RAPPORT PERIODIEK KWALITEITSONDERZOEK SPECIAAL BASISONDERWIJS SPECIALE SCHOOL VOOR BAO "KLAVERVIER"

(1)

RAPPORT

PERIODIEK KWALITEITSONDERZOEK SPECIAAL BASISONDERWIJS

SPECIALE SCHOOL VOOR BAO "KLAVERVIER"

School : Speciale School voor BaO "Klavervier"

Plaats : Beuningen

BRIN-nummer : 23XT

Onderzoeksnummer : 73347

Datum schoolbezoek : 9 mei 2006 Datum vaststelling : 22 augustus 2006

(2)

(3)

Rapport periodiek kwaliteitsonderzoek Speciale School voor BaO "Klavervier" - 9-5-2006 3

INHOUDSOPGAVE

1 INLEIDING ...5

2 KWALITEITSPROFIEL ...7

3 BESCHOUWING ...11

4 VERVOLG VAN HET TOEZICHT...15

(4)

(5)

1 INLEIDING

Het periodiek kwaliteitsonderzoek

Op 9 mei 2006 bezocht de Inspectie van het Onderwijs Speciale School voor BaO "Klavervier" in het kader van een periodiek kwaliteitsonderzoek (PKO).

Daarbij heeft een onderzoek plaatsgevonden naar de kernindicatoren van een aantal kwaliteitsaspecten, op grond van het door de inspectie gehanteerde toezichtkader primair onderwijs 2005.

Bij dit PKO doet de inspectie onderzoek naar de kwaliteit van het onderwijs door zich te richten op de kern van goed onderwijs op de school. Het gaat hierbij om kernindicatoren die betrekking hebben op het aanbod, de

onderwijstijd, het pedagogisch handelen van leraren, het didactisch handelen van leraren, de afstemming op de onderwijsbehoeften van leerlingen, de actieve en zelfstandige rol van leerlingen, het schoolklimaat, de begeleiding, de zorg, de resultaten en de ontwikkeling van leerlingen.

In de brochure 'Toezichtkader PO 2005' vindt u achtergrondinformatie over de indicatoren die de inspectie bij haar toezicht in ogenschouw heeft genomen. U kunt deze brochure downloaden van de website van de inspectie:

www.onderwijsinspectie.nl.

Op grond van het kwaliteitsprofiel van de school dat naar aanleiding van een vorig inspectiebezoek is opgemaakt, op basis van risicofactoren die bij de inspectie bekend zijn of afspraken die met de school zijn gemaakt, of op basis van de informatie die door de school is toegestuurd kan de inspectie besluiten om niet alleen de kernindicatoren te onderzoeken maar meer indicatoren bij het onderzoek te betrekken. Dit is bij uw school niet aan de orde geweest.

Indien de school in het kader van zelfevaluatie over een bepaalde indicator of over een bepaald kwaliteitsaspect voldoende betrouwbare en valide gegevens heeft verzameld kan in overleg tussen school en inspectie besloten worden om de oordelen uit de zelfevaluatie alleen te verifiëren en deze niet zelf opnieuw te onderzoeken. Zo sluit de inspectie niet alleen aan bij de specifieke situatie van de school, maar wordt de school bovendien niet onnodig belast.

Uw school heeft naast de schoolgids en het schoolplan verschillende documenten ingestuurd die op uw zelfevaluatie-activiteiten of

schoolontwikkeling betrekking hebben:

• Plan van aanpak SBO Klavervier, maart 2006;

• Toelichting op de toetskalender;

• Toelichting op het afsluitingsonderzoek.

Op grond van de gegevens uit die documenten heeft de inspectie besloten om toch alle kernindicatoren te onderzoeken.

De opzet van het onderzoek

Het periodiek kwaliteitsonderzoek bestond uit de volgende activiteiten.

• Onderzoek en analyse van documenten en gegevens over de school die bij de inspectie aanwezig zijn.

(6)

• Analyse van, indien beschikbaar, documenten die betrekking hebben op zelfevaluatie-activiteiten van de school en van andere documenten die de school voorafgaand aan het schoolbezoek heeft toegestuurd. Ook de vragenlijst periodiek kwaliteitsonderzoek is bij de analyse betrokken.

