Vel Eerste Kamer

(1)

Vel 6 0 219 Eerste K a m e r

20ste VERGADERING. — 6 F E B R U A R I 1947.

Ingekomen stukken.

20

STE

V E R G A D E R I N G

VERGADERING VAN DONDERDAG 6 FEBRUARI 1947.

(Bijeenroepingsuur 1 namiddag.)

Ingekomen stukken. — Mededeeling van den Voorzitter. —

— Behandeling van hoofdstuk V der Rijksbegrooting voor 1947.

Voorzitter: de heer Anema.

Tegenwoordig, met den Voorzitter, 35 leden, te weten:

de heeren Molenaar, van Santen, Janssen de Limpens, Eer- stens, Wijffels, J. Cramer, Brandenburg, in 't Veld, Rip, Bie- wenga, Hermans, van Voorst tot Voorst, van Lieshout, Wou- denberg, Reijers, van de Kieft, Steinkühler, Stufkens, Reinalda, J . J . Kramer, Zegering Hadders, mejuffrouw Tjeenk Willink, de heeren Kraayvanger, de Bruijn, Schneider, van Asch van Wijck, Schipper, Koejemans, Algra. Woltjer, Barge, Donker- sloot, Kolfschoten en van Velthoven,

en de heer Beel, Minister van Binnenlandsche Zaken.

De notulen van het verhandelde in de vorige vergadering worden gelezen en goedgekeurd.

De Voorzitter: l"k deel aan de Kamer mede, dat zijn inge- komen:

1". berichten van leden, die verhinderd zijn de vergadering bij te wonen:

van den heer Berger, wegens dringende bezigheden elders;

van den heer Vixseboxse, wegens ongesteldheid;

van den heer Kolff, wegens ongesteldheid;

van den heer Hoogland, wegens reismoeilijkheden;

van den heer Brongersma, wegens ongesteldheid, ook morgen.

Deze berichten worden voor kennisgeving aangenomen;

2°. de volgende Regeeringsmissives:

a. een, van den Minister van Buitenlandsche Zaken, ten geleide van den tekst van de tusschen de Nederlandsche en Brit- sche Regeeringen op 12 en 16 September te Londen gewisselde nota's, houdende wijziging van de op 7 September 1945 te Lon- den tusschen het Koninkrijk der Nederlanden en het Vereenigd Koninkrijk van Groot-Brittannië en Noord-Ierland gesloten monetaire Overeenkomst (Staatsblad No. G 248), alsmede de vertaling daarvan;

b. een, van den Ministervan Financiën, ten geleide van het overzicht van den stand der Rijksmiddelen per ultimo Decem- ber 1946, met bijbehoorende toelichting;

C. een, van den Minister van Buitenlandsche Zaken, ten geleide van het aanvullend memorandum met betrekking tot do vaststelling van de toekomstige Nederlandsch-Duitschc grens en aanverwante problemen, hetwelk op 25 Januari il. te Londen is aangeboden aan de vertegenwoordigers van Duitschland van den Raad van Ministers van Buitenlandsche Zaken;

d. een, van den Minister van Overzeesche Gebiedsdeelen, ten geleide van:

1. de ordonnantie tot voorloopigc instelling van den Staat Oost-Indonesië;

2. de voorloopige Staatsregeling van Oost-Indonesië;

8. het besluit van den Luitenant-Gouverneur-Generaal van Mederlandseh-Indlë tot benoeming van het voorloopig Staats- hoofd van Oost-Indonesië;

Handelingen der Staten-Generaal. — 1946—1947. — 1.

(Voorzitter)

e. van den Minister van Overzeesche Gebiedsdeelen: de

„Wekelijksche Kroniek", uos. 30 en 3 1 ;

f. een, van den Minister van Buitenlandsche Zaken, ten geleide van het memorandum van de Nederlandsche Regeering nopens het verdrag, te sluiten met Oostenrijk, hetwelk op 30 Januari jl. te Londen werd aangeboden aan de vertegenwoordigers voor Oostenrijk van den Raad der Ministers van Buiten- landsche Zaken.

Deze missives worden voor kennisgeving aangenomen;

de bijlagen zullen worden nedergelegd ter griffie, ter ken- nisneming door de leden; de sub e genoemde stukkeu ter vertrouwelijke kennisneming; van de sub c en ƒ genoemde memoranda is inmiddels een afdruk aan de leden toege- zonden;

3'. een missive van den voorzitter van het Centraal Stem- bureau, ten geleide van een afschrift van zijn besluit van 28 J a - nuari il., waarin de heer H . J. de Dreu, te Havelte, wordt benoemd verklaard tot lid van de Eerste Kamer der Staten-Gene- raal in de vacature, ontstaan door het ontslag nemen van mejuffrouw mr. A. E. Ribbiua Peletier.

Deze missive zal worden gesteld in handen van de te benoemen commissie voor de geloofsbrieven;

4°. een verzoekschrift van mr. F . J. M. Drognat Doeve, te Batavia, met verzoek, dat de Eerste Kamer der Staten-Gene- raal zich over de strekking van artikel 57 (bedoeld zal zijn artikel 59) van de Grondwet berade.

Dit adres zal worden gesteld in handen van de Commissie voor de Verzoekschriften;

5". de volgende telegrammen:

een, van eenige honderden inwoners van Woerden, in vergadering aldaar bijeen, waarin zij protesteeren tegen den gang van zaken in en met Nederlandsch-Indië;

een, van de negen gecombineerde politieke partijen, Gaboen- gan te Ambon, op 25 Januari jl. in een openbare volksver- gadering bijeen, waarin de beslissing is genomen der Regeering te kennen te geven, dat de Zuid-Molukkers, als stellende een hecht Rijksverband met Nederland als een conditio sine qua non voor den status van de Zuid-Molukken, gebruik wensehen te maken van de gelegenheid, opengesteld bij artikel 3 van de overeenkomst van Linggadjati.

Deze telegrammen zullen worden nedergelegd ter griffie, ter inzage van de leden;

6°. de volgende geschriften:

een, van het Nationaal Verbond, te 's-Gravcnhage, ten ge- lvide van een protest tegen de principieele aanvaarding van het Linggad jati-akkoord;

een, van de Europeesche Onderofficiersvereeniging „Ons aller Belang", te Bandoeng, ten geleide van een afschrift van een verzoek, gericht aan den Luitenant-Gouvernour-Generaal van Nederlandsch-Indië;

een, van A. K. A. Kuen, te Batavia, zijnde afschrift van een door hem gezonden verzoek aan den directeur van het hoofdkantoor ,.Nefis", te Batavia;

een. van de Verbonden Politieke Partijen ( V . P . P . ) , te Ba- tavia, houdende commentaren op de ontwerp-overeenkomst rail Linggadjati;

Deze stukken zullen worden nedergelegd ter griffie, ter inzage van de leden;

7". de volgende boek- en drukwerken:

,, Hoogoschool en Volk": Algemeen Wetenschappelijk Maand- blad, 1ste Jaargang No. 1;

.Maandstalistiek van den in-, uit- en doorvoer van Nederland, Oetober 1946. Deel 1 en Deel 2. November 1946, Deel 1;

Maandschrift van bet Centraal Bureau voor de Statistiek;

(2)

20ste VERGADERING. — 6 F E B R U A R I 1947.

i'JO. Vaststelling van hoofdstuk V (Departement van Binnenlandsche Zaken) der Rijksbegrooting voor het dienstjaar 1947.

(Voorzitter e. a.)

Verslag van de verrichtingen gedurende het tweede halfjaar van 1045, met een terugblik op de daaraan voorafgaande periode, van het Ministerie van Sociale Zaken;

Nederlandsche Vereeniging voor vrijhandel, Juli 1946 ,,Vrede vraagt Vrijhandel".

Deze boek- en drukwerken zullen worden geplaatst in de boekerij der Kamer;

8°. een afschrift van een telegram van de Parlementaire Commissie Suriname en de Nederlandsche Antillen, houdende summier overzicht van haar werkzaamheden en programma voor eerstvolgende dagen.

Dit stuk zal worden nedergelegd ter griffie, ter inzage van de leden.

De Voorzitter: Ik deel aan de Kamer mede, dat prof. Kranen- burg verwacht had, heden het voorzitterschap weer op zich te kunnen nemen, maar dat hij daarin tot zijn en onze teleur- stelling verhinderd is door een herhaling van zijn ongesteldheid, die hem dwingt, de hervatting van zijn werkzaamheden nog eenigen tijd uit te stellen.

Ik weet, dat ik de gevoelens van de geheele Kamer vertolk, als ik de hoop uitspreek, dat wij hem spoedig geheel hersteld weer in ons midden zullen mogen zien om de leiding onzer werkzaamheden weer in handen te nemen.

(Teekenen van algemeene instemming.)

Aan de orde is de behandeling van het wetsonwerp tot vaststelling van hoofdstuk V (Departement van Bmnenlandsche Zaken) der Rijksbegrooting voor het dienstjaar 1947 (300).

De beraadslaging wordt geopend.

(In 't Veld)

van deze landen niet in hoofdzaak op uiterlijken schijn ? Bleek op het kritieke moment niet, dat de innerlijke kracht ontbrak?

En was dit juist niet een gevolg van de te ver doorgevoerde cen- tralisatie, waardoor de zelfstandig werkende krachten in de bevolking te veel waren onderdrukt?

Het woord van Berthélemy is typisch dat van een Fransen - man. Een Engelschman zou het, dunkt mij, anders zeggen: in het local government ligt niet alleen de vrijheid van den Engel- schen burger, maar ook de kracht van het Engelsche volk.

