n- 44 PRIJS 1 Nov. =1935= CEN'

n - 44

stalling. — Soldaaran van litzadraad. — Grammofoon- varstarkar voor galijkstroomnat. — Tropanbastandlg Rochallazout. - Galuldsfilminstallatias, — Da voortplan- ting van talavisiagolvan. — Nipkow'soha sohljff blj film- talavisia. — Ean amataur-osolllograaff II. — Muzlakult-

sandlngan ult India.

PRIJS

1 Nov.

=1935= CEN'

____

- ^*7

p

Fa. Ch. VELTHUISEN

HEEFT DE BETERE RADIO ARTIKELEN MET:

Aanpassingsprijzen!!!

OUDE MOLSTRAAT 18 — TELEF. 116227 MAVOMETERS BRUTO F.22.75 ENZ.

sab a radio-loestellen

alle typen direct uit voorraad leverbaar

SCHRIJF NOG HEDEN!

EEN KEURIGE

OMBOUW-MAP WELKE U VOLLEDIG I N LI CH T OVER DE

red star radio©

ONVOLPREZEN

„HARAF,sSPOELEN,

LIGT VOOR U KLAAR! rs - g ra ve ra fh si gj <b

. OPAANVRAAG VOLGT

GRATIS EN FRANCO TOEZENDING.

ftoop geen mevken, waavovev U in R&dio-Expres nooii ieis hebi gexien of gelexen.

♦

<0

liAlur&ADio

G ^ratis G ^roote P rijscourant

ITHANS GERHEP|

JACKSON BROS - BRITISH RADIOPH.

THERMION ELECTRAD - EKCO W. B.

ENZ.

METART.VAN:

— ROLA

VARLEY - DUBILIER

— CELESTION

--- BELLING LEE - BULGIN ENZ.

NIJMEGEN NIJMEEGSCHE BAAN 64 .

ENZ. ENZ.

B. BRUNING.

VflNAF

NIEUWE ROLA’sl BETERE ROLA’s!

WAARDOOR^{■■■■■}

?

Door krachtlgerPermanenteMagnetonenUniverseele aanpasslngstrensformatoren,specieaIgeschiktvoor Hollandschelampen.Is degevoeligheld enweergave.

kwaliteit van dereedsalomgeroemdeROLALUID>

SPREKERS wederom voorultgegaan. ROLALUID- SPREKERSgevenUdemeestewaardevoorUwgeld.

AlsUallesgehoordheeft,lulstertdaneenROLAen ROLA zal dan Uw keus zljn. Let op het blauwe

garantie-label.

DQVIRO

■•

■

ROTTERDAM: WESTEIAGEHSTIAAT 74 - AMSTERDAM: PRIHSENGRACHT 592

& *

u

RMUI

1

1 NOVEMBER 1935 DERTIENDE JAARGANG No. 44

BUREAUX VAN REDACTIE

DIT BLAD VERSCHIJNT EN ADMINISTRATIE: LAAN

VAN MEERDERVOORT 30, IEDEREN VRUDAG,

DEN HAAG ONDER REDACTIE VAN:

TEL.332112, GIRO 99225 J. CORVER

TELEVISIE-EXPRES KORTEGOLF-EXPRES

De abonnementsprijs bedraagt, bij vooruitbetaling, f 3.— per halfjaar voor het binnenland en f 4.25voor het buitenland, per postwissel of per Giro 99225 in te zenden aan het bureau van Radio-bxpres, Laan van Meerdervoort 30, Den Haag.

Correspondence, zoowel voor administratie als Redactie, gelieve men te zenden aan

Het auteursrecht op den voliedigen inhoud wordt voorbehouden volgens de Wet op het Auteursrecht van 23 September 1912, Staatsblad No. 308.

Losse nummers f 0.25 per stuk.

het adres: Laan van Meerdervoort 30, 's-Gravenhage.

; daar het grootst is. 2. De straling, die i

opgevangen wordt, kan ook een'secon- daire straling zijn, opgewekt doordat de atmosfeer gebombardeerd wordt door stoffelijke deeltjes met groote snelheid, van de sterren afkomstig.

De aard der storingsgeruischen, die men in een telefoon waarneemt, gelijkt zeer sterk op de geruischen, veroorzaakt door de warmtebeweging van electrisch geladen deeltjes.

Bij de speculaties omtrent den werke- lijken aard en oorsprong dezer storingen is natuurlijk devraag opgekomen, of niet ookde directe zonnestraling, die wij ont- vangen, zoo iets veroorzaakt. A1 moge onze zon een veel minder heet en minder beteekenend lichaam zijn dan verder in het heelal nog voorkomen, zoo weten we toch, dat door haar grootere nabijheid de totale straling, welke wij van haar ont- vangen, aanzienlijker moet zijn, dan van den geheelen overigen sterrenhemel bij elkaar. De proeven toonen evenwel, dat de zonnestraling een soortgelijk ver- schijnsel als door Jansky waargenomen, nietveroorzaakt. De verklaring zou kun- nen zijn, datde temperatuur derzon niet voldoende is omjuist die soortvan stra­

ling, die de radio-installatie beinvloedt, in aanmerkelijkeverhouding totde totale licht- en warmte-straling te doen ont- staan, terwijl dit bij de hemellichamen van den Melkweg wel het geval is.

lie sterren mcldcn zicli.

Straling van dan Melkweg?

In de Proceedingsvan October schrijft Karl G. Jansky van de Bell Telephone Laboratoria te New York over een be- paalden vorm van storings-geruischen, waargenomen bij proeven met een instal- Iatie voor automatische veldsterkte-me- tingen,waarbij een sterkgerichte antenne werd gebruikt, die om haar as gedraaid werd, zoodat de ontvangrichting zich daardoor wijzigde. Reeds in de Procee­

dings van December 1932 en October 1933 werden met vrij groote zekerheid bepaalde storingsgeruischen in verband gebracht met straling uit de sterren- ruimte, aangezien de hoofdrichting, waaruit die storingen komen, schijnen samen te vallen met de richting,'waarin het middenpunt van den Melkweg ligt.

Wanneer men vasthoudt aan de voor- stelling, welke de sterrekundigen zich thans van den Melkweg vormen, dan is dit een Iensvormigeofmolensteenvormige verzameling van sterren, waarbij de aarde zich zeer nabij het hoofdvlak van de lens bevindt, een eind buiten het mid- delpunt. Nu doen zich bij dewaarneming der desbetreffende storingsgeruischen sverschijnselen voor, die heel wat reken-

■werk hebben yereischt om er een aan- Inemelijke verklaringvoor te vinden. Ter-

■

wijl n.l. op bepaalde tijdstipen heel dui- delijke en scherpe intensiteitspiekenvoor­

komen, een bijelkevolledigeomwenteling der gerichte antenne, waarbij de richting overeenstemtmethet puntaan den hemel, waar men het centrum van hetMelkweg- stelselzoekt,zijneranderemomenten, dat men tweevlakkere en onderling ongelijke pieken vindt.

Dit blijkt verklaard te kunnen worden doordat bij de draaiing der aarde de ge­

richte antenne telkens slechts op een zeer bepaald uur van den dag werkelijk op het Melkweg-centrum gericht kan wor­

den. Buiten dat moment is de richting onvolkomen, maar passecrt de draaibare antenne wel twee maal een richting, waarbij zij is gericht op de rander- van den Melkweg. Daardoor zouden op die overige tijden de twee ongelijke, nicer secondaire pieken ontstaan.

Indien men, doordat dit uitkomt, inder- daad den Melkweg als oorsprong der storingen aanneemt, zijn toch nog twee onderstellingen mogelijk. 1. Het meest waarschijnlijk is,dat de sterren zelf stra­

ling uitzenden en dat— ofschoon die uit alle richtingen tot ons komt— de inten- siteit het grootste wordt als men op den Melkweg richt, omdatde sterrendichtheid

633

t

Amerika's radio-tentoonstelling. ^{Soldeeren van} litzedraad.

In No. 42 van Radio-Expres komt methode voor om litzedraad te soldeeren die m.i. nogal omslachtigis engevaarlijk is in verband met hetgebezigde zoutzuur.

De navolgende manier pas ik met siicces toe. Eigenlijkis’t geensoldeeren,

het gevoegelijk lasschen kunnen

Het te lasschen litzedraad-eind wordt ongeveer 3 cm van de zijdeomspinning ontdaan. Om de nu vrij Iiggende ge- emailleerde draadeindjes wordteen blank koperdraadje van 0.3 mm gewikkeld (zie fig. 1). Het zoo omwikkelde eind wordt

September expositie in Grand Central Palace, New-York*

Door J* H* ROBINSON*

een

‘ Voor de tweede maal is dit jaar de New York Radio Show gehouden in het Grand Central Palace.

koopere toestellen wel in gebruik zullen blijven.

