RAPPORT A F Archeologisch onderzoek aan de Dorpsstraat 156 te Zevenhuizen (gemeente Zuidplas)

Hele tekst

(1)RAPPORT A11-052-F Archeologisch onderzoek aan de Dorpsstraat 156 te Zevenhuizen (gemeente Zuidplas) Bureauonderzoek.

(2) RAPPORT A11-052-F Archeologisch onderzoek aan de Dorpsstraat 156 te Zevenhuizen (gemeente Zuidplas) Bureauonderzoek. Opdrachtgever:. Bouwbedrijf Valkenburg B.V. Postbus 24 2910 AA NIeuwerkerk aan den IJssel. Contactpersoon:. Dhr. J. Reijm 0180-312544. ArcheoMedia BV, Postbus 333, 2910 AH Nieuwerkerk aan den IJssel, tel.: 010-2582 360; fax: 010-2582 325.

(3) COLOFON Projectcode: Bestandsnaam: Datum: Auteur: Projectleider: Bureauonderzoek: Redactie: Digitale uitwerking tekeningen: Archeologische interpretatie: Advisering: Autorisatie:. A11-052-F Archeologisch onderzoek aan de Dorpsstraat 156 te Zevenhuizen (gemeente Zuidplas). Bureauonderzoek. juni 2011 drs. A.J.D. Isendoorn en drs. R.F. Engelse drs. A.J.D. Isendoorn drs. A.J.D. Isendoorn dr. P.T.A. de Rijk dr. P.T.A. de Rijk drs. A.J.D. Isendoorn en dr. P.T.A. de Rijk dr. P.T.A. de Rijk. drs. A. Wagner senior KNA–archeoloog ArcheoMedia BV e-mail: wagner@arnicon.nl. ©ArcheoMedia BV, archeologisch onderzoeks- en adviesbureau, 2011, Capelle aan den IJssel ISBN/EAN: 978-90-5970-735-1 Niets uit deze uitgave mag vermenigvuldigd en/of openbaar worden gemaakt door middel van druk, fotokopie of op welke andere wijze dan ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgevers. Betrouwbaarheid van archeologisch onderzoek Het onderzoek is op zorgvuldige wijze verricht volgens de algemeen gebruikelijke inzichten en richtlijnen, zoals vastgelegd in de Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie (versie 3.2) van het Centraal College van Deskundigen. Certificering ArcheoMedia BV heeft sinds 1994 een veiligheidsbeheerssysteem dat voldoet aan de eisen van de VCA. Sinds 1996 voldoet het kwaliteitssysteem van ArcheoMedia BV aan de eisen van de NEN-EN-ISO 9001. Sinds 2003 voldoet het kwaliteitssysteem aan de eisen van de NEN-EN-ISO 9001:2000. ArcheoMedia BV is door het College voor de Archeologische Kwaliteit en de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap geschikt bevonden voor het verrichten van vergunningsgebonden opgravingswerkzaamheden. Rapport A11–052–F / Archeologisch onderzoek aan de Dorpsstraat 156 te Zevenhuizen (gemeente Zuidplas).

(4) INHOUDSOPGAVE SAMENVATTING.............................................................................................................. 1 1. ADMINISTRATIEVE GEGEVENS.................................................................................... 3. 2. AANLEIDING ONDERZOEK EN BELEIDSKADER............................................................... 4. 3. ONDERZOEKSVRAGEN ............................................................................................... 5. 4. BUREAUONDERZOEK.................................................................................................. 6. 5. SPECIFIEKE ARCHEOLOGISCHE VERWACHTING...........................................................16. 6. CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN .............................................................................18. GERAADPLEEGDE BRONNEN EN LITERATUUR....................................................................19 BEGRIPPEN EN AFKORTINGEN ..........................................................................................21 OVERZICHT VAN GEOLOGISCHE EN ARCHEOLOGISCHE PERIODEN .....................................22. BIJLAGE 1 NIEUWBOUWPLAN BIJLAGE 2 ARCHEOLOGISCHE VERWACHTINGS- EN BELEIDSADVIESKAART ZUIDPLAS BIJLAGE 3 ARCHISKAART. Rapport A11–052–F / Archeologisch onderzoek aan de Dorpsstraat 156 te Zevenhuizen (gemeente Zuidplas).

(5) SAMENVATTING Naar aanleiding van het voornemen om op de onderzoekslocatie aan de Dorpsstraat 156 te Zevenhuizen (gemeente Zuidplas) een nieuwe aanbouw aan een bestaande woning te realiseren, is door ArcheoMedia BV, in opdracht van Bouwbedrijf Valkenburg B.V., een bureauonderzoek uitgevoerd. Uit het bureauonderzoek is gebleken dat: -. de bodem op de onderzoekslocatie in de dorpskern van Zevenhuizen bestaat uit Hollandveen Lp. op afzettingen van het Lp. van Wormer en/of afzettingen van de Fm. van Echteld met Hollandveen Lp. (code: C2);. -. de onderzoekslocatie volgens de Archeologische Monumentenkaart geen onderdeel uitmaakt van een gebied met een vastgestelde archeologische waarde;. -. de IKAW aan de onderzoekslocatie een middelhoge archeologische trefkans toekent;. -. de CHS aan de onderzoekslocatie een zeer grote kans op archeologische sporen toekent;. -. de archeologische beleidsadvieskaart van de gemeente Zuidplas de onderzoekslocatie een zeer hoge archeologische verwachting toekent;. -. van de onderzoekslocatie zelf geen waarnemingen of vondstmeldingen bekend zijn.. Conclusie Er geldt voor het plangebied een middelhoge verwachting op sporen vanaf het Mesolithicum tot en met de vroege middeleeuwen, met uitzondering van het oostelijke deel, waar vroeger de waterloop heeft gelopen; hier geldt een lage verwachting op sporen uit de periode bronstijd-vroege middeleeuwen. Voor de periode late middeleeuwen en Nieuwe tijd geldt en een middelhoge verwachting op sporen van bewoning (achtererven) en een hoge verwachting op sporen van agrarisch landgebruik (tuin), ambachtelijke activiteiten (visserij) en infrastructuur (perceelsgreppels, sloten etc.). Aanbevelingen Om de middelhoge tot hoge verwachting op archeologische resten te toetsen wordt geadviseerd om een archeologisch vervolgonderzoek in de vorm van een karterend booronderzoek uit te voeren ter plaatse van de geplande verstoring. Met betrekking tot deze aanbeveling dient contact te worden opgenomen met de bevoegde overheid. De kans bestaat dat (vondstarme) archeologische sporen en vondsten in de bodem aanwezig zijn die in de uitvoeringsfase van toekomstige bodemingrepen aan het licht komen. Voor dergelijke vondsten bestaat een wettelijke meldingsplicht ex artikel 53 van de Monumentenwet 1988 en de Wet op de archeologische monumentenzorg. Bij graafwerkzaamheden dient men dan ook attent te zijn op eventuele vondsten. De opdrachtgever verplicht de aannemer(s) om attent te zijn op eventuele vondsten en/of sporen tijdens de werkzaamheden en verplicht hen archeologische vondsten onverwijld te melden bij de bevoegde overheid.. Rapport A11–052–F / Archeologisch onderzoek aan de Dorpsstraat 156 te Zevenhuizen (gemeente Zuidplas). 1.