Alleen dat volk is waarlijk sterk, dat de eigen activiteit van de burgerij gelegenheid geeft zich te ontplooien en tegelijk deze activiteiten weet te binden in het besef, dat de burgers en de volksgroepen een gezamenlijke verantwoordelijkheid dragen voor het lot van hun volk, dat zij gezamenlijk staan voor een taak in deze wereld.

Op deze innerlijke kracht komt het thans meer dan ooit aan.

Ik geloof niet, dat ik een te groot woord spreek, wanneer ik zeg, dat onze West-Europeesehe beschaving in gevaar verkeert. Het beeld is in ieder geval niet opwekkend: innerlijke tweedracht en verdeeldheid, twijfel en onzekerheid. Het voor- uitgangsoptimisme van de 19de eeuw is omgeslagen in zijn tegendeel. De eerbied voor wetenschap en techniek, die vorige generaties kenmerkte, verdween; huiverig staan wij tegenover de geheimzinnige krachten, door het menschelijk vernuft ge- wekt. Het „ieder voor zich en God voor ons allen", eens de prikkel tot omhoogstuwing van het maatschappelijk leven, is in onze oogen een verschaalde wijsheid, die de egoïstische nei- gingen in den mensch versterke, hom minder toegankelijk maakte voor geestelijke waarden en leidde tot zijn vereenzaming, tot ondermijning van den gemeenschapszin. De vermechaniseering van bet leven, aanvank-elijk begroet als mogelijkheid tot voort- durend hoogere opvoering van het levenspeil, leidde tot een ondergraving van de zelfscheppende werkzaamheid van der mensch, waardoor hij overwegend passief werd, het leven maar over zich heen liet komen.

Zoo ontstond het verschijnsel van den massamensen, op- gaande in de grauwe uniforme massa, stuurloos drijvende op de levenszee, zonder verantwoordelijkheidsbesef, alleen in staat tot kankeren, geestelijk uit het lood, omdat deze massamensch niet kent de diepe vreugde van de ontplooiing van eigen wezen in zelfscheppenden arbeid, zich niet wezenlijk deel voelt van de gemeenschap.

Als wij ons bewust zijn van het gevaar van dit geestelijk itisme, zullen wij hebben te begrijpen, dat, versterking van de geestelijke weerbaarheid onder de huidige verhoudingen minstens zoo noodig is als militaire paraatheid.

Voor deze versterking van de geestelijke weerbaarheid zijn twee dingen noodig: eenerzijds prikkeling van de zelfwerkzaamheid en van de geestelijke activiteit, opdat de mensch tot bewust leven komt en behoed wordt voor het gevaar, in de massa onder te gaan, anderzijds versterking van het saamhoorigheids- besef, opdat de mensch weer begrip krijgt voor zijn plaats in de gemeenschap. En uit de inwerking van deze beide op elkaar verwacht ik dan een ontwikkeling van het sociaal verantwoordelijkheidsbesef, dat voor mij alleen een nieuw woord is voor het. oude begrip. Zoodat het geheele program is samen te vatten in deze drie woorden: opvoeding tot burgerzin.

Deze burgerzin moet gekweekt worden. En de beste kweek- plaats is de gemeente, een levensgemeenschap, waarin de veel- zijdigheid, dat is de rijkdom, van hot maatschappelijk leven tot uitdrukking komt en die anderzijds niet te groot is, zoodal zij nog in haar geheel overzien kan worden. Dit laatste gaat voor de groote stad al niet meer op ; daar mist de inwoner het overzicht, zoodat hij zich in de groote massa verloren voelt.

Vandaar, dat de gedachten gaan in de richting van een opbouw van de groote stad uit wijken, die een min of meer zelfstandig cultureel-sociaal leven leiden in het kader van het stadsgeheel.

H e t is, geloof ik, geen toeval, dat deze gedachte, dat de gemeente zal moeten worden een „centre d'activité, oü se nent les citoyens", in den na-oorlogschen tijd in verschillende landen, onafhankelijk van elkaar, is opgekomen. Een beetje trotsch mag ik er, meen ik, wel op zijn, dat ik dei) term ,,op-. tot burgerzin" hier te lande heb geïntroduceerd

vóórdat bekend werd, dat de Union Internationale des de „éducation civique" op de agendai voor haar a.s. congres in Parijs heeft geplaatst, zoo goed als de Rotterdarusche

e.s. er zich op beroemen mag, dat zij ue wijk- aan de orde heeft gesteld, geheel onbekend met de De heer in 't Veld: Mijnheer de Voorzitter! Een burgemees-

ter, geroepen in dezen tijd het woord te voeren bij de begrooting van Buitenlandsche Zaken, voelt wel sterk de verleiding een jammerklacht aan te heffen over de aantasting van de zelfstandigheid der gemeenten. Voornamelijk als een gevolg van de ontreddering van de gemeentelijke financiën is er van bewe- gingsvrijheid niet veel overgebleven. Wanneer nu de gemeentebesturen zelf schuld hadden aan de moeilijkheden, waarin zij zijn komen te verkeeren, zouden zij gemakkelijker geneigd zijn zich neer te leggen bij de curateele, waaronder zij gesteld zijn. Xu daarvan geen sprake is, valt het niet te verwonderen, dat zij wel eens wat kriegel worden over de ver gaande bemoeizucht van hoogere organen, die dikwijls blijk geven van weinig begrip voor de moeilijkheden, waarvoor de gemeentebesturen zich in de practijk gesteld zien, en voor de zorg, die zij zich geven om de zaleen zoo goed mogelijk te laten loopen en de stemming onder de bevolking zoo gunstig mogelijk te beïnvloeden. Het is dan soms moeilijk de verzuchting te onderdrukken: mochten wij

! np onze beurt het Rijk wat accountants op het dak sturen om na te gaan, of er geen bezuinigingen mogelijk zijn op de kosten van sommige Departementen, van de Rijksbureau*, van den Dienst van den Wederopbouw, van leger en vloot.

Maar ik voel, dat wij, de zaal? dus stellende, blijven beneden het niveau, waarop deze belangrijke quaestie behandeld behoort te worden. Ook het Rijk verkeert in zorglijke financieele om-

ligheden en de gemeenten zijn aangewezen op dezelfde bronnen van inkomsten. H e t ligt dus voor de hand, dat er naar

•eefd wordt van de beperkte middelen het hoogst mogelijke nuttig rendement te verkrijgen. Daarvan uitgaande, komt men dan gemakkelijk tot de opvatting, dat een centrale supervisie op de besteding van het geld de grootste kans biedt dit doel te

':en.

i wordt vrij algemeen ingezien, dat deze schijnbaar logi- neering mank gaat. Waarom'.''

' ze redeneering ligt dezelfde gedachtenfout ten grond- als aan het woord van den Franschen Staatsrechte ;i li -

lisation rend les pays plus forts, la fait plus libres.

Vroeger leek mij dat het summum van wijsheid. Maar iwini van de ontreddering, waarin de totalitaire SI hu tot het uiterste di ' lüsatie hun lan

rgelaten, ben ik gaan twijfelen. Berustte de k)

(3)

221

20ste V E R G A D E R I N G . — 6 F E B R U A R I 1947.

300. Vaststelling van hoofdstuk V (Departement van Binnen landsche Zaken) der Rijksbegrooting voor het dienstjaar 1947.

(In 't Veld)

vruchtbare toepassing, die deze gedachte in het buitenland reeds gevonden had.

E r opent zich hier — ook v. P . wees er op in zijn bekende rede , .Gemeenten-schemering?" — een nieuw perspectief voor de

f

emeente. Veel nieer dan het Kijk kan zij bijdragen tot deze ducaüon civique en daarmede tot versterking van de geestelijke weerbaarheid van ons volk. Niet door opzettelijk het geestelijk leven te beïnvloeden — voor de gevaren waarvan ik zeker niet blind ben —, maar door allen gemeentelijken arbeid te stellen in het teeken van activeering der zelfwerkzaamheid en versterking van den gemeenschapszin. H e t is hier uiteraard niet de plaats, deze geduchte breeder uit te werken; ik mag daarvoor verwijzen naar verschillende publicaties van mijn hand. Thans bepaal ik mij er toe te constateeren, dut de gemeente nog steeds

een uiterst belangrijke plaats inneemt in ons Staatsbestel, dat zij heeft een eigen taak, duidelijk onderscheiden van die van het Rijk, maar even noodzakelijk; dat zij dus iets meer is dan alleen maar een administratief onderdeel van den Staat.

Als dit vaststaat, zal het ook duidelijk zijn, dat de groote voordeelen van het plaatselijk zelfbestuur alleen tot hun recht komen, als het gemeentebestuur den noodigen armslag heeft en onder eigen verantwoordelijkheid zijn taak kan verrichten.

Hoe moet anders een actieve burgerzin tot ontwikkeling komen?

Financieele zelfstandigheid is hiertoe noodzakelijke voorwaarde.

Dat ik hoop op spoedig resultaat van den arbeid der commissie- Oud is daarom zoo vanzelfsprekend, dat ik volsta met een

„vol verwachting klopt ons h a r t " .

Ik vreee echter, dat het nog wel even duren zal vóór deze verwachting in vervulling gaat. En wij zouden het nu wel hco- geüjk waaa-deeren, als de Colleges van Gedeputeerde Staten en de Ministers van Binnenlandsche Zaken en van Financiën, in afwachting daarvan, ten minste eenig vertrouwen zouden willen toonen in het verantwoordelijkheidsbesef van de gemeentebesturen. E r wordt in menige gemeente geploeterd om met zoo weinig mogelijk geld nog zooveel mogelijk aan de eisenen van dezen tijd te voldoen. Alles wordt in het werk gesteld om de activiteit van de burgerij te stimuleeren. Maar naast moreele is daarvoor ook financieele steun noodig.

