worden in't herte als inwoonders gehuyst. Soo dat nu een rechtveerdighe ziele hem selven met innerlijcke nepen moet quellen, siende, en hoorende, de ontughtighen wandel, van onse Jeught, die hier over berispt sijnde wederom Adams Vijghebladen op raept, en klaeght over de schaersheyt van de Liedekens, die gesongen konnen worden, op haer meest beminde Voysen. Om dit verschuylsel, dat haer deckt als een Net teghen de Regen, t'eenemael af te stroopen, en op een volle maet noch meerder te hoopen, soo heeft hem mijn Gheest verlustight om dese Stichtelijcke Gesanghen te formeeren, alle van onbesmettelijcken inhoudt, en gherijmt na de soetste, en gewoonlijckste Wijsen; op hope, of oock

(6)

de deught dit geluck verworve, dat de ondeught verworven heeft, om mede onder de soete melodye der Stemmen herberghe te nemen in de herten der jonckheydt. Ick hebbe my verstout veele stoffe te kiesen uyt Godts Woordt, om dat het hem selven aenbiedt tot sulcken gebruyck, niet alleen om de Poëtische stijl, gemenght door het selve; maer oock om dat Paulus dese twee Eght-genooten te samen koppelt, het woordt Christi te spreecken in alle wijsheydt, ende, malkander te vermanen met Psalmen, Lof-sanghen, en Gheestelijcke Liedekens, Coloss. 3: 16. Ick hebbe oock weynigh ghevreest voor't oordeel der eenvoudighen, die voor quaedt keuren goede Sanghen te singhen op lichte Wijsen:

(7)

wetende dat de verstandighen bekent is, dat niet de stoffe door de Stemmen, maer de Stemme door de stoffe wordt besmet. Dit werck aldus geschapen, verschijnt nu voor de Wereldt om gheen andere reden, als deughde-prickelen te mengen onder 't vermaeck der Jeught, en heylsame vreughde-stof in dese vergiftighe eeuwe. Soo yemandt uyt liefde tot het Gesangh, de stoffe hier in vermelt begint smaeckelijck te worden, soo hebbe ick mijn verwachtinghe, en blijve uw' wel-wenschende

Cornelis Maertsz.

(8)

Voor-Reden op't Eerste Deel.

DE wijsheyt die van eeuwigheden, Gespeelt had voor des Hemels throon, Kreegh lust om Zion hier beneden, Te çieren met haer Hemels schoon;

Sy daeld' in't herte der Voor-Vaderen, Door blaeckerd haer met Gheest'lijck licht, Daerdoor haer tonghen als Springhaderen Wt-vloeyden heyl'ghe Ziele-plicht.

(9)

Daer door de Pennen worden Swangher, Die 't Godlijck Boeck hebben geteelt, Diens waerdigheyt, dat Isr'els-Sangher Loflijck van op sijn harpe speelt;

Daer heyl'ge Leeringh en vermaecken Geschakeld door malkander gaen, En trecken sterck met scharpe haecken Het hert des Lesers op haer aen.

Doe mijne Dicht-lust 't oogh oock spreyde Langhs 't heyligh Veldt van Godes Woordt, Spanceerd zy door die weel'ge Weyde, En t'elckenmael als zy trat voort, En sagh yet heylsaems aen te mercken, Soo voelde sy haer opgelight,

(10)

En sweefd op hare swacke vlercken In 't nagevoeghde Mengel-dicht.

't Welck ick nu gunst'lijck heden gheve Tot een geschenck aen onse Jeught, Op soete Maetsangh uyt-geschreven, Tot deughde-spoor in hare vreught;

Hoe kanmen beter stoffe wenschen, Als 't gheen dat stight, terwijl 't verblijdt?

Het soete goedt is goedt den Menschen Maer 'tsoete quaedt is quaedt altijdt.

Oordeelt goedtlijck, Singet soetlijck.

(11)

Aen den Autheur, Op zijn Stichtelijcke Gesangen.

SOo yemandt is goedts moets, seydt Jacob, laet hem singen, En die in lijden is, die bidde. Dat zijn dinghen

Die somtijdts t'samen gaen, en oock wel in u Rijm Vrient Maertsen, als ghy vlecht een ruykertjen van Thijm Die na de doot ruyckt, alsmen seyt, by geur'ge Roosen:

Men gheeft nochtans meest aen 't Ghebedt en 't Zangh hun poosen

(12)

Elck in 't bysonder; na dat een sich vindt gestelt, En dan eens droevighe, dan blijde daghen telt.

Soo hebt ghy meest in vreught, en tot vreught, dit geschreven, En gheeft ons voorsmaeck van het altijt-vrolijck leven.

Post humum hymnum.

Een ander Aen den Autheur.

KOmt van Hoogh-Karspel dit, 't gheen soo veel goedts besluyt?

Ick borst verbaest, verruckt in een verwondring' uyt;

Nae dat ick maer soo wat had van dit werck gelesen,

(13)

't Gheen noyt te veel, jaer noyt genoegh kan zijn gepresen.

Waer zaghmen huys-man, die soo in de Schrift t'huys was?

Waer zaghmen huys-man, die met sulck verstandt se Las?

Waer een soo gheestigh, om van gheestelijcke saecken Bedenckinghen in rijm en maet-gesangh te maecken?

Waer vondt men yemandt, die uyt dorpen bracht in't licht, 't Gheen eerlicker vermaeckt in stichtelicker dicht?

Soo siet ghy stee-luy, dat de boeren oock wat weten.

Strijckt vry de vlagh daer voor, veel Nêer-lantsche Poëten.

Wat my aengaet, ick legh seer geern mijn broeck daer by.

Die 't niet en doet, betoon', dat hy sijn Meester zy.

Henrick Bruno

(14)

Op de Bybelsche In-vallen van den Concept-rijcken Huys-man, C. M.