Automobielradio is zoo algemeen ge- worden, dat de weinige los aangeboden toestellen hiervoor slechts geringe be- Iangstelling hadden. Het is een onderdeel van den wagen geworden.

Over televisie valt niets te vertellen.

men zou noemen.

Een zeer belangrijk feit is den radio- fabrikant en handelaar dit jaar geopen- baard door de rake technische vragen uit den kring van.het gewone publiek, die op alle stands ter beantwoording werdenvoorgelegd. Men moeterrekening mee gaan houden, dat ook de eenvoudige luisteraar technische informatie gaat vragen en verstaan.

Voor de waardeering van de nieuwe toestellen, die geen geweldig opvallende uiterlijkheden vertoonen, maar waarvan

de verbeteringen inderdaad technische ’ ren. De duurdere apparaten van deze verfijningen zijn, kan dit slechts gunstig

Die was hier evenmin als te Londen.

Volgend jaar misschien.

Enorm veel werk is door een aantal fabrikanten gemaakt van hulpapparaten voor lampenonderzoek. Er waren er, die practisch gelegenheid boden om elk in Amerika gebruikt lamptype mee te keu-

\ ' L.!txvcJrctetct 0.3>*■»mb)ankkopet'draa.d

Fig. 1

op den rand van den groenen kegel eener Bunsen-gasvlam tot smelten gebracht; er vormt zich dan een klein bolletje ge- smolten koper aan ’t eind. Nu wordtvlug in spiritus afgekoeld. Niet langzaam af- koelen, anders wordt het roodkoper weer hard, en breekt gemakkelijk. De lasch kan desnoods nog in wat bakeliet lak gedompeld worden. Ik heb de lasch ook nog onderzocht op buigen en torsie en vond het volgende:

soort zijn bovendien dienstbaar gemaakt aan het onderzoeken van condensatoren wezen. Typeerend is bijv. hoe een der

fabrikanten den gewonen afstemindicator . in het toestel heeft vervangen door een miniatuur-kathodebuis. Wie weet, welk een rol een dergelijke ingebouwde con- l trole-apparatuur nog kan gaan spelen.

Het superhet-principe is voor alle Amerikaansche apparaten alleenheer- schend geworden. Kwaliteitsweergave, vaak met dubbelluidsprekers staat op den voorgrond. Daarnaast staat het streven om zoo volledig mogelijk te voldoen aan den meer en meer beslist tot uiting ko- mendenwensch om niet alleen te kunnen luisterennaar dengewonen omroep, maar ook naarden wereldomroep op korte golf en tal van fabrikanten hebben terecht

en van kortsluitingen met behulp van een neonbuis. Soms is daaraan toegevoegd een inrichting om de Iampen te onder­

zoeken op tril- en schokvastheid der inwendige deelen.

Naast deze hulpapparaten voor onder- zoek van Iampen is ook veel werk ge­

maakt van meetapparatuur voor toestel- onderzoek, doorgaans gecombineerd met weerstand- en soms ook condensator- meetbrug. Uit den aard der zaak zijn hier allerlei klassen van meer of minder ingewikkelde apparatuur te onderschei- den van den eenvoudigen outputmeter, tevens volt- en ampere meter tot de complete kathodestraal-oscillograaf met gemoduleerd meetzendertje en alle ver­

fijningen en toevoegingen, welke daarbij nut kunnen hebben.*)

De kathodestraal-oscillograaf was tot dusver zelfs voor vele technici een toe­

stel, waarvan hij wel gehoord had en dat voor hem ookvan-hooren-zeggen welvan veel gewicht leek, maar dat hij toch eigenlijk slechts van uit de verte kende, zoodat hij zich de beteekenis ternauwer- nood kon realiseeren. De expositie heeft er veel. toe bijgedragen om in ruimen kring te laten zien, wat men er in de tegenwoordige uitrusting mee kan doen, want men moet dit inderdaad zien om er ten voile van overtuigd te worden.

. New York, 19 Nov. ’35.

OSfyio-n

Fig. 2

normaal litzedraad: 33 maal buigen, 25 maal’torsie;

na lasschen (snel afkoelen) 22 maal buigen, 15 maal torsie;

lasschen (langzaam afkoelen) 8 maal buigen, 5 maal torsie.

begrepen, dat zij moesten zorgen, op korte golf ook het luisteren op de ama- teurbanden mogelijk te maken, speciaal op den 80 m band. Een gemakkelijke op- gave is dit niet, want het brengt uitbrei- ding van het toestel mee met minstens twee extra golfbereiken.

Een groote strijd woedt om de nieuwe, geheel metalen radiolampen (zie RE. no.

17) die door vele toestelfabrikanten voor een deel of uitsluitend worden toegepast, minder om hun eigenschappen, dan om een verkoopleuze te.hebben, terwijl de

na

Best ’73 W. A.ERMERS.

Hoensbroek.

* * *

De heer Ermers voegde een monster bij van een volgens zijn methode ge ' maakte lasch. Dit monster bevestigt on de beschreven werk- zen' indruk, dat

methode met succes kan worden toege allergrootste toestelfabrikant ze weigert

te gebruiken onder het motto, dat men niet moet experimenteeren op kosten van den toe’stelkooper. Een belangrijk punt in dezen strijd is, dat de metalen Iampen bestemd zijn om slechts als enkelvoudige lanipeitteworden uitgevoerd,terwijl men ' in de.glazen typen allerlei combinatie- lampen heeft, die althans voor de goed-

■

past. — Red.

In alle landen zoekt men naar eigen benamingen voor den „omroeper • ''J den spreekt van Halloman. De 0 vinden dat niet mooi en hebben den naam „Herold” (heraut) ingevoerd.

J) Zie Moderne* laboratorium-apparaten voor doormeten van ontvangers in R.E. nos.

39 en 40.

m

t | .

riTriv i ^{\■ *} ■Hi

' *

GRAMMQFOONVERSTERKER VOOR GELIJKSTROOMNET.

die 163X200 : 1000=bijna33wattzou moeten dissipeeren. In plaatsvaneen vrij . kostbaren vasten weerstand hiervoor te nemen, kan men met voordeel een stroomregulatorlamp Cl hiervoor in de . plaats stellen. Deze biedt het voordeel, dat de gloeistroom er bij netspannings- variaties vrijwel constant door gehouden wordt. De Cl reguleert tusschen 80 en 220 volt, hetgeen wil zeggen, dat in ons geval het netvan 57 +80== 137volttot 57 + 220 = 277 volt mag varieeren zonder dat het veel uitmaakt.

Een stroomregulator in plaats van een vastenweerstandbevelenwij dusonvoor- waardelijk aan.

Het in acht nemen der juistevolgorde van den weerstand Cl en de gloeilicha- men van CY1, CL2 en CF1 is voor de bromvrijheid van veel belang.

Aarding van den versterker is niet steeds noodig, maar als die geschiedt, moet dieplaats hebben via een niet over- dreven grooten condensator; wij geven er 1 /jlFvooraan. Verderishet omveilig- heidsredenen gewenscht, de pickup niet direct aan te sluiten, maar via2 conden- satoren* van hoogstens 1 elk.

Bouwplan.

De algemeeneopzetiszoogedacht, dat men een soort van chassismontage toe- past. Een plankje dat als montagebodem zal dienen, wordt van boven belegd met een dun aluminium- of koperblad enbijv.

5 cm verhoogd met houten onderstuk.

Bovenop komen de 4 lampen, de af- vlaksmoorspoel en de electrolytische dub- belcondensator (2 X 8 /x F). De nega­

tive huls van den dubbelcondensator maaktdusvan zelf contactmethetgrond- plaatje van aluminium of koper, dat la­

ter bij A in het bouwplan verbonden wordt met de negatief gemerkte netpool.

De reeds genoemde lampen voor den versterker, de gelijkrichter en de regula­

tor zijn allevan het type met zij-aanslui- ting, passend in gelijke fittingen, van het type met 8veeren, die verzonken worden . in ronde gaten,welkedaarvoorinhet met metaal bekleede grondplankje zijn ge- maakt.

Alle verdere onderdeelen komen nu aan de onderzijdevan ons houtenchassis en men moet bij gebruik van ons bouw­

plan fig. 2 goed in het oog houden, dat in deze figuur de fittingen van de onder­

zijde bekeken zijn geteekend.

Als gloeistroomleiding kan men het best een in elkaar gedraaid dubbelsnoer gebruiken, waarvan e£n draad bijzonder is gemerkt (bijv, roodzwart, terwijl de

anderezwart is). Na de snoerlengteruim * -||

Li

TOEPASSING VAN G. W.-LAMPEN.

Inleiding.