"Wij zijn helaas nog niet zoover, dat de menschen zelf voldoende begrip hebben van wat voor hun geestelijke gezondheid noodig is. De massamensen geeft nu eenmaal zijn geld liever uil aan een wekelijksch bioscoopbezoek, dat hij ondergaat, dan aan ontspanning, waarvoor hij zich heeft in te spannen. Er is ook hier een wisselwerking: naarmate de mensen geestelijk groeit, zal hij leeren zijn geld beter te besteeden. H e t teweegbrengen van een omkeer in de geesten is het moeilijkste en wij zullen hebben in te zien, dat dit zonder financieele offers niet te he- bereiken is.

Gelukkig mag ik constateeren, dat ook bij de Departementen van Binnenlandsche Zaken en van Financiën begrip aanwezig is voor dezen gedachtengang. Een gemeentebestuur, dat blijk geeft een verantwoorde cultuurpolitiek te willen voeren, vindt de deur niet meer geheel gesloten. Wat dat betreft, is er toch een duidelijk verschil met den geest, die hier vóór den oorlog huisde. Men moet alleen voor elk subsidie en elke uitgaaf op zich zelf vechten en er de dringende noodzaak van aan toon en.

En niet ieder gemeentebestuur weet den weg naar den Hang zoo gemakkelijk te vinden.

Daarom is het van zoo groote beteekenis hoe de colleges van Gedeputeerde Staten hier tegenoverstaan. Zijn zij bereid de goed willende gemeentebesturen in dezen moeilijken, maar nood- zakelijken arbeid te steunen of leeft in hen nog de vóóroorlog- sche geest, die alle uitgaven, welke met cultuur of volksop- voeding te maken hadden, aan het bezuinigingsstreven ten offer deed vallen'? Persoonlijk heb ik het nogal getroffen, Mijnheer de Voorzitter: over het Noordhollandsche college niets dan lof.

Maar er schijnt nogal verschil te zijn en met name uit Zuid- holland hoorde ik verschillende 1,1:' :hten. Dit bevredigt toch niet erg en daarom zou ik den Minister de vraag willen stellen of het niet mogelijk ie tot een algemeene lijn te komen en bij alle colleges van Gedeputeerde Staten begrip te wekken voor het groote belang van een bewuste opvoeding tot burgerzin.

De Regeering kan en mag zich naar mijn meening hier niet bepalen tot een lijdelijk toezien. Geestelijke weerbaarheid is voorwaarde van onze zelfhandhaving. En een te kori

op dit punt beteekenl d larom een f:;' i voornaan welke aan de Overheid is toevertrouwd.

Mijnheer de Voorzitter! Wanneer men voldoende oog beeft voor de groote beteekenis van een plaatselijk zelfbestuur voor de geestelijke volkskracht, kan het wel niet anders of men betreurt de overheersching van de centralistische tendenz, die in dezen tijd, geheel los van de financieele perikelen en louter als erfenis van de Duitsche bezetting, nog steeds nawerkt.

Typeerend voorbeeld daarvan is de organisatie van den wederopbouw. Dat de verdeeling van de beschikbare bouwmaterialen en arbeidskrachten over het geheele land centraal moet worden bezien, zal wel door niemand worden betwist. Maar de bemoeiing van het centrale gezag gaat verder dan noodig is en algemeen leeft de overtuiging, dat wij hier staan voor een typisch Duitsch voorbeeld van overorganisatie. Men kan daar slechts van af- komen door de gemeentebesturen een meer zelfstandige rol in dezen arbeid toe te bedeelen. E r is een bescheiden begin van ontwikkeling in deze richting, maar het pas in Nijmegen ge- houden congres- heeft wel duidelijk gemaakt, dat de gemeentebesturen zich nog allerminst bevredigd gevoelen. Na wat er in Nijmegen over dit onderwerp te berde is gebracht, behoef ik er niet veel meer van te zeggen. De op dit congres aangenomen resolutie, waarin er voor gepleit wordt, dat de gemeenten weder- om de plaats krijgen, welke zij bij den bouw van stad en dorp steeds gehad hebben, moge ik in de bijzondere aandacht aan- bevelen van den Minister van Binnenlandsche Zaken, dien wij nog altijd zien als den natuurlijken beschermer der gemeenten, j den bewindsman, van wien verwacht wordt, dat hij steeds voor i handhaving der gemeentelijke zelfstandigheid op de bres zal

staan.

Een soortgelijke grief bestaat met betrekking tot de loonen salarispolitiek, met dit verschil, dat hier het euvel reeds dateert van vóór den oorlog. Steeds verder grijpen de bemoeiingen van het centraal gezag en practisch — kan men zeggen — wordt thans de personeelspolitiek door den Haag gedicteerd. Ook dit is uit de tijdsomstandigheden te verklaren. Ter vermijding van inflatie is een strakke loonen- en prijzenpolitiek noodzakelijk, ik wil dat niet betwisten. Maar alweer rijst de vraag of men niet verder gaat dan voor de bereiking van dit doel noodzakelijk is.

Plaatselijke omstandigheden kunnen bepaalde afwijkingen van het Rijksschema wenschelijk maken. Zoo kan Zaandam vrijwel geen jeugdige arbeiders krijgen, omdat zij het maximum loon eerst mogen bereiken op 29-jarigen leeftijd, terwijl in het particuliere bedrijf dit maximum ligt bij 25 jaar. Men kan echter praten als brugman, het blijft 29 jaar.

Steeds meer wordt aangestuurd op volledige uniformiteit. Ook de laatstaangekondigde verhooging van de loonen en salarissen van het Overheidspersoneel met 10 pet. wordt aan dit doel dienstbaar gemaakt. De gemeenten worden geprest tot invoering van een gelijke kinderbijslagrcgeling en een gelijken ongehuwden- aftrek als het Rijk en zij mogen met hun loonen niet boven het Rijksplafond. Aanvankelijk leek het alsof nog eenige bewegings- ruimte zou worden toegestaan. In de circulaire van den Minister

van 10 December lees ik althans onder punt VII het volgende:

,,In een aantal gemeenten k&n de situatie ontstaan, dat voor bepaalde categorieën van Overheidspersoneel het vast- stellen van nieuwe bezoldigingsregelingen overeenkomstig de hierboven geschetste methode voor het in dienst zijnde personeel geen of geen noemenswaardige verbetering zou brengen. Dit zal in het algemeen het geval zijn, indien reeds thans de bezoldiging dier groepen boven het vergelijkbaar Rijksbezoldigingspeil ligt. Voor die gevallen spreek ik het vertrouwen uit, dat de daarbij betrokken gemeentebesturen zich via de Colleges van Gedeputeerde Staten tot mij zullen wenden, waarna met spoed voor het in dienst zijnde personeel in gezamenlijk overleg naar een middenweg zal worden

izocht."

Hoe groot was echter de deceptie, toen bij een bespreking ten Departemente werd medegedeeld, dat de Ministerraad na her- haalde overweging ten slotte had besloten, dat het Rijksplafond onder geen beding zou mogen worden doorstooten en de eenige heid, die betracht zal worden, hierin bestaat, dat het in

qnde personeel niet achteruit behoeft te gaan.

Men heeft deze Regeering wel eens verweten, dat zij niet altijd den juisten psychologischen toon wist te treffen.'' Hier heeft i laarvan wel een zeer sterk voorbeeld. I n het najaar heef! I i ;ter-President in het Parlement en voor de r soi' N mdc verbetering van de financieele positie van het i Overheids] -oneel aangekondigd en de pers deelde in groote

(4)

300. Vaststelling van hoofdstuk V (Departement van Binnenlandsche Zaken) der Rijksbegrooting voor het dienstjaar 1947.

(in 't Veld)

opmaak mede, dat de ambtenaren op een weddeverhooging met ongeveer 10 % mochten rekenen. Daarop kwam de circulaire van 10 December met haar herinnering aan het Rijksplafond een eersten domper zetten op de gewekte verwachtingen. Maar zij opende althans het uitzicht op een middenweg E n nu zou het eindresultaat zijn, dat groote categorieën van provincie- en gemeentepersoneel geen of althans slechts een zeer bescheiden verhooging ontvangen en nog blij mogen zijn, dat zij niet in loon of salaris achteruitgaan. Het is dan toch niet te verwonderen, dat er onder deze menschen een kankergeest ontstaat. Ik zou er daarom wel heel sterk op willen aandringen, dat de Regeering deze lijn niet al te strak aanhaalt.

De Ambtenarenwet heeft, in strijd met de oorspronkelijke bedoeling, geleid tot een regeering per circulaire. Hoe weinig rechtszekerheid dit biedt, blijkt uit het voorgaande wel duidelijk En het wordt nog erger, zooals blijkt uit het geval van de uitkeering van een extra maand salaris aan onderwijzers. Hier bleef zelfs de circulaire achterwege en moesten de gemeentebesturen uit pers en radio hun instructies vernemen. Ik ben niet zoo erg formalistisch ingesteld, maar als men deze dingen al te gemakkelijk gaat opnemen, moet dit op den duur wel leiden tot een ernstige ondermijning van de rechtszekerheid.

Nog in een ander opzicht wordt de gemeentelijke autonomie bedreigd. Er valt in den laatsten tijd een zekere tendentie te bespeuren van een verschuiving van gemeente naar provincie.

Arbeid, die eigenlijk typisch behoort t o t de taak' der gemeente, wordt ter hand genomen door de provincie, omdat de gemeentebesturen in gebreke blijven of niet bij machte zijn dit werk aan te vatten. Een opmerkelijk voorbeeld vinden we in het streekplan-werk, dat door de in bezettingstijd tot stand gekomen verordening ter behartiging is opgedragen aan de provincie. En het- gevaar dreigt ook voor de sociaal-hygiënische zorg, wanneer de in het leven te roepen gezondheidsdistricten zouden samenvallen met de grenzen onzer provincies, waarvan sprake schijnt te zijn.

