Opnieuw de Centrum-
partij 3
De JD: vrijzinnig
democratisch 6
Kandidaatstelling
Tweede Kamer 7
Het nieuwe beleids-
programma 7
PEAc BULLETIN 4 en 5
l
Tweede termijn
door Jacob Kohnstamm
Vrijdag. 26oktober 1984
Het ontbreken van een telefooncel is een van de vele aantrekkelijke kanten van het openbaar vervoer. Een meermans- kaart blijkt de goedkoopste oplossing voor het traject dat vandaag is af te leg- gen: tweemaal Amsterdam-Groningen en eenmaal Groningen-Amersfoort.
Meermanskaart dus.
De pers-briefing van donderdag blijkt succesvol: Trouw, Algemeen Dagblad en Volkskrant schrijven goede voorbeschou- wingen over het congres. De regionale bladen daarentegen bevatten een stukje van de hand van Carel Geseling, waar ik het bijna woord voor woord oneens mee ben. Het is mijn schuld, dat er discussie is binnen de partij over het lijsttrekker- schap, aldus Geseling. Een overschat- ting van de invloed van de partijvoorzit- ter en een onderschatting van die van de D'66-leden.
Pruttel hardop en boos, tot verbazing van de medereizigers. Leg de laatste hand aan de discussie over het tijdstip van ver- kiezing van de lijsttrekker. De volgorde van de argumenten staat nu wel zo onge- veer vast. Maar het mag in ieder geval niet aan mij liggen, dat die discussie uit de hand gaat lopen. De opdracht van het HB luidt: hou het zakelijk. Ik word al enigszins zenuwachtig.
In de trein terug naar Amersfoort probeer ik mij te concentreren op mijn presenta- tie-verhaal en loop de agenda nog eens door. Word steeds nerveuzer, tot op het punt dat ik twijfel over wat ik aan zal doen.
In De Flint is alles in rep en roer, maar onder controle. De zaal is ,.aangekleed".
de balies liggen vol. Ik open het congres met een ei taat uit de Volkskrant: Het con- gres komt bijeen in ons bedevaartsoord Amersfoort , en is nerveus, ik merk daar voorhands nog niet veel van.
Ook het orde-debat gaat goed. De motie Nijmegen zal pas morgen behandeld worden en niet onder het agendapunt Huishoudelijk Reglement (sic!), vana- vond al. Een enkele journalist verlaat ge- desillusioneerd de zaal.
De zaal ik halfleeg, de wandelgangen overvol. De gesprekken gaan over de mo- tie Nijmegen. Moet het Hoofdbestuur niet alsnog met een compromis komen? Ik ben tegen. Liever een duidelijke beslis- sing dan een halfzacht compromis . Lees de onder embargo verstrekte toe- spraak van Maarten Engwirda. Hoop erg dat hij de zaal meekrijgt. want zeker het deel over het lijsttrekkerschap is moedig en verdient steun.
Tijdens het .. Vragenuurtje Tweede-Ka- merfractie" probeertErwin Nypels man- moedig het antwoord op een vraag over de spreiding PTT schuldig te blijven . Een grote groep uit het Noorden dromt samen bij de microfoon en probeert hem toch tot uitspraken te verleiden. Ernst Bakker staat achter in de zaal te glunderen . Al- leen Ru di Nieuwenhoven komt eenzaam op voor de Haagse regio.
De discussie wordt elders voortgezet. als het congres zich buigt over het Huishou- delijke Reglement. Het congres besluit, in tegenstelling tot hetgeen in essentie in januari 1984 werd overeengekomen, alle onverenigbaarheden van functies in het Reglement te handhaven. Ik ben razend.
Het cabaret maakt veel goed. Alleen al voor dat (vaste-) onderdeel van het vrij- dagavondprogramma is de komst naar
Amersfoort de moeite waard. Later in de nacht loop ik samen met Miehiel ten Brink en Ingrid van Erp de agenda van zaterdag door .
Zaterdag. 27 oktober 1984
Ramp : Bob van den Bos is ziek. Gelukkig is Theo van Eu pen bereid voor .. Arbeid"
Bobs woordvoerderschap over te nemen.
Wim van Hulzen vervangt hem bij de Ac- tuele Politieke Moties en zal dit. evenals Theo, uitstekend doen.
Herman Kerstholt met in zijn voetspoor de cameraploeg van de VPRO. presen- teert zich, eigenlijk met een tegenstrij- digheid: Nieuwe frisse geluiden en men- sen, maar wel met CDA en VVD . Het con- gres applaudiseert beleefd. Daarna ga ik op, uiterst gespannen. Het is zoveelleu- ker om voor iemand anders of voor een standpunt te pleiten dan voor jezelf. Een restantje calvinisme. Opgelucht. als het over is, blij met het applaus. Als Hans van Mierlo even met mij komt praten, ver- tonen de fotografen een soort Pavlov-re- flex: een ~itrailleur-vuur van fotoflitsen.
In de wandelgangen circuleert een com- promis. Ik twijfeL ben er niet voor. De principiële punten moeten overeind blij- ven: Eerst de schriftelijke stemming en het Verkiezingsprogramma, pas dan ver- kiezing van de lijsttrekker.
In de zaal woedt de ,.arbeid", voorzover ik kan volgen, zonder noemenswaardige problemen. We raken alleen in tijdnood.
Maartens verhaal gaat goed. Hij krijgt een warm applaus.
Na de lunch komt de hoofdschotel: ja- nuari of november? Wim Vrijhoef namens Nijmegen en dan een lange rij sprekers.
Lees verder op pag. 3
DENIDllltl
mCHJN
De uitgave van de Democraat ge- schiedt onder verantwoordelijkheid van een door het Hoofdbestuur be- noemde redactieraad.
Samenstelling: Ellen Beek, Ewout Cassee, Jan Goeijenbier, Roel Hes- kamp, Marie-Louise Tiesinga, Ed Veenstra, Martin Voorn, Miekevan Wagenberg.
Kernredactie: Jan Goeijenbier, Roel Heskamp.
Eindredacteur: Roel Heskamp.
Correspondentie, kopij e.d. richten aan het redactiesecretariaat:
Bezuidenhoutseweg 195, 2594 AJ Den Haag.
De Democraat
De Democraat wordt gratis toegezon- den aan de leden van D '66. Niet -leden kunnen zich abonneren voor f
35,~per jaar. Losse nummers zijn à 2, 50 per stuk verkrijgbaar bij het secreta- riaat.
De Democraat verschijnt 15 maal per jaar. Het volgende nummer(nr. 15-'84) verschijnt op 14 december 1984.
Kopijdatum: dinsdag 27 november, 12.00 uur.
Advertentietarieven:
l/l pagina: f
2000,~1/2 pagina: f 1200,- 1/4 pagina: f 750,- l/8 pagina: f 450,- 1/16 pagina: f 275,- Oplage: BOOD ex.
Druk: Brouwer Offset BV/Utrecht Vormgeving: Hans Hohmann Partijsecretariaat
Bureau SWB D'66 Bureau PSVI D'66 Bezuidenhoutseweg 195 2594 AJ Den Haag Telefoon: 070-858303 giro 1477777
Partijvoorlichting: 070-858303/832468 Fractievoorlichting: 070-614911, tst 3271
2
23 november: .. VROUWEN EN IN- FORMATICA", themadag, 10.00 uur, hotel Haar huis, ARNHEM.
Om 19.30 uur: Jacob Kohnstamm.
Inlichtingen: Trudy Theuvenet.
tel. 03412-53769 of Mies Kulkens, tel. 08348-1656;
24 november: vergadering AD- VIESRAAD, l0.30uur, Jaarbeurs- congrescentrum, UTRECHT;
26 november: spreekbeurten ('s avonds):
Maarten Engwirda
~EMMENJan Glastra van Loon~ BREDA Jan
Vis~HARDEGARIJP;27 november: ARV Utrecht, 20.00 uur, café-rest. ,.Vredenburg, UTRECHT. Gast: Jan Glastravan Loon;
27 november: spreekbeurten ('s avonds):
Frans Rogier
~STEENWIJK;28 november: spreekbeurten ('s avonds):
Herman Kernkamp- WAGE- NINGEN
Ruby van Essen- DE BILT A ad Nu
is~HUMMELO/KEPPEL;
NOORD-BRABANT
Mutaties in de Statenfractie.
Wegens verhuizing buiten de pro- vincie verliet Marya van Empel- Rambonnet de Brabantse PS-frac- tie. Ze is inmiddels opgevolgd doorJan de Vaan, die op 12 okto- ber j. l. werd beëdigd.