Met de verschijning van de gelijk-wis- selstroomlampen, de internationale C- serie, is de mogelijkheid in het leven ge- roepen om alle radio-apparaten en ver- sterkers zoo uit te voeren, dat die wille- keurig zoowel op een gelijkstroomnet als op een wisselstroomnet kunnen worden aangesloten.

Voor apparaten, die beslist enkel op gelijkstroom gebruikt zullen worden, kan men op de onderdeelen soms nogietsbe- sparen en vereenvoudigen, ofschoon dat van geringe beteekenis is en men dus eigenlijkhet best doet, direct de bestaan- de mogelijkheden volledig te benutten en dus de mogelijkheid van wisselstroom- aansluiting inderdaad in het plan op te nemen.

Wanneer men vraagt,waarom danvan nu af aan ook maar niet liever alle schema’s voor beide stroomsoorten ge- schikt worden gemaakt en waarom wel nog eenzijdige wisselstroomvoeding den hoofdtoon blijftvoeren, dan moetdaarop geantwoord worden, dat wisselstroom­

voeding nu eenmaal door toepassingvan transformatoren economischer blijft en gelegenheid biedt om met willekeurig hoogere spanningen dan de netspanning te werken. Dat is bij toestellen voor aan- sluiting op het gelijkstroomnet niet het geval en de gemengde gebruiksmogelijk- heid is daarom alleen van belang, waar men als regel uitsluitend een gelijk­

stroomnet ter beschikking heeft.

Zoowel uit Rotterdam als uit Utrecht zijn thansavragen tot ons gekomen om al vast eens een compleet schema te geven van een grammofoonversterker voor huiselijk gebruik, die op een gelijk­

stroomnet goed resultaat zal‘geven.

Principeschema.

Het in fig. 1 weergegeven principe­

schema onderstelt het gebruik van een hoogfrequentpenthode alsvoorversterker eneenweerstandgekoppeldeeindpenthode als •luidsprekerlamp. Het versterker- schema als zoodanig verschilt in geen enkel opzichtvan hetgeenmen op ditge- biedgewoon is.Alleenmoeten in verband met de maximaal beschikbare 220 volt netspanning geen alte hoogeweerstand- waarden worden gekozen.

Afwijkingen van hetgeen men bij wis- - 800 ohm moeten worden voorgeschakeld, selstroomapparaten gewoon is, bestaan alleen in de schakeling dergloeilichamen van de lampen, die — ook wat de eind- lamp betreft— indirectverhitte kathoden bezitten, en in het voedingsgedeelte als zoodanig.

CF. CLt

.

:*■>«• :Uf

^TL ^e

i*5 s". (I*ik*

I

ltolT

3-

-fT^ -

. E_J=

£ _{Fig. 1}

Ten einde de figuur zoo overzichtelijk mogelijk te houden, is de schakeling der gloeilichamen afzonderlijk geteekend en niet door de andere verbindingen heen.

De lampen zijn dus op hun plaats in het schema geteekend, maar hun gloeidraden in de daarvoor toegepastevolgorde apart beneden links aangegeven.

De ingangspenthode CF1,diealsvoor­

versterker wordt gebruikt, heeft een 13 volts gloeilichaam, de uitgangspenthode CL2 een 24 volts gloeilichaam. Nu is bij den opzetvan het schemaondersteld, dat ondanks het feit, dat aansluiting op ge­

lijkstroom hoofdzaak zal zijn, toch een gelijkrichtlamp CY1 wordt toegepast.

Hierdoor ontstaat de mogelijkheid om voor de afvlakking, die toch ook voor den stroomvan eengelijkstroomnet in elk geval noodig blijft, electrolytische con- densatoren te gebruiken. Anders zou een vergissing bij de aansluitingvan het po- laire net deze condensatoren vernielen en zou men dus beslistpapiercondensatoren moeten gebruiken. Onder voorwaarde van het monteeren van papiercondensa­

toren zou voor een versterker op gelijk­

stroomnet de gelijkrichtlamp mogen ver- vallen; een groote besparing wordt dat niet en de mogelijkheid van aansluiting op wisselstroom zou verloren gaan.

De gelijkrichtlamp CY1 heeft een 20 volts gloeilichaam, zoodat 13 + 24 + 20 = 57 volt gloeispanning noodig is voor de serieschakeling. Op een net van 220 volt heeft men dus 163 volt over en aangezien de lampen 200 mA nemen, zou

I

■

ii

l

L

163

een weerstand van — X 1000== ru'm 200

___ :__;_____

op maat te hebben afgeknipt, begint men itiet twee einden te verbinden aan de fit­

tingderCF1; passeerend Iangs de andere lampen volgens de figuur wordt dan de . gemerkte draad telkens doorgeknipt, waarna de twee einden aan de betreffen- de fitting worden gesoldeerd. Dit levert een nette montage erieen tamelijk induc- tievrije leiding, die volgens het bouwplan nergens vlak bij de rooster- of plaatlei- dingen komt

De indirectverhitte lampen hebben daar- na nog eenigen tijd noodig om op tempe- ratu-ur te komen. In dat opzicht is verder alles evenzoo als bij elk apparaat voor netaansluiting.

Met een kristalpickup is de geluid- sterkte en kwaliteit van dezen versterker al hetgeenmen voor huiselijkgebruik kan verlangen. Met magnetische pickups, die voldoende ingangsspanning voor dezen versterker leveren, is het resultaat ook

doende voorzorgen zijn echter wel mo- gelijk. Rochellezout is absoluut niet hy- groscopisch en al ligt een kristal in hypervochtige atmosfeer, dan nogzal het kristal niet smelten of waterdamp trekken. De mogelijkheid is intusschen nooit uitgesloten, dat er tengevolge dag en nacht temperatuurswisselingen, welke in de tropen zeer groot zijn, densatie van waterdamp gaat optreden.

Bij een vrijliggend kristal zal ditminder snel gebeuren dan bij een kristal, dat in een zwart-doosje is opgesloten. Zwart absorbeert nu eenmaal alle warmtestra- len en overdag zal in zoo’n zwart doosje een atmosfeervan verzadigde waterdamp kunnen doordringen als het doosje ten- minste niet hermetisch is afgesloten. Dit laatste is bij geen enkele in den handel zijnde kristal pick-up het geval. Volgens mij zou de eenige afdoende oplossing zijn, het kristal-element in een glazen vacuumbuis te monteeren. De overdracht een aan- van con-

LS

i

7««00 ZSooo

naartopaa.ns(.

(roostctj CL2.

cu

CIJ1

s

s/>oel r

S-OO 0.1

'■0.1

So

«S» Nr--- ^o.S

l ^0.0S-

van de geluidstrilling op.het rochellezout element wordt dan evenwel een groot en moeilijk vraagstuk.

Wanneer men het rochellezoutkristal- element atmosfeer-onafhankelijk kan maken, dan is men er, wantsmelten doet rochellezout eerst bij 165° Fahrenheit. In Indie zal de temperatuurtoch nooit hoo- ger dan 100° Fahrenheit worden. Wan­

neer een zwart metalen voorwerp in de zon ligt,worden de temperaturenwelbe- denkelijk hoog, doch in normale gevallen zal een temperatuur van 150° Fahrenheit moeilijk bereikt worden. Men controleere zelf een en ander meteen gewonen ther-

+

2ZoV ^{1 ,0.1}

(rooster) QFl naar f

Fig. 2.

Bouwplan, aangevende deonderzijde van het chassis.

A

nrmr

J,_^ °*

■Q~PUO

DeCF1 en CL2 hebbenblankerooster- topaansluitingen, die dus met soepel snoer (niet noodzakelijk afgeschermd) door de grondplank heen met de verbin- dingspunten onder het chassis worden verbonden.

Voor de kathodeweerstanden der ver- sterkerlampen,van elk500ohm, zijnelec- trolytische ontkoppelingscondensatoren van 20 en 50 pF gedacht voor 25 volt spanning.

alleszins bevredigend. Mocht men daar- entegen een pickup willen gebruiken, die slechts maximale spanningen beneden 1 volt geeft, dan dient men een ingangs- transformator aan den versterker toe te voegen.

Grootereindvermogen is meteen maxi­

male anodespanning van 200 volt alleen teverkrijgendoor eindlampen parallel of in balans te schakelen.

mometer.

In Holland kan het ook wel warm zijn en in de werkkamer van schrijVer dezes werden wel' temperaturen van 88°—95°

Fahrenheitgeregistreerd.Eenkristal-pick- up van eigen en vreemd fabrikaat bleken echter daar volkomen goed- onder te blijven. In de tropen kan men dus een rochellezout pick-up het bestewitverven of lakken.

Drogen met chloorcalcium is een zeer gewaagd experiment als men het.niet op de goede manier'doet. Een voorwerp, dat men wil drogen, moet men in een lucht- dicht afgesloten glazen stolp brengen, waarin zich even boven den bodem een niet-metallisch rooster bevindt, waar- verbrokkelde en sterk vocht In bedrijfstelling en resultaten.