Op het terrein van de sociale zorg ten slotte zijn er eveneens aanwijzingen voor een ontwikkeling in die richting.

Ons geacht medelid, prof. Molenaar, die destijds in een de aandacht trekkend „Gids"-artikel vóór deze verschuiving heeft gepleit, zal waarschijnlijk een en ander met voldoening begroe- ten. Ik ben minder enthusiast. In het werk der provincie, die zooveel verder van de burgerij af staat, kunnen onmogelijk de voordeelen van het plaatselijk zelfbestuur volledig tot hun recht komen. En ik voel het als een hinderlijk bezwaar, dat de Pro- vinciale Planologische Dienst van Noordholland bezig is met een streekplan voor de Zaanstreek, zonder dat ook maar één vertegenwoordiger van de streek zelf daarin betrokken is. Zoo- iets moest toch onmogelijk zijn, Mijnheer de Voorzitter!

En ik hoop dan ook van harte, dat in de nieuwe wettelijke regeling, die de verordening van Duitsch makelij zal moeten vervangen, de streek zelf meer invloed op de samenstelling van het streekplan wordt gewaarborgd dan thans het geval is.

Intusschen stem ik graag toe, dat de gemeentebesturen aan deze ontwikkeling mede schuldig zijn. Toen in 1931 de Woning- wet de mogelijkheid opende om langs den weg van intercommu- nale samenwerking tot vaststelling van streekplannen te komen, is van deze mogelijkheid vrijwel geen gebruik gemaakt. Geen wonder, dat er dan een regeling komt van boven af.

Daarin ligt een waarschuwing aan de gemeent-ebesturen. Als zij in gebreke blijven of niet bij machte zijn de noodzakelijke voorzieningen tot stand te brengen, ligt het voor de hand, dat Rijk of provincie zich de verwaarloosde taak aantrekt. Daarom zullen de gemeenten, die te klein zijn om op eigen kracht de haar toevertrouwde belangen behoorlijk te verzorgen, tot een veel intensiever samenwerking moeten komen. Wat zij vooral noodig hebben, is een betere outillage. Door vorming van bestuurskringen van een redelijken omvang zou daarin m.i. het best kunnen worden voorzien.

Ook voor de uitwerking van deze gedachte moge ik verwijzen naar een artikel van mijn hand, dat pas verschenen is in het nieuwe tijdschrift „Bestuurswetenschappen". Dit artikel be- zorgde mij een boozen brief van een collega, die meende, dat ik het platteland onrecht deed en dat de bestuurders van de grootere gemeenten eerst maar eens de toestanden in de eigen gemeente moesten verbeteren, vóór zij zich met het platteland bemoeien. Zoo is het vraagstuk natuurlijk niet juist gesteld.

In verschillend opzicht staan de groote steden inderdaad achter bij het platteland, maar in andere opzichten hebben zij weer een voorsprong. Dat ligt veel aan de omstandigheden. Maar laten

(in 't Veld e. a.)

wij het hierover eens zijn, dat er overal, zoowel in de stad als op het platteland, nog heel wat te verbeteren valt. En dat de gemeentebesturen daartoe de beschikking behoeven over een behoorlijke outillage. Van hoeveel belang dit is, blijkt bijv. wel heel duidelijk, wanneer wij ons rekenschap er van geven, dat de zuigelingensterfte relatief grooter is naarmate de gemeente kleiner is. Ik heb hier de statistiek over 1936. H e t cijfer loopt geleidelijk op van 3,03 per 100 levend aangegevenen in de gemeenten boven 100 000 inwoners tot 4,35 per 100 in de gemeenten beneden 5000 inwoners. E n wat geldt voor de gezond- heidszorg, geldt ook voor de sociale zorg, het cultureele werk, en zoo voort.

Als de gemeenten in georganiseerde samenwerking zorgen voor een goed apparaat, staan zij ongetwijfeld sterker in haar strijd voor behoud der gemeentelijke zelfstandigheid. Goed georganiseerde bestuurskringen zouden bijv. ook een oplossing kunnen brengen voor het moeilijke politievraagstuk. Want is dit niet de oplossing: een deugdelijk apparaat in handen van de gemeenten zelf?

Ten slotte zou ik dan nog aandacht willen vragen voor een punt, dat steeds meer in de belangstelling begint te komen, de vraag nl.: welke beteekenis moet worden toegekend aan het zelfbestuur in de staatsrechtelijke beteekenis van self-government? De vraa» is zeker niet van belang ontbloot, want het aantal Rijksregelingen, bij de uitvoering waarvan de gemeentebesturen worden ingeschakeld, neemt steeds toe. Uit den laatsten tijd dateeren bijv. het Besluit vordering woonruimte en de regeling betreffende het consumentenkrediet. De vraag nu, welke de gemoederen in beroering brengt, is deze, of de gemeentelijke organen worden ingeschakeld als organen van de gemeente dan wel als agenten van het Rijksgezag.

Ik behoef hier wel niet uiteen te zetten, dat dit laatste de gangbare opvatting is. Zoowel de vrijwel constante jurispru- dentie als de wijziging van de Gemeentewet in 1931, die de verantwoordelijkheid van burgemeester en wethouders aan den gemeenteraad beperkte tot het bestuur van de huishouding der gemeente, zijn uitingen daarvan. Uit historisch-juridisch oogpunt staat deze opvatting ongetwijfeld het sterkst. Maar toch schaar ik mij met overtuiging aan de zijde van hen, die het zelfbestuur den lof, waarmede het overladen wordt, niet waard achten, wanneer burgemeester en wethouders of de burgemeester alleen maar worden ingeschakeld als werktuigen van het hooger gezag.

Wil men de gezonde gedachte, die aan het zelfbestuur ten grond- slag ligt, behoorlijk tot haar recht doen komen, dan zal men rnoeten beseffen, dat de betreffende organen worden ingeschakeld juist omdat zij zijn organen van lagere corporaties en het vertrouwen daarvan genieten. Wij hebben er voor te waken, dat de gemeente niet verwordt tot een administratief onderdeel van den Staat, maar blijft de levende en levenwekkende gemeenschap, waarin de krachten der burgerij tot ontplooiing komen. Uiter- aard zal dit streven beter tot zijn recht komen, als men ook het zelfbestuur kan zien als een taak van de gemeente, voor de uitvoering waarvan het college van burgemeester en wethouders evenzeer verantwoording schuldig is aan de vertegenwoordiging der burgerij als voor de autonome taak. Daarom hoop ik, °dat de ,,officieele" opvatting eerlang de vlag zal moeten strijken.

Ik ben er mij van bewust, Mijnheer de Voorzitter, dat ik in kort bestek nogal veel overhoop heb gehaald. Ik begrijp ook, dat al deze problemen niet op stel en sprong tot een bevredigen- de oplossing kunnen worden gebracht.

Maar het ging er mij voornamelijk om nog eens helder te doen uitkomen van hoe groote beteekenis de plaatselijke activiteit is voor de geestelijke volksgezondheid. Een miskenning van de waarde van een in vrijheid zich ontwikkelend gemeentelijk leven moet zich wreken in een teloorgaan van een belangrijk stuk volkskracht, dat wij in dezen tijd van worsteling om herstel en vernieuwing onmogelijk missen kunnen.

Dezen Minister behoef ik dit eigenlijk niet voor te houden, want ik ben overtuigd, dat hij het niet anders ziet. Maar ook erkende waarheden moeten wel eens duidelijk uitgesproken worden, opdat zij door de moeilijkheden van het oogenblik niet verduisterd worden.

De heer Zcgering Hadders: Mijnheer de Voorzitter! Gaarne wil ik nog eenige opmerkingen maken naar aanleiding van het Voorloopig Verslag en de Memorie van Antwoord.

Hoewel ik een groot voorstander ben van het zooveel mogelijk bevorderen van de Zondagsrust, mogen wij mijns inziens toch

(5)

Vel 61 2 2 3 Eerste K a m e r

300. Vaststelling van hoofdstuk V (Departement van Binnenlandsche Zaken) der Rijksbegrooting voor het dienstjaar 1947.

(Zegering Hadders)

nooit vergeten, dat zoolang de vrije Zaterdag in ons land niet algemeen is ingevoerd er gelegenheid moet zijn op Zondag groote bijeenkomsten te organiseeren, vooral ook op het gebied van de sport (in zake het organiseeren van nationale en regionale wedstrijden).

In verband hiermede verzoek ik de Regeering voorzichtig te zijn met het invoeren van een beperking van het openbaar vervoerwezen.

Een drastische beperking hiervan zou niet alleen een handicap zijn voor het houden en organiseeren van bovengenoemde bijeenkomsten en wedstrijden, maar ook voor hen, die geen andere gelegenheid hebben dan op Zondag ver verwijderde familie- leden te bezoeken.

Met groote voldoening nam ik kennis van de poging der Re- geering, de zedenverwildering te bestrijden. In dit verband zou ik willen opmerken, dat, naast hetgeen door de Kerken gedaan wordt voor het geestelijk peil van onze jeugd, de invloed van de sportbonden niet vergeten mag worden. H e t is mij bekend, dat de besturen van deze bonden alles doen, wat in hun ver- mogen ligt, om de jeugd, die aan hun zorgen is toevertrouwd, het goede spoor te wijzen en er voor te zorgen, dat naast de be- oefening van de lichamelijke ontwikkeling ook de geestelijke sportiviteit wordt aangekweekt. Ik zou in verband hiermede den Minister willen vragen of hij bereid is te overwegen de sportbonden financieel te subsidieeren, opdat het hun nog meer dan in het verleden mogelijk wordt hun steentje bij te dragen tot de bestrijding van de zedenverwildering der jeugd.