• Schoolbezoek, waarbij in een aantal groepen de onderwijspraktijk is geobserveerd door het bijwonen van lessen Nederlandse taal, wereldoriëntatie en rekenen en wiskunde. Deze lesbezoeken vonden plaats in de groepen 3 tot en met 8.

• Bovendien heeft de inspectie over de kwaliteit van de kernindicatoren gesprekken gevoerd met de directie en de intern begeleiders.

• Op uw school is verder een gesprek gevoerd met leerlingen, leraren en ouders.

• Aan het eind van het schoolbezoek heeft de inspectie de

kwaliteitsoordelen en de conclusies van het schoolbezoek besproken met directie en team.

De inhoud van het rapport

Het onderzoek naar de kwaliteit van het onderwijs levert een kwaliteitsprofiel op van de school (hoofdstuk 2). In hoofdstuk 3 wordt een beschouwing gegeven over de geconstateerde kwaliteit en wordt deze onder andere bezien in relatie tot de context of uitgangssituatie van de school. Indien van

toepassing worden in deze beschouwing ook de toegevoegde indicatoren betrokken.

In hoofdstuk 4 is het vervolgtoezicht aangegeven en worden, indien noodzakelijk, afspraken vermeld met betrekking tot wettelijke bepalingen waaraan de school niet voldoet.

(7)

2 KWALITEITSPROFIEL

Het kwaliteitsprofiel geeft een overzicht van de waarderingen die de inspectie heeft toegekend aan kernindicatoren die betrekking hebben op belangrijke kenmerken van goed onderwijs. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige waarderingskader primair onderwijs.

In de waardering is tot uitdrukking gebracht in welke mate de indicatoren bijdragen aan de kwaliteit van het onderwijs:

1. draagt niet of nauwelijks bij;

2. draagt onvoldoende bij;

3. draagt voldoende bij;

4. draagt in hoge mate bij;

5. niet te beoordelen (alleen bij Resultaten en Ontwikkeling van

leerlingen). Deze waardering is gegeven indien de school over bepaalde indicatoren geen betrouwbare en valide gegevens beschikbaar heeft.

Het kwaliteitsprofiel van Speciale School voor BaO "Klavervier"

Kwaliteitszorg

1 2 3 4

1.4 De school werkt planmatig aan verbeteractiviteiten. l

Leerstofaanbod

1 2 3 4

3.1 De aangeboden leerinhouden voor Nederlandse taal en voor

rekenen en wiskunde zijn dekkend voor de kerndoelen. l 3.4 De leerinhouden voor Nederlandse taal en voor rekenen en

wiskunde worden aan voldoende leerlingen aangeboden tot en

met het niveau van leerjaar 8. l

3.5 De leerinhouden in de verschillende leerjaren sluiten op elkaar

aan. l

3.6 De leerinhouden voor Nederlandse taal en rekenen en wiskunde zijn afgestemd op de onderwijsbehoeften van

individuele leerlingen. l

3.8 De school met een substantieel aantal leerlingen met een leerlingengewicht biedt leerinhouden aan bij Nederlandse taal die passen bij de onderwijsbehoeften van leerlingen met een taalachterstand.

l

Tijd

1 2 3 4

4.1 De school heeft voor Nederlandse taal en rekenen en wiskunde onderwijstijd gepland conform het landelijk gemiddelde

van scholen met een vergelijkbare leerlingenpopulatie. l 4.4 De leraren maken efficiënt gebruik van de geplande

onderwijstijd. l

4.5 De school stemt de hoeveelheid tijd voor leren en

onderwijzen bij Nederlandse taal en rekenen en wiskunde af op

de onderwijsbehoeften van leerlingen. l

(8)

Rapport periodiek kwaliteitsonderzoek Speciale School voor BaO "Klavervier" - 9-5-2006 8 Pedagogisch handelen

