bruikbaar controle-m iddel gew ezen op een met succes geïntroduceerde w erkwijze w aarm ede de leiding een doelm atige greep heeft gekregen op de activiteit van de researchafdeling.
D e beschouwing besluit met een uiteenzetting van de wijze w aarop tijdstudies betreffende de w erkzaam heden der topleiding kunnen w orden verricht. T evens w orden m aatregelen opgenom en, dienende ter ontlas ting van de topleiding, w elke reeds in de practijk w erd en ontm oet en die n aast het m aken van tijdstudies in belangrijke m ate tot een ontlasting van de topleiding bijdragen. Hierbij w o rd t de aanstelling van persoonlijke assistenten van de topleiding op de voorgrond geschoven. D eze func- tionnarissen kunnen niet als staf-functionnarissen w orden beschouwd, doch behoren anderzijds ook niet tot de uitvoerende bevelvoering, tenzij zij hierin plaats nem en uit naam van hun chef. D it laatste vereist voor het bekleden van deze post hoog gekw alificeerde arbeidskrachten, welke in de geest van hun chef, in belangrijke m ate dirigerende bevoegdheid kunnen uitoefenen.
E en ieder, die belangstelling heeft voor het vraag stu k van de organisa tie kunnen wij aan rad en dit boek ter han d te nem en. Hij zal er geen „theorie” in aantreffen, m aar w el een bespreking van de organisatie structuren van een groot aa n tal bestaande bedrijven die aan hoge eisen beantw oorden en w aarin een schat van practische ervaring zijn neerslag heeft gevonden.
W O R D I N G S G E S C H IE D E N IS E N W E R K G E B IE D V A N H E T I.O .V .
(In stitu u t voor O nderzoek en V oorlichting op het gebied van bedrijf s en bestuursefficiency)
door Drs A. M. Groot.
In de grauw e oorlogsw inter van 1945 toen de spoorw egstaking en de algem ene ontw richting van ons land het voortzetten van het norm ale w erk voor iedereen onmogelijk m aakte, rijpte het plan voor de oprichting van het I.O .V . E erst later zou blijken d at er nog drie volle jaren nodig zouden zijn om het oorspronkelijke plan te verwezenlijken, w an t eerst op 1 D e cember 1948 begon het I.O .V . in zijn definitieve vorm zijn w erkzaam heden.
w egen had gebaand, speciaal ten aanzien van scholing, instructie en on derzoek van w erkm ethoden.
D e organisatie-adviseurs, die zich voor het I.O .V .-p lan interesseerden, m eenden, d a t voor deze nieuwe veelzijdige ontw ikkeling van het beroep na de oorlog, nauw ere sam enw erking tussen de verschillende deskundigen op dit gebied noodzakelijk zou blijken te zijn. Bovendien m eenden zij dat het efficientie-onderzoek efficiënter georganiseerd zou w orden, indien men de resultaten van deze onderzoekingen niet alleen ten goede zou doen kom en aan één bedrijf; als men dus een weg zou kunnen vinden collec tieve efficientie-onderzoekingen in te stellen, d.w.z. onderzoekingen w a a r van de resultaten dienstbaar gem aakt zouden kunnen w orden aan m eer dere bedrijven. Sommige onderw erpen zouden zich speciaal lenen voor een onderzoek binnen één bepaalde bedrijfstak, voor andere onderw erpen zouden bedrijven uit zeer verschillende bedrijfstakken gem eenschappelijk gebruik kunnen m aken van de resultaten van het onderzoek. D it laatste geldt b.v. ten aanzien van het eigen vervoer, de organisatie der onder- houdsafdelingen, loonadm inistratie, m agazijnbeheer, alle onderw erpen, die in bedrijven van zeer verschillende aard veelal op gelijke of gelijksoortige grondslagen kunnen w orden bestudeerd en geanalyseerd.
Sam enw erking van de deskundigen ten behoeve van het collectieve efficientie-onderzoek w as dus de grondgedachte van het I.O .V . B edrijfs economisch en technisch-econom isch onderzoekingsw erk is typisch researchw erk. N a a st het T .N .O ., d at zich op zuiver technisch gebied be w eegt, zag men in N ederland plaats voor een speciaal researchinstituut op het gebied van organisatie en efficiëntie.