H e t spijt mij, dat ik het standpunt van den Minister ten aanzien van de gezagshandhaving niet kan deelen. Naar mijn overtuiging had Zijne Excellentie een andere houding moeten aannemen bij de staking te Amsterdam. Niets is naar mijn overtuiging zoo noodzakelijk in deze na-oorlogsche jaren als een krachtige handhaving van het gezag. Nu lees ik in de Memorie van Antwoord, dat de Minister bereid is voort te gaan met een krachtige handhaving van het Overheidsgezag te bevorderen; ik hoop, dat de daden van de Regeering daarvan blijk zullen geven.

Met instemming nam ik kennis van het voornemen van den Minister om te overwegen een herziening te treffen in die gevallen van zuivering, waarbij alle rechten op pensioenaanspraken vervallen werden verklaard.

Ik ben van meening, dat dit noodzakelijk is, daar zij, die dadelijk na de bevrijding het eerst gezuiverd zijn, in het algemeen een strengere zuivering hebben moeten doorstaan dan heden het geval is. Ook zou ik er op willen wijzen, dat het toch zeer onbillijk is aan weduwen of weezen een weduwen- en weezen- pensioen te onthouden, wanneer op hun gedrag in den bezettingstijd niets viel aan te merken.

Ook zijn de strafmaten zeer veel milder geworden. Ik hoop, dat de Minister aan deze gevallen de noodige aandacht wil be- steden en dat het mogelijk zal zijn veel onrecht, dat hier en daar is geschied, alsnog te herstellen.

Hoewel ik mij kan voorstellen, dat het doen vervallen van den classificatie-aftrek in zijn geheel moeilijkheden met zich meebrengt, komt het mij voor, dat een herziening op dit punt toch wel zeer urgent is. Te meer, waar men niet kan zeggen, dat het leven in een groote stad, over een aantal jaren genomen, zooveel meer kosten met zich meebrengt dan dat op het platteland.

Integendeel, vooral voor de ambtenaren, die studcerende kinderen hebben, zullen de kosten van hen, die op het platteland wonen, ver uitgaan boven die van hun collega's in de stad.

Met veel belangstelling zie ik de resultaten van de commissie van advies in zake de bezoldigiug van het gemcentepersoneel te gemoet. Ik hoop van harte, dat deze resultaten spoedig be- kendgemaakt kunnen worden. In dit verband zou ik den Minis- ter willen verzoeken in overweging te willen nemen, de rangen vast te koppelen aan de salarisschalen, opdat in de toekomst voorkomen wordt, dat in zeer kleine gemeenten hooge rangen worden toegekend, zonder dat hieraan de met dien rang eorres- pondeercndc waarde kan worden gehecht. Ik bedoel hier dit

mee, dat de waarde van den rang moet correspondeeren met de bezoldiging.

Van harte hoop ik, dat de ontwikkeling van het Instituut voor Bestuurswet! nschappen zoodanig zal zijn, dat de Minister hierin aanleiding vindt, de diploma's, door dit instituut uitge- geven, in de toekomst van Rijkswege te erkennen.

Handelingen der Staten-Generaal. — 1946—1947. — I.

Hoewel ik kan billijken, dat de Regoerinp er niet toe kon over- gaan, bij de ambtenaren een zoogenaamde derde loonronde iu te voeren, is het mijns inziens wel redelijk, de ambtenaren- salarissen in evenredigheid te brengen met het huidige prijspeil.

H e t is mij bekend, dat vele ambtenaren met moeite aan hun verplichtingen kunnen voldoen. Op den duur moet dit zich wreken op de standing van ons geheele ambtenarenkorps.

Met groote instemming las ik in de Memorie van Antwoord, dat eerstdaags een wetsontwerp tot bevordering van doelmatige verdeeling van woongelegenheid in den Ministerraad aan de orde wordt gesteld. H e t komt mij voor, dat een gemeentebestuur zooveel mogelijk moet voorkomen, dat antipoden bij elkaar onder één dak moeten wonen. Ik begrijp, en uit ervaring is het mij ook bekend, dat het niet altijd mogelijk is, politieke delin- quenten bij elkaar onder te brengen. Maar dit neemt niet weg, dat dit toch wel de eenig juiste oplossing is voor dit uitermate moeilijke vraagstuk. H e t vorderen van woonruimte behoort wel tot de meest onaangename taken van het gemeentebestuur.

Maar het is nu eenmaal in de* 'n tijd uit sociaal oogpunt niet verdedigbaar, dat één gezin in een groot huis woont, terwijl voor een ander nog niet één kamer beschikbaar i s ; maar dit alles neemt niet weg, dat deze materie m e t den meesten tact moet worden behandeld, wil men niet groote moeilijkheden in diverse gezinnen veroorzaken.

Zelf wonende in een gemeente, waar nog altijd een tekort is van 3000 woningen, besef ik volkomen, dat hier dwingend moet worden ingegrepen, maar laat men toch vooral voorzichtig zijn ten aanzien van wie men bij elkaar laat wonen en laat men voorkomen, dat gezinnen, van welke men van te oren kan zeggen, dat zij niet in vrede en rust met elkaar harmoniecren, vooral niet bij elkaar behoeven t e wonen onder één dak.

Mijnheer de Voorzitter! Een wethouder van een gemeente moet wel enthousiast zijn over het standpunt van den Minister in zake de zelfstandigheid der gemeenten. Maar toch zou ik willen vragen: Hoe stelt Zijne Excellentie zich voor deze te bereiken?

Met belangstelling zien wij uit naar de resultaten van de Commissie-Oud. Ik moge op spoed aandringen en den wenseh uitspreken, dat deze commissie er in slaagt een afdoende oplossing te ontwerpen.

Wij zien het nl. zoo. Mijnheer de Voorzitter, dat veel initiatief, dat zich ontwikkelt in een gemeente — en, zooals de vorige spreker reeds heeft gezegd, juist in een gemeente zich ontwikkelt — niet tot ontplooiing komt, omdat dikwijls het gemeentebestuur het niet in de hand heeft om dergelijke goede plannen, die geheel zouden passen in het vooruitbrengen van een gemeente en het voortstuwen in de goede richting van den opbouw der gemeente, tot uitvoering te brengen, omdat het gemeentebestuur zelf niet de bevoegdheid heeft om hieraan leiding te geven en om ten slotte tegen de inwoners te zeggen:

J a , dit is goed ; dat juichen wij toe en wij zullen dat plan steunen. H e t is jammer, dat in dezen tijd, waarin wij groote behoefte hebben aan initiatief en waarin wij het initiatief van de burgers tot ontplooiing moeten laten komen, de gemeentebesturen niet volkomen vrij zijn en dat vele goede plannen m de kiem worden gesmoord, omdat het niet mogelijk is ze tot uitvoering te brengen.

De bereidverklaring van den Minister om de algemeene voorwaarden voor de noodlijdende gemeenten te herzien, terwijl deze reeds veel soepeler zijn dan vóór den oorlog — ik erken dat —, verheugt mij zeer. Vóór den oorlog werden vele noodlijdende gemeenten niet bestuurd door de gemeentebesturen, of liever gezegd, zij werden in naam bestuurd door de gemeentebesturen, terwijl in werkelijkheid de Rijksaccountant door het Departement van Binnenlandsche Zaken werd ge- stuurd met de opdracht zooveel als mogelijk was te bezuinigen.

Dat was een zeer ongewenschte toestand. Ik moge er bij den Minister op aandringen er voor te waken, dat dit in de toekomst niet meer gebeurt. Ik zelf verkeer in bijzondere omstandigheden, waar ik wethouder ben van vermoedelijk de eerste noodlijdende gemeente en die sinds eenige jaren niet meer gesaneerd is; dit jaar hoop ik ook weer den Minister een begrooting te doen toekomen, die sluitend is. Dat zijn bijzondere omstandigheden en ik weet als wethouder van financiën, hoe prettig het is om zoo iets te mogen doen in dezen tijd, maar ik weet ook, hoe bevreesd wij waren voor bet roode potlood van den Rijksaccountant. Eigenlijk hadden wij als

(6)

£00. Vaststelling van hoofdstuk V (Departement van Binnenlandsclie Zaken) der Rijksbegrooting voor het dienstjaar 1947.

(Zegaring Hadders)

gemeentebestuur heel weinig te vertellen en werd alles be- disseld op het Departement van Binnenlandsche Zaken. Muar dat was misschien nog niet het ergste. Ik wil gaarne bekennen, dat de gemeente E m m e n , waar ik woon, er ook dikwijls groote voordeelen van heeft gehad, maar wat funest is, is, dat het verantwoordelijkheidsbesef van de gemeentebesturen er zoo onder lijdt. Men komt te vlug tot deze redeneering: Wij behoeven het toch niet te betalen ; den Haag is daarvoor verantwoordelijk, dus wij zullen dit of dat maar doen. Het klinkt misschien wat wonderlijk, dat ik deze bekentenis doe, maar het is eenmaal zoo, en ik ben er van overtuigd, dat het bij alle gemeentebesturen zoo is, dat men niet meer voor de volle 100 pet. zich verantwoordelijk gevoelt voor de uitgaven; dat men maar voortzeilt op het kompas: wij moeten maar af- wachten wat den Haag beslist. Ik zou er daarom bij den .Minister op willen aandringen om te voorkomen, dat in de toekomst de invloed van het roode potlood weer te groot wordt.

Hoewel ik duf een voorstander ben van de autonomie van de uemeenten, wil ik wel zeggen, dat het op sommige punten goed is, dat er toezicht is en in dit verband zou ik den Minister willen vragen of hij in overweging wil nemen de controle van de zijde van Gedeputeerde Staten, vooral op het punt van de gemeentesecretarie, de inrichting daarvan, het personeel afdoening der zaken, wat intensiever te doen uitvoeren.