Wanneer men gecontroleerd heeft, dat het gloeistroomcircuitinorde is, kan men den versterkerop hetnet schakelen.

Denk erom, dat steeds een luidspreker aangesloten moetzijn voordat men span­

ning geeft Het isvoor eenpenthode zeer schadelijk, wanneer deze spanning krijgt terwijl de plaatkring onderbroken is. Dit gevaar kan geheel voorlcomen worden door nog een z.g. luidsprekerbeveiliging

’ toe te voegen, die overigens niet bepaald

||v noodig en daaron^niet geteekend is.

pi . Onmiddellijkna verbinding aan het net ihoetin den stroomregulator Cl deweer- standdraadopeenigepuntengaangloeien.

Tropenbestendig Rochelle­

zout?

Naar aanleiding van den brief uit Noord-Sumatra in het vorig no. van R.-E., waarin kritiek wordt geoefend op Rochellezout als niet bestendig in de tropen,wilikhierbij alsexpert en serieus onderzoeker op dit gebied even mijn eigen laboratoriumervaring aan de In- dische amateurs bekend maken.

Een rochellezout kristal-pick-up zou inderdaad niet tropenbestendig zijn, in- dien geen speciale voorzorgsmaatregelen in dit verband zouden zijn te nemen. Af- '

onder het ---

absorbeerendechloorcalciumligt. Roche-

;___ : kristalelementen zijn echter niet hygroscopisch en die kan men a een maar afdoende conserveeren door ze in eenzeerdun vloeibarecelluloidoplossing lezout

te dompelen. • A

Een goed preparaatis40% aceon

1

De geluidsfilminstallaties in het nieuwe City-Theater te Amsterdam.

vestigd, ten einde een zgn. accoustische ■3

kortsluiting te voorkomen. Deze kan vooral bij zeer lage tonen met groote golflengte optreden, indien de aan de voorzijdevandeluidsprekers afgestraalde geluidstrillingen zich langs een te korten weg naar de achterzijde kunnen voort- planten en daar door de tegenges.telde trillingen worden verzwaktofopgeheven.

De luidsprekers bezitten een buitenge- woon hoog nuttig effect, d.w.z. dat be- trekkelijk geringe energie behoeft te worden toegevoerd om een machtig ge- luidsvolume te kunnen ontwikkelen. Dit beteekent naar verhouding kleine eind- versterkers met goedkoope versterker- lampen en dus lage bedrijfsonkosten.

Naast de hierboven beschreven ge- luidsfilminstallatie bevindtzich in dezelf- de cabinetevens een geheel afzonderlijke versterkerinstallatie voor het weergeven van muziek in de groote foyer en de galerijen.

Ook kunnen hiermede mededeelingen wordengedaanaanhetpubliek,personen worden opgeroepen voor de telefoon, doktoren voorhun patienten,enz. Hiertoe , is in dezeruimten een aantalluidsprekers opgesteld. De bij deze installatie behoo- rende microfoon en gramofoondraaitafel kunnen naarkeuzeookdeopgeluidsfilm- installatie van degrootezaal worden ge- schakeld. De microfoon zelf kan boven- dien zoowel beneden in de foyer, als boven in de cabine worden aangesloten, zoodat vanuit beide ruimten kan worden gesproken. De kwaliteit en de sterkte van het geluid in de zaal en in de foyer kunnen met behulp van controleluidspre- kers vanuit de cabine worden geregeld.

Ten slotte zij nog vermeld, dat in het- zelfde gebouw een filmshowroom wordt ingericht. In de projectiecabine hiervan zal eveneens een „Klankfilm”-installatie worden geplaatst, doch natuurlijk van een veel kleiner type. De levering en de montage der bovengenoemde geluids­

filminstallaties voor de groote zaal en voor de showroom en van de luidspre- kerinstallatie voor de foyer en de galerij warden uitgevoerd door de Nederland- sche Siemens Mij. N.V. te ’s-Gravenhage.

Als interessante bijzonderheid kan nog worden vermeld, datdoor dezefirmavan te voren berekeningen zijn gemaakt met het oog op de gewenschte acoustiek van de groote zaal, waarna mede in overleg met de architecten, de heeren Jan Wils en0. Rosendahl, doordedirectiedenoo- dige voorzieningen zijn getroffen om een acoustiek te verkrijgen, die zoowel voor het gesproken woord, als voor de mu­

ziek zoo gunstig mogelijk is.

1

Voor eenbioscooppaleisalshetnieuwe City-Theater te Amsterdam is het van het hoogste belang, dat ook de tech- nische inrichtingen feilloos functionnee- ren. Zeer in het bijzonder geldt dit voor de geluidsfilminstallatie, want weigert deze, dan kan het noodzakelijk zijn, alle bezoekers, — en dat kunnen er ca. 1800 zijn—, naar huis te sturen en de ontvan- gen entrSegelden terug te betalen ! Wat dit in een dergelijk bedrijf beteekent, kan men zich voorstellen.

De oprichters van het City-Theater hebben derhalve naast hun eersten eisch, n.I. hoogst bereikbare geluidskwaliteit, een tweeden, even belangrijken eisch ge- steld, n.I. grootst mogelijke bedrijfszeker- heid.Hiervanuitgaandewerden in de pro­

jectiecabinevandegrootezaal een drietal projectie-apparaten opgesteld, waarvan er gedurende de voorstelling in het alge- meen steeds twee afwisselend dienst doen. Met deze projectiemachines is een

„Klangfilm”-geluidsfilminstallatie gecom- bineerd, type „Europa II”, die voor het weergeven van hetbij defilmbehoorende geluid dient. Deze installatie bestaat in wezen uit twee parallel geschakelde tak- ken, die ieder voor zich voldoende ge- luidsenergie kunnen produceeren om bij eventueele storing van den anderen tak een voortgang van de voorstelling moge­

lijk te maken. Normaal zijn beide takken gelijktijdig in bedrijf.

De samenstelling van dezevoorNeder­

land grootste .„Klangfilm”-installatie is zeer overzichtelijk en daardoor gemak- kelijk te bedienen. Op een klein schakel- bordje, waarop zich schakelaars, zeke- ringen en signaallampen bevinden, kan voor eiken tak van de installatie in een oogopslagworden overzien, welke appa- raten zijn ingeschakeld en of deze appa- raten in orde zijn. Met het oog op de bedrijfszekerheid is principieel vermeden, apparaten, die verschillende functies ver- richten, metelkandertecombineeren. Dit

voorkomt eenerzijds ongewenschte on- derlinge beinvloeding, terwijl anderzijds de in logischevolgordeopgesteldeafzon­

derlijke apparaten een onmiddellijk loca- liseeren resp. verbelpen van een storing mogelijk maken. Deze zou b.v. kunnen optreden, indien onvoorzien plotseling een lamp aan heteinde van haar levens- dagen is gekomen en den geest geeft.

De beide hoofdversterkers van deze installatie zijn elk voorzien van een zeer ingenieuze meetinrichting. Met behulp van een eveneens bij de apparatuur be­

hoorende speciale testfilm, waarop een aantal tonen van verschillende frequent- ties zijn vastgelegd, kan de geheele in­

stallatie te alien tijde in enkele seconden zeer nauwkeurig worden doorgemeten.

De uitkomsten van deze meting kunnen dan vergeleken worden met die, welke bij de inbedrijfstelling derinstallatie door de Klangfilm-ingenieurs als norm zijn ge- steld. Zij geven derhalve onmiddellijk aan, ofde kwaliteitvan deinstallatie nog op peil is. De meetinrichting dient voorts om het onvermijdelijke bijgeruisch, dat elke versterkerinstallatie veroorzaakt, op een voor het oor niet meer waarneem- baar minimum in te stellen, terwijl ten slotte met deze meters tijdens de voor­

stelling tevens de geluidssterkte in de zaal kan worden gemeten.

Om de electrische trillingen, die de zgn. soundboxen op de projectiemachines aan de film ontleenen en die daarna eenige duizenden malen versterkt wor­

den, weer in geluidstrillingen om te zet- ten, zijn op het tooneel, achter het pro- jectiedoek, een tweetal „Europa”-luid- sprekercombinaties opgesteld. Elk dezer combinatiescorrespondeertmet eeneigen hoofdversterker en bestaat uit een enor- men conusluidspreker voor delage tonen en twee speciale hoornluidsprekers voor de hooge registers.Vooreengoede, voile weergave der laagste muziektonen is n.I.

een zeer krachtig en groot membraan noodig, teneinde in een zaal als dezehet zich daarin bevindende enorme lucht- volume op de juiste wijze in trilling te kunnen brengen. De weergaveder hooge tonen daarentegen vergt veel minder energie, zoodat hierbij kan worden vol- staan met een klein membraan, dat ook de snelle trillingen der allerhoogste muziektonen kan volgen. De beide Iuid- sprekercombinaties zijn tezamen op een groot klankbordvan ca.3X4meterbe-

i i

20° acetas amylicus en daarin opgelost 40 % celluloid. Men moet echtervakman zijn om een en ander naar voldoening te prepareeren.