(6) Afbeelding 1: regionale overzichtskaart Zevenhuizen met de ligging van de onderzoekslocatie.. Rapport A11–052–F / Archeologisch onderzoek aan de Dorpsstraat 156 te Zevenhuizen (gemeente Zuidplas). 2.

(7) 1. ADMINISTRATIEVE GEGEVENS. Projectnaam:. Dorpsstraat 156. Provincie:. Zuid-Holland. Gemeente:. Zuidplas. Plaats:. Zevenhuizen. Straatnaam:. Dorpsstraat 156. Kadastrale gegevens locatie:. Kadastrale gemeente Zevenhuizen, sectie C, perceelnummer 3357. Datum bureauonderzoek:. juni 2011. ARCHIS-onderzoeksmeldingsnr.: 47279 Soort onderzoek:. Bureauonderzoek. Oppervlakte onderzoekslocatie:. ca. 560 m2. RD-coördinaten:. x= 099.748, y= 447.413 (N) x= 099.753, y= 447.398 (O) x= 099.722, y= 447.381 (Z) x= 099.715, y= 447.395 (W) Gemeente Zuidplas Postbus 100 2910 AC Nieuwerkerk aan den IJssel. Bevoegde overheid:. Adviseur en toetser namens de bevoegde overheid:. Beheer en plaats van resp. vondsten en documentatie:. Contactpersoon: mevr. H. Fawzi Tel.: 0180-639959 E-mail: h.fawzi@zuidplas.nl Milieudienst Midden Holland Postbus 45 2800 AA Gouda Contactpersoon: drs. D.R. Stiller Tel.: 0182-545713 E-mail: dstiller@ismh.nh Provinciaal Depot Zuid-Holland Kalkovenweg 23 2401 LJ Alphen a/d Rijn Contactpersoon: Dhr. F. Kleinhuis Tel.: 0172-421688 / 06-54213674 E-mail: f.kleinhuis@pzh.nl De documentatie gaat in kopie naar het e–depot: http://easy.dans.knaw.nl. Rapport A11–052–F / Archeologisch onderzoek aan de Dorpsstraat 156 te Zevenhuizen (gemeente Zuidplas). 3.

(8) 2. AANLEIDING ONDERZOEK EN BELEIDSKADER. Aanleiding onderzoek:. De opdrachtgever is voornemens aan de Dorpsstraat 156 te Zevenhuizen (gemeente Zuidplas) een aanbouw aan de bestaande woning te realiseren. Hiervoor is een bouwvergunning noodzakelijk. De archeologische beleidsadvieskaart van de gemeente Zuidplas toont de onderzoekslocatie in een gebied waar een zeer hoge archeologische verwachting geldt. Op basis van bovenstaande stellen de provincie Zuid-Holland en de gemeente Zuidplas de verplichting tot het uitvoeren van een archeologisch onderzoek.. Toekomstige verstoringen:1. De toekomstige aanbouw zal op heipalen komen te rusten, maar de locatie van de heipalen was ten tijde van het bureauonderzoek nog niet bekend. Er zal één boom worden gekapt.2 Voorts zal de bodem tot ca. 80 cm –mv over de gehele oppervlakte van het plangebied worden verwijderd ten behoeve van een kruipruimte. De achtergevel en zijgevel van de huidige woning zullen worden gesloopt. De opdrachtgever zal zelf de toekomstige gebruiker zijn.. Beleidskader:. Op basis van het Verdrag van Valletta (Malta) is besloten dat archeologisch onderzoek een onderdeel vormt van bestemmingsplanvoorbereidingen en/of uit te voeren projecten waarbij ingrepen in de bodem plaatsvinden. Het verdrag is uitgewerkt in de aangepaste Monumentenwet 1988 en de Wet op de archeologische monumentenzorg (in werking getreden per 01-09-2007). Het uitgangspunt ten aanzien van de aanwezige archeologische waarden in de planvorming is volgens rijks– en provinciaal beleid, behoud in situ.3 De provincie Zuid-Holland onderschrijft deze stelling in haar Visie op Zuid-Holland, bestaande uit de Provinciale Structuurvisie, de verordening Ruimte en de Uitvoeringsagenda,4 de gemeente Zuidplas in de Gemeentelijke Beleidsnota Archeologie.5 Door archeologie tijdig in de planvorming te betrekken, kunnen de archeologische waarden hierin eventueel worden ingepast. Pas na de uitvoering van archeologisch vooronderzoek is het mogelijk een integrale afweging te maken, waarbij de nieuwverkregen archeologische gegevens betrokken dienen te worden. De bevoegde overheid heeft de resultaten van het onderzoek getoetst.6 Op basis van dit onderzoek zal de bevoegde overheid een (selectie-) besluit nemen. De resultaten van het onderzoek dienen in de planvorming betrokken te worden. Het onderzoek en de adviezen hebben betrekking op archeologische vindplaatsen binnen het plangebied. Het onderzoek is afgestemd op het toekomstige grondverzet en de daarmee samenhangende verstoring van het bodemarchief met de daarin opgeslagen archeologische resten en waarden.. 1 2 3 4 5 6. Informatie opdrachtgever, d.d. 14-06-2011. Informatie afkomstig van bekendmakingen op www.zuidplas.nl. Zie Begrippen en afkortingen. Visie op Zuid-Holland 2011. Buesink et al. 2010. Schriftelijke mededeling gemeente Zuidplas aan opdrachtgever, d.d. 31-08-2011.. Rapport A11–052–F / Archeologisch onderzoek aan de Dorpsstraat 156 te Zevenhuizen (gemeente Zuidplas). 4.