Ik geloof, dat dit, vooral bij vele kleinere gemeenten, dikwijls zeer veel te wenschen overlaat. Ik wil in het geheel niet tornen aan de zelfstandigheid van de gemeentebsturen, ook niet aan di .- Ifstandigheid van die kleinere gemeenten. Ik geloof echter wel, dat het goed zou zijn, indien de voorlichting op dit punt wat beter geregeld werd dan thans het geval is. E r zijn mij iien bekend, waarin de administratie veel te wenschen overlaat. Ik geloof, dat, indien van Overheidswege, in dit 9 van de zijde van de provinciale besturen, meer voor- lichtend werd opgetreden, dit inderdaad zeer nuttig zon zijn en tot goede resultaten zou kunnen leiden.

Verheugend vind ik het, dat de kosten, voortvloeiende uit de werkloozenzorg, door het Rijk worden betaald. Dit is m.i.

het eenig juiste standpunt. Immers, het is niet verdedigbaar, dat een gemeente, waar door toevallige omstandigheden veel werkloozen wonen, hiervan de dupe wordt. De zorg voor de werkloozen en voor het geheele arbeidsproces is naar mijn meening een Rijkstaak.

Komende tot de samenvoeging van gemeenten, zou ik den Minister willen vragen of het geen overweging verdient kleine gemeenten zooveel mogelijk samen te voegen. Ik vraag dit mede in verband met het feit, dat, wanneer het voorkomt, dat er in een kleine gemeente een insrijpende structuurverandering komt, heel dikwijls het gemeentelijk bestuursapparaat en de gemeentelijke bureaux niet in staat zijn zich dadelijk in te schakelen op de structuurwijziging. Dit kan het geheel schaden. Ook uit het oogpunt van bezuiniging lijkt het mij nuttig na te paan welke zeer kleine gemeenten voor samenvoeging in aanmerking komen. Ook in verband met uitbreidingsplannen van sterk voor- uitgaande dorpen of plaatsen kan het soms gewenscht zijn niet alleen de gemeentegrenzen te wijzigen, maar twee of meer ge- in, inten te doen samensmelten tot één geheel.

Kaar liet tui] wil voorkomen, is het bijna altijd ongewenseht de functie van burgemeester en secretaris te combineeren. Ook de figuur, dat een burgemeester burgervader is over twee ge- meenten, lijkt mij geen ideale toestand. In verband hiermee zou ik den Minister willen vragen in de toekomst zooveel mogelijk deze genoemde combinaties te willen voorkomen.

De wettelijke regeling van de organisatie en de bevoegdheden der politie laten mijns inz'ens veel te lang op zich wachten.

Pit schept verwarring en ik moge dan ook op spoed aandringen, 'ii het voornemen bestaat de burgemeester in een gemeente, f Rijkspolitie fungeert, meer feitelijke zeggenschap over de politie te geven, hetgeen ik met sympathie begroet en noodzakelijk acht, zou ik den Minister willen vragen hoe hij dit denkt te regelen. De toestand is momenteel zeer onbevredigend.

Het verheugde mij in de Memorie van Antwoord te lezen, dat de kosten van de politie ook voor 1947 voor het grootste ge-

te door het Rijk gedragen zullen worden. Ik ben van meening, Mijnheer de Voorzitter, dat, indien de Minister de gemeenten een grootere financieele zelfstandigheid wil geven, het politie- en brandweerapparaat voor het grootste gedeelte door het Rijk moeten worden betaald. Men kan nu wei ze<7£TPii. tint di'ze diensten een speciaal gemeentelijk karakter hebben, natuurlijk, dit

is waar, maar toch moet mijns inziens niet uit het oog verloren worden, dat het geheele land en het geheele volk gebaat zijn bij de orde en rust, alsmede bij een zoo goed mogelijke brandbe- veiliging. In verband hiermede is het mijn overtuiging, dat handhaving van het Rijkstoezicht op de brandweer uitermate gewenscht en doelmatig is.

Ik kom terug op de politie en moet dan wel verklaren, dat het mij opgevallen is, dat in plaatsen, waar vroeger 1 of 2 gemeente- veldwachters waren, nu 6 en meer mannen der Rijkspolitie gestat ion neerd zijn. Dit is geen wonder, wanneer men uit do Memorie van Antwoord leest, dat het aantal manschappen in het geheele land, bijna verdubbeld is.

Mijnheer de Voorzitter! Ik vraag mij af of dit nu wel noodig is. H e t is mij bekend, dat de administratieve taak van de politie zeer is uitgebreid. Maar een uitbreiding van bijna 100 pet.

beteekent toch nogal iets. Ik ben er van overtuigd, dat bij een doelmatige organisatie het aantal manschappen zeker vermin- derd kan worden, mits de leden zelfstandig kunnen optreden en een goede opleiding hebben gehad, hetgeen tegenwoordig nog veel te wenschen overlaat.

Ik moge den Minister verzoeken te willen nagaan of het inderdaad niet mogelijk is het aantal manschappen te vermin- deren en vooral die leden van het korps ontslag te geven, die getoond hebben niet de geschiktheid te bezitten voor dit ambt.

In verband met de herwaardeering van de Rijks- en gemeentepolitie, zou ik den Minister willen vragen of door dezen maat- regel de juiste verhouding tusschen het kader en de manschappen niet verbroken is, in dien zin, dat er te veel kader is gekomen. Mij is een geval bekend, dat van de 55 leden van een politiekorps 19 man tot het kader behoort en de rest tot de zg.

gewone manschappen. Is dit niet overdreven?

Ik geloof, dat het door mij aangehaalde voorbeeld geheel voort- komt uit het feit, dat, ware dit niet geschied, de herwaardeering van de gemeentepolitie zeer ten achter gesteld zou zijn bij die van de Rijkspolitie.

In verband met hetgeen ik zoojuist terloops over de brandweer heb gezegd, zou ik den Minister willen vragen t e willen bevorderen, dat op centrale plaatsen overal in den lande de brandweer beschikt over goed ingerichte werkplaatsen met een kleine vaste kern, waarvan ook de omliggende gemeenten met hun materieel kunnen profiteeren.

Uit ervaring weet ik, dat dit systeem uitstekend werkt en zeer economisch is.

Indien de Armenwet gewijzigd wordt, hoop ik, dat het Rijk in de toekomst de lasten zal dragen van de ondersteuning voor de zg. constante armlastigen.

Ik weet heel goed, dat het totaal indruischt tegen den vroe- geren en misschien ook momenteelen uitleg van de armentaak van de gemeentebesturen. Aan den anderen kant vraag ik mij echter af of dit nu wel billijk is. Is het nu wel de taak van de gemeente om de ondersteuning van de armlastigen, die nimmer- meer onder de armlastigheid uitkomen, steeds te doen geschie- den door de gemeente-organen, hetzij door Maatschappelijk Hulpbetoon of door het gemeentelijk armbestuur? Ik geloof, dat dit toch in grooter verband moet worden bekeken en dat het Rijk als zoodanig hier een taak heeft en er voor moet zorgen, dut die Nederlanders, die door ziekte of welke omstandigheden dan ook niet in staat zijn in hun eigen levensonderhoud te voorzien, van Rijkswege gesteund worden.

Nu vind ik het heeïemaal geen bezwaar, dat het Ruk dan gebruik maakt van de gemeentelijke diensten, die op dit terrein werkzaam zijn. Deze diensten zijn in het algemeen veel beter met de plaatselijke toestanden op de hoogte. Re geloof, dat het geheel dan veel beter tot zijn recht zal komen.

Indien het Rijk de financieele zorg van dit onderdeel van de gemeente op zich neemt, kan ook hierdoor worden bevorderd, dat de gemeenten tot meerdere financieele zelfstandigheid ge- raken.

Ten slotte, Mijnheer de Voorzitter, zou ik den Minister willen vragen toch vooral de nagelaten betrekkingen van hen, die in den oorlog vielen, zoowel aan het front als in het ondergrondsch verzet, in de toekomst niet te steunen door Maatschappelijk Hulpbetoon of andere op dit terrein werkzame instellingen.

Hoe groot mijn waardeering voor het werk van deze instellingen ook is, ik ben van meening, dat zij niet de aangewezen instellingen zijn om de oorlogsweduwen en -weezen te steunen.

lic geef er de voorkeur aan, dat deze groep Nederlanders haar llijksuitkeenngen krijgt uit speciale Rijksfondsen, opdat nim-

(7)

225

20ste V E E G A D E R I N G . — 6 F E B R U A E I 1947.

(Zegering H a d d e n e. a.)

mer het idee van armlastig te zrjn bij hen opkomt. Wij, Neder- landers, moeten toch beseffen, dat het een nationale plicht is er voor te zorgen, dat deze toch al zoo zwaar getroffen land- genooten op de meest eervolle wijze worden geholpen.

Ik wil eindigen met den Minister te vragen of spoedig het wetsontwerp ter verandering van de Provinciale Wet, waarbij ook de provincie. Drenthe 6 gedeputeerden krijgt, mag worden te gemoet gezien.

De heer Reïjers: Mijnheer de Voorzitter! Al kunnen mijn geest verwanten en ik in het algemeen instemmen met het beleid van den Minister van Binnenlandsche Zaken en hem onze erkentelijkheid betuigen voor de wijze, waarop hij zijn Departe- ment bestuurt, er zijn toch nog wel enkele punten, die we bij de behandeling van Hoofdstuk V der Rijksbegrooting onder de aandacht van den geachten bewindsman willen brengen.