De techniek beschikt overmiddelen om het kristalwatervoorhet grootstegedeel- te uit het kristal te verwijderen, waar- doorhettenslottewel mogelijk is,tropen- bestendige rochellezout-elementen te ver- vaardigen. J. Ph. TULLENERS.

637

5

Wat is er nieuws aan

Toestellen en Onderdeelen i

Bij een zender is het de bedoeling de toevoerleiding tot de antenne nier- stralend te maken doordat de twee draden gelijke en tegengestelde straling veroorzaken. Bij den ontvanger is het de bedoeling, dat beide draden de storingen even sterk

?

,■

-

• :

Hirschmann’s Universeele en Kamer- antenne. —Zoowel de aard der woning- omstandigheden als bepaalde maatrege-

; len van overheden en huizenverhuurders beginnen thans, nu omroep toch voor de meeste menschen een levenseisch is ge- worden, het aanbrengen van goede an- tennes als opvangmiddel te bemoeilijken.

Niet alleen de goedkoopere etagewo- ningen,maarookdemeerofminderkost- bare kazernes, die men „flats” noemt, maken het verschaffen van zelfstandige ontvangst met eigen toestel voor de be- woners moeilijk. Vandaar de pogingen pm aan allerlei zeer beknopte antenne- vormen zoo veel mogelijkverhoogdeffect te verleenen.

zijn uitgespannen tusschen tweehaken of bijgevoegde wandisolatoren, waarna een zoo kort mogelijk snoer naar binnen wordt gevoerd naar het toestel.

De „RAC” kamerantenne bestaat uit een 18 meters lang, met zijde gei’soleerd snoer, waarbij een 5-tal „RAC”-wand- isolatoren zijn gevoegd, met de bedoe­

ling om een en ander zoo voordeelig mogelijk in een kamer uit te spannen, waar het snoer met grijze zijde-omspin- ning heel weinig zal opvallen en het on- der bepaalde omstandigheden in opvan- gend vermogen beslist wint van de uni­

verseele.antenne bovengenoemd.

Waarhet nu intusschen erom gaat, den gunstigstentoestandtegenoverlocalesto­

ringen te vinden, zal niet altijd bij voor- baatzijnte zeggen,weikevan de tweeten slotte de beste ontvangst waarborgt. Een hoogebuitenantenne,bijvoorkeur met af- geschermde invoerleiding, is ongetwijfeld beter, maarmen moet de Hirschmann-an- tenne bezien uit het oogpunt der nood- zaak om ook zonder hooge antenne nog het best mogelijke te bereiken.

opvangen, maar daardoor geen stroom opwekken in de spoel, die de koppeling met den ontvanger vormt;

de in de draden, opgewekte, in gelijke richting loopende stroomen werken elkaar in de koppelspoel tegen.

Dit systeem, in Nederland sedert vele jaren bekend als Huydts-antenne, is in den laatsten tijd in allerlei vormen toe- gepast. Reeds lang geleden is erevenwel ook doorons op gewezen, (ziebijv. R. E.

1929 no. 26), dat het feit, dat het ont- vangtoestel is geaard, storend kan wer­

ken en oorzaak kan worden, dathet doel niet wordt bereikt. Bepaalde schakel- methodenzijn destijdsbeschrevenom aan die moeilijkheid te ontkomen en in de koppelspoel zuivere tegenphase te ver- krijgen van de stoorspanningen, door de parallel-draden opgevangen.

In Duitschland wordt thansonder den naam van „Gorler-antenne” een koppel- kastje in den handel gebracht, dat ook dient om het verlangde resultaat met de dubbeldraads antenne-toevoerleiding De fa. Ch. Velthuisen, den Haag, zond

ons een tweetal antenne-uitvoeringen, fa- brikaat Hirschmann, die hier uitkomst moeten brengen, ter beproeving. Men heeft inhetalgemeentweemogelijkheden.

.Er kan 6f buiten tegen kozijn of muur een weinig opvallend, klein antennetje worden aangebracht,ofeenkamerantenne worden.gespannen. In onze steden zal men op de meeste plaatsen met een mo­

dern toestelvan hooge gevoeligheidreeds heel wat kunnen ontvangen op een wille- keurig, enkel koperdraadje van een paar meter lengte. Het gaat daarmee evenwel als met de z.g. Jichtnetantenne”, die in een massa moderne toestellen is inge- bouwd en de mogelijkheid schept om het geheel zonder antenne te stellen. Als be-

zwaar wordt daarbij veelal ondervon- draden zijn met Iaklint omwikkeld en den, datte veel locale storingen van mo-

toren, stofzuigers enz. mede ontyangen worden. De pogingen om zeer kleine an- tennes effectiever te maken dan het eri-

werkelijk te bereiken.

De beschrijving van de z.g. „Gdrler- antenne” zegt, dat deze een schakeling vormt, waarbij de uit twee draden be- staande invoerleiding toteen brugschema wordt uitgebreid; deze brug kan door het verstellen van een draaicondensator zoo in evenwicht worden gebracht, dat men een nauwkeurige tegenphase ver- krijgt van de aan het toestel toegevoerde stoorspanningen, die dus elkaarvernieti- gen. Het koppelkastje, waarvan onze figuur het schema geeft, bevat de zelf- inducties en capaciteiten, waaruit de

„brug” is opgebouwd en de verstelbare brugcapaciteit (waarden vonden wij niet opgegeven).

Afgeschermde 2-aderige lakkabel. — De fa. B. Bruning te Nijmegen zond ons ter bespreking een monster extra zware 2-aderige lakkabel met vertind koperen afscherming in vlechtwerk.

Deaders bestaan uit soepel snoer, elke ader van 15 blanke koperdraadjes, met soliede rubber-isolatie. De twee rubber- daaromheen ligt^de gevlochten afscher­

ming. Uitwendige diameter ongeveer 7 mm.

Ten gevolge van de zware uitvoering heeft de kabel betrekkelijk geringe capa- citeit en is ook de capaciteit tegenover aarde bij aarding van den mantel niet overdreven groot. Voorhetverbindenvan bijv. eenmicrofoonmeteen versterkerkan dit van belang wezen.

kele draadje berusten dan ook niet zoo- zeer op onvoldoende gevoeligheid der toestellen, dan op de omstandigheid, dat het toestel zoo dicht bij zijn maximale gevoeligheid moet worden ingesteld (of zich automatisch daarop instelt) dat een overmaat van storingen mede binnen komt. Elke kleine verbetering in het op- i vangend vermogen voor de signalen be- teekent een verbetering in de verhouding

%, tusschen signaal en storing.

Hirsohmann’s universeele antenne be­

staat uit twee bakelieten isolatoren met

% haken en trekveer, waartusschen 12 ban- den van aluminium zijn gespannen,.3mm breed en l/2 m lang; deze inrichting

* wordt bij voorkeur buiten tegen een ko-

:

v

romnr—r

'

1

—

Een hulpmiddel tegen ontvangstoringen.

In plaats van een afgeschermde an­

tenne kan men voor het verwijderd hou- den van localestoringen doorstofzuigers enz. uit het toestel, ook een soortgelijk dradenstel gebruikervals devoor zenders bekende Zeppelin-antenne.

HITT

Fig. 1

De invoerdraden worden aan zijde van het kastjebevestigd, deklemmena n deanderezijdewordenverbonden metqe

-f-V 638

m

i•... : •

F'}:.?5nw

.

PROGRAMMA-BIJBLAD

WEEK VAN 3-9 NOVEMBER 1935

I

NADRUK VERBODEN

8.50—9.00 Gramofoonmuziek. Hoog-Nooy. 19. Leave me with a love-song, 9.00— 9.15 Radiojournaal. foxtrot, Kennedy.

9.15—10.00 Radiotooneel ,;De familie Stastok”, . 11.00—12.00 Orgelconcert door Piet van Eg- hoorspel van Jaap van de Pol naar de „Camera mond Jr., m.m.v. Bram Hemerik, cello. Pro- Obscura” van Hildebrand. Spelleiding: Kommer gramma: 1. Preludium en fuga, in a kl. t., Kleijn. Tweede deel. I. Er komen menschen op Orgel. 2. Suite, Corelli, a. Preludium. b.

een kopje thee om verder het avondje te pas- bande. c. Gavotte, d. Preludium. 3. Allegro vi- seeren. Personen: Hildebrand, Kommer Kleijn; vace en fuga, uit de 2e sonate, Mendelssohn.