H e t is algemeen bekend d at een zeer overw egend deel van onze natio nale productie en distributie in kleine bedrijven w o rd t verzorgd en daaruit volgt, dat een algem ene verhoging van de efficiëntie van ons gehele bedrijfsleven alleen bereikt kan w orden als ook deze kleine bedrijven profijt zullen kunnen trekken van de m oderne m ethoden van efficientie- onderzoek. D eze kleinere bedrijven kunnen de kosten van een dergelijk onderzoek in de m eeste gevallen niet alleen d ragen en ook voor de op lossing van dit probleem zou het I.O .V .-w erk dienstbaar gem aakt kunnen w orden.
D it zou niet alleen in het belang zijn van deze bedrijven zelf; onze gehele nationale w elvaart en ook de sociale ru st in ons land zijn tenslotte afhankelijk van de doelm atigheid van productie en distributie en algem ene verbetering van de efficiëntie is dus inderdaad een nationaal belang.
D enkt men zich terug in de sfeer van 1945, toen iedereen dringend behoefte gevoelde voorbereidingen te treffen voor de nationale w ed er opbouw, dan behoeft het geen bevreem ding te w ekken d at deze gedachte, gezien in de sfeer van die tijd, voor velen veel aantrekkelijks had.
T oen de oorlog geëindigd w as w aren al heel spoedig alle deskundigen derm ate overbelast met w erk voor het particuliere bedrijfsleven en voor de overheid, d at het I.O .V .-p la n niet tot practische verwezenlijking kwam. W e l w erd de stichtingsacte gepasseerd, m aar m et het eigenlijke w erk w erd slechts een zeer bescheiden begin gem aakt.
D e grote m eerderheid der bona-fide organisatie-adviseurs en psycho logische instituten h ad zich aangesloten bij het I.O .V ., d.w.z. zij hadden zich bereid verklaard opdrachten voor het I.O .V . uit te voeren en zich verder verbonden onderzoekingen m et collectief karakter zoveel mogelijk door inschakeling van het I.O .V . te doen uitvoeren.
d rag en en geleid w erd door de verschillende bureaux, die het geform eerd hadden. H e t bedrijfsleven w as toen nog niet direct bij het w erk van het 1 .0 . V . geïnteresseerd.
A anvang 1946 w erd door het C entraal P la n B ureau een commissie van deskundigen ingesteld om m aatregelen aan te geven, die zouden kunnen leiden to t verhoging van de arbeidsproductiviteit. D eze commissie kwam al spoedig to t de conclusie d a t het weinig zin zou hebben over dit onderw erp grote algem ene rapporten op te stellen. V olgens het oordeel van deze commissie w as verhoging van de arbeidsproductiviteit alleen te bereiken door system atische efficientie-verhoging op grond van deskundig beroepsm atig efficientie-onderzoek. O ok deze commissie, w aarin ook vele deskundigen w aren opgenomen, die niet in het vrije beroep w erkzaam w aren, m eende d a t het I.O .V .-p la n de beste w aarborgen bood om het gestelde doel te bereiken en zij drong er op aan daadw erkelijke belang stelling van het bedrijfsleven voor dit plan op te w ekken. A l spoedig d a a r n a w erd h et eerste contact opgenom en met D r Ir W . H upkes, oud- president van de N ederlandsche Spoorw egen, die niet alleen persoonlijk w arm e belangstelling voor dit plan bleek te hebben, m aar die zich tevens bereid verklaarde contact op te nemen met de verschillende grote bedrijven in N ed erlan d om te onderzoeken of bij die bedrijven belangstelling voor dit plan bestond. Spoedig bleek d at deze belangstelling inderd aad in vele geledingen van het bedrijfsleven en bij vele D epartem enten bestond. H et bedrijfsleven b racht het benodigde bedrag bijeen om de aanloopfinan ciering mogelijk te maken; vele grote bedrijven, de M aatschappij voor N ij verheid en H andel, de Stichting van de A rbeid en vijf D epartem enten w ezen vertegenw oordigers aan in het leidende orgaan van het I.O .V . (de R aad van B estu u r). V erschillende professoren en andere deskundigen verklaarden zich bereid zitting te nem en in de R aad van A dvies en op 1 Decem ber 1948 w erd ik als directeur van het I.O .V . met de dagelijkse leiding belast.