(9) 3. ONDERZOEKSVRAGEN. De onderzoeksvragen beperken zich in algemene zin tot het opstellen van een specifieke archeologische verwachting (per periode) voor de onderzoekslocatie. Aan de hand van de resultaten van dit bureauonderzoek kunnen vragen worden gesteld die tijdens eventueel vervolgonderzoek dienen te worden beantwoord. Ten aanzien van het uit te voeren onderzoek kunnen de volgende onderzoeksvragen worden gesteld: 1.. Hoe is de geologische ondergrond van de onderzoekslocatie en wat betekent dat voor de specifieke archeologische verwachting?. 2.. Welke archeologische resten worden in het plangebied verwacht? Wat is naar verwachting de aard, de datering en de ligging ervan?. 3.. Wat is de mate van verstoring van de bodemopbouw in het onderzoeksgebied en wat zegt dit over de kans op de aanwezigheid van intacte archeologische resten?. 4.. Is aanvullend onderzoek noodzakelijk? En zo ja, in welke vorm?. Rapport A11–052–F / Archeologisch onderzoek aan de Dorpsstraat 156 te Zevenhuizen (gemeente Zuidplas). 5.

(10) 4. BUREAUONDERZOEK. Doel:. Het doel van het bureauonderzoek is het verwerven van informatie, aan de hand van bestaande bronnen, over bekende of verwachte archeologische waarden binnen een omschreven gebied. Dit omvat de aan- of afwezigheid, het karakter en de omvang, de datering, de gaafheid en de conservering en de relatieve kwaliteit van de archeologische waarden. Aan de hand van deze gegevens wordt een specifieke archeologische verwachting opgesteld.. Onderzoeksopzet:. Het onderzoek is uitgevoerd conform de richtlijnen van de bevoegde overheid en voldoet aan de KNA. Binnen het bureauonderzoek zijn drie deelprocessen te onderscheiden: Bepalen onderzoekskader Het vaststellen van de kaders waarbinnen het onderzoek dient plaats te vinden, bijvoorbeeld het afbakenen van het onderzoeksgebied. Tevens dienen het mogelijke toekomstige gebruik van het terrein en de consequenties daarvan voor het archeologische erfgoed te worden aangegeven. Verzamelen bekende gegevens Het verzamelen van gegevens die inzicht geven in het huidige gebruik van het terrein, het historische gebruik en de bekende archeologische waarden. Daartoe worden diverse bronnen geraadpleegd zoals oude kaarten, bodemkaarten en recente archeologische onderzoeken in de omgeving.7 In ieder geval wordt gebruik gemaakt van ARCHIS, de AMK, de CHS, KICH en de IKAW.8 Opstellen archeologische verwachting Door alle uit voorgaande stappen verkregen informatie te analyseren en te interpreteren, wordt een verwachtingsmodel opgesteld voor het betreffende plangebied. Daarin wordt aangegeven welke delen van het terrein een hoge, middelhoge, dan wel lage archeologische verwachtingswaarde hebben. Op basis van dit model wordt een advies gegeven over het te volgen vervolgtraject: geen verdere actie, beschermen of aanvullend onderzoek.. Bodemkundige gegevens Geologie:9. Volgens de Geologische overzichtskaart van Nederland ligt de onderzoekslocatie in een gebied met code Na17: Lp. van Wormer / Fm. van Nieuwkoop (zeeklei en –zand met inschakelingen van veen).10 Op de Geologische kaart staat de onderzoekslocatie aangegeven in de dorpskern van Zevenhuizen op een smalle noord-zuid gerichte strook met code C2: Hollandveen Lp. op afzettingen van het Lp. van Wormer en/of afzettingen van de Fm. van Echteld met Hollandveen Lp. Aan weerszijden hiervan is het gebied gekarteerd met code E2.3: Lp. van Wormer op oudere afzettingen hiervan en/of afzettingen van de Fm. van Echteld met Hollandveen Lp. De smalle stroken veen kunnen als (hoger liggende) ontginningsassen worden geïnterpreteerd in een. 7. Zie de literatuurlijst. Zie Geraadpleegde bronnen en literatuur; Begrippen en Afkortingen. 9 Geologische kaart van Nederland 1:50.000, 1987, blad Rotterdam Oost (37 O), RGD, Haarlem. 10 De Mulder et al. 2003. 8. Rapport A11–052–F / Archeologisch onderzoek aan de Dorpsstraat 156 te Zevenhuizen (gemeente Zuidplas). 6.