Met ingang van dezelfde datum benoemde de fractie Marcel Prop tot voorzitter als opvolger van Guus de Smet. Deze wisseling
29 november: vergadering HOOFDBESTUUR. 19.30 uur, Jaar- beurscongrescentrum,
UTRECHT;
l december: D'66-RADIOUITZEN- DING, 18.20 uur, Hilversum 5;
3 december: spreekbeurten ('s avonds):
Maarten Engwirda- SCHAGEN;
5 december: D'66-TV-UITZEN- DING, 19.12 uur, Nederland 2;
12 december: spreekbeurten ('s avonds):
Jan Vis-ENSCHEDE
Tineke Stegeman- ALPHEN AID RIJN;
15 december: D'66-RADIOUIT- ZENDING, 18.20 uur, Hilversum 5;
19 december: spreekbeurten ('s avonds):
Erno Maas- ARNHEM;
21 december: KERSTRECES Tweede Kamer begint;
29 december: D'66-RADIOUIT- ZENDING, l8.20uur, Hilversum 5.
was enerzijds noodzakelijk in ver- band met de nieuwe portefeuille- verdeling na het vertrek van Ma- rya en Empel. anderzijds ingege- ven door het verzoek van Guus de Smet zèlf, die bij het begin van de nieuwe statenperiode in 1982 al de wens te kennen gaf om eventu- eel tussentijds te kunnen aftre- den als voorzitter, in verband met toenemende werkzaamheden in zijn dagelijkse functie.
De portefeuilleverdeling van de fractie in haar nieuwe samenstelling ziet er als volgt uit:
MarcelProp voorzitter 08860- 1778
- Coördinatie en Voorlichting - Welzijn en Volksgezondheid
An van der Wiel-Bosch
~Coördinatie en Voorlichting vice-voorzitter - Cultuur
01608- 21390 - Klachtenen Verzoeken GuusdeSmet
04192- 14095
- Verkeer en Waterstaat
Ad Bakhuizen penningmeester 04927- 1565
- Economische Zaken - Ruimtelijke Ordening - Hoger Onderwijs JanDerwig
04103 - 3806
- Financiën
- Land- en Tuinbouw - Milieu
JandeYaan
08856 - 1588 - Bestuurlijke Organisatie UTRECHT
ARV op 27 november 1984 Het regiobestuur nodigt de leden uit voor een Algemene Regiover- gadering op 27 november a.s. in café-rest. ,.Vredenburg", Vreden- burg 13, Utrecht. Op de agenda o.a. verkiezing bestuursleden, te weten: voorzitter, vicevoorzitter organisatie en/ of politiek. cam- pagnecoördinator (als de huidige coördinator- Ben
Vos~wordt ge- kozen totvoorzitter ). Kandidaten kunnen zich tot 48 uur voor de ver- gadering melden bij: Willem Kal- verda(secretaris), Nw. Veenen- daalseweg 19-G, 3911 MD Rhe- nen, tel 08376-2351.
Gast op de ARV is Jan Glastra van Loon, die zal spreken (en met U zal discussiëren) over het thema:
,.Oude en nieuwe problemen in het postindustriële tijdperk."
FLEVOLAND Nieuwe secretaris.
Het Regiobestuur in Flevoland heeft een nieuwe secretaris: Peter de Graaf. Botter 17-44, 8232 JK Le- lystad. Tel. 03200-50145.
ZUID-HOLLAND
Mededelingen van het Regiobe- stuur.
l. Eind januari 1985 in het Provin- ciehuis, Koningskade l te Den
Haag, eenavÎ
1-A.R.V. over de streekplanne :-Zuid-Holland Oost en Zuid-Holland West.
Informatiemateriaal opvraag- baar bij Paul de Graaf (zie onder).
Precieze datum in de volgende Democraat.
2. SindsdelaatsteA.R.V. ziethet Regiobestuur er als volgt uit:
voorzitter: Paul de Graaf. Mols- laan 173, 2611 RL Delft (015 -
136698);
penningmeester: Hans Strijers, Wilhelminastraat 4, 2351 GT Lei- derdorp (071 - 895036);
secretaris: Ronald Ver hagen, Bleulandweg 134, 2803 HH Gouda (01820 - 24923);
regionaal politiek coördinator:
Boet Israel. Stadhoudersring 156
2713 GG Zoetermeer (079 - 167491);
regionaal coördinator scholing en vorming: Ed Moonen, Atjeh- straat 52, 2585 VL Den Haag (070 -
603644).
GENNEP
Uitnodiging aan allen!
Op 5 januari 1985 organiseren we een Groot Democraten Feest.
Met o.a.: het D'66-cabaret en de presentatie van de nieuwste vi- deo-film. Wilt U- ivm de organi- satie- te voren even bellen met:
Lidy Jansen - 08851 - 12392 Mieke Rutten - 08851 - 13720 Paul Wessels - 08851 - 12580 WELKOM, WELKOM, WELKOM!
MELELELIM;EN
Verzetsmuseum Amsterdam
In 1980 werd op initiatief van het Amsterdamse 5 mei comité in het Paleis op de Dam de grote ver- zeistentoonstelling .. 1933 - l9nu"
gehouden. Organisatoren en be- zoekers (ruim 60.000!) opperden reeds toen de wenselijkheid van een permanente tentoonstelling rond het verzet in de hoofdstad.
Door grote donaties van het Rijk, de gemeente Amsterdam en de Joodse Gemeente is de financie- ring van de bouw van het Verzeis- museum Amsterdam inmiddels rond. Het zal worden gevestigd in de synagoge aan de Lekstraat in Amsterdam. (Zie foto)
Maar nu moet nog de jaarlijkse exploitatie worden veiliggesteld.
Volg daarom het voorbeeld van reeds honderden voorgangers en meld U aan als ,.VriendNriendin
van het Verzetsm useum Amster- dam" via Antwoordnummer 10826, lOOORAAmsterdam.
"Training is macht"
Onder dit motto wordt een week- end georganiseerd voor vrouwe- lijke leden van D'66 uit Gelder- land.
Plaats: ,.De Bom", Bornseweg 12, Bennek om;
Datum: vijdagavond ll januari tot zondagmiddag 13 januari 1985;
Kosten: f lll ,00 p.p. Hiervoor is een financiële tegemoetkoming mogelijk;
Inschrijving: vóór l december a.s.
bij PSVI- D'66, tel. 070 - 858303.
Kabinet discrimineert buitenlandse jongeren
Als eenNeder land se jongere een partner uit het buitenland naar Nederland wil halen, is dat geen enkel probleem. Als een Turk of een Marokkaan dat wil. dan moet hij/zij van staatssecretaris Korte- van Hemel (CDA-Justitie) eerst maar eens bewijzen te kunnen beschikken over passende huis- vesting en tenminste f 1445,00 per maand uit arbeid verdienen.
Geen enkele buitenlandse jonge- re kan dat. Pure discriminatie:
De Jonge Democraten steunen daarom van harte de protestma- nifestatie van de samenwerken- de organisaties van buitenlandse arbeiders (LSO BA), die plaats- vindt op zaterdag l december a.s.
in het sportpaleis Ahoy in Rotter- dam. De aanvang is om 14.00 uur.
Ook oudere Democraten zijn welkom!
IN MEMORIAM MICHIELJACOBS
Niet te stuiten, onvermoeibaar. Dat was Miehiel als het ging om het verwezenlijken van zijn idealen. En gelukkig voor ons kwa- men zijn idealen overeen met die van D'66. Als secretaris van de werkgroep Europa deed hij veel meer dan het schrijven van notulen. De achtereenvolgende secretarissen buitenland van het Hoofdbestuur weten ervan mee te praten. Miehiel was er als je hem nodig had. Om een stuk van het Europees verkiezingspro- gramma te schrijven, om de partij te vertegenwoordigen op een buitenlands congres als het Hoofdbestuur verhinderd was, om ,.even te regelen" dat D'66 ergens werd uitgenodigd waar de partij het grootste belang bij had, of gewoon om op een steen- goed idee te komen, want hij had er altijd wel één. Miehiel deed het, achter de schermen, onzichtbaar voor de meeste leden van D'66.
Op 19 oktober hebben we Miehiel begraven. Hij was net 30 jaar geworden. Ik ver !oor een vriend, D'66 ver !oor één van haar trouwste aanhangers. Wat overblijft zijn zijn idealen, zijn ideeën en de herinnering aan zijn warme vriendschap.
Jos Koeleman
=DENIDlAI\T
~-E
BETROUWBAAR
Voor politici is het van (over)levings- belang dat zij zich kunnen sieren met het predikaat betrouwbaar. Immers, de kiezersgaan ervan uitdatdegenen die zij gekozen hebben op grond van een programma, hun daarin gemaak- te afspraken ook nakomen.
