BESLUIT
Besluit van de directeur-generaal van de Nederlandse mededingingsautoriteit als bedoeld in artikel 37, eerste lid, van de Mededingingswet.
Zaaknummer 2092/TESSAG - Smit Transformatoren
I. MELDING
1. Op 8 september 2000 heeft de directeur-generaal van de Nederlandse mededingingsautoriteit een melding ontvangen van een voorgenomen concentratie in de zin van artikel 34 van de Mededingingswet. Hierin is medegedeeld dat RWE Aktiengesellschaft door middel van haar 100%- dochteronderneming TESSAG Technische Systeme & Services
Aktiengesellschaft voornemens is zeggenschap te verkrijgen, in de zin van artikel 27, onder b, van de Mededingingswet, over Smit Transformatoren N.V.
Van de melding is mededeling gedaan in Staatscourant 177 van 13
september 2000. Naar aanleiding van de mededeling in de Staatscourant zijn geen zienswijzen van derden naar voren gebracht. Ambtshalve zijn vragen gesteld aan verschillende marktpartijen.
II. PARTIJEN
2. TESSAG Technische Systeme & Services Aktiengesellschaft (hierna:
TESSAG) is een 100%-dochteronderneming van RWE Aktiengesellschaft (hierna: RWE) en behoort daarmee tot de RWE-groep. RWE is van plan binnen enkele weken, maar niet eerder dan 23 november 2000 te fuseren met VEW Aktiengesellschaft (hierna: VEW).[1] De activiteiten van de VEW-groep zullen derhalve worden meegewogen bij de beoordeling van de onderhavige concentratie.
3. TESSAG is een leverancier van technische systemen en diensten. Haar activiteiten bestaan uit het aanleggen en onderhouden van netwerken (elektriciteit, gas, water, telecommunicatie), het aanleggen, onderhouden en beheren van elektrotechnische infrastructuur van fabrieken en gebouwen, projectontwikkelingsactiviteiten in de olie-, gas-, chemie- en papiersector, het produceren van vermogenstransformatoren en olienet- en
gietharsdistributietransformatoren ten behoeve van de opwekking en distributie van elektriciteit en activiteiten op het gebied van kernenergie en zonne-
energie. Daarnaast is de RWE/VEW-groep actief op het gebied van energie (exploratie, productie, transport, transmissie, handel), mijnbouw &
grondstoffen, petroleum & chemicalin, milieudiensten, industrile systemen (waaronder ook de activiteiten van TESSAG zijn begrepen), construction &
civil engineering en telecommunicatie.
4. Smit Transformatoren N.V. (hierna: Smit) is een naamloze vennootschap naar Nederlands recht. Smit is genoteerd aan de Amsterdamse Effectenbeurs (AEX) met beperkt royeerbare certificaten aan toonder, die zijn uitgegeven door de Stichting Administratiekantoor Aandelen Smit Transformatoren, de enige aandeelhouder van Smit. De meerderheid van deze certificaten is in
handen van ABN AMRO Bank N.V.
5. Smit is, via haar 100%-dochteronderneming Smit Transformatoren B.V., actief op het gebied van ontwerp, productie, onderhoud en reparatie van vermogenstransformatoren en olienetdistributietransformatoren ten behoeve van de opwekking en distributie van elektriciteit en produceert daarnaast aanverwante producten, zoals componenten van transformatoren en meet- en controle-apparatuur.
III. DE GEMELDE OPERATIE
6. De gemelde operatie is het openbare bod door n van de
dochtermaatschappijen van TESSAG, te weten Tessag Nederland B.V., op alle certificaten aan toonder van aandelen in Smit, onder de voorwaarde dat de aan TESSAG aangeboden certificaten ten minste 95% van het gestorte en geplaatste kapitaal van Smit vertegenwoordigen. Dit is vastgelegd in de Letter of Intent van 1 augustus 2000 tussen TESSAG, Smit en de raad van
commissarissen van Smit.[2]
IV. TOEPASSELIJKHEID VAN HET CONCENTRATIETOEZICHT
7. De gemelde operatie is een concentratie in de zin van artikel 27, onder b, van de Mededingingswet. De hierboven, onder punt 6, omschreven transactie leidt er toe dat RWE via haar dochtermaatschappij TESSAG Nederland B.V.
uitsluitende zeggenschap verkrijgt over Smit.[3]
8. Betrokken ondernemingen, in de zin van het Besluit vaststelling formulieren Mededingingswet (Staatscourant 1 van 2 januari 1998), zijn RWE en Smit.