(11) gemoerneerd en drooggelegd landschap. Verder staat op de Geologische kaart van oost naar west ter hoogte van de onderzoekslocatie een strook aangegeven bestaande uit een patroon van oude geulzanden van de Fm. van Echteld. Het betreft de Gouderak-stroomgordel van het Benschop-systeem. Deze was actief tussen ca. 8368 en 7218 -v. Chr. waarna het systeem verlandde. Zijn hoogste punt ligt tussen 6,5 m en 7,7 m –NAP.11 Geëxtrapoleerd naar de onderzoekslocatie betekent dit een diepte van ca. 5,5-7,2 m –mv. In het Dinoloket zijn enkele boringen in de omgeving van de onderzoekslocatie geregistreerd. Hieruit blijkt dat de algemene bodemopbouw rondom het plangebied als volgt is: B37F1827 (ca. 315 m N):12 0,0 – 2,0 m –mv: klei, grijs, matig zandig 2,0 – 4,0 m –mv: zand, grijs 4,0 – 6,2 m –mv: klei, grijs 6,2 – 6,5 m –mv: veen 6,5 – 6,7 m –mv: klei, grijsbruin, matig humeus 6,7 – 6,85 m –mv: veen 6,85 – 7,2 m –mv: klei 7,2 – 7,35 m –mv: veen 7,35 – 8,2 m –mv: klei, bruingrijs tot grijs, deels sterk humeus en matig siltig 8,2 – 8,5 m –mv: zand, grijs, kleiig 8,5 – 8,8 m –mv: klei, grijs, sterk siltig, zandig 8,8 – 12,0 m –mv: zand, grijs, zeer grof B37F2107 (ca. 315 m ZZW):13 0,0 – 11,0 m –mv: niet benoemd 11,0 – 35,0 m –mv: zand, fijn tot grof 35,0 – 35,2 m –mv: klei B38A1538 (ca. 425 m O):14 0,0 – 0,3 m –mv: 0,3 – 1,0 m –mv: 1,0 – 2,8 m –mv: 2,8 – 3,8 m –mv: 3,8 – 6,7 m –mv: 6,7 – 8,0 m –mv:. klei leem, grijs klei, grijs veen, kleiig klei, grijs, zwak siltig zand, grijs, matig grof. Op ca. 190 m ten zuidwesten van de onderzoekslocatie zijn tijdens archeologisch onderzoek meerdere boringen gezet.15 Hierbij werd in diverse boringen een verstoorde bovenlaag aangetroffen. De verstoring komt onder andere tot uiting in de aanwezigheid van een (opgebrachte) zand- of kleilaag, die hier en daar puin, kolengruis en/of glas bevat. Boring 14 van het onderzoek, die tot een diepte van 4 m –mv werd doorgezet, is representatief voor de natuurlijke bodemopbouw op de onderzoekslocatie. Van boven naar beneden is sprake van een laag (rest)veen (Hollandveen Lp.), een laag grijze matig siltige klei, die via sterk siltige klei overgaat in zeer fijn matig siltig zand. In deze klei en 11. Berendsen & Stouthamer 2001, 202. De onderzoekslocatie ligt net buiten de westelijke grens van de kaart. Zie ook de Archeologische Beleidsadvieskaart van de gemeente Zuidplas (Buesink et al. 2010). 12 x=099.690, y=447.707, z=3,8 m –NAP. 13 x=099.510, y=446.975. 14 x=100.169, y=447.404, z=4,4 m –NAP. 15 Archis waarnemingsnummer 58419 (Van Klaveren 2005). Rapport A11–052–F / Archeologisch onderzoek aan de Dorpsstraat 156 te Zevenhuizen (gemeente Zuidplas). 7.

(12) dit zand komen schelpresten, riet en andere plantresten voor. Het onderste zandpakket bevat kleilaagjes van ca. 5 mm dik. Deze snelle afwisseling van klei- en zandlaagjes is een aanwijzing voor een oorsprong in een wadden- of getijdenmilieu. Geomorfologie:16. De onderzoekslocatie ligt binnen het niet-gekarteerde stadsgebied. Uit de omgevende gebieden extrapolerend zijn de volgende geomorfologische eenheden van toepassing op de onderzoekslocatie: - Vlakte van getij-afzettingen (code: 2M35) en/of - Getij-inversierug (code: 3K33). De op de geologische kaart aangegeven stroken niet-afgegraven veen (ontginningsassen) zijn op de geomorfologische kaart niet gekarteerd.. Bodem:17. De onderzoekslocatie ligt op de bodemkaart eveneens binnen het ongekarteerde stadsgebied. Extrapolerend uit de omgeving van de stadskern kunnen de volgende bodemkundige eenheden van toepassing zijn op dit gebied: - Kalkrijke leek-/woudeerdgronden (zavel; profielverloop 5; pMn55A-V*) met grondwaterstand V* (GHG: 25-40 cm –mv; GLG: >120 cm – mv); - Kalkarme leek-/woudeerdgronden (klei; profielverloop 3 of 3 en 4 of 4; pMn86C-IV) met grondwaterstand IV (GHG: >40 cm –mv; GLG: 80-120 cm –mv); - Kalkrijke leek-/woudeerdgronden (klei; profielverloop 5; pMn85A-V*) met grondwaterstand V* - Kalkarme leek-/woudeerdgronden (klei; profielverloop 3 of 3 en 4 of 4; pMn86C-IV) met grondwaterstand IV (GHG: 25-40 cm –mv; GLG: >120 cm –mv); - Opgehoogd of opgespoten terrein.. Archeologische gegevens (zie bijlage 3) Status onderzoekslocatie:. De onderzoekslocatie maakt geen deel uit van een terrein met een vastgestelde archeologische waarde.18. AMK-terreinen in de omgeving:19. Er bevinden zich geen AMK-terreinen in de directe omgeving van de onderzoekslocatie. Het dichtstbijzijnde AMK-terrein ligt op ca. 7400 m ten zuidoosten van de onderzoekslocatie (AMK-nr.: 9487). Het betreft een terrein van hoge archeologische waarde met sporen van bewoning uit de prehistorie. Aangezien de enige vondst een onbewerkt stuk vuursteen betreft, is het terrein in het kader van de actualisering van de Archeologische Mounumentenkaart Zuid-Holland geselecteerd voor vervolgonderzoek.20. Indicatieve Kaart Archeologische Waarden (IKAW): 16 17 18 19 20 21. Voor de onderzoekslocatie geldt een middelhoge trefkans.21. Geraadpleegd via ARCHIS, juni 2011. Geraadpleegd via ARCHIS, juni 2011. ARCHIS, geraadpleegd juni 2011. ARCHIS, geraadpleegd juni 2011. Visscher 1990, 72; ARCHIS, geraadpleegd juni 2011. ARCHIS, geraadpleegd juni 2011, IKAW3: Deeben (red.) 2008.. Rapport A11–052–F / Archeologisch onderzoek aan de Dorpsstraat 156 te Zevenhuizen (gemeente Zuidplas). 8.