Oom Stastok, Nico de Jong; Tante Stastok, 4. Eerste gedeelte uit het fluitconcert, Rinck. * Gusta Chrispijn-Mulder; Pieter Stastok, Ferd. Orgel. a. Arioso, b. Elohenu. c. Chant hebraique.

Sterneberg; De heer van Naslaan, Adr. van der 6. Toccata (eerste uitvoering), Monnikendam.

Horst; Juffrouw van Naslaan, Mane Holtrop; 7 Improvisatie, van Egmond Jr. Orgel.

Koosje, hun dochter, Miep van den Berg; Mietje', 12.OO Tijdsein A.V.R.O.-klok.

zuster van van Naslaan, Rie Bentveld; De heer 12.00—2.00 Lunchconcert door het Cantabile- Dorbeen, Frans van Schorel; Mevrouw Dorbeen, Orkest o.I.v. Eugene Beeckman. Programma: 1.

Henriette van Kuyk; Truitje, keukenmeid, Hetty On with the show (selectie le deel), Nicholis.

Verwoerd. 11. Pieter is waaratje verhefd, en hoe 2. Serenade Bresilienne, Salabert. 3. Pasquinade, wij uit spelevaren gaan. Personen: Hildebrand, Ganne 4 Ged uit _ Wenn die kleinen Veilchen Kommer Kleijn; Pieter Stastok, Ferd. Sterne- bluhen”, Do'stal. Tusschenspel van gramofoon- berg; Keesje, Frans van Frans van Schorel; Ru- muziek Cantabile-Orkest: 5. Ged. 5. Ged. uit dolf van Brammen, Adri van Hees; Amelie, zijn ^£jn \vaIzertraum”, Osc. Strauss. 6. Rusticanella, zuster; Marie Holtrop; Koosje van Naslaan, Miep Cortopassi. 7. Chuchotement des Ondines, Hdy- van den Berg; Chnstientje van Bommel, Hen­

riette van Kuyk; Truitje, Hetty Verwoerd; Moe- der Teeuwis, een boerin, Rie Bentveld; Een boerenmeid, Greet Vermeer.

10.00— 10.20 De Revellers zingen ! Het we- reldberoemde Amerikaansche zangerensemble treed op in „Diligentia” te’s Gravenhage.

10.20-11.00 Het Omroeporkest o.I.v. N. Treep.

Soliste: Helene Cals, sopraan. Programma: 1.

Ouv. „Der Schauspieldirektor”, Mozart. 2. a. Tu mancavi a tormentari, Cesti. b. Rossignols amou- reux, Rameau. 3. A woodland serenade uit

„Three woodland dances”, Haines. 4. a. Roman­

ce uit „La damnation de Faust”, Berlioz, b.

Wigenlied, Mozart. Helene Cals. 5. Ouverture

„Le roi l’a dit”, Delibes..

± 10.45 Korfr verslag van het vervolg der 14e partij om het wereldkampiqertschap sehaken, die te Groningen gespeek? werd ttisschen L.r. A. Al- jechin en Dr. M. Evwe. Dcze wedstrijd is geor- ganiseerd door het Eeiivve-Aljechm-coniite.

11.00— 11.10 Nieuwsberichten.

11.10—12.00 (11.15 Precisie-tijdsein) Gramo­

foonmuziek.

12.00 Tijdsein A.V.R.O.-klok. Sluiting.

Ten einde het belangrijkste uit de programma’svan een grooter aantal buitenlandsche stations te kunnen opnemen, worden van de buiten­

landsche programma's op werk- dagen alleen de uitzendingen na db 5 uur 'savonds vermeld.

Bach.

Si

Sara- ^;:

s

HILVII^SUM.

301,5 M, (995 k,Hz.)

i

Zondag 3 November.

S.55 V.A.R.A. Orgelspel J. Jong.

9.00 Voetbalnieuws.

9.05 Tuinbouwpraatje S. S. Lantinga.

*9.20 Orgelspel J. Jong.

9.30 Ir. R. A. Gorter: Doe het veilig.

9.45 A. Pleysier: Van staat en maatschappij.

• 10.00 V.P.R.O. Kerkdienst uit de Ned. Herv.

Kerk, Bolsward. Voorg.: Ds. J. Vink.

11.30 Geen opgave."

12.00 A.V.R.O. Klokkenspel en uurslag van de Sint-Josephskerk te-Tilburg.

12.01—1.45 Lunchconcert door het Omroep- orkest o.I.v. Nico Treep. Programma: 1. Ouver­

ture „Si j'etais roi”, Adam. 2. Gedeelten uit de opera „La Traviata”, Verdi. 3. a. Patrouille en- fantine, Giilet. b. Puppenmenuett, von Blon. 4.

a. Temptation rag, Lodge, b. Rhapsody rag, Lenzberg. 5. Reve, d’Ambrosio. 6. Ballet Egyp- tien,' Luigini. Intermezzo: „Het schilderij van de maand”. Jacob Aalderink bespreekt „Winter in de Jordaan” van H. IJkelenstam. Omroeporkest:

7. Le regiment de Sambre et Meuse, marsch, Turlet. 8. Espana; wals, Waldteufel. 9. Motor march, Rosey. 10. Die letzten Tropfen, wals, Kratzl. 11. Uncle Sammy, marsch, Holzmann.

12. Bad’ner Mad’len, wals, Komzak. .

1.45—4.00 (3.15 Precisie-tijdsein) De eerste internationale *voetbalwedstrijd van dit seizoen Nederland—Denemarken.. Han Hollander geeft een ooggetuigeverslag van de strijd in het Olym-

pisch Stadion te Amsterdam muziek.

4.00— 4.50 The-dansant door de A.V.R.O- 9.00—10.00 Ochtendconcert door Jetty Cantor op. 45, Tschaikowski.

Decibels olv Eddv Meenk en haar ensemble. Programma: 1. Holballtanze, 4.30—5.30 Disco-Causerie door Max Tax:

4.50—5.00 Soortuitslaeen wals, banner. 2. Stornellando, intermezzo, de „Vermaarde violisten” IV.

5.00 VARA’ Haarlemsche Orkestver olv P. Micheli. 9. Amour orientale, tango-tzigane, Leo- 5.30—6.30 Dinermuziek door de „Octophom- Tiggers Haarlemsche Urkestver. o.i.v. r. 4 Blumengefliister, v, Blom. 5. Tu ne dois kers” o.I.v. Bernard Drukker. Programma: 1.

5.30 SDortnraatie pn -niPtiws hierna gramo- pas m’aimer,. tango, Lenoir. 6. Serenata, Taren- Polonaise, Glinka. 2. Grisene, valse-tzigane, foonplaten P J 6 ’ hierna gramo P . ? Vals’e Drig0 8 GrUn ist die Crtmieux. 3. The Mosquitos Parade, Whitney.

6.00 Vervolg concert m imv. M.Komst (trom- Heide. 9. Nachruf am Schubert,. Urbach 10. 4. Der ewige Verdi potpourri, Morena. 5. Sal- pet) - Ouvre tes yeux bleues, lied, Massenet. 11. Chan- tarelle, Gregh. 6. Schon Rosmann, viool-solo, 6.45: E KuDers- Rii hot VAR A-lubileum son triste, Tschaikowski. Kreisler. 7. Galop, Drigo. S. Zwischen-Akts- 7.00 Ponulair^nrmrramma m m v de Fliere- 10.00 Tijdsein A.V.R.O.-klok. Musik nr. 2 en Balletmuziek uit Rosamunde , fluiters^lv E Waifs ?n solistCT ° 10.01—10.15 Morgenwijding. Schubert. 9. Pas des Bohemiens, Drigo. 10. Ged.

8.00 Ti dsein A V R O klok * 10.15—10.30 Gewijde muziek (gr.pl.). uit de operette „The desertsong , Romberg.

8.00- ^15 MeuwsbeHch enen sDortuitsIagen. 10.30—11.00 Voortzetting van het concert d. 6.30—6.45 Gramofoonmuziek. . 8151550rnnrprtwbouw het Ensemble Jetty Cantor. Programma: 12. O, 6.45—7.00 De grootste .der schaakstnjden in . j Het (^ncrttgehouworkest^^o fv* Prof D^WHlem komm mit mir nach Capri, tango, Spkel. 13. Nederland ooit gespeeld. Tlians komt Dr. G. |,|

Mengelberg So^kT Iniiis ^mmermann viool Zwei Marchenaugen, Kalman. 14. La Foletta, Tartakower, zelf een der „cracks en vertelt zijn | Programma- l Overture Oberon™ v Weber. Marchesi. 15. lm Rauch der Zigarette, Cantor- indrukken over de reeds gespeelde partijen tus- ||

2. Concertstuk' v„n7^vfnnl WXst ^Henriette Lenoir. 16. Hongaarsche melodieen. 17. Kindje schen Dr. Euwe en Dr. Aljephin. >J||

Bosmans I“st Louirztmermann ' bonder zorgen, "de Hoog-Nooy. 18. Pluto, de 7.0(^-7.30 7.15 Precis,e-tydsein) Zangvoor kens. 8. Tanzen m-ocht’ ich, wals, Kalman. Tus­

schenspel van gramofoonmuziek. Cantabile-Or­

kest: 9. Lily, Apachen-slowfox, Beeckmans. 10.