D'Invallen die ghy hadt in't lesen van de Schrift Wt Goddelijcken drift

En yver neergesteldt Niet ver van 't Streecker Veldt,

Die vallen my wel in, en aen, en weder uyt En gheven gheen gheluydt.

't Is daerom wel gedaen Dat ghyse Dicht doet staen:

Want maetsangh krachtelijck 't geheughen ondersteunt Dat op die krucken leunt,

En opent vaeck den gront Des herten door de mont.

Posthumius.

(15)

Bybelsche In-vallen.

Adams Vyghe-bladen.

Genesis 3: 7.

Stem: Roosemondt die lagh gedoken.

ADam socht sijn naeckte leden Teghen schaemte, ende leet, Toe te decken, en te kleeden Met een Vyge-bladen kleedt,

(16)

't Welck hem weynigh helpen kon, Tegen Vorst, of heete Son.

2. Maer doe Godt met Beeste-vellen Deckte Adam en sijn Wijf,

Kon haer koud' noch hitte quellen:

Want het deckt haer gantsche lijf Tegen koud' en 't ongemack Van de Son die vuyrigh stack.

3. Die oock met gerechtigheden, In sijn eyghen Breyn gesmeedt, Soeckt sijn Ziele te bekleeden, Neemt een Vijghe-bladen kleedt, 'T welck sal helpen niet met al, Als Godts toorn ontbranden sal.

4. Maer die sijne naeckte ziele, Heeft met Christi heyl bekleedt, Kan noch Doodt, noch Hel vernielen, Noch Godts toorn, al brantse heet.

Want hy is een vaste Rots, En het heyl der Kind'ren Gods.

(17)

De Enghel voor Eden.

Genesis 3: 24.

Stem: Auroraes wanghen Bloosen.

DOen Adam door't versuymen Van Godts Ghebodt, most ruymen

Wt dat vermaeck'lijck Hof, Dat aen hem alle stof Van lusten plaght te gheven, Most hy in moeylijck leven, Bekommerlijck voortaen, Op der Aerden omme gaen.

2. De Heere sondt beneden Den Engel, die voor Eden, Met eenen vlammend Sweerdt

(18)

Heeft Adam af-gekeert"

Dat hy niet mochte treden In Edens lieflijckheden, Als langhs des Enghels zy, En het vuyrigh Sweerdt verby.

3. Wy sijn door ons mis-vallingh, Oock uyt den Hemel ballingh, en suckelen beneên,

Langhs 't jammer-dal daer heen:

Godt steldt op 's Hemels weghe, De doodt, die met sijn Deghen Als met een Zeysen Maeyt, En op Aerden lijcken Zaeyt.

4. Maer schoon de Doodt gewapend, En als den Afgrondt, gapend

Staet voor des Hemels Poort, Noch gaen Godts kind'ren voort, Als 't lichaem leydt verslonden, Met zielen ongeschonden,

(19)

Die in't oneyndigh schoon

Pralen eeuwigh voor Godts throon.

Beroepingen, Abels, en Kains.

Genesis 4: 2.

Stem: Herderinne,, mijn Vriendinne.

ABel stelde // op den Velde 't Tamme Vee in ordeningh,

't Welck hy hoede // laefd' en voede, Dies hy altijdt liep en gingh.

2. Kain Zaeyde // ende Maeyde, En onthield' hem by sijn Bou, Dan aen 't delven // of hy selven Hem daer in bedelven wou.

3. Hier wordt even // na het leven

(20)

Aerdighlijck ons af-gebeeldt, Hoe in daden // goed' en quade D'een van d'andere verscheelt.

4. Hier beneden // soo gaet heden Godes volck alleen op reys:

Maer de boosen // die verkoosen D'aerd' altijdt tot haer Paleys,

5. D'eerste reysend // gaen al peysend Denckende op 't Hemels goedt:

D'and're rusten // by de lusten, Schijn en Schaduw' slechts van 't soet.

Noahs Arcke.

Genesis 7: 17.

Stem: Coridon was soet van Minne.

(21)

HOe meer de Hemel-sluysen Door het swarte Wolck-Gordijn, Haer klater-stroom uyt bruysen, Tot Stranden // en Landen, Daer onder heel bedompelt sijn.

2. Hoe dat oock Noahs Arcke Het blauw gewelfsel meer genaeckt, Soo dat z'op wat'ren vlercken Om hooghen // getoghen

Haer toe-vlught na den Hemel maeckt.

3. Dus werdt Godts Kerck oock mede Na 'sHemels sal'ghe rust gevoert, Wanneer de tegenheden

Met hoopen // aenloopen, En maecken haren standt beroert.

4. Laet vry den Sathan woeden, Laet buld'ren 't Wereltsche geweldt, Het sijn niet meer als vloeden, Daer mede // alrede

Gods Kerck na boven wordt gestelt.

(22)

Noahs Raven en Duyfje.

Genesis 8: 7. 8. 9.

Stem: Het was een Meysje vroegh op-gestaen.

DOen Noahs Raven uyt d'Arcke toogh, Hy noyt daer weder in en vloogh Op sijn rappe swarte Vlercken:

Maer vloogh daer hem de lust na stierd, En acht het vlees van 't dood gediert, Soeter als de spijs in d'Arcke.

2. Maer 't Duyfje dat Noah uyt-sandt, En vondt geen ruste op het Landt, Want het walghd van doode Lijcken, Daer in de Raven vont playsier, Dus gaet het soet onnoosel dier

(23)

Tot sijn rust, in d'Arcke wijcken.

3. Alhier vertoont ons Noahs Arck Een af-druck van des Heeren Kerck:

En het doen van dees twee Dieren, Dat schildert ons een beelt bequaem, Van goed, en quaden beyd' te saem, Recht getroffen haer manieren.

4. Een swarten Hipokrijtes hert Wel in Godts Kerck gevonden wert;

Maer hy sal dien strack verlaten, Wanneer hy in sijn aerdts gemoet, De smaeck van 't vleeslijck sondigh soet Komt te sien in and're staten.