1 2 3 4

5.1 De leraren geven de leerlingen positieve persoonlijke

aandacht. l

5.2 De leraren tonen in gedrag en taalgebruik voor alle leerlingen

respect. l

5.3 De leraren zorgen ervoor dat leerlingen op een respectvolle

manier met elkaar omgaan. l

5.4 De leraren bevorderen het zelfvertrouwen van de leerlingen. l 5.5 De leraren maken weloverwogen gebruik van complimenten

en correcties. l

Didactisch handelen

1 2 3 4

6.1 De leraren realiseren een taakgerichte werksfeer. l 6.2 De leraren zorgen voor een goede structuur in de

onderwijsactiviteiten. l

6.3 De leraren leggen duidelijk uit. l

6.5 De leraren geven expliciet onderwijs in strategieën voor

denken en leren. l

6.6 De leraren geven de leerlingen feedback op hun leer- en

ontwikkelingsproces. l

Afstemming

1 2 3 4

7.1 De leraren volgen de vorderingen van hun leerlingen

systematisch. l

7.2 De leraren analyseren de vorderingen van de leerlingen om vast te stellen wat de aanpassingen van het aanbod en/of het

onderwijsleerproces moeten zijn voor de groep. l

7.3 De leraren stemmen de instructie en verwerking af op de

verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. l

Actieve en zelfstandige rol leerlingen

1 2 3 4

8.1 De leerlingen zijn actief betrokken bij de

onderwijsactiviteiten. l

8.3 De leerlingen hebben verantwoordelijkheid voor de organisatie van hun eigen leerproces die past bij hun

ontwikkelingsniveau. l

Sfeer op school

1 2 3 4

9.3 De ouders/verzorgers tonen zich betrokken bij de school door

de activiteiten die de school daartoe onderneemt. l

9.4 De leerlingen en het personeel tonen in gedrag en taal ook

buiten de lessen respect voor elkaar. l

9.5 De leerlingen en het personeel voelen zich aantoonbaar veilig

op school. l

9.7 De school heeft inzicht in de beleving van de sociale veiligheid door leerlingen en personeel en in incidenten die zich

op het gebied van de sociale veiligheid voordoen. l 9.8 De school heeft een uitgewerkt veiligheidsbeleid gericht op

preventie van incidenten. l

9.9 De school heeft een uitgewerkt veiligheidsbeleid gericht op

het optreden na incidenten. l

(9)

Rapport periodiek kwaliteitsonderzoek Speciale School voor BaO "Klavervier" - 9-5-2006 9 Begeleiding

1 2 3 4

10.1 De school gebruikt een samenhangend systeem van instrumenten en procedures voor het volgen van de prestaties en

de ontwikkeling van de leerlingen. l

10.3 SBO: De school stelt bij plaatsing voor iedere leerling een

ontwikkelingsperspectief vast. l

10.5 SBO: De school volgt of de leerling zich ontwikkelt conform het ontwikkelingsperspectief en maakt naar aanleiding hiervan

beredeneerde keuzes. l

Zorg

1 2 3 4

11.1 De school signaleert vroegtijdig welke leerlingen zorg nodig

hebben. l

11.2 Op basis van een analyse van de verzamelde gegevens,

bepaalt de school de aard van de zorg voor de zorgleerlingen. l

11.3 De school voert de zorg planmatig uit. l

11.4 De school gaat de effecten van de zorg na. l

11.5 De school betrekt de ouders/verzorgers van leerlingen bij de

zorg van hun kind. l

11.6 De school waarborgt de structurele samenwerking met ketenpartners waar noodzakelijke interventies op leerlingniveau

haar eigen kerntaak overschrijden. l

Resultaten

1 2 3 4 5

12.1 De resultaten van de leerlingen aan het eind van de schoolperiode liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht.

l

12.2 De sociale vaardigheden van de leerlingen liggen op

een niveau dat mag worden verwacht. l

Ontwikkeling van leerlingen

1 2 3 4 5

13.1 De resultaten van de leerlingen voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde tijdens de schoolperiode liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht.

l

13.2 Leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften

ontwikkelen zich naar hun mogelijkheden. l

(10)

(11)

3 BESCHOUWING

Uitgangssituatie

In de context van SBO Klavervier heeft zich slechts één ingrijpende ontwikkeling voorgedaan.

Per 1 januari 2005 heeft er een besturenfusie plaatsgevonden in Beuningen en omgeving. De nieuwe Stichting Oeverwal vormt nu het bevoegd gezag van 11 scholen. Eén school in Beuningen is buiten de fusie gebleven, maar participeert wel in het Samenwerkingsverband. De dagelijkse leiding van de nieuwe

stichting ligt in handen van twee algemeen directeuren. Zij waren voor de fusie al als zodanig werkzaam bij de verschillende besturen.