Als Nijpels dan ook tegen De Vries zegt dat de gemaakte afspraken bij de Wet Tweeverdieners niet worden na- gekomen, is dat een politieke dood- klap. De Vries heeft dat heel goed be- grepen en zijn heftige reactie is van- zelfsprekend: mensen die niet be- trouwbaar zijn, hoeven niet op herver- kiezing te rekenen. Maar heeft Nijpels ook in de gaten welke geest hij uit de fles heeft losgelaten?
Lubbers zegt nu, dat er helemaal geen afspraken zijn gemaakt in het vooroverleg bij de Wet Tweever- dieners. Wie is er nu (on)betrouw- baar?
Groningen was beloofd dat de PTT daar zou komen. Overleg tussen VVD- bewindslieden en Nijpels heeft als re- sultaat dat die afspraak niet volledig Wordt nagekomen. Hoezo betrouw- baar? Nijpels krijgt inzage in stukken van de RSV-enquêtecommissie en schendt publiekelijk de vertrouwe- lijkheid van die stukken en de men- sen die hem op de hoogte brachten .. ? Onbetrouwbaarheid is inderdaad eenmachtigen dodelijk wapen. Al- leen moet degene die dit wapen han- teert wel bedenken dat het de onple- zierige eigenschap van een boeme- rang heeft: wie misgooit wordt zelf Vaak hard getroffen.
Ed V eenstra
3
Centrumpartij alleen
met argumenten bestrijden
door Theo Timman
De houding van D'66 ten opzichte van de Centrumpartij lijkt een symptoom van onze onzekerheid en van gebrek aan moed. Waar is de wetenschap dat de ba- sis van onze politiek wordt gekenmerkt door vrijheid en rechtvaardigheid, zo vraagt Theo Timman zich af.
Alsof het volkomen vanzelfsprekend is heeft D'66 zich geschaard bij de vervol- gers van de Centrumpartij. Zowel in het Hoofdbestuur als binnen de Adviesraad is de Centrumpartij onderwerp van ge- sprek geweest.
Er is daar veel gezegd, maar eenstem- migheid was er over twee zaken: als een verbod van de Centrumpartij ook maar enige kans van slagen heeft dan moet zo'n verbod worden uitgevaardigd.
En ten tweede: tegen het bestuur en tegen de actieve leden van de Centrumpartij moet een niet aflatende strijd zonder par- don worden gevoerd. Alle middelen zijn bij wijze van spreken geoorloofd.
Laat ik twee dingen uit elkaar houden: de Centrumpartij zelf en de reacties van an- deren op die partij. Het eerste in teres- seert me voor deze gelegenheid minder.
Zonder twijfel bestaat het bestuur van die organisatie uit bijtende ratten. En de kiezers zijn ... , ja wat zijn de kiezers? Ik ben bang dat het .. gewone" Nederlanders zijn.
Reacties
De reacties op de Centrumpartij, daar gaat het me om. V alt het niemand op hoe de intolerantie van Nederlanders tot ui- ting komt: niet in het gedrag van de CP, maar in het gedrag tégen die partij.
Bestuursleden worden getreiterd, gene- geerd, uitgestoten, er wordt druk op ze uitgeoefend ontslag te nemen, ze worden ontslagen. Ze worden door alle monden in koor uitgekotst.
Roept deze ferme houding van de brave vaderlanders helemaal geen weerzin op?
Wat is dat voor een eensgezinde afkeer van .. Fremdkörper"? Krijgt niemand daar een vieze smaak van in zijn mond?
Ik zou willen dat wij niet aan dat uitkot- sen meededen.
Vervolg van voorpagina
Aan het applaus is duidelijk te merken, dat de zaal voor november is. Vooral Ernst Bakker krijgt de zaal achter zich, als hij vóór november blijkt te zijn en tegelij- kertijd het congres oproept de discussie over het lijsttrekkerschap na vandaag te beëindigen. Zijn interventie wordt door de cameraploeg van Cees Sorgdrager vastgelegd.
Na de sprekersronde zet ik het RB-stand- punt uiteen: januari, maar als het dan toch november moet zijn, dan onder handhaving van de twee principiële pun- ten en via één schriftelijke voorver- kiezingsronde en slechts een ver- kiezingsprogramma op hoofdpunten.
Ik krijg het gevoel. dat ik voor de .. maren"
van het Hoofdbestuur enig begrip bij het congres losweek, niet echter voor ons ja- nuari-standpunt. Ook mijn tegenwerpin- gen, tegen het Nijmeegse ..lijsttrekkers- bal" vallen in vruchtbare aarde. Ik moet er ook echt niet aan denken, dat de partij zich gedurende twee maanden in een Van den Berg versus Meijer-achtige strijd werpt. Dat strijdtoneel van toen houdt de
Vrijheden
Mijn eigen positie: er gaat niets, maar dan ook niets boven de vrijheden van me- ningsuiting, van vereniging en van ver- gadering. Zij staan boven alles, vooral de vrijheid van meningsuiting.
Deze vrijheden zijn in het Nederlandse recht minder goed beschermd dan de na- tionale zelfgenoegzaamheid wel meent.
De frase .. behoudens ieders verantwoor-
noch stossen".
Een beroep tenslotte op het vage gevoel waarop de democratie gebouwd is- dat mensen het niet allemaal eens horen te zijn.
Daarbij komt dat de dreiging van de Cen- trumpartij klein is. Door alle CP-ruzies, door de verdeeldheid, het gekonkel en door het royement van Janmaat is de Centrumpartij teruggevallen op één zetel in de opiniepeilingen.
Maar dit soort partijen komt in Nederland sowieso nooit boven de 10 zetels in de Tweede Kamer. In de dertigerjaren was het succes van de NSB ook niet bijzonder groot. De dreiging van de NSB kwam niet vanuit de NSB zelf, maar uit Duitsland.
"' De kans dat een partij als de Centrum- s partij een effectief weerkorps handhaaft
~ en zo een soort staat in de staat gaat
~ vormen is volstrekt verwaarloosbaar.
~ De enige situatie die een inbreuk op de
.<:l
hoofdvrijheid in allerlaatste instantie
-.9 zou kunnen rechtvaardigen is als de CP- Theo Timman is voorzitter van het bestuur
van de Stichting Wetenschappelijk Bureau van D'66. Hij heeft dit stukechter op persoon- lijke titel- en zonder vooroverleg -ge- , schreven.
delijkheid voor de wet" is in wezen een vrijbrief voor overheden.
En de macht die de minister van WVC in het mediarecht heeft om de meningsui- ting via de massamedia te beperken zou ondenkbaar zijn in een land waar de hoofdvrijheid serieus wordt genomen.
Zo'n land is Nederland kennelijk niet.
Nu kan ik me de volgende redenering voorstellen: oké, zal iemand zeggen, vrij- heid van meningsuiting, natuurlijk, en op het ogenblik uit men zijn mening vrije- lijk, tegen de Centrumpartij ... Toevallig"
gebeurt dat eenstemmig. Kan je zien hoe slecht die partij wel is.
Wat me dan rest is een beroep op de goe- de smaak- kijk eens wat voor soort mede- standers je hebt, daaronder zitten te veel lieden die aan het verbieden willen blijven.
Een beroep ook op beschaving en maat- houden-je hoort het niet eens te zijn met Nietzsches .. was fällt dass soll man auch
PvdA van toen nog steeds verdeeld. Ik hanteer een argument dat alleen de eventuele kandidaten voor de Tweede Kamer en de eventuele kandidaten voor het lijsttrekkerschap kan aanspreken en die vormen ondanks alles nog steeds een kleine minderheid. Het congres joelt. Ine- ke Larobers en Laurens Jan Brinkhorst kij- ken me bestraffend aan. Tja, nog steeds wil ik de neiging om te zeggen wat waar is, niet geheel onderdrukken en dat is me al eerder duur komen te staan.
De besluitvorming vindt plaats: novem- ber, met handhaving van de door mij ge- wenste volgorde met noodproeed ure. Het was een zakelijke en zindelijke discussie;
mission completed. Ik feliciteer Wim Vrij- hoef. wordt bestookt door journalisten.
De zaal stroomt leeg en we lopen gigan- tisch uit de tijd. Na overleg met Louise Groenman roep ik het congres indrin- gend op om de behandeling van Basisin- komen en Sociale Zekerheid mogelijk te maken. Jammer voor de overige plannen voor deze zaterdag, maar u moet blijven.
Mijn oproep sorteert enig effect en de agenda wordt afgewerkt.
Een eindelijk een broodje.
leden niet alleen met een grote bek zou- den rondlopen, maar ook met een groot kanon.
Verbieden
Je hoort vaak: als je de Centrumpartij niet verbiedt, kan er iets gebeuren dat verge- lijkbaar is met de moord op de joden. Dat is een heel ondeugdelijk argument.
De Nederlandse joden zijn tijdens de Duitse bezetting weggevoerd en daarna vermoord door Duitse anti-semieten, niet door Nederlandse. Voor het vermoorden van Nederlandse joden is het Nederland- se anti-semitisme niet van belang ge- weest.