5. Maer soo is't met een Vrome niet, Die Christus eenen Duyfje hiet:

Godes Kerck is sijn vermaken:

En sonder dat, soo is't al roet, Al wat hy smaeckt van't Werelts soet, En van Vleeschelijcke saken.

(24)

6. Een Vloet van boosheydt, heeft ons landt Nu overstroomt aen yder kant,

En het stinckt van vuyle sonden:

Soo nu een teer Godtsaligh hert, Niet in Godts huys verquickt en wert Is sijn kracht in haest verslonden.

De Toorn van Babel.

Genesis 11: 1, 2, &c.

Stem: Als Arituse moe quam van de jacht.

DE Toorn van Babel rees met sijnen kruyn Tot boven Bergh en Duyn,

Ja had licht door het driftigh bruyn Sijn spitse top noch op gesteecken, Had maer voortaen

(25)

Het arbeydts-volck, malkaer in't spreecken Te recht verstaen.

2. Maer doen de Tael in velen was gedeylt, Is dien aenslach gefeylt,

En 'twerck als Roereloos verseylt,

'tBleef onvolmaeckt, en streckt een teecken Van't trots opset,

Om namaels noch daer van te spreecken Hoe 't wort belet.

3. Hier siet een schrander Oogh de Eendracht aen, Waer door de dinghen gaen

Tot haer volmaecktheydt: maer zy staen, Ja deysen weer, wanneer krackelen Daer komen by:

Hoe vasten staet, het sal verdelen Daer onvreed' zy.

(26)

De Vogelen op Abrams Offer.

Genesis 15: 11.

Stem: Van de 10. Gheboden.

DOen Abram 't Offer-Vlees bereyde, Door het bevel van 's Hemels Heer, Tot welckers eer hy het uytscheyde, Viel daer op 't Roof-gevogelt' neer:

2. En pickten met haer bitse Nebbe, En hebben 't soetst daer uyt geknaeght:

Maer Abram die dat niet woud' hebben, Heeft al dat Roof-gespuys verjaeght.

3. Als wy Godt Off ren ons Gebeden, Ontslopen uyt het Aerdts gewoel, Soo komen dan terstont oock mede De Gieren uyt den Zulpher-poel,

(27)

4. En picken met haer Aertsche sorgen, Ons heyl'ghe aendacht in't gesicht, Om ons Gebedt soo te verworgen, Eer het ons Ziel ten Hemel licht.

5. Maer soo wy haer de Prickel bieden, En seggen 't Eeuwigh-Oorlogh aen, Gewis sy sullen eynd'lijck vlieden, Om in den Afgront t'schuyl te gaen.

Abrahams Huys-gesin.

Genesis 21: 9. 10.

Stem: Wel dus bedroeft Ionck-vrou?

ABrahams Huys-gesin Daer was een vrije Vrouwe, En eenen Dienst-maeght in,

(28)

De welcke buyten trouwe Heeft Abraham een Soon gebaert, Die was van eenen woesten aert, En by hem gants onwaert.

2. Maer een Soon na 't verbont Van Godt baerd hem de Vrije, Daer hy sijn lust in vondt.

Maer dese Soon most lijen

'tVervolgh van 'twoeste Bastaerd-Zaet, Tot dat dien spotter vluchten gaet, En 't Erf de jonghste laet.

3. Dus draeght een Kindt Godts mee Twee strijdende partijen,

Die altijdt in onvree Malkanderen bestrijen;

Den Ismael is de boosen aerdt Wt 't Dienstb're Vlees in hem gebaert, Dat hem met strijdt beswaert.

4. Den Is'ack is de geest,

(29)

Na Godts beloft' geschapen, Die Godt gedurigh vreest, En staegh moet staen in wapen, Om wel bereyt te zijn, wat tijdt Dat hem het vlees aenvalt met strijdt Tot dat Godt hem bevrijt.

5 Want als Godt Ismael heeft Verdreven uyt sijn woningh, Sal hy die eeuwigh leeft Des Is'acks trouwe Koningh, De nieuwe vrught, en jongen Soon, Doen setten in sijn Erf-deel schoon, Daer Godt self is sijn loon.

Abrahams Dienst-knechten.

Genesis 22: 5.

Stem: Schoon lief wilt my troost geven.

(30)

ABr'am gebruyckt sijn knechten Om door haer uyt te rechten, 'T gheen noodigh was gedaen:

Soo langh sy t'samen gingen Soo droeghen sy zijn dinghen, En traden trouw'lijck aen.

2. Maer doe hy op gingh treden, Daer hy sijn Offer dede

Soo liet hy haer beneên:

Die hem daer weer verwachten, Tot dat hy 't werck volbrachte Daerom hy daer gingh heen.

3. Laet Wereldtsche gedachten In-spannen hare krachten, Te dienen u met vlijdt,

Als ghy uw' Aerdtsche plichten Aenvanght, om uyt te richten, En daer in besigh zijt.

4. Maer als ghy heen gaet treden

(31)

Te Off'ren uw' Ghebeden, Soo laetse achter staen:

Gebruyckt die noyt in 't midden Van uwen Godt te bidden, Maer als ghy hebt gedaen.

5. Dan neemt Godt recht behaghen In 't gheen wy hem op draghen Wanneer als het geschiedt Van ganscher hert en zielen:

Maer schoon wy anders knielen, 't Behaeght den Heere niet.

Het Erve der kinderen Abrahams.

Genesis 25: 4. 5.

Stem: Pronckje van de Maeghden.

(32)

ISa'ck die kreegh Landen Tot sijn 's Vaders-erve:

D'and're slechte panden, Daer mee ginghse swerven, 'T vast' goedt most'se derven:

Isa'ck wordt vast gesteldt In ruste // vol luste.

Sy draven // als Slaven Langhs Bergh en Veldt.