Wij hebben dankbaar nota genomen van de verklaring van den Minister, dat hij voorstander is van een krachtige handhaving van het gezag, maar hij voegt er aan toe: dat dit niet steeds identiek is met het treffen van scherpe maatregelen. Nu geloof ik, Mijnheer de Voorzitter, dat niemand in deze Kamer bezwaar zal hebben deze restrictie te onderschrijven. H e t komt er slechts op aan, dat wij klaar en helder beseffen in welke omstandigheden de Overheid een rechtsgrond aanwezig acht haar gezag zoo noodig met scherpe maatregelen, te handhaven.

Wanneer gemeentelijk Overheidspersoneel, zooals te Amster- dam geschied is, in staking gaat, omdat de Rijksregeering op volkomen wettelijke basis zekere noodzakelijke maatregelen treft, dan achten wij het plicht voor de gemeentelijke Overheid krachtig in te grijpen en de schuldigen te straffen. Hier kan niet volstaan worden niet een simpel saluut aan het Overheidsgezag en verder de verklaring, dat gezagshandhaving niet altijd identiek is met krachtig en scherp optreden om over te gaan tot de orde van den dag. Neen, dan heeft de Overheid rechtvaardig en krachtig te handelen, omdat soortgelijke stakingen van Over- heidspersoneel in consequente doorwerking den ondergang beteekenen van de democratische rechtsorde, de rust en welvaart van een volk. Als symptoom wijs ik in dit verband tevens op de stakingen in de havens hier en in Australië om redenen van internationaal politieken aard. Naar mijn smaak kan geen Over- heid deze stakingen tolereeren, omdat dit soort economische terreur in strijd is met de gevestigde democratische rechtsorde.

Deze heeft de Overheid te handhaven, natuurlijk met beleid en tact, maar zoo noodig niet minder m e t krachtige en scherpe maatregelen. Nu wil ik hier terstond aan toevoegen met groote instemming te hebben gelezen de door den Minister in de Twee- de Kamer gegeven beantwoording van de intcrpellatie-Wage- naar, maar ik meende toch te moeten aandringen op krachtige handhaving van het Overheidsgezag, omdat naar mijn overtuiging tact alleen niet voldoende is, als onverantwoordelijke menschen de gelegenheid zouden krijgen onze subtiele nationaal- economische positie in disorde te brengen, omdat ergens in de wereld een hun onwelgevallig potentaat de lakens uitdeelt.

Mijnheer de President! De Minister wil gezagshandhaving hand in hand doen gaan met kracht, beleid en tact. H e t klinkt mij in de ooren als geloof, hoop en liefde. Ik vraag mij echter af, of de genoemde eigenschappen der gezagshandhaving wel steeds tot redelijke ontplooiing gekomen zijn. Bij de behandeling der Opsterlandsche qunestie heb ik er reeds op gewezen, dat het nalaten van rechtsherstel voor de toenmaals wettige gemeenteraden een deuk voor de gezagshandhaving is geweest, die we niet licht moeten aanslaan. Een nood-gemeenteraad heeft niet het gezag gehad, dat een wettige raad kan bezitten, en heeft gezas verzwakkend gewerkt onder ons volk. Nemen wij daarbij in overweging de voor de gezagsgedachte funeste w-er- king van de uitnoodiging aan het publiek om ambtenaren aan t e brengen vanwege hun gedragingen gedurende den bezettingstijd, gevolgd door de meestal ellendige en duistere zuiverings- procedureson de door velen ondergane krenkingen, dan kan ik niet zeggen, dat kracht, beleid en tact de essentieele bestand- deelen waren van de gezagshandhaving in het jongste verleden.

Ik zou dan ook, inzonderheid om gezagsredenen, er bij den Minister op willen aandringen, op korten termijn aan al die griezelige zuiveringsgevallen een eind te maken.

Mijnheer de President! Wat betreft de in de stukken genoemde Zondagsrust en zedenverwildering betuigen wij gaarne onze instemming met de ministerieele gevoelens, hier weergegeven.

Wij zijn met hem van oordeel, dat een zoo ver mogelijk door

(Reijers)

gevoerde Zondagsrust tevens bevorderlijk is aan effectieve Zondagsheiliging en een remmenden invloed kau uitoefenen op de zedenverwildering.

Wij zullen uit dezen hoofde gaarne medewerken om, waar mogelijk, te komen tot den vrijen Zaterdag en wij twijfelen niet, gelet op de technische mogelijkheden van het leven, of de vrije Zaterdag is binnen afzienbaren tijd een bereikbaar ideaal. Laat de Zondag de dag der Kerken zijn, ons volk zal er den zegen van ervaren. In onzen gejaagden, zenuwsloopenden tijd is een dag van rust, althans zoo groot mogelijke rust, een sociale en physieke noodwendigheid. Voorloopig, zegt de Minister, zullen wij moeten volstaan met te streven naar een oplossing, welke aan alle belangen zooveel mogelijk recht doet wedervaren. Ik hoop niet, Mijnheer de President, dat dit beteekent de handhaving van den status quo. Wij moeten steeds diligent zijn, het Christelijk karakter van den Zondag te verbreeden. Het is zeer wel mogelijk het vervoerswezen op Zondag belangrijk te redu- ceeren en het betrokken personeel althans een veertiendaagschen vrijen Zondag te bezorgen. De behoefte aan ontspanning van den een mag niet de overlast voor den ander beteekenen. Om andere redenen is aan de particuliere autobezitters verboden op Zondag van hun wagen gebruik te maken; nergens blijkt, dat hun leven hierdoor tot een catastrophe is geworden. Integen- deel, het wordt rijker en evenwichtiger en bevordert het gezins- leven. Er zijn er bij, die het wel prettig vinden nu hun kinderen eens te leeren kennen. Ik hoop dan ook, waar de Minister een open oog heeft voor de Zondagsrust, mede dienende de Zondags- heiliging, dat hij niet angstvallig wachten zal op den vrijen Zaterdag, maar steeds zal doen wat zijn hand vindt te doen om de belangrijke zaak van de Zondagsrust te bevorderen en te verbreeden.

Ten slotte acht ik in dit verband de gedachtensfeer van som- migen van ons volk niet zonder bedenking, die met een beroep op ons voorgeslacht een voorstelling van Zondagsrust en Zondags- heiliging geven, die ons voorgeslacht nooit in practijk heeft gebracht. Ondanks, dat het kerkelijk gevoelen en de Overheids- instelling van die tijden de grootste mogelijkheden boden voor de publieke verwerkelijking der kerkelijke denkbeelden, bleef er groot verschil tusschen de kerkelijke wenschen en de wettelijke mogelijkheden. Als wij den weerslag van het kerkelijk Gereformeerd denken van dien tijd nagaan in de plakkaten en resolutiën der generale, provinciale en stedelijke Overheden, dan treft het ons, dat de hierin vervatte verbodsbepalingen in de groote lijn niet zoozeer beoogden de heiliging van den Zondag, als wel de bescherming van den heiligen kerkedienst, conform de Gereformeerde opvatting van die dagen omtrent de. taak van de Overheid ten opzichte van den kerkedienst.

Wat in de meeste plakkaten verboden werd onder kerktijd, was op de andere uren van den Zondag geoorloofd, en de toen- malige Overheid vergat bij de behartiging van de Zondagsheili- ging de belangen van sommige takken van bedrijf niet. Een idealiseering van dat tijdperk, zooals men hier en daar nog wel aantreft, is historisch niet aanvaardbaar en zou, consequent toe- gepast op onzen tijd en onze verhoudingen, dezen idealisten van het oude een vreemde gewaarwording verschaffen.

Wij zien de Zondagsrust voor onze dagen als een eisch van Christelijk-sociale noodzaak en een zegen voor ons geheele volks- leven. Elke poging, van Regeermgswege ondernomen, die een Zondagssfeer bevordert, waarbij ook de heiliging tot rijker ontplooiing komen kan, heeft onzen steun en sympathie, zooals wij ook gaarne bereid zijn alle wettelijke en cultureele voorzieningen te steunen, die effectief kunnen bijdragen tot bestrijding der zedenverwildering. Wij betreuren het in dit verband, Mijnheer de President, dat met Overheidsmedewerking wel gelegenheid is in Nederland nu eenige luxieuze dansgelegenheden op te richten ter meerdere destructie van onze jeugd en ter meerdere ver- storing van de gemoedsrust onzer daklooze medeburgers. Ik zal het op prijs stellen, indien de Minister zal kunnen toezegden, dat deze abnormaliteiten in het vervolg zullen uitblijven.

Mijnheer de Voorzitter! I n de stukken zijn mede ter sprake gekomen de benoemingen van een Commissaris der Koni en van onderscheidene burgemeesters. Voor zoover deze er

persoonlijk karakter draagt, acht ik haar onjuist. Indiër.

ambtsdrager zich persoonlijk misdragen heeft ook door zich aan It sluiten, of aangesloten geweest te zijn bij obscure in.stni.

' n en wegen genoeg <le Regeermg hiermede in ken- in ' wij sober zijn hun gezag publiekelijk ie

(8)

20ste V E E G A D E R I N G . — 6 F E B R U A R I 1947.

(Reijers)

En wat de Winterhulp betreft, Mijnheer de Voorzitter, ben ik van oordeel, zoolang er nog groote collaborateurs in vrijheid hun oude klare drinken en hun Ritmeesters rooken, dat we beter doen de W'interhulpactie met gepaste matiging te beoordeelen.

Ik heb een burgemeester gekend, die liet collecteeren voor de Winterhulp door een doofstommen jongen. Dit had het voordeel, als de menschen onvriendelijke dingen zeiden over de Winterhulp, dat hij het niet hoorde, en alt ze inlichtingen wilden hebben, hij ze niet geven kon. Resultaat f 1,62 opbrengst en f 3 onkosten.