(13) ARCHISwaarnemingen op de onderzoekslocatie: CHS:23. Op de onderzoekslocatie zijn in ARCHIS geen archeologische waarnemingen of vondstmeldingen geregistreerd (zie bijlage 3).22 Voor de onderzoekslocatie geldt volgens de CHS een zeer grote kans op archeologische sporen. De onderzoekslocatie bevindt zich in de stads- of dorpskern van Zevenhuizen. Rondom de onderzoekslocatie bevindt zich een gebied met een kleine kans op archeologische sporen (zeeafzettingen met restveen met bewoning vanaf de middeleeuwen) alsook een gebied met een redelijke tot grote kans op archeologische sporen (geulafzettingen/stroomgordels met bewoning vanaf de bronstijd of ijzertijd of Romeinse tijd en plaatselijk vanaf het Neolithicum).. Beleidsdocument gemeente:. De archeologische beleidsadvieskaart van de gemeente Zuidplas toont de onderzoekslocatie in een gebied waar een zeer hoge archeologische verwachting geldt (zie bijlage 2).. Waarnemingen en In de directe omgeving van de onderzoekslocatie zijn binnen de vondstmeldingen in de dorpskern van Zevenhuizen waarnemingen geregistreerd in ARCHIS. omgeving:24 Op een afstand van ca. 105 m ten noordwesten van de onderzoekslocatie bevindt zich een waarneming met resten uit de late middeleeuwen tot Nieuwe Tijd. Deze waarneming werd gedaan tijdens sloop- en graafwerkzaamheden aan de Dorpsstraat 103 waar de historische vereniging Oud Zevenhuizen/Moerkapelle en de AWN Rotterdam de graafwerkzaamheden begeleidden. Twee bewoningsniveaus werden aangetroffen, waarvan de oudste uit de eerste helft van de 14e eeuw stamt. De natuurlijke veenbodem was opgehoogd met veenkluiten. Er werden een kleivloer, resten van een vlechtwerkwand en paaltjes aangetroffen. Het vondstmateriaal bestond onder andere uit proto-steengoed, vroeg steengoed en een besenstrich kookpot. Het huis was L-vormig en ca. 5,2 x 12 m groot. Dit niveau was nogmaals opgehoogd met veenkluiten en hierop bevond zich een tweede kleivloer. Waarschijnlijk werd in de 15e eeuw een stenen huis gebouwd dat in de eerste helft van de17e eeuw is afgebroken. Het stenen voorhuis mat circa 5,5 x 7 m. In dit huis werden een stookplaats, met daarnaast een ingegraven tonnetje, metaalslak en stukken leer aangetroffen, waarschijnlijk ging het om een smidse (wnr.: 419410).25 Op een afstand van ca. 200 m ten westen van de onderzoekslocatie bevindt zich een waarneming van een complex bestaande uit aardewerkscherven op een erf en in een gracht die wijzen op bewoning. De bewoning is niet veel ouder dan begin 17e eeuw (wnr.: 417188).26 Op een afstand va ca. 240 m ten westen van de onderzoekslocatie bevindt zich een waarneming van mogelijke resten van het terrein waarop zich Huis Te Duin bevond. Het lag aan de zuidwestzijde van het 22. ARCHIS, geraadpleegd juni 2011. Geraadpleegd via CHS Zuid-Holland, juni 2011. Cultuurhistorische Hoofdstructuur Zuid-Holland regio Krimpenerwaard en Gouwestreek. 24 ARCHIS, geraadpleegd juni 2011. 25 De Graad 2000. 26 BOORvindplaatscode 07A-01. 23. Rapport A11–052–F / Archeologisch onderzoek aan de Dorpsstraat 156 te Zevenhuizen (gemeente Zuidplas). 9.

(14) dorp, over de Boschgracht. Huis Te Duin was ook wel bekend als de Hof te Zevenhuizen (wnr.: 23243). Op ca. 190 m ten zuidwesten van de onderzoekslocatie bevindt zich een waarneming van geglazuurd aardewerk uit de Nieuwe Tijd dat tijdens booronderzoek is gevonden. Gezien de geologie en de postmiddeleeuwse bewoningsgeschiedenis (onder andere de diepe ontgravingen, de afslag door het water en de verplaatsing van de nederzetting; zie Historische gegevens onderzoeksgebied) worden geen verdere archeologische waarden op deze locatie verwacht (wnr.: 58419).27 Op een afstand van ca. 270 m ten zuiden van de onderzoekslocatie bevindt zich een waarneming van schoeisel daterend uit de late middeleeuwen tot de Nieuwe Tijd. De stichting Oud Zevenhuizen/ Moerkapelle en de AWN Rotterdam hebben op het terrein van de Dorpsstraat 45 een opgraving uitgevoerd. Er zijn drie bewoningsniveaus aangetroffen. De oudste was gefundeerd op veenkluiten en hout. Er werden een straatje en palen aangetroffen. Tussen de veenkluiten lag een schoen die gedateerd kan worden in de (eerste helft van de) 16e eeuw. Daarnaast werden enkele scherven en een muntje gevonden, de laatste gedateerd in de tweede helft van de 16e eeuw (1578). Op deze resten is een houten en daarop een puinfundering aanwezig die grotendeels bestaat uit pottenbakkersafval. Deze scherven zijn gedateerd in de eerste helft van de 17e eeuw en waarschijnlijk aangevoerd van elders. De vloer van dit huis is tijdens gebruik opgehoogd, waarschijnlijk omdat het huis in het veen wegzakte. Het huis was van steen met mogelijk een houten schuur er achter. Op de stenen muren is het huis dat op de kadastrale minuut van ca. 1840 staat aangegeven vervolgens gefundeerd. Dat huis is in 1875 afgebroken. Daarop stond de winkel van Engelenvaart (wnr.: 419382).28 Buiten de dorpskern van Zevenhuizen staan nog 12 waarnemingen geregistreerd. Op ca. 2000 m ten noordoosten van de onderzoekslocatie zijn twee waarnemingen gedaan (wnr. 422467 en 422469). Het betreft brokjes houtskool die tijdens een booronderzoek werden aangetroffen in resp. de onderkant van de onderste veenlaag, op een diepte van 3,5 m –mv, bovenop de Gorkum I-stroomrug, en in de bovenste veenlaag bovenop de Gorkum I-stroomrug op ca, 2,85 m –mv. Het houtkool dateert uit het Mesolithicum. Op ca. 1850 m ten zuiden van de onderzoekslocatie staan twee waarnemingen geregistreerd. Wnr. 401221 betreft de vondst van twee, waarschijnlijk verspoelde, houtskoolconcentraties op een diepte van 1,2-2,0 m –mv. Wnr. 401223 betreft twee vondstconcentraties met houtskool, botmateriaal, vissenschubben en een stukje vuursteen (geen duidelijk artefact). Tevens werden plantenresten aangetroffen die duiden op menselijke activiteit in de omgeving. Deze vondsten werden 27 28 29 30. Van Klaveren 2005. De Graad 1999. ARCHIS geraadpleegd oktober 2011. Norde & De Haan 2006.. Rapport A11–052–F / Archeologisch onderzoek aan de Dorpsstraat 156 te Zevenhuizen (gemeente Zuidplas). 10.