2. Godts volck krijght in d'Hemel Mede vaste goeden:

D'and're, die 't gewemel Van des Wereldts vloeden Met haer hert na woeden, Verkrijghen Wereldts deel:

Goedt oordeel // spreeckt klaerlijck, Dit voordeel // heeft waerlijck Een groot verscheel.

(33)

Esaus Moes-gereght.

Genesis 25: 32.

Stem: O Lief Dorinda! waerde Maeght.

DE troony druckt de in-borst uyt, De Gheest Aerdt na de leden:

Esaus ruyghe seden Waren als sijn Huydt:

Het reght van Eerst-gebooren Acht dien dwaes soo slecht Dat hy 't heeft verlooren Om een Moes-gereght:

En word van Heer soo Knecht 2. Sijn Oore luysterd na de Buyck En gants niet na de reden:

Dus gaet het noch heden

(34)

Mede in 't gebruyck:

Om maer een schijn-vermaecken, En een blinckend roet

Een oogenblick te smaecken Schopt men met de voet Het kostlijck Hemels goedt.

3. Maer dwase Sondaer! die niet acht Op tijdelijck waerschouwen,

Eer het laet berouwen V aentast onsaght:

Koom, spieghelt u hier saght'lijck Aen dees ruygaerts daedt, Die om een kool veracht'lijck Sijn erf-goedt versmaet:

Maer weend doe 't was te laet.

Isaacks Putten.

(35)

Genesis 26: 15. 22.

Stem: Florida soo het wesen magh.

DE Philestijnen wreedt en strack, Erf-vyanden van Isaack,

Gaen swangher van 't benijden, Om dat des Hemels Heer hem doet, Met Rijcken overvloedt,

En zegeningh verblijden.

2. Om hem te maecken mat en moe Soo stoppen sy met aerde toe

Al sijn gegraven Putten,

Daer uyt hy't Volck, en oock het Vee Haer dorstigh herte dee,

Met laeff'nis onderstutten.

3. Maer eyndelijck vont hy een Put, Daer hem geen onbesned'ne stut, Noch dempt het heylsaem stroomens

(36)

Doe gingh sijn ziele op van vreught, Hy danckt den Heer verheught, Om rust by hem bekomen.

4. Is Godes kindt in het Ghebedt, Of hoort Godts Woordt, de Sathan set De Wereldtlijcke sorghen,

Tot stutsels van 't genaden-werck, En draeght staegh 't ooge-merck Godts Beeldt in haer te worghen.

5. Maer Godt heeft voor haer wegh-geleydt, De Springh-born van de saligheydt,

En rust-plaets van sijn kind'ren, Schoon dat de Sathan swelt van haet, En als een Leeuw omgaet,

Hy magh haer daer niet hind'ren.

Jacobs stemme, en Esaus handen.

(37)

Genesis 27: 22.

Stem: Treurt edel huys Nassou.

HEt listigh spraeck-baer Lidt, Dat onder d' Hemel sit Die twee geveynde kaecken Met sijnen Boogh bewelft, Hem self in heyl'ghe spraecken Geveyndelijck bedelft.

2. Terwijle dat de daedt Op and're wegen gaet:

De stinckende Fonteyne Werpt haren Poel-sop uyt, En maeckt het werck onreyne, Al hoort men heyligh g'luyt.

3. Nu roep ick hier op mee Gelijck als Is'ack dee:

Waer sal 't vernuft belanden

(38)

In 't oordelen van hem?

Want hier sijn Esaus handen Gehuuwt aen Jacobs stem.

4. Maer 't Oogh dat in de nacht Noyt toeluyckt, en wiens kracht Drinckt door het hert, en Nieren, Hoe schoon de Tonghe spreeckt, De daden te vercieren,

Dat siet al 't geen ontbreeckt.

Jacob in Esaus Kleederen.

Genesis 27: 27.

Stem: Poliphemus aen de strande.

JAcob heeft tot erf verkregen 's Vaders zegen,

Doen met 't rieckende gewaet

(39)

Van sijn Broeder, hy hem kleede, En gingh treden

Voor sijn Vader met 't gebraet.

2. Soo wort Godes sal'ghe zegen Oock verkreghen,

Wanneer als men voor den Heer Met de vrught van Christi pijnen,

Komt verschijnen,

Knielend' voor sijn Troon ter neer.

3. Jesu ! uw' gherechtigheden Doen my kleeden,

En uyt kracht van dat gewaet, Koom ick met vrymoedigheden

Voor Godt treden,

En verkrijgh van hem genaed'.

Jacobs gesprenckelde Garden.

(40)

Genesis 30: 37. 38.

Stem: Florida soo het wesen magh.

SOo Jacobs Vee de stocken vondt, Geplackt, gestreept, en kakelbont, Soo wanneer als zy spronghen, En t'samen paerden op het velt, Soo waren oock gestelt Haer kakelbonte jonghen.

2. Alsoo stelt hem oock yder aen Na dat hy yemant voor siet gaen, Ten goeden of ten quaden:

't Geselschap daer men by verkeert, En 't geen daer wort geleert, Dt fatsoeneert de daden.

3. Ick segh dan 't is een wijsen geest, Die voor de quaden is bevreest,

(41)

En gaet van haer af-scheyden, En kiest tot compagny, die geen, Diens voor-gangh dat met een Hem tot de Deught kan leyden.

Dina ont-eert.

Genesis 34: 1. 2.

Stem: O Boose domme jeught!

DOen Dina moy en schoon By vreemde Dochters gingh, Aensagh haer Hemors Soon, Een dertel Jongelingh, Wiens lust gelijck een vlam, Gloeyd' in onkuyssche brandt, Hy quam, en nam, en nam

(42)

Haer Eer, haer waertste pant.

2. Als oock een Christen gaet Hem voegen by die geen Die vleess'lijck sijn van staet, Soo komt aldaer met een Den schalcken Sathan by, En loert in dat geval, Hoe hy, hoe hy, hoe hy, Haer eer bevlecken sal.