Dit ging steeds goed. Andere burgemeesters waren zoover van hun Nederlandsen hart af, dat ze zelf met de offerbus rondgingen.

Dit ging ook goed, want deze vooruitziende lieden begrepen best, dat, waar al onze hooge Nederlandsche autoriteiten hun naam aan de Winterhulp gegeven hadden, dit geval na de bevrijding tot een onschuldige bezigheid zou verklaard worden.

En mocht er soms kwaad in gezeten hebben, ook dan behoeft ons geweten niet verontrust te zijn, want wij zijn voornemens, mede voor dit werk, den heer Piek als zondebok twaalf jaar de woestijn in te sturen. Hiermede is deze zaak tot aller tevreden- heid geregeld. Mijnheer de Voorzitter! Vergeef mij deze uit- wijding. U zult begrepen hebben, dat wij tegen de benoeming van prof. de Quay tot Commissaris der Koningin geen bezwaren hebben.

Wel, Mijnheer de Voorzitter, zou ik ernstig bij den Minister willen aandringen spoedig te willen voorzien in de vacature van Commissaris der Koningin in de provincie Utrecht. Mijn bezwaar is, en dit geldt ook ten opzichte van vele burgemeestervaca- tures, dat het zoo eindeloos lang duurt, aleer hierin wordt voorzien. Ik kan mij b.v. niet indenken, dat de Minister bijna twee jaar werk heeft een geschikt burgemeester b.v. voor Leusden-

Stoutenberg te vinden. Zoo zijn er meer gemeenten, die van een half jaar tot een jaar en langer vacant zijn, waaronder zelfs verschillende door den oorlog getroffen gemeenten. Ik acht dit niet bevorderlijk voor goede gezagsverhoudingen en bestuurlijke leiding. Ik wil gaarne aannemen, dat met den grooten schoonmaak onder de burgemeesters moeilijkheden en stagnaties' zijn opgetreden, maar het wil mij toch voorkomen, dat in verschillende gevallen niet de noodige voortvarendheid betracht is, die het belang van een vlotte voorziening vereischt. Deze moeilijke tijden zijn niet geschikt een gemeente onnoodig lang zonder bur- gemeesterlijke leiding te laten. Ik zal dan ook gaarne vernemen, inzonderheid ten opzichte van de vacature van Commissaris der Koningin in de provincie Utrecht, of de Minister een spoedige vervulling der besproken vacatures zal willen bevorderen.

Mijnheer de President! Ben ik wel ingelicht, dan had inder- tijd Minister Ruijs de Beerenbrouck de gewoonte burgermees- ters te doen benoemen in aansluiting op de ter plaatse grootste politieke partij. Deze gewoonte is niet onvoordeelig gebleken voor het Katholieke volksdeel. Deze Minister wenscht niet angstvallig vast te houden aan de plaatselijke politieke verhoudingen, al houdt hij er uiteraard rekening mee. Een standpunt, waarmede ik mij wel kan vereenigen. Een burgemeester behoort een nationalen inslag te hebben. Hij is de plaatselijke vertegenwoordiger der Koningin.

Daarom wensch ik geen critiek uit te oefenen op de benoeming van den heer Matser tot burgemeester van Arnhem. Als hij zich in moeilijke dagen een uitstekend magistraat getoond heeft, dan is deze benoeming de plichtmatige belooning voor zijn werk en moeten in dit geval richtingoverwegingen wijken. Wel zou ik Zijne Excellentie in overweging willen geven bij voorkomende gelegenheid iemand voor te dragen, die in dezelfde verhouding als Arnhem niet Roomsch is, als Protestant benoemd wordt in een gemeen te, die wèl Roomsch is. H e t spijt mij, dat de Minis-

ter deze goede gelegenheid :'n Eist verzuimd blijkt te hebben.

H e t had de bevestiging kunnen zijn van de juistheid van zijn uitgangspunt.

Mijnheer de President! Nu ik toch over de burgemeesters spreek, wil ik nog een teer punt onder de aandacht van den Minister brengend Dit is de salarisregeling in de kleinere gemeenten. De burgemeesters werken niet met vakvereenigingen en soortgelijke moderne wapenen, maar zien helaas geen kans van wind en regenwater te leven. Ehrenamtlich gaat het in onzen tijd ook niet.

Bij besluit van den Secretaris-Generaa! van het Departement van 'Binnenlandsche Zaken van 28 Mei 1943 is een regeling vastgesteld voor de bezoldiging van burgemeesters, ter ver- vanging van de hest-iande provinciale regelingen. Deze regeling is gebaseerd op het inwonersaantal, en bij het bekleeden van

het buTgemeestersambt van meer dan één gemeente wordt het gezamenlijk inwonertal de norm voor het salaris.

Volgens de oude regeling was het salaris b.v. voor de com- binatie Linschoten-Snelrewaard f 3456, volgens de nieuwe regeling f 2860. Kockengen-Laag Nieuwkoop (sinds vereenisrd) oud f3200, nieuw f2200. Bergambacht-Ammerstol, oud f 4037, nieuw f 3630. Nieuw-Beijerland-Goudswaard-Piershil oud f 4262, nieuw f3630.

Ik zou zoo door kunnen gaan m e t soortgelijke kleine gemeenten, om aan te toonen, dat de regeling-Frederichs een zeer reëele en ernstige weddevermindering heeft gebracht, die m e t de vele nieuwe benoemingen vam den laatsten tijd effectief wordt, juist in een tijd, dat zelfs op de oude regeling plus verhoogingen minstens het diploma gemeentefinanciën vereischt is om de eindjes aan elkaar te knoopen. Ik weet, dat er in menig burgemeestersgezin nood heerscht. Meer zal ik er maar niet van zeggen; ik hoop, Mijnheer de President, dat de Minis- ter deze zaak eens ernstig zal overwegen en maatregelen treffen om aan dezen onhoudbaren toestand een eind te maken.

Toch sprekende over de salarissen, wil ik nog een enkel woord wijden aan de ambtenaarssalarissen. De Minister heeft in verband met de prijzen en loonen een soort loon-stop afge- kondigd. Mijnheer de President! H e t lijkt mij vrij lastig als wij b.v. den onderwijzers een hun van harte gegunde salarisverhoo- ging gegeven hebben, tegen de ambtenaren te zeggen: het is loon-stop. Ik hoop niet, dat de Minister hiertoe geneigdheid zal hebben.

In de „Gemeentestem" van 28 December 1946 vraagt de gemeente Ubbergen een commies 2de klas. Diploma gemeente- administratie vereischt; meerdere diploma's strekken natuurlijk tot aanbeveling. Hiermede wordt meestal bedoeld het diploma) gemeentefinanciën en bevolkingsboekhouding. Is de sollicitant in het bezit van al deze geleerdheid, dan is hij zeker 30 jaar en kan hij in Ubbergen of ergens in Nederland beginnen voor veertig gulden in de week, alle geleerdheid inbegrepen, d.i. voor tien gulden per week beneden het standaardloon van een land- arbeider in den Wieringermeerpolder. Dit is het resultaat van een meestal 5-jarige H . B . S . -opleiding, een behoorlijke studie in het administratief recht en een studie in de financiën, die ongeveer gelijk te stellen is m e t het accountantsdiploma.

Mijnheer de President! Dit is een onbehoorlijke en onhoud- bare toestand. De gemeentesecretarieën ontvolken langzaam maar zeker; een goed ervaren ambtenaar is practisch niet meer te krijgen en de toestand, die bij het onderwijs in het volle daglicht is getreden, heerscht, zij het meer latent, in de gemeente-administratie evenzeer, ook in de Rijksadministratie.

Wie animeert zijn kinderen dit perspectieflooze ambtenaren- beroep te kiezen? Deze toestand wordt een gevaar voor de goede functionneering van den publieken dienst en ik zou gaarne van den Minister vernemen of hij deze urgente zaak op korten termijn tot een redelijke oplossing wil brengen. In het algemeen acht ik het niet te veel gevraagd, de positie der ambtenaren met die der onderwijzers gelijk te stellen.

Mijnheer de President! De mentaliteit ten opzichte van een ambtenaar is dikwijls zoo wonderlijk. Dezer dagen heeft het provinciaal bestuur van Utrecht gemeend een verordening te moeten samenstellen op de bezoldiging van ambtenaren van den burgerlijken stand, voorheen geregeld door de onderscheiden gemeentebesturen, m e t uiteraard verschillen van tien, twintig gulden per jaar. Reden t e over deze materie centraal te regelen.

Weg weer een tipje gemeentelijke zelfstandigheid. Gedepu- teerden nemen aan, d a t een ambtenaar van den burgerlijken stand zekere onkosten heeft te maiken, als b.v. wegens pas- sende kleeding en schoeisel; zelfs wordt hierbij het wasschen en strijken van een bij de huwelijksvoltrekking passend schoon boordje niet vergeten. Rekent men dan na al deze aartsvader- lijke overwegingen de uitgeloofde vergoeding na, dan blijkt deze in de meeste gevallen nog tien gulden te blijven beneden de door de gemeentebesturen in de grijze oudheid vastgestelde vergoedingen. U begrijpt, Mijnheer de President, dat men in ambtenarenkringen zeer gevoelig is voor deze vaderlijke atten- tie. H e t schoone boordje moet helaas achterwege blijven. Ik hoop, dat de Minister de positie der ambtenaren ernstig zal willen bezien en dat hij zich hierbij zal laten leiden door de Bijbelsche bede: Bewaar mij voor rijkdom en bewaar mij voor armoede, maar geef mij het brood mijns bescheiden dee!s. Dit laatste zou, inzonderheid voor de ambtenaren ten plattelande, reeds veel soelaas brengen.