In de huidige situatie is het antwoord op de vraag: .. wat moeten we doen aan de Centrumpartij?" heel eenvoudig; het zijn tegenstanders die bestreden moeten worden met de middelen die in de Neder- landse politiek gebruikelijk zijn.
Je moet ze met argumenten aanvallen, niet met veranderingen in het ambtena- renreglement. Je kunt ze belachelijk pro- beren te maken, je kunt ze voor mijn part overschreeuwen, maar je mag ze niet ont- slaan. En voor bestrijding van de CP is geen enkele wetsverandering gewenst.
Ondertussen zijn er velen, die mij alvast feliciteren met mijn herverkiezing. Ik weet me met mijn houding geen raad. Ik ben (nog) niet herkozen en ook formeel weet ik de uitslag niet. Ik ben moe en op, kan maar niet beslissen wat ik nog zeg- gen moet. Kort of ook iets inhoudelijks?
De uitslag en een laatste krachtsinspan- ning. Uit de hand van Madeion Lemar- chand krijg ik een brandweerhelm. Bin- nenbrandjes blussen, zo heb ik het partij- voorzitterschap meermalen omschreven, vandaar. Soms lukt het. soms ook niet.
Mijn verhaallukt dus niet. zo zelfs dat ik vergeet het congres te sluiten. Tot de orde geroepen door de congresleiding, zonder microfoon, luid schreeuwend, sluit ik het congres: Gaat u vooral niet rustig naar huis en rustig slapen; er moet nog ontzag- wekkend veel gebeuren.
Later, thuis, samen met Miehiel en In-
grid, doe ik de agenda over en over. Ik
ben tevreden: de horde, waar teveel ener-
gie in is gaan zitten, is genomen. Al die
energie kan zich nu op de inhoud van ons
politieke doen en laten richten. Ik slaap
tenslotte onrustig, te vol van te veel nog
ongeordende plannen. •
Draagkracht en tweeverdieners
door Nell Vreugdenbil- Minderhoud
De regering had geld nodig, waar was dat nog te halen.
Toen werd het fenomeen .. twee- verdieners" ontdekt, daar viel nog best wat te vinden.
In de toelichting op het wetsont- werp .. tweeverdieners" stond te lezen:
.. Gezinnen waar man en vrouw eigen inkomsten aanbrengen, verkeren door de afzonderlijke belasting heffing van beiden in een relatief gunstige fiscale posi- tie ten opzichte van huishoudens waarin alleen de man of de vrouw inkomen aanbrengt. Het geza- menlijk inkomen bij tweever- dieners wordt minder zwaar be- last dan een even groot inkomen bij een alleenverdiener".
Eén vraag werd niet gesteld en zeker niet beantwoord: In hoever- re verschilt de draagkracht van een tweeverdienershuishouden van die van een alleenver- dienersgezin, dat een zwaardere belasting van het eerste type huishouden gerechtvaardigd is?
Draagkracht is een moeilijk te be- palen begrip. Toch wordt in de belastingwetgeving hier wel re- kening mee gehouden: met be- hulp van allerlei aftrek- en bijtel- posten wordt het belastbaar inko- men vastgesteld. Zo kunnen bij dezelfde bruto-inkomens totaal verschillende netto-inkomens uit de bus komen.
Volledig is de belastingwetge- ving op ditpuntzeker niet. Geen rekening wordt bijv. gehouden bij de draagkrachtbepaling met de mogelijkheid van thuisproductie die partners van alleenver- dieners wel en die tweever- dieners niet of in mindere mate hebben. Zoals bijv. de mogelijk- heid (de tijd) zelf kleren te maken, kritischer boodschappen te doen, zelf op de eventueel aanwezige kinderen te passen, zelf het huis- houden te doen en dergelijke gel- den zeker als bijtelpunt in de be- rekening van de draagkracht van een huishouden.
Een tweeverdienersgezin moet extra kosten maken voor huishou- delijke hulp, kinderopvang, dub- bel vervoer naar en van het werk.
soms noodzakelijk buiten de deur eten e.d.
Tot nu toe was de draagkracht met inbegrip van al deze zaken moeilijk te meten. Uit een inko- mensenquête van de bij de Ge- meenschappeljke Pers Dienst aangesloten dagbladen, septem- ber 1983, is een groot aantal gege- Lees verder op pagina 5
4
Bijlage behorende bij de Democraat jaargang 17- nr. 13-14-23 november 1984.
PEAC BULLETIN (LW#PJ Lllf_]
Het PEAC-bulletin verschijnt 4x per jaar. als bijlage van de Democraat
Jaargang IV, nr 3, november 1984.
Redactie: Nell VreugdenbiL Pauline van Tets en Jaap lansen.
Redactieadres: Frans van Mierisstraat 82, 1071 RX Amsterdam.
Een vrouw aan de onderhandelingstafel
Interview met Mieke van Wagen- berg, adjunct-secretaris bij het NCW (Nederlands Christelijk Wergeversverbond), door Lyda Verstegen en Nel! V reugdenhil- Minderhoud.
Wij proberen met enige regel- maat een interview te laten ver- schijnen in het PEAC bulletin met een vrouwdie werkt in wat, he- laas, over het algemeen nog ge- zien wordt als een mannenbe- roep. Wij hadden een interview met een burgemeester en met een adviseur bij een automatise- ringsadviesbureau. Beiden wa- ren min of meer toevallig in hun functie terecht gekomen. Hoe is dat bij jou gegaan?
Ik heb niet bewust een bepaalde carrière nagestreefd, maar wilde toch wel een beroep kiezen waar ik later iets in zou kunnen berei- ken. Als studierichting heb ik toen psychologie gekozen. Dat viel erg tegen, een jaar later ben ik daar mee opgehouden. Daarna ben ik geschiedenis gaan stude- ren, gewoon omdat ik dat erg leuk vond. Na mijn studie wilde ik het liefst een baan in het bedrijfsle- ven en na wat sollicitaties ben ik terecht gekomen bij de Amro- bank. Daar volgde ik al vrij snel de kantoorkaderopleiding. Na een paar jaar kreeg ik de kans kantoordirecteur te worden bij de Arnrobank hier in Oegstgeest.
Het was best leuk de eerste vrou- welijke kantoordirecteur te zijn.
Het werk op zich vond ik wat de managementkant betrof wel pret- tig, maar hetproduct waar het om ging, geld, daar was ik eigenlijk te weinig in geïnteresseerd. Een ander nadeel van mijn functie was dat ik niet politiek actief kon zijn, omdat dat door sommige cliënten niet op prijs gesteld zou worden die dan naar een andere bank zouden gaan.
Ik realiseerde me dat ik meer be- langstelling had voor de sociaal- economische, dan voor de finan- cieel-economische kant.
Ik heb toen gesolliciteerd bij het NCW naar de plaats waar ik nu zit en ik ben nog steeds blij dat ik voor deze functie gekozen heb. Ik ben nu goed op de hoogte van ar- beidsvoorwaarden en arbeids- verhoudingen en ik probeer nu om binnen het NCW in een ande- re functie mijn kennis uit te brei- den en me meer beleidsmatig met aller lei zaken bezig te houden. Ik heb het gevoel dat ik in deze rich- ting verder moet gaan. Misschien ooit bij de overheid, maar het kan ook personeelszaken bij een be- drijf worden.
Wat is jouw functie precies bin- nenhetNCW?
Ik ben adviseur arbeidsvoor- waarden. Ik adviseer een bepaal- de groep leden bij zaken, vooral geconcentreerd rondom de col- lectieve arbeidsovereenkomst.
Bij de jaarlijkse onderhandelin- gen met de vakbonden moet ik zoveel mogelijk de door ons uitge- zette lijnen in het oog houden en de onderhandelingsgesprekken in de goede richting sturen.
Verder geef ik adviezenbij reor- ganisaties, collectieve ontsla- gen, afvloeiingsregelingen, en hoe dit soort zaken besproken moeten worden met de onderne- mingsraad. Ik ben uitsluitend be- zig met de factor arbeid, daar heb ik ook bewust voor gekozen.
Zou jouw beroep ook mogelijk zijn meteen gezin met kinderen?
Ik denk dat dat erg moeilijk zou zijn. Er kunnen zich omstandighe- den voordoen waarbij wij direct beschikbaar moeten zijn. Als er bijv. in een bedrijf plotseling moeilijkheden zijn kan het gebeu- ren dat wij er meteen heen moe- ten. Eenvrouw met een gezin zou dat alleen kunnen doen als haar man bereid en in staat is thuis de boel op te vangen. Of als er een goede betaalde hulp zou zijn. Dat geldt eigenlijk ook voor mijn mannelijke collega's. Als die niet een vrouw thuis hadden die over- al voor zorgt, zou het voor hen ook moeilijk zijn. Wij hebben geen vaste tijden, soms kan het wel eens erg laat worden en ook voor mannen kan dat een bezwaar zijn. Aan de andere kant kan ik mijn tijd wel vaak zelf regelen, dus ik heb wel een zekere vrij- heid.