3. En dit 's een Christens Eer, Dat sijn geheylight hert, In dienst van Godt den Heer Alleen gehouden wert:

Weest dan bevreest, en schu, En hout u selven vreemt, Van 't geen dat u, dat u,

Vw's Ziels-Maeghdom beneemt.

(43)

Den gestroopten Joseph.

Genesis 39. 12.

Stem: Van 't Meysjen van 17. jaren.

ALs Potiphars onkuysse Vrou, Meend' Joseph te bevlecken Met vuyle lusten, ende wou Hem met gewelt aentrecken.

2. Soo heeft 's hem by sijn Rock gevaet Om 't Lichaem voort te vatten,

Maer hy liet slippen het gewaet, En liet voort 't Lijf wegh spatten.

3. Daer was haer aenslagh gants te niet, Zy mist't geen zy begeerde,

En 't geen zy in haer handen siet, Is haer van geender weerden.

4. De Doodt grijpt met haer stalen handt,

(44)

Het Lijf van Godts beminden, Om in der aerden in-gewant, Geheel haer te verslinden.

5. Maer als zy schoon Godts kind'ren vast Heeft in haer strick gebonden,

Is maer het buytenste verrast, De Ziel blijft ongeschonden:

6. En overtreft ver Josephs Lot, Die daer op word' gevangen

Maer zy neemt op-waerts tot haer Godt, Na d' Hemel hare ganghen.

Joseph Ontkerckert.

Genesis 41: 14. 41. 42.

Stem: Telt eens soo ghy 't getal kunt vinden.

(45)

ALs Joseph lagh in stale banden En vuyle stanck,

Bestrickt aen voeten ende handen In ys're dwanck:

Is Pharo's swart gesicht ontnevelt:

Sijn toorn hielt op,

En heeft Joseph weer op-gegevelt, Aen d' eeren top.

2. Sijn door-genepen stramme Leden, Van't slot onttrout,

Liet hy in 't Koninghs hof bekleeden Met Sijd' en Goudt;

De mag're schenckels, die eerst lagen In 't roestigh stael,

Voerd' hy op sijn Victory-Waghen In Zege-prael.

3. Sijn handt met 's Koninghs Ringh besegelt, Die swayd' de Staf,

Daer 'tgantsche Landt door wordt geregelt, Tot loon en straf.

(46)

In 't kort de Koninghlijcke Woningh Groet hem als Soon,

En 't gantsche Landt als Onder-Koningh Op Pharo's troon.

4. De Sathan had ons oock gebonden, Door Adams beet,

Met stricken die door vele sonden Sijn t'saem gesmeed,

Te sterck dat wy die souden kneusen Of schudden af;

Daer stoncken wy voor Godes neuse Als een vuyl Graf.

5. Godt heeft sijn gunst doen uyt meedogen Tot ons gestiert,

En ons dien jammer-poel onttogen, En op geciert

Met Hemelsche en heyl'ghe deughden, En in't gemoet,

Gestort de voorsmaeck van de vreughden

(47)

Van 't Hemels soet.

6. Hy heeft ons met sijn Geest geteeckent Tot gunst bewijs;

En onse Leden nu gerekent Voor Wormen-spijs,

Sal hy uyt 't Graf-slot oock ontklemmen Om mee hier na

Te singhen met de Eng'le-stemmen, Haleluja.

Pharo's Schencker en Backer.

Genesis 40: 13. 19.

Stem: O Kars-nacht.

TWee Koninghs dienaers beyde saten In donck're diep gesoncken gaten In 't Hof-slot van 't Egyptsche Rijck:

En hoe den een soud sijn gehangen,

(48)

En d'ander in sijn dienst ontfangen Voor-seyd' haer Joseph te gelijck.

2. Dies schud de Schencker af de sloten, Met eenen stroom van vreught begoten, Om dat hy 's Koninghs gunst genoot:

Den Backer gingh vol vreese henen, Om dat hem was de tijdt verschenen, Daer in hy smaken most de doodt.

3. De donck're schoot der swarte aerden, Die goeden en quaden bewaerden

Gegrendelt in haer Wormen-slot, Sal oock haer Deuren open setten, Wanneer d'Archangel sal Trompeten, En daghen 't Aerdsche heyr voor Godt.

4. Al die dan gierigh heeft gesondight, En Godes wraecke is verkondight Sal tzidderen, en 't banghe hert Sal barsten, als een Pot aen scherven, Om dat zy treden na het sterven

(49)

Dat haer noyt doodt, tot meerder smert.

5. Maer zy, die ginghen 's Heeren paden, Liet Godt voorsegghen sijn genaden:

Dan sullen sy met vreucht haer hooft Wt 't swarte ingewant opsteecken, En als een Middagh-Zon voort-breecken, En gaen in 't Rijck van Godt belooft.

Toevlucht der Egyptenaren.

Genesis 47: 15. 19. 23.

Stem: O Saligh Heyligh Bethlehem.

WAnneer als het Egyptische Landt Was van den hongers-noot beseten, Die met haer opgevijlde tant De burgers dreyghde op te eten.

2. Soo was 'er nochtans overvloet

(50)

Van spijs, in 't Hof van haren Koningh, Dit krayd' de' faem: Die daer door doet Elck Burgher vlughten tot sijn woningh.

3. Aen wien zy haer, en oock haer haef, Op-offerden, niets uytgenomen,

En hebben tot een weder-gaef Het leven als een buyt bekomen.

4. Het gantsche Menschelijck geslaght, Door het moedwilligh overtreden, Is onder eenen vloeck gebracht:

Maer Godt is rijck in goedigheden:

5. Al wie dat dan tot hem genaeckt, En hem aen Godt doet overgeven, Wordt van d' elenden vry gemaeckt, En krijght tot erf het eeuwigh leven.

Pharaos Dienst-loon.

(51)

Exod. 1: 14. 15.

Stem: Te Rijssel in 't vergulden Rat.

HEeft oyt Tyran het Satans beelt Door gruw'lijckheden afgheschildert, Soo is dien Rol seer fijn gespeelt Van Pharao, die gants verwildert Door drift van sijn verwoede geest, Is't Sathans even-beeldt geweest.