9. Uit de bij de melding ter beschikking gestelde omzetgegevens blijkt dat de gemelde concentratie binnen de werkingssfeer van het in hoofdstuk 5 van de Mededingingswet geregelde concentratietoezicht valt.
V. BEOORDELING A. Relevante markten Relevante productmarkt(en) Zienswijze van partijen
10. TESSAG, via haar 100%-dochter Starkstrom-Gertebau GmbH (hierna:
SGB), en Smit zijn beiden actief op het gebied van de productie van transformatoren. Transformatoren kunnen worden onderscheiden in twee categorien: 1. vermogenstransformatoren (5 1000 megavoltampre (hierna:
MVA)) en 2. distributietransformatoren (50 kilovoltampre (hierna: kVA) 5 MVA). De technologie en de expertise noodzakelijk voor de productie van
vermogenstransformatoren enerzijds en distributietransformatoren anderzijds verschillen volgens partijen aanzienlijk. Bovendien zijn vermogens- en distributietransformatoren voor afnemers over het algemeen niet zonder meer verwisselbaar.
11. Verschil in technologie en expertise en niet-inwisselbaarheid zijn mogelijk ook indicaties voor een verder onderscheid met betrekking tot vermogens- en distributietransformatoren. De categorie vermogenstransformatoren kan worden onderverdeeld in: a. grote vermogenstransformatoren (100 MVA 1000 MVA) en b. kleine vermogenstransformatoren (5 MVA 100 MVA). Binnen de categorie distributietransformatoren kan een onderscheid worden gemaakt naar a. olienetdistributietransformatoren en b.
gietharsdistributietransformatoren.
12. Vermogenstransformatoren worden afgenomen door
elektriciteitsproductiebedrijven en distributiebedrijven en de industrie.
Olienetdistributietransformatoren worden voornamelijk afgenomen door elektriciteitsdistributiebedrijven, bouwbedrijven en de industrie.
Gietharsdistributietransformatoren zijn milieuvriendelijk en weinig
brandgevaarlijk en worden over het algemeen afgenomen door de industrie en bouwbedrijven.
Derden
13. De meeste bevraagde marktpartijen hebben het standpunt van partijen met betrekking tot (het bestaan van) de onderscheiden productmarkten bevestigd.
Beoordeling
14. Mogelijkerwijs vormen vermogens- en distributietransformatoren afzonderlijke productmarkten.[4] De vraag of de markt voor transformatoren nader moet worden opgedeeld en of er een markt voor onderhoud en reparatie van transformatoren zou moeten worden onderscheiden, kan in het
onderhavige geval in het midden blijven, aangezien de uiteindelijke materile beoordeling hierdoor niet wordt benvloed (zie punten 21 tot en met 28).
Relevante geografische markt(en) Zienswijze van partijen
15. Er bestaan volgens partijen geen juridische of technische handelsbarrires tussen de lid-staten van de Europese Unie. Daarnaast hebben de
liberalisering van de Europese elektriciteitsmarkt en de Europese
aanbestedingsregels er toe bijgedragen dat de geografische markt ten minste de EER omvat. Zo selecteren zowel de elektriciteitsbedrijven als de meeste industrile ondernemingen producenten van transformatoren door middel van aanbestedingen. Aan dergelijke aanbestedingsprocedures doen over het algemeen producenten uit verschillende lid-staten mee. Sinds 1993 geldt op grond van Europese richtlijnen voor nutsbedrijven[5] een verplichte Europese aanbesteding ten aanzien van de aanschaf van transformatoren boven EURO 400.000. Tot slot is er een aantal grote aanbieders van transformatoren, zoals GEC ALSTOHM, ABB, Schneider, Siemens en Pauwels die allen actief zijn in een groot aantal EER-landen. Het betreft hier grote internationaal
opererende ondernemingen die het gehele scala van transformatoren
aanbieden.