Heb je wel eens het gevoel dat je als vrouw binnen een mannenge- meenschap anders benaderd wordt: bepaalde vragen bij solli- citaties die niet aan mannen ge-
steld worden, de indruk dat je als vrouw beter moet zijn om iets te kunnen bereiken, het gevoel dat je niet serieus genomen wordt omdat je een vrouw bent?
Bij de bank heb ik dat niet meege- maakt. maar bij mijn sollicitatie bij het NCW werd me inderdaad gevraagd of ik het alsvrouw aan zou kunnen in dit nogal harde vak en dat de werkgevers misschien toch wat vreemd zouden aankij- ken tegen een vrouw die komt on- derhandelen.
In het begin, toen ik pas bij het NCW werkte, merkte ik vaak dat men er vanuit ging dat het de se- cretaresse was als er een vrouw aan de telefoon kwam. Er is me ook wel eens gevraagd of ik echt wel in staat was onderhandelin- gen te voeren. Achteraf bleek dat dus allemaal nog al mee te vallen.
Een keer werd me de vraag ge- steld, terug op weg naar huis:
.. Wat vindt uw man er nu van dat u zo laat thuiskomt?" Ik heb toen gezegd: .. Wat vindt uw vrouw er van dat u zo laat thuiskomt?"
Wat dat niet serieus genomen worden betreft, dat gevoel heb ik vooral de laatste tijd wel een beetje. Niet naar buiten toe, dat is wel voorbij, maar binnen het ei- gen personeelsbeleid. In het be- gin was dat minder. Het NCW heeft bepaalde banden met het CDA en ik heb de indruk dat de opvattingen in het CDA over de plaats van het gezin er iets mee te maken hebben. Vrouwen op de arbeidsmarkt zijn weer een be- dreiging voor mannen. Ik heb het gevoel dat ik me niet helemaal kan ontplooien zoals ik zou wil- len, en ik denk dat dat toch komt omdat ik een vrouw ben.
Misschien is het ook wel een beet- je mijn eigen schuld, omdat ik werk belangrijker vind dan geld.
Dat wordt dan zo opgevat dat ik eigenlijk niet verder wil.
Is er binnen het NCW aandacht voor emancipatie in relatie tot de arbeidsmarkt?
Ik kan niet bepaald zeggen dat het NCW zich zal opwerpen voor extra arbeid voor vrouwen. Dat er, bijv. door automatisering, vooral vrouwen ontslagen wor- den. daar liggen ze echt niet wak- ker van. In de nieuwe functie die ik krijg is ook de portefeuille emancipatie opgenomen. Mis- schien dat ik op die manier kan proberen daar wat aandacht voor te krijgen. Maar veel verwacht ik er niet van, vooral omdat ik het alleen moet doen.
Heb je contacten binnen een of ander vrou wennetwerk?
Heel weinig, ik ben zelfs een heel slechte gast van het D'66-vrou- wennetwerk. vooral door tijdge- brek. Ik heb wel wat contact met de Vereniging van Vrouwelijke Ondernemers. Ik denk wel dat di1 soort contacten heel nuttig is.
Mannen hebben hun informele circuits, pikken altijd wel iets op.
Ik heb dat absoluut niet. dat wil- len weten wat elders speelt. Ik denk dat een vrouwennetwerk erg belangrijk is. Er wordt me bijv. wel eens gevraagd of ik een vrouw voor een bepaalde functie weet. Via zo'n netwerk heb je dan meer informatie. Ik denk dat ik hier wat meer aandacht aan zou moeten besteden.
Heb je nogeen adviesaan vrou- wen waar ze bijsollicitaties op moeten letten, wat moetje weten als vrouw om met succes te kun- nen solliciteren?
Ik denk dat het erg belangrijk is dat je als vrouw in een sollicita- tiebrief laat merken dat je de functie erg graag wil en ook waarom. Daarom is het erg goed van te voren inlichtingen te vra- gen over de functie en het bedrijf.
Vermeld dat ook in je brief en noem de naam van degeen met wie je contact hebt gehad. Schrijf vooral een duidelijke brief. niet te lang maar wel wat persoonlijke zaken. Noem bijv. je activiteiten, hobbies, vrijwilligerswerk.
Naast je werk was je ook actief binnen D'66, je was een tijdlang lid van het HB.
Een paar jaar nadat ik lid werd van de partij wilde ik daarmee iets doen. De functie van secreta- ris-organisatie kwam vrij en daarvoor heb ik me kandidaat ge- steld en ik ben op die plaats geko- men. Het is me opgevallen dat in vertegenwoordigende functies vrij veel vrouwen zitten, maar in het HB heel weinig, er is ook niet veel belangstelling voor. HB-lid zijn kost veel tijd en geld. Als vrouw moet je een baan hebben om het te kunnen betalen. Als je dan ook nog een gezin hebt wordt het erg veel.
Het kost zoveel tijd dat je je con- tacten daarbuiten bijna niet kunt bijhouden. Daarom ben ik er na 3Y, jaar mee gestopt. Misschien zal ik wel weer iets willen doen.
maar daarbij zal ik de dingen bui- ten mijn werk daar wel op de een of andere manier in willen pas- sen. Als dat mogelijk is binnen D'66 zal dat ook wel gebeuren.
Voorlopig doe ik het nog even rus-
tig aan.
= OENII BIQ"
vens gekomen. Aan dit onderzoek werkten 24.000 lezers mee, een aantal groot genoeg om betrouw- bare conclusies te trekken.
Uit de gegevens bleek de moge- lijkheid een onderzoek te doen naar het verschil in draagkracht in verschillende soorten huishou- dens.
Drie wetenschappers van de Uni- versiteit van Leiden, mevr. drs. A.
Hageman, en de heren drs. E. Ho- man en prof. dr. B. van Praag kon- den een betrouwbare factor aflei- den waarmee het netto tweever- dieners-inkomen moet worden gecorrigeerd om het wat betreft draagkracht vergelijkbaar te ma- ken met het alleenverdienersin- komen.
Het bleek zelfs mogelijk deze cor- rectiefactor te berekenen al naar gelang de hoeveelheid tijd die de partner in een tweeverdieners- huishouden waar de een al een volledige betaalde baan heeft, betaald werk verricht.
Bij dit onderzoek bleek een groot verschil in draagkracht bij een een- en tweeverdienersgezin bij een gelijk bruto inkomen, ten na- dele van de tweeverdieners.
Als voorbeeld een alleenver- diener met een bruto inkomen van f 50.000, na aftrek van belas- tingen en premies blijft er netto f 31.000 over. Voor tweever- dieners die samen eenzelfde bru- to inkomen verdienen is dat netto bedrag f 32.250. Blijkbaar een winst van f 1250.
Met toepassing van de correc- tiefactor zou het nettobedrag f 39.000 moeten zijn om voor bei- de groepen tot eenzelfde draag- kracht te komen.
Als de sterkste schouders dan de zwaarste lasten moeten dragen zijn die zeker niet te vinden bij de tweeverdieners. Een hogere be- lastingopbrengst zal dan ook niet bij die groep gezocht moeten wor- den, maar bij de veel verdieners.
Daar kunnen tweeverdieners ook bij horen als een van beiden of allebei een hoog inkomen heb- ben, maar het is onjuist te stellen dat deze groep per definitie rijk
lS.
De enige manier om tot een beter belastingstelsel te komen is alge- hele individualisering, waarbij met ieders persoonlijke draag- kracht rekening wordt gehouden.
Nog zwaarder belasten van de tweeverdieners moet dan ook met kracht worden afgewezen. Verde- remaatregelen in die richting zullen er voorvrouwen toe leiden dat het steeds onaantrekkelijker Wordt om betaalde arbeid te ver- richten en werkt dus sterk in het nadeel van de emancipatie.
Als dat de bedoeling is van het huidige kabinet, kan dat beter duidelijk gezegd worden.
5
PEAC BULLETIN
Sexeverschil als ordeningsprincipe
door Martien van Dedem-Van der Does
.. De maatschappelijke ongelijk- heid tussen mannen en vrouwen is niet wezenlijk verminderd, on- danks de veranderingen in opvat- tingen en gedrag van veel man- nen en vrouwen."
Dit was voor het kabinet aanlei- ding zich te herbezinnen op de doelstellingen van haar emanci- patiebeleid. In juni jl. kwam me- vrouw Annelien Kappeyne van de Coppello, staatssecretaris o.a.
belast met emancipatiezaken, namens het kabinet met een con- cept-Beleidsplan Emancipatie.