2. Hy heeft 't gedwongen dienstbaer volck, Voor al haer sweet geen loon geboden, Als dat hy in een diepe Kolck, Haer waerde kinderen deed dooden:

Soo dat de lust van sijn gemoet

Door Suygh'linghs-Moordt most sijn geboet.

3. Maer die sijn tijt, en vlijt, verslijt In 's Sathans dienst, en lust der sonden, Is dit sijn loon, dat na dees tijdt,

(52)

Sijn Ziel in d' helle wort verslonden.

Wel schud dat Jock dan van u af, Diens straf is loon, en loon is straf.

Mose te vondelen.

Exodus 2: 5. 10.

Stem: Ay schoonste Nimph! aensiet &c.

ALs Moses lagh in 't al-versuypend' water Belommert van het Riet,

En huwd gehuyl aen suysend stroom-geklater Wt weteloos verdriet,

Quam Pharo's kindt, gevolght van haer Lackeyen, Spanceren langhs de water-kandt,

Daer zy de kleyne Mose vant Seer bitter schreyen.

2. Dies haer 't meedoogh aen-prickeld, om sijn leven

(53)

Te redden van de doodt,

En hem een naem van eyghen Soon te gheven, Dus wordt hy uyt de noodt,

Als uyt de Muyl van het verdriet getoghen, En opgevoet in 't Koninghs Hof,

Al waer sijn Rijckdom, eer, en lof, Staegh klom om hooghen.

3. Wat leer-graegh hert kan beter Spiegel wenschen Die klaerder ons vertoont

De eyghen standt van ons, ellend'ge menschen, Nu door Godts gunst gekroont?

Wy lagen oock, en stickten aen ellenden, In ballinghschap van Godes vreed', Maer Godts genaed ontbrand, en deed Haer tot ons wenden:

4. En nam ons aen tot sijn verkoren kind'ren, Te erven 't Koninghrijck,

Dat door 't getal der stammen niet sal mind'ren Maer blijft in waerd gelijck:

(54)

En doet ons ziel met Hemels heyl bekleeden, Die opgepronckt door sulcken schat,

Gaet in, en blijft in 's Hemels Stadt In eeuwigheden.

't Brandende Doorn-Bosch.

Exodus 3: 2.

Stem: Verdwaelde Koninginne.

HEt vuyr, dat als met tanden Verbrijselt watter is,

Siet Moses eenmael branden In eenen Wildernis

In welcken vlam Noch telgh, noch stam, Haer krachten niet vermind'ren,

Al had den brandt

(55)

Haer aengerandt

Het vuyr deed haer niet hind'ren.

2. Dit beeldt ons af Godts Kercke, Waer op den Sathan gram,

Sijn kraghten steldt te wercke, En braeckt een Helsche Vlam:

Maer schoon dees gloet Wt-tapt het bloedt

Noch doet Godt uyt die Aderen Voort-komen 't Zaedt, Waer door hy laet

De Nieuwe vrucht vergaderen.

Moses Staf.

Exodus 4: 3.

Stem: Ick sught, ick ween, ick klaegh.

(56)

MOses gebruyckt sijn Staf, Soo langh als die sijn leden Een saghte rust, en steunsel gaf, In hare moeylijckheden.

2. Maer doen die als een Slangh Quam voor hem te verschijnen, Soo vlught hy seer bevreest en bangh, Besorght voor haer fenijnen.

3. Dees Staf van Moses dient Ons, tot een nutte leere,

Hoe dat een yder met een Vriendt Sal wijsselijck verkeeren.

4. Eert yder, die u nut Toe-brenght, met raet of daden, En u getrouwelijck beschut, Voor alderhande quaden.

5. Maer soo een valschen aerdt Komt in haer t' openbaren,

Soo weest voor het bedrogh vervaert, En laet de vriendtschap varen.

(57)

't Bloedt des Paesch-Lams.

Exodus 12: 21. 22. 23.

Stem: Droeve Princesse van 't &c.

DOen Godes uyt-gesonden Bode Wt-voerd het Hemelsche besluyt,

En alle eerst geboor'nen doode, Wiens Gheest hy tapt ten lichaem uyt, Is hy nochtans voor by elck Huys geweecken

Diens deur was bestreecken Met het Paesch-Lams bloedt:

Door dat levrey, van Godts volck opgesteecken, Aenschoud hy het teecken

Wien hy ontsien moet.

Maer yder huys van dees Banier ontbloodt

(58)

Heeft hy de eerst gebooren in gedoodt.

2. Als Godt in toorn oock wet sijn Swaerde, En tot vernielingh van de sond,

Sijn scharpe Pijlen gaet aenvaerden, Daer hy de Sondaers mede wondt,

Soo is elck ziel met Christi bloedt geteeckent, Voor hem vry gereeckent

En beschut voor straf,

Maer wiens gemoet is onbesprenckt bevonden Van ons Heylandts wonden,

Schiet sijn Boogh op af:

Ick ben, O Godt! een stoock-brandt van uw toorn, Maer Christi bloedt koom u gramschap te voor'n.

De Egyptische Juweelen.

Exodus 12. 35.

(59)

Stem: Meysje moet ick by u slapen.

WAnneer Isr'el trecken soude Wt Egypten, los en vry, namen zy Van haer Buyren vele Goude, En veel Silvers oock daer by.

2. Maer d'onwaerde aerden Vaten, En d'onkostelijcke stof // rou en grof, Hebben sy aen haer gelaten,

Gaende alsoo van haer of.

3. Hy, die met voorsichtigheden

By een boos geslacht om gaet // vint hier raet, 't Beste oock te nemen mede,

Maer te laten al wat schaet.

4. Siet ghy by haer goe manieren, Smaeckende na deught en eer // achtse seer, Om daer mee u oock te cieren,

Maer van 't snootse hebt afkeer.