D e ta a k van het I.O .V . is voornamelijk de bevordering van de gedachte van het collectief efficientie-onderzoek, het regelen en coördineren van de w erkzaam heden van de deskundigen en de bureaux, die m et de u it voering van deze betaalde onderzoekingsopdrachten w orden belast. H et ligt dus niet in de bedoeling het I.O .V . op de duur te doen beschikken over een eigen staf van m edew erkers; de b estaande bureaux zullen bij de uitvoering van het w erk volledig w orden ingeschakeld tegen vergoe ding van het norm ale honorarium , d at uit de aard der zaak door de op drachtgevers moet w orden betaald.
M et n adruk dient hierbij vermeld te w orden d at het I.O .V . volledige vrijheid heeft om bij deze onderzoekingen die deskundige in te schakelen, die voor de uitvoering van de betreffende opdracht het m eest geschikt is. D it kan dus één van de aangesloten bureaux zijn, m aar ook een niet- aangesloten bureau of een organisatie-deskundige, die aan een bepaald bedrijf verbonden is.
V o o r de uitvoering van verschillende opdrachten zal zeker ook de behoefte gevoeld w orden om de m edew erking van accountantskantoren in te roepen, w a n t op een deel van het w erkterrein van het I.O .V . zal de m edew erking van de accountants zeker niet gemist kunnen w orden. H et 1 .0 . V . is th an s echter nog geen ja a r oud en een belangrijk deel van deze tijd m oest w orden besteed aan algem een voorbereidend w erk. D it is dan ook de oorzaak van het feit, d at de vorm van sam enw erking met de accountants nog niet geregeld is.
In de korte periode van zijn b estaan heeft het I.O .V . reeds interessante w erkgebieden aangeboord. D e adm inistratieve organisatie van het p a rti culiere beroepsvervoer, het arbeidstechnisch onderzoek in de V lasindustrie en van de arbeid van verpleegsters, het arbeidstechnisch onderzoek van het laden en lossen in de beu rtv aart zijn onderzoekingen, die reeds begonnen zijn, terw ijl d a a rn a a st vele andere onderzoekingen, o.a. de organisatie van de arbeid in de gevangenissen, in voorbereiding zijn. Z o als uit deze opsomming blijkt is het w erkgebied zeer veelzijdig. D it is mogelijk om dat een zo grote verscheidenheid van adviseurs en des kundigen aan de uitvoering van deze w erkzaam heden deelneem t.
O ok de opleiding van m iddelbare en leidende krachten op het gebied van organisatie- en efficientie-onderzoek is een onderw erp, d at door het I.O .V . in nauw e sam enw erking met de hier te lande gevestigde adviseurs ter hand genom en is en dat binnenkort op brede basis zal w orden begon nen. V oor jonge m edew erkers van de bedrijven w ordt één dag per week cursus gegeven; deze cursus duurt vier jaar. V o o r zelfstandige, leidende krachten w ordt een cursus gegeven, die 23 cursusw eken van 5 dagen omvat. H e t tijdschem a voor deze laatste cursus w ordt in overleg m et de bedrijven, die cursisten aanw ijzen, vastgesteld (aaneengesloten of bijv. een week per m aan d ).
T enslotte zal het I.O .V . w orden ingeschakeld bij de w etenschappelijke hulpverlening (T echnical A ssistance) w elke A m erika in het kader van het M arshall-plan ook aan ons land heeft aangeboden, speciaal op tech- nisch-econom isch gebied.
N u het bedrijfsleven, de overheid en een groot aan tal deskundigen op dit gebied tot volledige sam enw erking gekomen zijn om een daadw erke lijke bijdrage te leveren to t de algem ene verbetering van de efficiëntie in ons land, is de verw achting gerechtvaardigd d at m en spoedig op een breed terrein tot daadw erkelijke resultaten zal komen. D e accountants, die in ons land in de meeste bedrijven de perm anente adviseurs van de bedrijfsleiding voor financiële en bedrijfseconom ische vraagstukken zijn, zullen zeker een belangrijke bijdrage kunnen leveren om mede te w erken tot verbreiding van de I.O .V .- gedachte.