Waarom is die maatschappelijke ongelijkheid niet wezenlijk ver- anderd, terwijl de regering toch al zo'n 10 jaar een emancipatiebe- leid voert?
Het concept-beleidsplan stelt dat -dankzij de vrouwenbeweging- het inzicht is gegroeid dat je er niet komt met een beleid, dat is gericht op het wegwerken van achterstanden. (Zie dele emanci- patiebeleidsnota van de regering uit 1977: .. Emancipatie- Proces van verandering en groei".) De oorzaken van ongelijke verhou- dingen liggen dieper ... Het zit in het feit dat het sexeverschil één van de grondslagen vormt voor de maatschappelijke organisatie en wel zo dat systematisch de fei- lelijke mogelijkheden voor de ene groep kleiner zijn dan voor de an- dere."
Daarom is er een structureel on- gelijke machtsverhouding tussen mannen en vrouwen. Die is terug te vinden in de verdeling van be- taald en onbetaald werk over mannen en vrouwen, maar ook in de impliciete norm van hetero- sexualiteit en huwelijk en in de institutionalisering hiervan in onze maatschappij. (Als meisje of jongentrouw je toch zeker, niet dan!)
Dit sexeverschil als ordenings- principe moet dus aangepakt worden. Vandaar dat het kabinet
z'n nieuwe emancipatiedoelstel- ling als volgt formuleert: .. Het be- vorderen van de ontwikkeling van de huidige maatschappij, waarin het sexeverschil nog in zo grote mate is geïnstitutionali- seerd naar eenpluriforme maat- schappij, waarin ieder ongeacht sexe of burgerlijke staat de moge- lijkheid heeft een zelfstandig be- staan te verwerven en waarin vrouwen en mannen gelijke rech- ten, kansen en vrijheden kunnen realiseren."
In de uitleg staat dan: .. Creëer grotere zelfstandigheid voor vrouwen, dan kan het machtsver- schil omgezet worden in machts- evenwicht tussen mannen en vrouwen." Die creëer je door iede-
re volwassene in staat te stellen in zijn eigen onderhoud te voor- zien en voor zichzelf te zorgen.
Het conceptplan werkt deze doel- stellingen voor de belangrijke emancipatieterreinen uit. Hierbij valt op dat sinds 1977 ruimtelijke ordening, wonen en milieube- heer, minderheidsgroepen en vrouwen in ontwikkelingslanden als terreinen erbij gekomen zijn.
Eveneens is er nu ee:i1 hoofdstuk bestrijding van sexueel geweld tegen vrouwen en meisjes opge- nomen.
Het is een goed beleidsplan, waar D'66 zich uitstekend in kan vinden (ook in de uitwerking).
D'66-beleidsprioriteiten zijn im- mers individualisering naast mi- lieu en kwaliteit van de demo- cratie."
Maar Annelien kan dan met goe- de analyses en plannen komen, wat doe jals je collega's eigenlijk niet willen? Welke waarde heeft zo'n beleidsplan als er in staat dat emancipatiebeleid valt bin- nen de grenzen van de overheicis- verantwoordelijkheid en binnen de marges die bepaald worden door het streven naar het terug- brengen van de collectieve las- tendruk en het voeren van een so- ciaal-economisch beleid gericht
op een structureel herstel van on- ze economie." Met zo'n zin kun- nen alle goede plannenonderuit gehaald worden."
Hoe serieus moet je het concept- plan nemen als de regering hier- in stelt, dat economische zelf- standigheid een noodzakelijke voorwaarde voor emancipatie is, maar ondertussen door aller lei maatregelen vrouwen ontmoe- digt haar plaats op de ar beids- rnar kt te verwerven? Een regering die uitkeringsgerechtigde vrou- wen, die toevallig verliefd zijn, dwingt tot de keus: àf de liefde àf de uitkering opgeven?
Het beleidsconcept schetst kort hoe een samenleving met gelijke pos i ties voor beide sexeneruit zal zien: .. vrouwen zullen o.a. een grotere verscheidenheid van functies vervullen, vooral meer invloedrijke, terwijl mannen aan- zienlijk meer tijd en energie zul- len besteden aan de huishoude- lijke en verzorgende arbeid in de privé-sfeer. Vrouwen zullen zelf- standiger zijn en de relevantie van het sexeverschil als orde- nend principe zal afnemen." Een 36-urige werkweek is hiertoe een middel.
Dit zou betekenen dat mannen een stapje opzij zouden doen, dat zij macht zouden willen delen. De geschiedenis leert dat tot nog toe macht nooit vrijwillig werd afge- staan of gedeeld.
Sexeverschil als ordenend princi- pe voor de samenleving moet ver- dwijnen.
Maar zal de samenleving eruit zien, zoals het conceptplan schetst?
Mijn fantasie schiet in ieder ge- val tekort. Ideeën van 6000 jaar over .. hoe mannen doen en vrou- wen zijn" zitten diep in mijn on- derbewuste verankerd en dat kan niet in één eeuw totaal veran- deren.
Het beleidsplan dan maar weg- gooien?
Nee, stapje voor stapje aan de
machtsongelijkheid werken, on- dertussen niet te grote verwach- tingen hebben. En ervoor zorgen, dat we niet in .. Russische toestan- den" terecht komen, waar de vrouwen wel economisch onaf- hankelijk zijn, maar toch een dub- bele belasting hebben. Thuis en buitenshuis. En ze zitten niet in het poli tburo, het belangrijkste orgaan in de Sovjet-Unie.
Dat zou dan meteen tegemoet ko- men aan de motie van Louise Groenman die de regering ver- zocht haar ontslagbeleid t.a.v.
vrouwen af te stemmen op het aanstellingsbeleid, inhoudende dat bij gelijke geschiktheid de voorkeur gegeven wordt aan de vrouw.
De afvloeiingsregeling heeft als voornaamste factor het
diensttijd-criterium, waardoor de afv loeiingsvolgorde bepaald wordt. In het algemeen is dit in het nadeel van een gate groep vrouwen, nl. die wegens verzor- gende taken enige jarenuit het onderwijs zijn gegaan.
Jaren geleden heeft Pais, als mi- nister, voorgesteld om vrouwen, die wegens verzorgende taken enige tijd uit het betaalde ar- beidscircui t waren gestapt. vier dienstjaren per kind te geven.
Mijn vraag is, wat vind je hier- van, zijn er nog andere mogelijk- heden? Zijn er mensen die al eens overdit probleem hebben nage- dacht? Gaarne reactie.
Waarom een verandering zo drin- gend nodig is, moge het volgende voorbeeld illustreren:
Opeen grote v.o.-schoolzijn ll wiskunde-docenten (2 vrouwen en 9 mannen). Wegens bezuini- gingen en terug loop van leer lin- gen moeten er twee ontslagen worden. En jawel dat zijn natuur- lijk die vrouwen.
Weg voor beeldfunctie en dat nog wel in een tijd dat de staatssecre- taris wiskunde verplicht wil stellen.
Rubriek vraag en antwoord
Vrouwen in en uit het onderwijs
door Saskia van der Loo
Meer en meer stuit ik in mijn werk op klachten van vrouwen die bij voorrang ontslagen worden of die daarmee bedreigd worden. Is het nu werkelijk zo dat vrouwen meer ontslagen worden en zo ja, wat zijn daarvoor de redenen en is daar dan eventueel iets aan te doen?
Eerst een paar cijfers: de ru/v-ver- deling van onze beroepsbevol- king in 1983 is 66/34 (in 1979: 70/30;
in 1975: 72/28). Bij het overheids- personeel is ru/v-verdeling in 1983:71129 (in 1978: 72/28).
Onderwijs vormt op deze situatie een uitzondering met een ru/v- verdeling 56/44 die in de periode 1978-1983 nauwelijks is veran- derd.
De positie van de in het onderwijs (met uitzondering van weten- schappelijk onderwijs) werkzame vrouw vertoont de volgende ken- merken:
- in zeer gerine mate in leiding- gevende functies; afgezien van het kleuteronderwijs, is het aan- deel van vrouwen in deze functies minderdan 10%;
- vrouwen bezitten lagere en minder aktes dan mannen (dus lagere bezoldiging);
- taak-omvang bedraagt ± 80%
van die van mannen;
- leeftijd van vrouwen is
± lOjaar lager dan die van mannen.
De vrouwen zijn gemiddeld over de laatste jaren ongeveer even oud gebleven, terwijl de mannen gemiddeld ouder zijn geworden;
- de gemiddelde verblijfsduur van vrouwen in het onderwijs is ongeveer de helft van die van mannen; percentage tijdelijke aanstelling is voorvrouwen twee maal zo hoog.