(60)

De Roode-Zee.

Exodus 14: 21. &c.

Stem: Den ouden Abraham.

DE ongestuyme Zee, Die op haer grijse Baren, d'Egyptsche Schippers dee, Haer roode strant bevaren, Ontdeckt haer diepe Kolcken, Door eenen Water-scheur:

Soo dat des Heeren Volcke Gingh tusschen beyden deur.

2. Bemetseld tusschen 't schuym, Ghedraghen van 's Zees-gronden, Heeft Israel een ruym

En open Pat gevonden,

(61)

Om uyt haer dienstbaerheden Gants vry en ongeboeyt, Na 't vrughtbaer Landt te treden, Daer alles overvloeyt.

3. Maer doe het woedend Heyr Quam rasend haer vervolgen, En stapte in het Meyr,

Soo stort de Stroom verbolghen, De Water-muyren neder, En al 't gespuys met een:

Soo datter niet een weder In dwingh-landts Hof verscheen.

4. De doodt is oock een Zee, En Born-wel vol ellenden, Die in een eeuwigh wee Godts vyanden doet senden, En al de wre'e Tyrannen, En haters van Godts volck, Doet eeuwighlijck verbannen,

(62)

In d'Helsche Zulpher-Kolck.

5. Nochtans heeft Godts goedtheyt, Door al dees vreeslijckheden, Een veyligh Pat bereydt,

Waer door Godts volck gaet treden, Wt 's Wereldts Slavernyen,

Na 't heerlijck Hemelrijck, Aldaer zy vry van stryen Sijn saligh eeuwighlijck.

't Bittere Water van Mara.

Exodus 15: 23. 24. 25.

Stem: Lest lagh ick onder eenen Boom.

DOen Isr'el aen de Water-plas Van Mara, dorstigh was gekomen, Bevond'ze dat het bitter was

(63)

En niet kond werden ingenomen:

Schoon haer drooghe Maegh Was na 't Koel-nat graegh,

Noch walghde die van 't selve even-staegh.

2. Maer wanneer Moses, door 't bevel Van Godt haer eenen Boom in leyde, Soo word het Water soet en wel, En 't bitter is'er van gescheyden:

Dit toont klaer en bloodt, 't Wesen van de doodt,

Wiens bitterheydt is in hem selven groot.

3. Maer Christus, die is in de Kaeck Des doodts, en Buyck des Grafs gekomen, En heeft de Alsem-bitt're smaeck

Van't donck're Graf gants afgenomen.

Vreest de doodt niet meer Ghy kind'ren van den Heer,

Maer laet sijn komst, u ziel verheughen seer.

(64)

Moses Handen.

Exodus 17: 12.

Stem: Yets moet ick u Laura vraghen.

DOe Godts Volck haer kracht in spande, Om den vyandt aen te randen,

Ende Amaleck te slaen, Hief (in't bloedighe gewemel) Mose d'handen op ten Hemel, Dan kon Isr'el boven staen.

2. Maer wanneer sijn handen laghen, Worde Jacob weer verslaghen;

En de Vyandt viel weer af, Als hy die ten Hemel streckte, Dies hy staegh na boven reckte, Tot dat hem de kracht begaf.

(65)

3. Doe hem nu de Zen'wen slapten, En des vyandts voeten trapten, Trotsigh op 't besneden Heyr, Deden twee van sijne Maghen, Hem de handen onderschraghen, Tot den vyandt stordt ter neer.

4. Wanneer wy in vast betrouwen, Met geloov'ge ooghen, schouwen Godt aen, door de Heem'len heen, Sullen wy door het Gheloove, 't Vleys, en oock de Wereldt, boven Op haer ys'ren necken treên.

5. Doch wanneer 't geloove flauwer, Aen den vyandt, licht den Lauwer Laten soud, soo wordt nochtans Het gestijft, in moeylijckheden, Door Gods Woordt, en door Ghebeden, En verkrijght soo d'Eeren-krans.

(66)

Aarons Gouden Kalf.

Exod. 32: 2.

Stem: Schoonste Nimphje van het Woudt.

DOe Godts Volck den Heer vergat, Nam 't sijn schat,

Goudt, en and're kost'lijckheden, Daer Aaron 't Kalf van goot

Dat seer snoot

Worde van't volck aengebeden.

2. 'k Soud' light seggen: 't en is niet Meer geschiedt,

't Geen dat volck vol onverstande, Soo Godlooslijck heeft ghedaen,

En badt aen,

't Maecksel van haer eygen handen.

(67)

3. Maer wanneer als ick ter deegh Over-weegh,

Wat dat meenigh in het midden, Van geluck, en voorspoet dee,

Sie ick mee,

Datse den Goudt-klomp aen-bidden.

4. Gelt is menighs toe-verlaet, Daer op staet

't Fondament van haer vertrouwen:

Al haer moeylijck handen-werck, Is een Kerck

Die sy 't Gelt ter eere bouwen.

Wolck-en-Vuur-Kalom.

Exod. 40: 38. Num. 9: 17.

Stem: Ick hoor aen dees Vog'len singhen.

(68)

DOe het Volck dat Godt ten erve Voor hem selfs verkoren hadt, Most als Ballingh omme swerven, Daer het rust noch vree besat, Straeld op haer sijn gunstigh Oogh:

Want hy deckte van om hoogh, Haer met eenen Hemels-boogh.

2. Op haer daeld een sightbaer teken Van sijn Goddelijck bystant,

's Daeghs een Wolcke vergeleken, Ende 's Nachts een fackels-brant:

Dat in 't reysen haer gingh voor, Ende wees alsoo het spoor, Daer Isr'el most trecken door.

3. Als dees Leyder licht de hielen, Om te reysen ginswaert heen, Strack Ses-hondert-duysent Zielen Springhen vaerdigh op de been:

Maer soo 't Hemels Velt-Banier,

(69)

Kiest sijn rust, en laet sijn swier, Rust het suck'lend Leger hier

4. Segh niet: Sagh ick nu sulck wonder Van Godts gunst, ick was te vree:

Want de Heere doet nu onder Ons, sulck eenen wonder mee:

Onder ons, die hier beneên, Swerven als verbannen heen, Sonder vast geduur'ge Steên.