Het leerlingenaantal op Klavervier blijft stabiel op ongeveer 100 leerlingen en ook binnen het team hebben zich nauwelijks veranderingen voorgedaan.

Onderwijskwaliteit

Tijdens het schoolbezoek heeft de inspectie geconstateerd dat het onderwijs op SBO Klavervier op veel onderdelen van voldoende of goede kwaliteit is. De school is met name sterk in haar pedagogische aanpak. De leraren laten in hun lessen zien dat zij de bijzondere behoeften van hun leerlingen op het gebied van ondersteuning en persoonlijke aandacht onderkennen. Daardoor is er in de groepen over het algemeen sprake van een rustige en actieve werksfeer. De leraren leggen duidelijk uit, de leerlingen werken geconcentreerd en in de meeste lessen besteden de leraren voldoende aandacht aan leer- en oplossingsstrategieën. Afstemming op de verschillen tussen leerlingen in prestatieniveau vindt plaats door verschillende onderdelen van taal/lezen en rekenen/wiskunde in niveaugroepen aan te bieden met daarbinnen nog voldoende momenten van aanvullende instructie en aangepaste verwerking.

Hoewel de inspectie van mening is dat dit aspect daarmee voldoende verzorgd is, kan de school kan zich nog verbeteren door leerlingen die meer blijken aan te kunnen ook voldoende te bedienen. Verschillende leraren gaven in een gesprek aan dat hun klassenmanagement deze verdere differentiatie op dit moment nog niet toestaat.

Op basis van een aantal voorliggende rapporten heeft de school van haar onderwijs een sterkte-/zwakteanalyse uitgevoerd. De verbeterpunten heeft men vervolgens uitgezet in een aantal projectplannen. Om voldoende draagvlak te creëren binnen het team heeft de schoolleiding de uitwerking van elk project in handen gegeven van een projectleider (meestal een van de leraren) en enkele leraren. Men werkt de projecten uit aan de hand van een vastgesteld format waarin (smart geformuleerde) doelstellingen, tijdplanning en evaluatie zijn opgenomen. Van verschillende projecten heeft de inspectie de opzet en status kunnen inzien. Zij stelt daarom vast dat de school voldoende planmatig aan haar ontwikkeling werkt. Niettemin heeft de inspectie de school ook gewezen op het belang van een blijvende borging van de onderdelen die op dit moment als "sterk" worden aangemerkt. De eerder genoemde evaluatie heeft namelijk vooral het karakter van een zwakteanalyse.

De inspectie heeft tijdens dit onderzoek echter ook geconstateerd dat er op verschillende punten ruimte voor verbetering is.

(12)

Rapport periodiek kwaliteitsonderzoek Speciale School voor BaO "Klavervier" - 9-5-2006 12 Met het werken met niveauvorderingengroepen voor verschillende vakken gaat de nodige onderwijstijd verloren. De leerlingen moeten namelijk met enige regelmatig wisselen van lokaal. Daarbij komt dan nog dat bij aanvang van de school de lessen te traag starten. De leraren geven in het nagesprek aan dat dit gedaan wordt om de leerlingen voldoende te laten wennen aan de

schoolsituatie dan wel aan een andere lessituatie. Omdat op die manier weinig efficiënt met de lestijd wordt omgesprongen en de school daarmee wellicht ook niet voldoet aan het wettelijk aantal lesuren, heeft de inspectie de school verzocht maatregelen te treffen om deze weglek van uren te voorkomen.

Hierboven heeft de inspectie het team gecomplimenteerd met haar

pedagogisch handelen. De grote aandacht die men heeft voor het leren en de ontwikkeling van de kinderen heeft er echter ook toe geleid dat er nog weinig ruimte is ontstaan voor leerlingen om zelfverantwoordelijk dingen te leren. In de weekroosters zijn nauwelijks of geen momenten aanwijsbaar waarop de leerlingen eigen keuzes kunnen maken of bezig kunnen zijn met verrijkende materialen en opdrachten. Als er al sprake is van zelfstandig werken, dan altijd binnen het kader van de specifieke les, bijvoorbeeld als de leraar een ander groepje instructie geeft.