Hiermee kan worden aange- toond, dat gemiddeld de positie van vrouwen op de onderwijs-ar- beidsmarkt zwakker is dan die van mannen.
Wanneer we naar de toekomst kijken krijgen we via prognoses het volgende beeld:
tot 1988 zal vraag naar nieuwe on- derwijsgevenden basisonderwijs toenemen, maar het aanbod van mannen neemt veel sterker af dan dat van vrouwen.
Op dit moment zijn er± 3 x zo- veel vrouwen als mannen werk- loos. Als we nu met deze gege- vens in de hand ( + nog enkele cijfers) het werkloosheidspereen- lage prognotiseren blijkt in 1987 dit percentage van mannen 0% en voor vrouwen 100%.
Voor het voortgezet onderwijs geldt:
afname van de vraag zowel voor mannen als voor vrouwen. Het aanbod neemt bij mannen af. bij vrouwen blijft het stijgen tot 1987, waarna pas een lichte daling in- treedt, met als resultaat een werkloosheidspereen lage in 1987 van 17% voor mannen en 37% voor vrouwen (in 1983:7% resp. 17%).
De te verwachten zeer hoge werk- loosheidspercentages van vrou- wen zijn minder toe te schrijven aan de verdringing vanvrouwen door mannen als wel door een veel sterker stijgend aanbod.
Hieruit moge blijken dat de klach- ten over ontslag alleen nog maar zullen toenemen.
Terug naar het begin van mijn verhaal:
Voor de toekomst geldt dat vrou- wen de prognoses zullen moeten frustreren. Van overheidswege wordt daar iets aan gedaan door b.v. instroombeperking in te voe- ren; dit staat natuurlijk wel haaks op onze veel geroemde vrijheid van onderwijs. Daartegenover kan gesteld worden dat opleiden voor werkloosheid verre van zin- vol is!
En voor de nabije toekomst?
Een mogelijkheid zou kunnen zijn
de afvloeiingsregeling zó te ma-
ken, dat vrouwen meer gespaard
worden dan nu.
SWB
WERKPROGRAMMA '84- '85 Hetnieuwe werkprogramma van de SWB is uit. Tegen kostprijs te bestel- len: tel. 070-858303.
AGENDAGENDAGENDAGENDA- GENDAGENDAGNDA
Ook in 1985 brengt de SWB weer een agenda uit met vele gegevens over de SWB en andere partij-organen. Van- wege de zeer gevoelige informatie die daarin is vervat en hetnut dat voor vele doeleinden daarvan gemaakt kan worden, moetdezeagendabe- schou wd worden als een kostbaar be- zit. Prijs:/ 10, 00, voor werkgroepJe- den/ 7,50.
SOBER
is het uitzicht volgens een aantal D'66 economen. Zij hebben die visie neer- gelegd in de bundel "Sober uitzicht", die een staalkaart van economisch D'66 bevat. Van macro-economie tot vrijetijdsbeleid, u vindt het in deze bundel, te krijgen voor f 17,50 (incl.
porti). Goden ummer: O.I.
VISIE OP ENERGIE
heeft D'66 altijd al gehad, maar in de- ze nota wordt die visie weer verder ontwikkeld. Meer kolen, maar wel an- ders. Nieuwe taken voorde nutsbe- drijven. Een nieuwe rol voor DSM? En- zovoort. Goden ummer: E 13, f 5, 00.
BELANGEN EN DIEREN
moeten leiden tot rechten van dieren.
Door een scala van maatregelen kan het dier worden ontzien. Codenum- mer: MV 11, f 3, 75.
BESTEL WIJZE
Deze publicaties zijn te bestellen door overboeking van genoemd bedrag op giro33.222.13 t.n.v. penningmeester SWB D'66 Den Haag, onder vermel- ding van het codenummer.
6
Het project emancipatiewerker
door Trudy Theuvenet
Nadat op 31 december 1982 het proefproject emancipatiewerker was afgelopen, kon D'66 opnieuw een project starten, voor de perio- de van drie jaar. Er werd een nieuwe begeleidingsgroep inge- steld voor de emancipatiewerker en een drie-jaren-plan gemaakt.
In het eerste jaar zou de nadruk liggen op hetopbouwen van het
"emancipatie-netwerk". Het tweede jaar was bedoeld voor po- litieke scholing en vorming en het derde jaar zou worden gebruikt om de regionale emancipatie- netwerken in te bouwen in de be- staande regio-besturen.
Met dit drie-jaren-plan zijn we aan het werk gegaan. Na het eer- ste jaar kwamen we tot de conclu- sie dat we het tweede en het der- de jaar beter konden omwisselen,
omdat het inbouwen van de re- gionale e-netwerken waarschijn- lijk meer tijd zou gaan vergen dan we aanvankelijk hadden ge- dacht.
Wat de resultaten zijn van deze afgelopen twee jaar, is terug te vinden in de Democraat nr. 3 - 22 februari '84, waarin een uitvoeri- ge beschrijving.
En nu staan we dus voor het laat- ste jaar, wat een belangrijk jaar zal worden, niet alleen omdat scholing en vorming een centrale plaats zal gaan innemen, maar ook gezien het feit dat na dit jaar het PEAC zelf de zorg van het emancipatieproject op zich zal moeten nemen, de sub si- diestroom houdt immers eind '85 op.
Daarom werd er op 7 september j .l. een speciale vergadering be-
legd waarbij het PEAC, de bege- leidingsgroepen de emancipa- tiewerker aanwezig waren. Hier- bij stond zowel de rol van het PEAC als van de emancipa- tiewerker centraal.
Afgesproken werd dat we ons de komende tijd vooral zullen rich- ten op dié vrouwen die actief be- trokken zijn bij de politiek, zoals raads-en st atenleden en vrou- wen in de steunfracties. Ook zal de nodige aandacht moeten wor- den besteed aan de kandidaat- stelling voor de verkiezingen van '86.
Het PEAC zal vooral de politiek inhoudelijke kant voor haar reke- ning nemen, inzake emancipatie, de z.g. "hapklare brokken". Voor- al ook omdat is gebleken dat hier- aan de meeste behoefte bestaat.
Ook de nieuwsbrief zal regelma- tig blijven uitkomen. Studie- en
•.
Ernstig en vrolijk
themadagen, over een bepaald onderwerp zullen ookdit laatste jaar worden georganiseerd.
De emancipatiewerker zal zich vooral bezig houden met het or- ganiseren van cursussen in sa- menwerking met het PS VI. Ook de begeleiding van de nieuwe re- gionale-emancipatiecoördinato- ren zal een van haar taken zijn.
Wil je na het lezen van deze voor- nemens reageren of suggesties doen, dan kan dat, graag zelfs. Ik ben iedere maandag, dinsdag en woensdag te bereiken op het se- cretariaat, van l0.00-l6.30uur, tel: 070-858303 of 070-832468.
Ook Arthie Schimmel is iedere dag te bereiken onder het eerste nummer (alleen voor cursussen).
Twee foto-impressies van het laatste congres. (Wat missen we Stijn Verbeeck!) De congresverslagen komen in de volgende Democraat.
Hein Joarsmo nieuwevoorzitter J.D.
Vrijzinnig democratisch
De Jonge Democraten, bijeen op hun tweede Algemene Ledenver- gadering op !Oen ll november in Bunnik, hebben de knoop doorge- hakt. Niet alleen is de jongerenor- ganisatie van D'66 de snelst groeiende PJO in Nederland, maar ook vrijzinnig demoera- tisch. Dit besluit nam het JD con- gres na een uitvoerige discussie die draaide om duidelijkheid, plaatsbelang, historisch besef en de concurrentie met andere vere- nigingen die zich op politiek ac- tieve jongeren richten. Na 38 jaar is er weer een groepering die zich vrijzinnig democratisch noemt, en dat mag op z'n minst opmerke- lijk genoemd worden.
Niet terugkomen op het verleden, vond het JD congres. De histori- sche verbondenheid met VDB en Vrijzinnig Democratische Jonge- ren Organisatie (VDJO) moet als ruggesteun dienen voor een ei- gentijdse invulling van het be- grip vrijzinnig democratisch. En daarmee hebben de Jonge Demo- craten zich dan ook uitgebreid be- zig gehouden. Aan de orde waren de onderwerpen vrede en veilig- heid, het Markermeer, de rechts- positie van minderjarigen, kern- energie en jeugdwerkgelegen- heid.
Op het drukbezochte congres de-
bateerden Marcus Bakker en Jan Glastra van Loon over "rationali- teit in de politiek", wat een inte- ressante en soms erg vermakelij- ke discussie opleverde. Boven- dien trakteerde Ineke Lambers- Hacquebard op een "ouderwets"
optreden, waarbij zij D'66 en JD waarschuwde voor de sterke zuigkracht van het indifferente midden, de plaats van het CDA:
"De christen-democraten hebben het misbruik van de macht tot een pragmatisch dogma verheven."