(15) gedaan op 3-4 m –mv op de top van de Benschop-stroomgordel en dateren uit het laat Mesolithicum-Neolithicum. Op 2450 m ten zuidwesten van het plangebied werden op een diepte van 1,5-2,0 m –mv twee, waarschijnlijk verspoelde, houtskoolconcentraties waargenomen (wnr. 427353). Op een afstand van 2250-2970 m ten zuiden en zuidwesten van het plangebied werd aardewerk aangetroffen daterend uit de Nieuwe tijd AC (wnr. 402459, 424666 en 417237). Op ca. 1470 m ten westen van het plangebied werd menselijk botmateriaal aangetroffen uit de vroegetot late middeleeuwen. Dit wordt gekoppeld aan het eerste kerkhof van het oude Zevenhuizen (wnr. 426110). De waarnemingen die ten noordwesten van de onderzoekslocatie zijn gedaan (wnr. 58408 op 680 m, 58334 op 1850 m en 401688 op 1050 m) betreffen allemaal oppervlaktevondsten.29 Samenvattend werden zowel ten noordoosten als zuiden van de onderzoekslocatie resten aangetroffen uit het Mesoliticum-Neolithicum. Deze werden aangetroffen op een diepte variërend van 1,2-3,5 m –mv. Ten zuiden ligt de begraafplaats van het eerste Zevenhuizen daterend uit de vroege middeleeuwen. Zowel in als buiten de dorpskern van Zevenhuizen werden vanaf het maaiveld en dieper vondsten gedaan uit de late middeleeuwen-Nieuwe tijd. In 2006 werd in het kader van de herontwikkelingslocatie Voorbrood door Grontmij archeologisch onderzoek uitgevoerd op ca. 140 m ten noordwesten van de onderzoekslocatie (onderzoeksnummer: 27175). Uit het bureauonderzoek is gebleken dat er in het plangebied een hoge kans bestaat op het aantreffen van archeologische waarden. Het kan hierbij gaan om vondsten daterend uit de late middeleeuwen of de Nieuwe tijd. Daarnaast bevindt zich in de diepere ondergrond een stroomgordel waarop vondsten verwacht kunnen worden daterend uit het Meso- of Neolithicum. Tijdens het booronderzoek zijn aanwijzingen gevonden voor een woonlaag daterend uit de 17e en de 18e eeuw. Op de diepere stroomgordel zijn geen archeologische waarden aangetroffen. Hierbij dient te worden opgemerkt dat een groot gedeelte van het plangebied als gevolg van verharding niet beschikbaar was voor onderzoek. Er konden dan ook geen uitspraken worden gedaan over vondsten uit deze periode.30 Binnen een straal van ca. 2000 m rondom Zevenhuizen zijn meerdere onderzoek(smelding)en geregistreerd. De onderzoek(smelding)en in de directe omgeving van de onderzoekslocatie die in de dorpskern liggen worden besproken. De overige nummers liggen in een geologisch ander gebied. Op ca. 100 m ten westen van de onderzoekslocatie werden een aantal fragmenten aardewerk en pijpaarde aangetroffen die niet ouder zijn dan de 17e eeuw (onderzoeksnummer 12277). Op ca. 175 m ten zuiden van de onderzoekslocatie is een noodonderzoek uitgevoerd. In ARCHIS staat geen verdere informatie geregistreerd (onderzoeksmeldingsnummer 1625). Op ca. 85 m ten westen van de onderzoekslocatie is in het kader van de herontwikkeling van het plangebied een bureauonderzoek uitgevoerd. Verdere informatie wordt niet gegeven (onderzoeksmelding 42406).. Rapport A11–052–F / Archeologisch onderzoek aan de Dorpsstraat 156 te Zevenhuizen (gemeente Zuidplas). 11.