Verder is er tijdens de bijgewoonde lessen weinig zichtbaar dat de leraren ook met de leerlingen reflecteren op het leerproces. Vragen als: hoe heb je het aangepakt, wat ging er goed en wat minder en wat kun je doen om deze problemen een volgende keer niet tegen te komen, komen nauwelijks aan de orde.

Op SBO Klavervier is het nog geen gewoonte om voor alle leerlingen bij plaatsing een ontwikkelingsperspectief op te stellen. Meestal gebeurt dit pas als de leerling binnen afzienbare tijd naar de eindgroep gaat. De inspectie heeft de school gewezen op het belang van een vroegtijdige inschatting van de mogelijkheden van een leerling om eventuele onbedoelde onderstimulering te voorkomen. Om voor een leerling een dergelijk ontwikkelingsperspectief te kunnen vaststellen dient de school haar eind- en tussendoelen te expliciteren voor bepaalde vakgebieden en voor bepaalde categorieën leerlingen. Een dergelijk systeem dient niet alleen het individuele ontwikkelingsperspectief, maar heeft nóg twee belangrijke voordelen. Op basis van de geformuleerde doelen kan de school haar opbrengsten namelijk ook in kaart brengen en evalueren en bovendien kan zij aan dat systeem haar criteria ontlenen om aan bepaalde leerlingen aanvullende zorg te geven. Op dit moment functioneert het zorgsysteem op de meeste onderdelen weliswaar naar behoren, maar met name aan de analyse van de verzamelde gegevens die moeten dienen om de extra zorg te bepalen ontbreken duidelijke criteria. Daar hebben ook de leraren in de groep last van. Aangezien niet voldoende duidelijk is wanneer een leerling voor een bepaald vak extra hulp moet krijgen, ontstaan er tussen groepen te grote verschillen bijvoorbeeld in het gebruik van handelingsplannen.

(13)

Rapport periodiek kwaliteitsonderzoek Speciale School voor BaO "Klavervier" - 9-5-2006 13 Tenslotte kan de school zich nog verbeteren op het punt van het sociale

veiligheidsbeleid. Bij dit aspect zijn drie aspecten van belang. Op de eerste plaats dient de school zicht te hebben op de beleving van de sociale veiligheid door leerlingen en personeel. Dat kan zij bereiken door bijvoorbeeld 2-jaarlijks een vragenlijst onder deze doelgroepen uit te zetten. Verder moet de school beschikken over vastgesteld beleid ter preventie van incidenten. Tenslotte vindt de inspectie het belangrijk dat vastgelegd is welke acties aan de orde zijn indien zich onverhoopt incidenten voordoen. Hierbij hoort tevens een goede incidentenregistratie. Op SBO Klavervier ontbreken deze drie elementen op dit moment nog. Niettemin is daarmee de sociale veiligheid niet zonder meer in het geding. Ouders en leerlingen geven in gesprekken aan dat zij zich zeer veilig voelen op school. De school heeft recentelijk een start gemaakt met de introductie van zogeheten "peer-mediation". De bedoeling daarvan is dat geselecteerde leerlingen na een grondige training gaan fungeren als

bemiddelaar bij dreigende conflicten tussen leerlingen. Ook de leraren geven enkele aansprekende voorbeelden van schoolmaatregelen als er zich risicovolle situaties dreigen voor te doen. Niettemin acht de inspectie het van belang dat het huidige, voor een deel impliciete beleid, ook duidelijk wordt vastgelegd.

(14)

(15)

4 VERVOLG VAN HET TOEZICHT

Bij dit PKO heeft de inspectie ook een onderzoek gedaan naar de naleving van een aantal wettelijke voorschriften. Dit onderzoek betrof de wettelijke

voorschriften over de geplande onderwijstijd en over een door het bevoegd gezag vastgestelde schoolgids en schoolplan.

Op basis van dit onderzoek concludeert de inspectie dat de school aan deze wettelijke bepalingen voldoet.

De aangetroffen kwaliteit van het onderwijs kent een aantal risico's. In beginsel volgt over twee jaar opnieuw een periodiek kwaliteitsonderzoek. In het komend jaar vindt een jaarlijks onderzoek plaats.