5. 't Heyligh woordt, dat uyt Godts Boesem Wt-geborrelt, door sijn licht

Dempt des werelts donck're droesem, Staet nu (blinckend in 't gesicht) Flonck'ren met een Hemels strael, Waer door duyster t'eenemael, Anghstigh vlught uyt 's herten Zael.

6. En als 't ongeluck verbolghen, Lost haer Pijlen op Godts Volck, Dat verhit door 't wreet vervolghen

(70)

Vlught al hygend', is 't een Wolck, Die met uyt-gebreyden schauw, Koelder als de Morghen-dauw, Deckt haer Zielen, mat en flauw.

7. Och! dat altijdt onse Ooghen Starden op die Vuur-baeck aen, En ons voeten noyt en togen, Daer ons die wijst af te gaen, Seecker, wanneer elck sijn padt Moedigh uyt geloopen hadt, Soud hy sijn in 's Hemels-Stadt.

Vet en Bloedt verboden.

Levit. 3: 17.

Stem: Van 't Meysjen van 17. jaren

(71)

DE Werelt komt my als een Beest Te voorschijn in gedachten,

Dat langh ghenoegh te weyd geweest, Gereet is om te slachten.

2. Dies wil ick nu eens met mijn Pen Sijn ruygen huyt afstroopen,

En dan ten besten als ick ken, Sijn binnenste doen open.

3. Dit Beest is reed'lijck wel gevleyscht, En geeft goe spijs te smaken,

Dat is al 't geen Natuer vereyscht, Tot nootdruft, en vermaken.

4. Dan heeft het noch een smeerigh Vet, Geacht voor Leckeryen,

Dat is de wellust, die besmet Al die daer in verblyen.

5. Daer by komt noch een hittigh bloedt, Verspreydt door al de Aren:

Dat is de Gramschap, die verwoet

(72)

Sleghs wreeckend wil bedaren.

6. Nu dientmen vorder van dit Beest Dees reghels noch te weten:

Men moet het eren, als men leest Dat Isr'el heeft gegeten.

7. Dat Volck heeft haer met 't Vleys gevoet, Na het bevel van Gode:

Maer 't smeerigh vet, en 't hettigh Bloedt Was haer van Godt verboden.

8. Dat is door een Figuer geseydt, Dat Godt ons doet gebieden, Te nutten de nootsaeck'lijckheydt, Maer Lust, en Toorn te vlieden.

'tEeuwigh vuyr op den Altaer.

Levit. 6: 13.

(73)

Stem: Hoe legh ick hier in desen ellende

EEn eeuwigh vuyr, most in de ermen Van t'stuifb're asch, staegh sijn beklemt, En soo den heyl'gen Altaer wermen, Waer op het noyt most sijn gedemt:

Dit vuyr deed d Off'ren gants verteeren, Ten soeten reucke voor den Heere.

2. Een Christen, door Godts Geest bewogen, Is 't herte mee soo een Altaer,

Daer heyl'ghe yver, na om hooghen Een vlam op stuert, seer licht en klaer, Waer in de rieckende gebeden Tot Godt op-stijghen van beneden.

3. O Godt! die lust schept in een yver Die als een gloênde Oven blaeckt.

Blaes voor u Geest in my wat stijver, Eer 't hert tot doove kolen raeckt:

(74)

Maer schep een vlam in d ingewanden, Die door de Hem'len heen kan branden.

De Reyne Dieren.

Levit. 11: 3.

Stem: Coridon was soet van minne.

DE uytgeprickte Dieren, Die de Heere reyn verklaert, Kan men aen haer manieren, En wesen // uytlesen:

Want dit is haren aert.

2. Haer eens geswolgen eten, Eer het haer Lichaem voet, Wordt van haer weer herbeten:

Dit kraecken // dit smaecken,

(75)

Het sappigh pittigh soet.

3. Haer voeten sijn ghesneden En soo aen tween verdeelt, Daerom niet hart in 't treden.

Dit 's waerlijck // heel klaerlijck, Een Heyligh Christens Beelt.

4. Na dat haer heyl'ghe Ooren In-swolgen Godes Woordt, Her-dencken zy 't van vooren, En weghen // 't ter deghen, Dan komt het soetste voort.

5. Zy gaen met saghte treden, En handelen beleeft,

Ghezielt met vriend'lijckheden.

't Is eerlijck // ja heerlijck, Die sulck een wesen heeft.

De On-reyne Dieren.

(76)

Levit. 11: 43.

Stem: Treurt edel Huys Nassou.

AL wat in staegh ghebruyck, Met sijn beslijmde Buyck Gaet schuren 't vel der Aerden, Wordt alles in 't ghemeyn, Doe Godt sijn Wet verklaerde, Gheteyckent voor On-reyn.

2. 't Was om dat hem mishaeght, Al die niet meer na-jaeght, Als Wereldtlijcke schatten:

Dewijle dat men moet Staegh traghten, om te vatten Het Gheestelijcke goedt.

3. 't Is meer als beestelijck, Die noyt na 't Gheestelijck, Met sijn ghenegentheden

(77)

Van d'aerde hem begeeft:

Want hy misbruyckt de reden, Dat gheenen Dier en heeft.

Het Yver-Offer.

Num. 5: 27. 28.

Stem: Van 't Meysjen van 17 Iaren.

WAnneer een Man vermoeden hadt Op d' oneer van sijn Vrouwe, Soo liet hy eenen bitter nat, Den Priester voor haer vrouwen:

2. Waer door hy toetst Eer, en Oneer:

Want op die dronck vervulde Het lijf met qualen meer en meer, Indien zy droegh de schulde.

3. Maer soo zy staegh in Eer, en Tught,