16. In Nederland is Tennet praktisch de enige afnemer van grote
vermogenstransformatoren. Grote vermogenstransformatoren worden door Tennet niet regelmatig en slechts in zeer beperkte hoeveelheden afgenomen.
Dit betekent dat Smit is aangewezen op andere internationale afnemers van grote vermogenstransformatoren. Hieruit kan worden afgeleid dat de markt voor de verkoop van grote vermogenstransformatoren niet beperkt is tot Nederland, maar ruimer moet worden afgebakend en volgens partijen in ieder geval Europa of de EER omvat.
Derden
17. Volgens n van de belangrijkste concurrenten van SGB en Smit zijn er naar haar weten geen technische of juridische barrires met betrekking tot handel tussen (EU-)lid-staten en worden er waarschijnlijk enige honderden contracten met betrekking tot transformatoren jaarlijks aanbesteed via openbare
procedures volgens de Europese richtlijnen. Ook deze concurrent biedt transformatoren aan en verkoopt deze in bijna elk EER-land. En van de belangrijkste afnemers van Smit voor wat de grote vermogenstransformatoren betreft, [...]*, wijst er enerzijds op dat alle categorien transformatoren altijd Europees worden aanbesteed[6], maar signaleert anderzijds dat de afstand tussen [...]* en haar leverancier wel degelijk een rol speelt in verband met service. Dit laatste zou tot gevolg hebben dat slechts leveranciers met een vestiging op een afstand van maximaal 200 kilometer van [...]* nog in aanmerking zouden komen.
Beoordeling
18. Volgens de Commissie in haar beschikking in de zaak GEC ALSTOHM NV/AEG-IV/M706[7] is de geografische markt voor transformatoren ten minste de EER. De grotendeels geharmoniseerde specificaties voor en Europese inkoop van transformatoren duiden op (een) EU-markt(en) voor
transformatoren.
19. In het onderhavige geval kan derhalve met partijen worden aangenomen dat de markt(en) voor transformatoren in elk geval groter is/zijn dan nationaal en ten minste de Benelux (en Duitsland) of zelfs de Europese Unie omvat (ten).
20. De vraag of er een lokale, regionale, nationale, Benelux of EU-markt voor onderhoud en reparatie van transformatoren zou moeten worden
onderscheiden, kan in het onderhavige geval in het midden blijven, aangezien de uiteindelijke materile beoordeling hierdoor niet wordt benvloed (zie punt 28).
B. Gevolgen van de concentratie Zienswijze van partijen
21. TESSAG produceert kleine vermogenstransformatoren,
olienetdistributietransformatoren en gietharsdistributietransformatoren (50 kVA 20 MVA). Smit produceert voornamelijk grote vermogenstransformatoren, daarnaast ook kleine vermogenstransformatoren en
olienetdistributietransformatoren en verkoopt slechts incidenteel
transformatoren aan RWE.
22. Partijen hebben aangegeven dat Smit zal stoppen met de productie van olienetdistributie-transformatoren.[8]
23. Hoewel SGB en Smit beiden transformatoren produceren, blijkt volgens partijen uit het voorgaande dat het productaanbod voornamelijk aanvullend is.
Er is alleen sprake van een overlap met betrekking tot de kleine vermogenstransformatoren en een tijdelijke overlap wat betreft olienetdistributietransformatoren, aldus partijen.
Beoordeling
24. Naar schatting van partijen was het marktvolume van een EU-markt voor transformatoren in het jaar 1999 EURO 996 miljoen
(vermogenstransformatoren: EURO 404 miljoen en distributietransformatoren:
EURO 592 miljoen). Het marktaandeel van SGB op een EU-markt voor transformatoren was [0-10]% (vermogenstransformatoren: [0-10]% en distributietransformatoren: [0-10]%) en dat van Smit [0-10]%
(vermogenstransformatoren: [0-10]% en distributietransformatoren: [0-10]%
[9]). De orde van grootte van deze cijfers wordt bevestigd door een grote concurrent van SGB en Smit.