(16) Bouwhistorische gegevens: 31. Op de onderzoekslocatie zijn geen rijksmonumenten geregistreerd. In KICH zijn enkele gegevens gevonden: Direct ten noordwesten bevindt zich een tweebeukige kerk, in oorsprong omstreeks 1500 gebouwd en in 1701 herbouwd met gebruikmaking van gedeelten van het gotische muurwerk na een brand in 1699. De twee beuken werden van elkaar gescheiden door houten pilaren, die in het begin van de 19e eeuw omkleed werden met stucwerk. Beide beuken zijn gedekt door zadeldaken. De kerk heeft een eenvoudige, gepleisterde toren uit omstreeks 1500, met een hoge, in 1967 vernieuwde spits, opgaand van een boogfries (ODB-nr.: 40452).. Historische gegevens Historische gegevens onderzoeksgebied:32. Zevenhuizen is een ontginningsdorp dat aan een dijk langs de Rotte is ontstaan in de 13e eeuw. Het dorp werd aan het eind van de middeleeuwen in oostelijk richting verplaatst. Nadat de veenplassen ter plaatse van de huidige Tweemanspolder in 1734 en de Eendrachtspolder in 1753 waren drooggemaakt werd het langgerekte dorp, teneinde inklinking van de bodem tegen te gaan, omgeven door een gracht. In de periode 1829-1839 volgde de droogmaking van de omvangrijke Zuidplaspolder. In de middeleeuwen was het gebied van Zevenhuizen en Moerkapelle een vrijwel onbewoonbaar drassig moeras. Het gebied was slechts via de natuurlijke waterwegen bereikbaar. De oorspronkelijke rivier de Rotte was de belangrijkste toegang tot dit gebied. De eerste bewoningscentra bevonden zich op de oeverwallen van de Rotte. Van hieruit begon men met de ontginning van het gebied voor de landbouw. De eerste bewoners hebben het land in cultuur gebracht en geschikt gemaakt voor landbouw en veeteelt. Het land werd verdeeld in ”weren” (lange smalle stroken land) en van elkaar gescheiden door sloten. De eerste ontginning reikte tot de huidige Noord- en Zuideindse weg. Van hieruit begon de volgende ontginningsfase oostwaarts in de richting van Waddinxveen. Aangezien de ontgonnen gronden steeds verder van de Rotte kwamen te liggen, begon de afstand een rol te spelen. Er werden huizen gebouwd aan de wegen, waardoor de nieuwe dorpskern van Zevenhuizen geleidelijk aan op de plaats van het huidige dorp kwam te liggen. Van de oorspronkelijke verkaveling, die bij de ontginning werd gevolgd, is niets meer overgebleven. Door de intensieve afgraving voor de turfwinning is het gehele middeleeuwse ontginningspatroon verdwenen. Alleen in de Nessepolder bij Oud Verlaat is hiervan nog wat terug te vinden.. 31 KICH, geraadpleegd juni 2011. Monumentenregister geraadpleegd via http://monumentenregister.cultureelerfgoed.nl/php/main.php, juni 2011. 32 Stenvert et al. 2004, 541, 542.. Rapport A11–052–F / Archeologisch onderzoek aan de Dorpsstraat 156 te Zevenhuizen (gemeente Zuidplas). 12.

(17) Historische geografie:33. Op de Overzichtskaart van het Hoogheemraadschap van Schieland in 13 bladen uit 1611 van Floris Balthasars staat de onderzoekslocatie afgebeeld als deel van de dorpskern van Zevenhuizen. De kaart is zeer schetsmatig waardoor een oud-over-nieuwprojectie slechts een globale indruk geeft. Er lijkt zich echter geen bebouwing te bevinden ter plaatse van de onderzoekslocatie, wel staan bomen weergegeven. Ten noorden staat de dorpskerk aangegeven, rondom deze kerk ligt een ringsloot. Ook langs of op het oostelijke deel van het plangebied bevindt zich een ongeveer noord-zuid georiënteerde sloot. Ter hoogte van de onderzoekslocatie sluit deze sloot aan op de ringsloot. De ringsloot loopt nog een stukje door naar het oosten om daar naar het noorden af te buigen. Ten westen van de onderzoekslocatie, op een afstand van ca. 60 m, wordt langs de huidige Dorpsstraat bebouwing weergegeven (zie afbeelding 2a). Op een kaart uit 1806 staat het gebied ten oosten van de ringsloot en de watergang gelegen aan of op het oostelijk deel van het plangebied ingetekend als water Op het overige deel van de onderzoekslocatie zelf worden bomen weergegeven. Ten westen van de onderzoekslocatie wordt bebouwing weergegeven langs de huidige Dorpstraat. Op de Kadasterkaart (verzamelplan) van Zevenhuizen uit 1811-1832 staat de onderzoekslocatie afgebeeld aan de oostrand van de dorpskern van Zevenhuizen. De bebouwing bevindt zich langs het huidige kanaal dat door de kern van Zevenhuizen loopt. De onderzoekslocatie is onbebouwd. Op de Kadasterkaart (minuutplan) van Zevenhuizen, Zuid-Holland (sectie A, blad 02) uit 1811-1832 staat de onderzoekslocatie afgebeeld als een perceel (nr. 206 en 207), waarvan de functie in de legenda als “tuin en vischerij” staat aangegeven en de eigenaar van de grond Keyzer Pz, Pieter, Burgemeester is. Grenzend aan de noordzijde van de onderzoekslocatie staat de eerder genoemde ringsloot afgebeeld. Dit water is op huidige kaarten en luchtfoto’s nog steeds aanwezig. Aan de overzijde van het water/sloot bevindt zich de dorpskerk. Deze kerk wordt verder besproken onder bouwhistorische gegevens. In het oostelijk deel van de onderzoekslocatie wordt duidelijk een watergang/ kanaal weergegeven. Deze sluit met een bocht naar het oosten toe aan op de ringsloot van de kerk en buigt van daaruit naar het noorden toe. Ten opzichte van de kaart uit 1806 lijkt er ten oosten van de onderzoekslocatie land te zijn drooggelegd. De ringsloot is voor een heel groot deel gedempt, alleen het oostelijke deel bij de kruising met het watergang/kanaal is nog open (zie afbeelding 2b). Op de Topografisch Militaire Kaart (veldminuut) Schiedam uit 1850 wordt de ringsloot met verbinding naar het kanaal weer aangegeven. De aansluiting van de watergang op de ringsloot rond de kerk ter hoogte van de onderzoekslocatie werd op kaarten tot 1850 als een bocht weergegeven. Op de kaart uit 1850 is deze watergang/kanaal recht getrokken waardoor de nieuwe loop van het kanaal de oostgrens van de huidige onderzoekslocatie is geworden. De oude loop is gedempt. Het plangebied is onbebouwd en staat ingetekend als tuin mogelijk met sloten en bomen eromheen. Op de Topografisch Militaire Kaart Soetermeer editie 1876 lijkt de ringsloot met de oostelijke. 33. Watwaswaar, geraadpleegd juni 2011.. Rapport A11–052–F / Archeologisch onderzoek aan de Dorpsstraat 156 te Zevenhuizen (gemeente Zuidplas). 13.