Sehnsucht hab’ ich nach Dir, tango, Grit-Beeck- man. 1 lv. The lady in red, Rhumba-foxtrot, AVru- bel-Beeckman. 12. Summer Days, suite, Coates, a. In a country lane. b. One the edge of a bake. c. A1 the dance.

2.00— 2.30 Egbert Veen (piano) speelt: 1. Uit

„Lyrische Stiicke” (VII), Edvard Grieg, a. Syl- pliide. b. Dank. c. Franzosische Serenade, d.

Nachlein. e. Traumgesicht. f. Heimwarts. 2. So­

nate in f kl. t., Beethoven.

2.30— 3.00 Serie: sagen, sprookjes en vertel- lingen uit verschillende landen. III. Voordracht door Kommer Kleijn. Sprookjes van Topelius, vertaald door Chr. Doorman. „De „Refanut”, het tooverscliip”.

3.00- 3.30 (3.15 Precisie-tijdsein) Gramofoon­

muziek.

3.30— 4.30 Concert door het Omroeporkest . o.i.v. Albert van Raalte, m.m.v. Dini Erkens,

sopraan. Programma: 1. Ouverture „Ruy Bias”, Mendelssohn." 2. Aria „Wie nahte mir der Schlummer”, uit „Der Freischiitz”, Weber. So­

liste: Dini Erkens. 3. Italiaansche serenade (alt- solo: Dick Pot), Hugo Wolf. 4. a. Regenlied;

8.00 Tijdsein A.V.R.O.-klok. b. Etude caprice; voor strijkorkest, op. 35, Sini- 8.01-9.00 (8.15 Precisie-tijdsein) Gramofoon- gaglia. 5. Aria „Ritorna vincitor”, uit „AIda”, Verdi. Soliste: Dini Erkens. 6. Capriccio italien, Maandag 4 November.

: [i

fa

:.,

l

________ .

n•

■. % -

■

dracht door Anna Marie Lenzberg. Aan de vleu- A. d. vleugel: Paul Tiemeyer. Tusschenspel v. M. Euvve. Deze wedstriid is

gfel: Egbert Veen. Programma: I. a. Hire Sfim- gramofoonmuziek. Frankly’s 16 musical stars, het Euwe-Aljechin-comite ' 8 seera door me, Schumann, b. Wenn ich in deine Augen 4. Ouverture ,.Orpheus in der Unterwelt'’, Of- 10.25—11.00 De A.V.R 6 brief mot .. 1,4 sehe, Schumann, c. Ich hab- im Traum gewci- fenbach. 5. Ged. uit „Die Iustige Witwe”, Lehar. ding: Mr. E. C. Goudsmit.' 8 U’

net, Schumann, d. AHmachtlich im Traume, 6. Zigeuuerweisen, de Sarasate. Viool-solo: Erica 11.00— 11.10 Nieuwsberichten

. Schumann. Tusschenspel van gramofoonmuziek. Helen. A. d. vleugel: Paul Tiemeyer. 7. Wij bren- 11.10—12.00 (11.15 Precisie^tiidsein) Hei . Anna Marie Lenzberg: 2. Madchenlied (auf die gen u ..., potpourri, de Leur-Silberman. 8. About Aeolian-orkest: Nat Gonella and his Georgians

Nacht), Brahms, b. Auf dem See, Brahms, c. a quarter to nine, Warren. 9. Amsterdam, Tak- (eigen opnamen). . Von ewiger Liebei, Brahms, d. Es liebt sich so de Haas. • ' 12.00 Tijdsein A.V.R.O.-klok Sluitinrr lieblich im Lenze, Brahms. ” 2.00—2.15 Gramofo9nmuziek.

7.30— 8.00 Boekenhalfuur door P. H. Ritter 2.15—3.00 Middagconcert door het Omroep- Woensdag 6 November t Jr.: „De eenzame tweelingbroeder”, door Harvey orkest o.l.v. Nico Treep. Programma: 1. Ouv.

Alien. „Maritana”, Wallace. 2. Poetische Suite, Dvorak.

8.00 Tijdsfein A.V.R.O.-klok. a. Preludium. b. Alla polka, c. Menuet. d. Ro- 8.01—8.10 Nieuwsberichten. Daarna Mede- mance. e. Finale. 3. Twee Hongaarsche dansen,

deelingen. ■ Brahms.

8.10— 8.35 Gramofoonmuziek a la carte. 3.00—4*00 (3.15 Precisie-tijdsein) Begin knip- 8.35—8.55 De zangers die de wereld in ver- cursus door Mevr. Ida de Leeuw v. Rees. 3e les.

rukking zetten treden hedenavond te Venlo op 4.00—4:15 Dansmuziek (gr.pl.).

in het Concertgebouw. De „Revellers” opnieuw 4.15—4.30 Populaire gramofoonmuziek.

voor A.V.R.O.’s microfoon. 4.30—5.00 Radio-Kinder-koorzang o.l.v. Jacob 8.55—9.15 Radiotooneel. Sene: „Beroemde Hamel. Programma. 1. Inleiding. 2. IJdeltuitje, liefde”. I. Door Katharine Seymour „Nelson en Sam Schuyer. 3. Mis poes !, J. P. J. Wierts. 4.

Lady Hamilton”. Rolverdeeling: Lady Hamilton, Microfoondebutantjes. 5. Op rolschaatsen, Annie . Mien Duymaer van Twist; Nelson, Louis Gim-

berg; Verteller, Kommer Kleijn.

9.15—10.10 Concert door het Omroeporkest van Dijk vertelt verhalen voor de kleintjes. I.

o.l.v. Albert van Raalte, m.m.v. Ethel Bartlett en „Jojo, de Sumatraan” door Henri van Wermes- Rae Robertson, piano. Programma: 1. Concert kerken. II. „Een foppertje” door W. Lancee- in C gr. t., voor twee piano’s en orkest, Bach. Gerhardt: III. Gelukwenschen voor jarige Luis- a. Allegro moderato. b. Adagio, c. Overro largo tervinkjes tot en met 8 jaar.

- Fuga. d. Allegro. 2. a. Nocturne, b. Scherzo; 5.30 V.P.R.O. Vertellingen uit den Bijbel. III.

uit „Der Sommemachtstraum ”, Mendelssohn. 3. Door Ds. B. J. Aris.

' La Carnaval des animaux, Saint-Saens. (Grande 6.00—6.30 A. V. R. 0. Vroolijke gramofoon- fantaisie Zoologique). a. Introduction et Marche muzjek

royale du Lion. b. Poules et coqs. c. Hemiones. 6.30-7.00 R.V.U. Dr. Th. van Schelven: „Wat d. Tortues. e. L’EIephant (contrabas-solo: Th. rnaakt u en, uw leven ?”, elementen van een Farber). f. Kangourous. g. Aquarium, h. Person- psychologische levensopbouw.

nages a tongues oreilles. i. Le coucou au fond 7.00—7.30 A.V.R.O. (7.1*) Precisie-tijdsein) des bois. j. Voliere fluit-soto: J. Sevenstern). k. Cyclus: Nederlandsche pianisten doorkruisen de Pianistes. 1. Fossiles. m. Le cygne (cello-solo), pianolitteratuur. Coenraad V. Bos speelt muziek

Max Rodriguez), n. Final. Aan de vleugels: van Franz Schubert. Programma: 1. Impromptu Jong Ethel Bartlett en Rae Robertson. 0p. 142 nr. 1 in-f kl. t. 2. Impromptu op. 90

10.10— 10.30 „En toen...”, sprookjes in pot- nr. 3 jn Qes gr t. 3. Impromptu op. 90 nr. 4 Donderdag 7 November, pourri-vorm door Pierre Paha op concertorgel. jn as m t.

10.30— 11.00 Iersch gramofoonplaten-program- ma, samengesteld door Mr. H. M. Merkelbach.

11.00—11.10 Nieuwsberichten.

11.10— 12.00 Dansmuziek uit het Carltonhotel te Amsterdam.

' 1 11.10—11.30 Tonny Steemers en zijn tango- orkest (uit het restaurant).

11.30— 12.00 Neville Bishop’s orkest.