25. SGB produceert geen grote vermogenstransformatoren en Smit geen gietharsdistributietransformatoren. Derhalve zijn de mogelijk te onderscheiden markten voor kleine vermogenstransformatoren en
olienetdistributietransformatoren de enige markten waarop SGB en Smit beiden actief zijn. Op een Beneluxmarkt voor kleine
vermogenstransformatoren bedraagt het gezamenlijke marktaandeel van TESSAG/SGB en Smit ongeveer [20-30]% en op een Beneluxmarkt voor olienetdistributietransformatoren ongeveer [20-30]%[10] (wordt er naar de totale markt voor transformatoren in de Benelux gekeken, dan bedraagt het gezamenlijke marktaandeel ongeveer [30-40]%, te weten [30-40]%
vermogens- en [20-30]% distributietransformatoren).[11] Indien naast de Benelux ook naar Duitsland wordt gekeken, bedragen deze marktaandelen ongeveer [10-20]% respectievelijk [20-30]% (totaal: [20-30]%, waarvan [20- 30]% vermogens- en [20-30]% distributietransformatoren).[12]
26. Naar schatting van partijen was het marktvolume van een EU-markt voor kleine vermogenstransformatoren in het jaar 1999 EURO 276 miljoen en van een EU-markt voor olienetdistributietransformatoren EURO 421 miljoen. Indien naar de EU-markt wordt gekeken, was het marktaandeel van SGB op een EU- markt voor kleine vermogenstransformatoren [0-10]% en op een EU-markt voor olienetdistributietransformatoren [0-10]%; dat van Smit [0-10]%
respectievelijk [0-10]%.
27. De belangrijkste concurrenten van SGB en Smit, zoals ABB, Schneider, Siemens en Pauwels, zijn grote producenten met een sterke financile en technologische basis, die bovendien het gehele scala aan transformatoren aanbieden in de hele EU. Voorts zijn de belangrijkste afnemers van transformatoren grote energiebedrijven (en Tennet) en industrile
ondernemingen met een zekere inkoopmacht. De grote energiebedrijven besteden bovendien veel opdrachten openbaar aan.
28. Onderhoud en reparatie van transformatoren is voor SGB en Smit slechts
een aan de verkoop van transformatoren gerelateerde after-sales-activiteit.
SGB en Smit zijn wat betreft onderhoud en reparatie hoofdzakelijk gericht op de eigen transformatoren. Transformatoren geproduceerd door derden worden weliswaar op verzoek onderhouden en/of gerepareerd, maar dit zijn slechts marginale activiteiten van SGB en Smit. Ditzelfde geldt volgens partijen andersom ook voor derde producenten van transformatoren. Het effect van deze transactie op een markt voor onderhoud en reparatie van transformatoren is volgens partijen verwaarloosbaar.
Verticale relatie
29. Zoals eerder opgemerkt, verkoopt Smit slechts incidenteel
transformatoren aan RWE. [...]*. Er zijn geen transformatoren aan VEW verkocht. Hoewel de groep RWE/VEW bovendien kleine vermogens- en olienetdistributietransformatoren aanschaft[13], levert deze versterking van de verticale integratie tussen RWE/VEW en Smit geen problemen op voor de mededinging, omdat de marktaandelen van SGB en Smit gezamenlijk op de markt voor kleine vermogenstransformatoren maximaal circa [20-30]%
bedragen en Smit momenteel nauwelijks actief is op het gebied van olienetdistributietransformatoren.[14]
VI. CONCLUSIE
30. Na onderzoek van deze melding is de directeur-generaal van de Nederlandse mededingingsautoriteit tot de conclusie gekomen dat de gemelde operatie binnen de werkingssfeer valt van het in hoofdstuk 5 van de Mededingingswet geregelde concentratietoezicht. Hij heeft geen reden om aan te nemen dat als gevolg van die concentratie een economische machtspositie kan ontstaan of worden versterkt die tot gevolg heeft dat een daadwerkelijke mededinging op de Nederlandse markt of een deel daarvan op significante wijze wordt belemmerd.
31. Gelet op het bovenstaande deelt de directeur-generaal van de
Nederlandse mededingingsautoriteit mede dat voor het tot stand brengen van de concentratie waarop de melding betrekking heeft geen vergunning is vereist.