Tussen VVD en CDA is geen echt verschil meer te ontdekken, de behoudzucht die tot uitdrukking komt in het met het bad water van het kabinet Lubbers weggooien van de zwaksten in de samenle- ving is het bindende element.
De JD nam afscheid van Paul Hulst, die als secretaris van de ministerraad werkzaam is bij het kabinet, en van Peter "Generaal"
de Vries. Als verse krachten wer- den aan het Landelijk Bestuur toegevoegd Ruud van der Steeg (vvo), Peter Launy (algemeen se- cretaris) en Hans van Dalen (secr.
scholing en vorming). Hein Jaar- sma (21), tot nu toe algemeen se- cretaris, nam de voorzi Hersha- mer over. In zijn toespraak hekel- de hij de ministers Ruding ("die vindt dat de Nederlandse jeugd
werkschuw tuig en een uitkering niet waardig is") en Brinkman,
"die dè oplossing heeft weten aan te dragen: vrijwilligerswerk, maar dan wel verplicht".
De Jonge Democraten vinden dat het Markermeer nat moet blijven:
de milieuaspecten zijn in dit ge- val belangrijker dan alle andere cri te ria waaraan hetbesluit over nathouden of droogmaken ge- toetst moet worden. Tot ongenoe- gen van het Landelijk Bestuur zag zij haar resolutie over kernener- gie- Borssele en Dodewaard dicht, Nederland uit Kalkar en Superfenix, Europese coördinatie bij de beveiliging van bestaande een trales-in Bunnik danig afge- zwakt worden: de JD sprak zich slechts uit tegen uitbreiding van het aantal kerncentrales en voor het aanhouden van de resultaten van de BMD. Ook een amende- ment op de resolutie rechtspositie minderjarigen, dat beoogde de leeftijdsgrens voor actief kiesrecht naar 16 jaar te verla- gen, ging de mist in.
De wat omstreden vrede en vei- ligheidsresolutie haalde het wel ("europeanisering" van het ont- spanningsproces) en ook het voorstel met betrekking tot het creëren van jeugdwerkgelegen- heid kreeg een meerderheid, met de toevoeging dat de zinloos ge-
worden sollicitatieplicht van de baan moet.
De groei van jong D'66 kwam in Bunnik duidelijk tot uiting in de vele nieuwe gezichten, terwijl de sterke delegaties die uit de re- gio's Limburg, Groot Amsterdam en Groningen aanwezig waren duidden op sterke belangstelling van JD-ers voor regionale activi- teit. De sportiviteitsprijs ging in Bunnik ongetwijfeld naar de re- gio Groningen, die zich uitput- tend op deze Ze AL V had voorbe- reid, maar daar voor haar be- langrijkste voorstellen nauwe- lijks steun kon vinden. Het con- gres beslist, luidde ook hun rede- nering, en daar is de kous mee af.
Dat betekent dat de JD er in de eerste maanden van 1985 eensge·
zind tegenaan kan in de campag·
ne om bij de grootste drie in Ne- derland te gaan horen. Kosten noch moei te zullen daarvoor gespaard worden: in Bunnik werd een videoband vervaardigd die met stapels folders en adverten- ties het land door zal gaan.
Hein Jaarsma zei het in Bunnik voor de Veronica-microfoon: er zit toekomst in de vrijzinnige demo- cratie. De JD gaat dat bewijzen.
Bram van UcheJen
secr. publiciteit JD
HELM
Wat de kleinzoon vanfacobKohn- stamm soms wel verbaasde was die helm. Natuurlijk, de oude strafpleiter had in zijn bewogen loopbaan de no- dige persoonlijke eigenaardigheden opgedaan, zoals de neiging hele ver- halen op te hangen over de informa- tiemaatschappij als hij met zijn an- tieke ekstverwerkertje zat te priege- len. En die onbegrijpelijke grap over Voordeelde uren, die al van de tijd van zijn ministerschap van emancipatie moest dateren. Dat was allemaal te begrijpen, dat kreeg je op die leeftijd.
Maar waarom zat hij soms een hele dag met die oude brandweerhelm op zij kop uit het raam te koekeloeren?
Goed, die had hij blijkbaar eens ge- kregen bij de een of andere herver- kiezing, maar dat was toch geen re- den? Jekreeg het ookniet uit hem. Hij zat daar dan maar te zwijgen op zijn stoel, en prevelde zo nu en dan iets voorzich uit. Spijkenisse. RooieHaan
0
Pnulkommaacht. Het wasdanniet goed met de oude heer.
En toch knaptehij er altijd van op. Als hij weer een dagje onder die helm had gezeten, rees hij steevast met een glimlacht op en sprak: "Na het zure komt het zoet, naderegen de zon.
Neem dat maar aan, jongen, van iemand die in zijn lange leven veel brandjes heeft geblust."
Vreemd was dat. Zou opa echt zijn gaan denken dat hij vroeger bij de brandweer was geweest!
AadNuis
7
Kandidaatstelling
Tweede
Kamerverkiezingen
Op de ALV van 26/27 oktober jL werd de motie Nijmegen met betrekking tot de verkiezing van de lijsttrekker voor de aan- staande Tweede Kamerverkiezingen aangenomen. Ter uitvoe- ring van deze motie, alsmede de daarbij behorende andere ALV- besluiten, heeft het Hoofdbestuur het volgende tijdschema voor 1985 vastgesteld.
Opening van de ( .. gewone")kandidaatstelling Sluiting van de kandidaatstelling
Verzending kandidatenlijst en stembiljetten
15 aprill985 30augustus 1985 15 september 1985 01 november 1985 Sluiting landelijke poststemming
Bekendmaking eerste 40 kandidaten ALV met lijsttrekkersverkiezing
± iOnoverober 1985 29/30november 1985 Toelichting
L Kandidaatstellingformulieren kunnen vanaf 15 april op het landelijk secretariaat worden aangevraagd, voordien zullen de voorwaarden voor kandidaatstelling nog worden bekendge- maakt
2. Tussen 10 en 28 november 1985 hebben de eerste 40 kandida- ten het recht en de gelegenheid om zich voor het lijsttrekker- schap te kandideren.
3. De Tweedekamerverkiezingen zullen naar alle waarschijn- lijkheid plaatsvinden op 19 mei 1986.
Hetnieuwe
beleidsprogramma komt eraan!
Begin 1984 besloot de AL V op voorstel van hetHoofdbestuur tot een integrale herziening van het Beleidsprogramma (BP), Dankzij een uiterst zwaarjaar met alle denkbare inspanningen is de Pro- grammacommissie erin ge- slaagd om een concept daarvoor aan het Hoofdbestuur voor te leg- gen. Velen in de partij hebben de Programmacommissie daarbij gesteund, niet in de laatste plaats de werkgroepleden van de SWB. Wij spreken graag onze waardering uit voor het vele werk dat verricht is, met een bijzonder woord van dank aan de voorzitter en de secretaris van de Program- macommissie, KeesKlompen- houweren Tineke Veenstra.
Als u de bon in deze Democraat invult en opstuurt, dan kan het door het Hoofdbestuur vastge- stelde concept in de eerste helft van januari bij u in de bus liggen.
Aangezien het hier gaat om een integrale herziening van het BP, en dus nog niet om een kort. han- teerbaar Verkiezingsprogramma, moet u rekening houden met de ontvangst van een dik pak pa- pier.
Bij het beantwoorden van de vraag hoe de behandeling en vaststelling van het nieuwe BP zou moeten plaatsvinden, heeft het HB zich laten leiden door di- verse geluiden uit de partij. Kort gezegd komen die geluiden hier- opneer:
~
de partij zit momenteel niet erg te wachten op dikke bundels nauwkeurig geformuleerde poli- tieke teksten, die bovendien voor veelleden slecht hanteerbaar zijn;
~
de partij verkiest discussie op hoofdlijnen boven discussie over details;
~
de leden willen overzicht heb- ben over de voorliggende voor- stellen, waarbij eenaantal tevo- ren aangereikte beslispunten van dienst kunnen zijn;
~
de leden wensen afgeronde be- sluitvorming, geen versnippe- ring over bijvoorbeeld meerdere AL V's.
Daarnaast hebben in het Hoofd- bestuur een aantal andere (actue- le) overwegingen meegespeeld:
~
de AL V heeft tot de herziening ineens besloten, en dat besluit moet worden uitgevoerd;
~
het verkiezingsprogramma van D'66 is steeds gebaseerd op haar BP, en zeker wanneer er (motie Nijmegen!) eind 1985 hoofdlijnen van een Verkiezingsprogramma moeten liggen, is het absoluut noodzakelijk dat het nieuwe BP in juni 1985 geheel wordt vastge- steld;
~