12.00 'Tijdsein A.V.R.O.-klok. Sluiting.

I

8.30 Grampfoonpl.

9.30 P. J. Kers: Onze keuken.

10.00 V.P.R.O. Morgenwijding.

10.15 V.A.R.A. Voor Arb. in de Continubedr.:

Dr. H. Brugmans (lezing), de Zonnekloppers o.l.v. C. Steyn, Orvitropia o.l.v. J. v. d. Horst, en V.A.R.A.-Tooneel.

12.00 Gramofoonpl.

12.30 De Notenkrakers o.l.v. D. Wins.

1.00 Gramofoonpl.

1.15—1.45 E. Walis en zijn orkest.

2.00 Voor de vrouwen.

2.15 Gramofoonpl.

3.00 Voor de kinderen.

5.30 Gramofoonpl.

6.30 J. Jong (orgel) en B. v. Dongen (zang).

7.00 Sportuitzending.

7.15 „De Roodborstjes”, en „De Krekeltjes", o.l.v. L. Hulscher. ,

7.30 G. v. Veen: Opvoeding tot persoonlijk- Frank.

5.00—5.30 Voor de kinderen. Mevr. Antoinette

heib.

8.00 Herh. SOS-Ber.

8.03 Nieuwsber. en V.A.R.A.-Varia.

8.15 ,.Martha”, opera van Flotow, m.m.v. so- listen, V.A.R.A.-Orkest en gem. koor o.l.v. E.

Flipse.

10.45 Carilloncpncert J. Denijn en S. Nees.

11.00 Nieuwsber.

11.00—12.00 Gramofoonpl. en pianospel J.

L

r■

. 8.00 Tijdsein A.V.R.O.-klok.

8.01-9.00 (8.15 Precisie-tijdsein) Gramofoon­

muziek.

9.00—10.00 Kovacs Lajos en zijn orkest

(eigen opnamen). -

Pierre Palla speelt op concertorgel (eigen 7.30—8.00 Engelsche les voor gevorderden

door Fred Fry. 3e les.

8.00 Tijdsein A.V.R.O.-klok.

. 8.01—8.10 Nieuwsberichten. Daarna Mede- deelingen.

8.10—9.30 Mozaiek in woord en muziek, een opnamen).

tijdsrevue met een beetje spot, een beetje vroo- 10.00 Tijdsein A.V.R.O.-klok.

lijkheid, een beetje ernst en een tikje. weemoed. 10.01—10.15 Morgenwijding.

Oorspronkelijke tekst en muziek van A. de Haas 10.15—10.30 Gewijde muziek (gr.pl ).

en Max Tak. Medewerkenden: Louis de Bree, 10.30—11.00 De Regensburger Domspatzen Lau Ezerman, Elly Stekelenburg, Susie Klein, zingen (eigen opnamen).

800 Tijdsein A V.R.O.-klok. Scholte, Henk Viskil, Kovacs Lajos en zijn 11.00—1.00 Het Ensemble Aris Swart. Pro- ' 800-10.00'(8.15 Precisie-tijdsein) Gramofoon- orkest. Arrangementen: Eddy Noordijk. Muzi- gramma: 1. Ke-Sa-Ko, Chapuis. 2. Rose

muziek. kale leiding: ^ax Tak. Programma: 1. Ouver- Stambul, Fall. 3. In a persian market, Ketelbe>.

1000 Tijdsein A.V.R.O.-klok. ture- 2- Het pierement moet van de grachten. 4. I was lucky, Meskill. Zang: Ivon Joslet. o.

10.01—10.15 Morgenwijding. 3. Werker op eenzame posten. 4. Weet je nog j’ai tant d’amour, Ivain. Zang: von Joslet. n 10.15—10.30 Gramofoonmuziek. wel... ? 5. Ik lees geen kranten meer. 6. 40 de intermezzi draagt Eduard pAa.llJersn3„“#Jl 10 30—11.00 Het Ensemble Lismonde. Pro- jaar Lumiere. 7. De oude postzegelverzamelaar. „De Wilden van Europa” door A. den uooiaaru.

amma: 1. Danza di 'damine, de Micheli. 2.^ 8. Koopt Hollandsch fabnkaat. 9. Suikerfreule. >fVan witte moskeeen en.groene louden - anson napolitaiue, Grandjean. 3. Minuetto/ 10. Hoe bestaat het? 11. Zondagskinderen. 12. Swart’s ensemlbe: 6. Gypsy ^errf.cnnCT”

Bolzoni. 4. Amorettentanze, Gung’l. 5. Etelka, Het land van Rembrandt. 13. De leesbibliotheek. Humoreske, Dvorak. 8. Ged. uit „Deserr S »

Ailbout. 14. Finale. — Max Takiana. Romberg. 9. Tout pres de toi tango, tsarzh

. j 1.0O—11.30 R.V.U. Mevr. Dr. J. C. Proost- 9.30—10.20 Concert door het Omroeporkest Zang: Ivon Josiet. 10. Wolgahed,-Lena . - Thoden van Velzen: „Wat moeders aan haar o.l.v. Nico Treep, m.m.v. Jacques van Kempen, intermezzi draagt Eduard Palmers v00n . ” d kinderen kunnen vertellen over de regen van tenor. Progfamma: 1. Ouverture „L’isoIa disa- Wilden van Europa” door A. aen r; pn(!pn.^

vallende sterren op 14—16 November a.s.” bitata”, Haydn. 2. Recitatief „Trostet Zion” en „Van koren en lavender. Aris ^wart

.. . 1130—12.30 Ensemble Lismonde: 6. Ungari- aria „Alle Tale”, uit het oratorium „Der Mes- ble: 11. Lettre d’amour, c“ar.?enep‘ -’Ronjn_

nata di baci, de Micheli. 13. les >'e,r> ona 14. An den Fruhhng, Grieg. 15. Canzo d’ftalia, de Micheli. ■ , * M nprharz.

1.00—2.50 Populair concert D&

Programma: 1. The crown of ^ u Coi,ron- kej. 2. Ouverture „Les dmmants de enuel no”, Aaber. 3. a. Serenade, Gounod, b. Menuet isi oezauoerna scnon , uit ae opera „Die .Zau- in D gr. t., Mozart. 4. Operetterau » F jnterj berflote”, Mozart. Jacques van Kempen. 7. Mar- Hruby. 5. Hochzeitsreigen, wais, • jan0

... ~ ' mezzo: Rita Oger zingt: Egbert eyau a. Sebben crudele, Caldara. b* ^ . Doret. d.

Schubert, c. Les feuilles S°^^?nrde-Finden. e.

Despair, Indian love-lyric, y°°^ee Spaansch Bretonsch lied, Verhallen. f. Jalousie, opa Dinsdag 5 November.

i

von

h

. S

... x-, ... intermezzi draagt Eduard Palmers tenor. Progfamma: 1. Ouverture „L’isoIa disa- Wilden van Europa” door bitata”, Haydn. 2. Recitatief „Trostet Zion” en „Van koren .

aria „Alle Tale”, uit het oratorium „Der Mes- ble: 11. Lettre d’amour, sche Heimat, Melichar. 7. Streiflichter, potp., sias”, Handel. Jacques van Kempen. 3. Geigen

l . Morena. 8. Ungarische Serenade, Wesly. 9. Sor- seliger Geister, uit „Orpheus”, von Gluck. 4. contro.

rentina, Volpatti. Intermezzo: Zangplaten. En- Aria ,,Mit Wiird und Hoheit angeten”, uit het oratorium „Die Schopfung”, Haydn. 5. Ouver­

ture „I1 portatore d’acqua”, Cherubini. Jacques van Kempen. 6. Romance uit de opera „Les . Finale. pecheurs de perles”, Bizet, b. Aria „Die Bildnis 12.30—2.00 Frankly’s 16 musical stars o.l.v. ist bezaubernd schon”, uit de opera „Die Zau- ' Erica Helen. Programma: 1. Ein Stern fallt vom

Himmel, May-Tiemeyer. 2. Ged. uit „Wenn die che militaire, Schubert.

kleinen Veilchen bluh’n”, Stolz-Dostal. 3. a. 10.20—10.25 Nabeschouwing over de lode

■

■ semble Lismonde: 10. Mein schdnes Fraulein,

* ' darf ich Sie begleiten ?, Melichar. 11. Simple [ histoire, Gandolfo. 12. Fete champetre, Amadei.

13. Finale.

________ . , 10.20—10.25 Nabeschouwing over de 15de

. Love is just around the corner, Gensler-Tie- partij van de wedstrijd om het wereldkam- meyer. b. Couches dans le foin, Mireille-Tie- pioenschap schaken, heden gespeeld in het Bad- meyer. Gezongen door Frankly’s 8 singing stars, hotel te Baam tusschen Dr. A. Aljechin en Dr.