Vraag nr. 4
van 6 oktober 1998
van de heer DOMINIEK LOOTENS-STAEL
VRT Panorama – "Deportatie" van illegalen In de trailer voor de Panorama-uitzending van donderdag 10 september 1998 werd aangekondigd dat deze uitzending zou handelen over "de vieze gasten van Vuile Mong". "Vuile Mong" zou asiel- zoekers herbergen die enige tijd geleden uit het opvangcentrum voor illegalen in Steenokkerzeel ontsnapt zijn. In de trailer werd aan de kijker mee- gedeeld dat deze illegalen er ontsnapt zijn om aan de deportatie (sic) te ontkomen.
"Deporteren" betekent volgens het Groot Woor- denboek der Nederlandse taal : "naar een strafko- lonie, een concentratiekamp, e.d. brengen".
Ik meen dat niemand de intentie heeft om de per- sonen die tijdelijk in het transitcentrum in Steen- okkerzeel verblijven, naar een strafkolonie of een concentratiekamp te brengen. Het woord "uitwij- zing" was mijns inziens hier dan ook beter op zijn plaats geweest.
"Uitwijzen" betekent volgens het bovenvermelde woordenboek : "bij rechterlijk vonnis uit het land zetten".
Het bewust en aanhoudend cultiveren van begrips- verwarring is een in de politiek en in de media veel beproefde tactiek. Nochtans geldt voor de VRT volgens het gecoördineerd decreet van 25 januari 1995, dat werd gewijzigd door artikel 4 van het decreet van 29 april 1997, dat "het ganse aanbod van de VRT moet worden gekenmerkt door de kwaliteit van de programma's zowel naar inhoud, naar vorm als naar taalgebruik". Ik meen dat cor- rect taalgebruik, dat er voor zorgt dat informatieve programma's de waarheid spreken, dan ook een vereiste is.
Het is niet omdat niemand naar de Vlaamse Geschillenraad trekt (wie zou in een dergelijk geval trouwens benadeling of persoonlijk belang kunnen aantonen ?), dat maatregelen niet noodza- kelijk zouden zijn bij het overtreden van het decreet en de journalistieke deontologie.
Kan de minister meedelen of hij vindt dat het geoorloofd is dat voor het aankondigen van dui- dingsprogramma's dergelijk bewust tendentieus en foutief taalgebruik wordt gehanteerd ?
Wordt er in dergelijk geval een sanctie getroffen ten aanzien van de betrokken verantwoordelijken ?
Werden er in dit concrete geval maatregelen geno- men ?
Antwoord
1. Uit het "Groot Woordenboek van Hedendaags Nederlands" van Van Dale (dat meer dan de
"Dikke Van Dale" oog heeft voor het heden- daagse taalgebruik) blijkt dat het woord
"deportatie" op onze dagen twee betekenissen kan hebben. Niet alleen : "het brengen naar een ballingsoord, strafkolonie of concentratie- kamp", maar ook : "gedwongen tocht naar een andere plaats", wat die andere plaats ook mag zijn (P.G.J. van Sterkenburg , G.E. Booij, P.R.F.
Verhoeven, Groot Woordenboek van Heden- daags Nederlands, Utrecht, Antwerpen, Van Dale Lexicografie, tweede druk 1991).
Dat blijkt ook uit een willekeurige greep uit hedendaagse publicaties :
Het kerkasiel voor Zaïrese vluchtelingen was een publieke asiel-actie, die gestart werd in november 1995, waarbij twaalf Zaïrezen die met uitzetting uit Nederland worden bedreigd, bescherming kregen in een kerk. Ter illustratie : in diezelfde maand werd, in een gezamenlijke actie van de Duitse, Franse en Nederlandse overheid, voor de vierde keer dat jaar een chartervliegtuig volgela- den met Zaïrese asielzoekers om hen naar hun land te deporteren. (Uit : Kerkasiel voor Vluchte- lingen, Coördinatiepunt Kerkasiel, Amsterdam, 5 maart 1998)
"Het is een drama", zegt een ambtenaar van de Indonesische immigratiedienst. "Wat moeten die mensen hier ? De meesten bezitten niets meer. En de kans dat ze hier werk vinden is zo goed als nihil. Wij brengen ze naar huis – meer kunnen we niet doen". De mannen komen allemaal uit Maleisië. Ze zijn het slachtoffer geworden van de economische crisis die de meeste landen van Oost-Azië al maanden in zijn greep heeft. Bij duizenden zijn ze de afgelopen weken opgepakt en gevangengezet, in afwachting van deportatie.
(Uit de Volkskrant van 2 april 1998)
Drie weken na de overdracht van Hongkong lig- gen de door Peking benoemde machthebbers al zwaar onder vuur, (...) de gevoeligste kwestie is die van jonge Chinese immigranten. De Basiswet (de door China en Groot-Brittannië opgestelde mini-constitutie) verleent kinderen van Hong- kongse ouders die buiten de stadsgrenzen zijn geboren het recht zich in Hongkong te vestigen.
Maar nauwelijks twee weken na het van kracht
worden van de grondwet schrok het voorlopige parlement terug voor de consequenties. (...) Tot overmaat van ramp herriep het parlement deze belofte met terugwerkende kracht, zodat de 2.500 kinderen die al in Hongkong zijn, dreigen te worden teruggestuurd (...) Meer dan honderd advocaten hebben aangeboden kinderen die met deportatie worden bedreigd pro deo bij te staan.
(Uit de Volkskrant van 23 juli 1997)
2. In het rijkswachtdocument "Richtlijnen inzake de uitvoering van repatriëringen" van 9 oktober 1997 wordt de term DEPO gebruikt in de bete- kenis : "algemene term voor de te repatriëren vreemdeling".
3. Ten slotte : de uitzending waar de trailer naar verwees, bevatte volgende commentaarzinnen.
– Word je vervolgd in je eigen land, dan ben je een politiek vluchteling, en die laten we in principe toe. Wie alleen maar een beter leven zoekt, economische vluchtelingen noemen we dat, die wijzen we terug.
– Op een dag is het zo ver, je wordt daadwerke- lijk het land uitgezet.
– Alain wilde niet op het vliegtuig (...) De piloot vreesde voor moeilijkheden tijdens de vlucht en wilde hem niet meenemen. De uitzetting mislukte.
Met andere woorden : in de reportage is welis- waar het woord deportatie gebruikt, maar zijn ook de omschrijvingen "uitwijzen" en "het land uitzetten" even goed aan bod gekomen.