Datum: 16 oktober 2000
De directeur-generaal van de Nederlandse mededingingsautoriteit, voor deze:
w.g. Mr. W.C.J. de Lange Wnd. hoofd Concentratiecontrole
Tegen dit besluit kan degene, wiens belang rechtstreeks bij dit besluit is
betrokken, binnen zes weken na bekendmaking van dit besluit een gemotiveerd beroepschrift indienen bij de arrondissementsrechtbank te Rotterdam, sector bestuursrecht, Postbus 50951, 3007 BM, Rotterdam.
---
[1] Zie ook het besluit van 3 augustus 2000 in zaak 1990/RWE VEW.
[2] ABN AMRO N.V. heeft in een Side Letter bij de Letter of Intent haar voornemen vastgelegd om het openbaar bod van TESSAG op de haar toebehorende certificaten van aandelen in Smit onder de daarin genoemde voorwaarden te zullen accepteren.
[3] De aandelen in Smit zullen worden gedecertificeerd.
[4] In de beschikking in de zaak GEC ALSTOHM NV/AEG IV/M706 d.d. 3 september 1996 heeft de Europese Commissie aangenomen dat de markt voor transformatoren is te beschouwen als een aparte productmarkt. Binnen deze productmarkt onderscheidt de Commissie vermogens- en
distributietransformatoren als twee afzonderlijke soorten transformatoren.
[5] Het antwoord op de vraag of een onderneming als een nustbedrijf moet worden gekwalificeerd, hangt af van de functie van de onderneming.
* Vertrouwelijke gegevens, gewist voor publicatie
[6] Dit geldt derhalve ook voor distributietransformatoren waarvan er doorgaans meerdere tegelijk worden aangeschaft op basis van een raamovereenkomst zodat ook orders voor deze transformatoren, die ieder afzonderlijk een waarde van minder dan EURO 400.000 hebben, maar waarvan de gezamenlijke waarde (van de order) dit bedrag overstijgt, uiteindelijk vaak Europees worden aanbesteed.
* Vertrouwelijke gegevens, gewist voor publicatie
* Vertrouwelijke gegevens, gewist voor publicatie [7] Beschikking d.d. 3 september 1996.
[8] Ter onderbouwing van dit standpunt hebben partijen een brief van de ondernemingsraad van Smit Transformatoren B.V. overgelegd.
[9] De toename van het marktaandeel met circa [0-10]% is relatief klein.
[10] Met betrekking tot olienetdistributietransformatoren dient bovendien opgemerkt te worden dat Smit heeft aangegeven te zullen stoppen met de productie van deze transformatoren (zie punt 22).
[11] Naar schatting van partijen waren de marktvolumes voor Beneluxmarkten in het jaar 1999 respectievelijk EURO 81,8 miljoen voor transformatoren, EURO 39,8 miljoen voor vermogenstransformatoren, EURO 42 miljoen voor distributietransformatoren, EURO 28 miljoen voor kleine
vermogenstransformatoren en EURO 32 miljoen voor olienetdistributietransformatoren.
[12] Naar schatting van partijen waren de marktvolumes voor Beneluxmarkten plus Duitsland in het jaar 1999 respectievelijk EURO 324,8 miljoen voor transformatoren, EURO 122,8 miljoen voor vermogenstransformatoren, EURO 202 miljoen voor distributietransformatoren, EURO 91 miljoen voor kleine vermogenstransformatoren en EURO 128 miljoen voor
olienetdistributietransformatoren.
* Vertrouwelijke gegevens, gewist voor publicatie
[13] Partijen melden dat relatief gezien veel kleine vermogenstransformatoren worden ingekocht bij [...] en olienetdistributietransformatoren vaak worden aangeschaft bij [...]. Voorts wijzen zij er op dat
olienetdistributietransformatoren steeds vaker bij Italiaanse leveranciers worden aangeschaft.
[14] Bovendien heeft Smit aangegeven te zullen stoppen met de productie van olienetdistributietransformatoren (zie punt 22).
Aan de inhoud van deze pagina's kunt u geen rechten ontlenen.