(18) verbinding naar het kanaal niet aanwezig te zijn. De watergang die op voorgaande kaart door het plangebied liep is op deze kaart verlegd naar het oosten en vormt vanaf nu de oostgrens van het plangebied. Op de onderzoekslocatie wordt een perceelsgrens/sloot met bomen aangegeven.Het gebied ten oosten van Zevenhuizen is ingepolderd en in percelen ingedeeld en er staat bebouwing (zie afbeelding 2c). Op de Topografische Militaire Kaarten (Bonneblad) edities Zoetermeer uit 1897, 1908 en 1914 staat de onderzoekslocatie afgebeeld aan de oostzijde van de kern van Zevenhuizen. De onderzoekslocatie lijkt onbebouwd. Langs het terrein staan sloten met bomen weergegeven. Ten noorden van de onderzoekslocatie bevindt zich de dorpskerk. Het oostelijke gedeelte van de ringsloot is weer weergegeven. De kruising van de oude ringsloot met het kanaal ten noordoosten van de onderzoekslocatie lijkt niet te zijn ingetekend. Op de Topografische kaart van Berkel Rodenrijs/Capelle aan den IJssel/Krimpen aan den IJssel/Pijnacker/Rotterdam/Zoetermeer (kaartnummer 37F) uit 1939 staat de onderzoekslocatie eveneens afgebeeld als onbebouwd gebied. Ter plaatse van de onderzoekslocatie bevinden zich op deze kaart tuinen. Ten noorden van het plangebied bevindt zich de kerk. Ten oosten van het plangebied bevindt zich het kanaal.. Overige gegevens Actueel Hoogtebestand Nederland (AHN):. Raadpleging van het Actueel Hoogtebestand Nederland heeft aanvullende informatie opgeleverd met betrekking tot de huidige onderzoekslocatie. Deze ligt in bebouwd gebied waardoor de maaiveldhoogte slechts grof bepaald kan worden en zich tussen ca 0,50 m –NAP en 1,00 m –NAP bevindt. Voorts zijn de stroomgordel en restveenstroken goed zichtbaar.. Huidig of recent gebruik:34. Op de Topografische kaart van Berkel en Rodenrijs/Capelle aan den IJssel/Krimpen aan den IJssel/Pijnacker/Rotterdam/Zoetermeer (kaartnummer: 37F) uit 1963 staat de onderzoekslocatie afgebeeld als onbebouwd terrein. De functie van het plangebied betreft tuin. Ten oosten van de onderzoekslocatie bevindt zich het kanaal en ten noordwesten bevindt zich de eerder genoemde kerk. Op de Topografische kaarten van Berkel en Rodenrijs/Capelle aan den IJssel/Krimpen aan den IJssel/Pijnacker/Rotterdam/Zoetermeer (kaartnummer: 37F) uit 1974,1986 en 1995 staat de onderzoekslocatie afgebeeld als bebouwd terrein. Het is niet duidelijk of het hier de huidige bebouwing betreft. Ten oosten van de onderzoekslocatie bevindt zich het kanaal en ten noordwesten bevindt zich de eerder genoemde kerk. Op luchtfoto’s is bebouwing zichtbaar op de onderzoekslocatie.35 Het huidige gebruik van de onderzoekslocatie bestaat uit tuin en. 34. Watwaswaar, geraadpleegd juni 2011.. Rapport A11–052–F / Archeologisch onderzoek aan de Dorpsstraat 156 te Zevenhuizen (gemeente Zuidplas). 14.

(19) bestrating.36 Op het perceel is een Hervormd Centrum aanwezig. Milieukundig onderzoek:. Er heeft op de onderzoekslocatie geen milieukundig onderzoek plaatsgevonden.37. Afbeelding 2a: Overzichtskaart van het Hoogheemraadschap van Schieland in 13 bladen uit 1611 van Floris Balthasars. Met globale ligging plangebied. Bron: www.watwaswaar.nl.. Afbeelding 2b: Kadasterkaart (minuutplan) van Zevenhuizen, ZuidHolland (sectie A, blad 02) uit 1811-1832. Met ligging plangebied. Bron: www.watwaswaar.nl.. Afbeelding 2c: Uitsnede Topografisch Militaire Kaart Soetermeer editie 1876. Met ligging plangebied. Bron: www.watwaswaar.nl.. 35 GoogleEarth, geraadpleegd juni 2011. Luchtfoto Atlas Zuid-Holland, blad 86, Fotonummer 96-448, opnamedatum 2905-2003. 36 Informatie opdrachtgever, d.d. 14-06-2011. 37 Informatie opdrachtgever, d.d. 14-06-2011.. Rapport A11–052–F / Archeologisch onderzoek aan de Dorpsstraat 156 te Zevenhuizen (gemeente Zuidplas). 15.

(20) 5. SPECIFIEKE ARCHEOLOGISCHE VERWACHTING. Ten aanzien van het uitgevoerde onderzoek is een aantal onderzoeksvragen gesteld. De beantwoording van de vragen 1 tot 3 wordt samengevoegd in de specifieke archeologische verwachting. Deze resulteert in een aanbeveling (beantwoording vraag 4, zie hoofdstuk 6). Volgens het bureauonderzoek ligt binnen het plangebied holoceen rivierzand. De hoger liggende ruggen (toppen op ca 5,5-7,2 m –mv) maken deel uit van de Gouderak-stroomgordel van het Benschopsysteem. De oriëntatie van de gordel is noord-zuid. Vanaf ca 7200 v. Chr. verzandde het Benschopsysteem. Bewoningssporen uit deze periode (Mesolithicum en jonger) kunnen teruggevonden worden op locaties die (relatief) onaangetast zijn gebleven. Het Benschopsysteem en het gebied ten westen van de onderzoekslocatie heeft in het 5e millennium v. Chr. lange tijd onder invloed gestaan van de zee. Door zeespiegelstijging en de hogere grondwaterstand ontstonden grote veenmoerassen. De geulen die in verbinding met de zee stonden werden door de getijdenwerking langzaamaan uitgesleten. Een uitgestrekt en wijdvertakt marien getijdengebied vergelijkbaar met de Wadden, was het resultaat. Naderhand werd het gebied geleidelijk aan droger. Bewoningssporen uit het Neolitihicum zijn in dit gebied terug te vinden. Voor de onderzoekslocatie geldt derhalve een middelhoge archeologische verwachting voor het Mesolithicum en Neolithicum. Met betrekking tot de steentijd: kunnen resten van basiskampen, tijdelijke jachtkampen (die zich manifesteren door de aanwezigheid van vuursteenvondsten en mogelijk houtskool of (verbrande) botresten) en vanaf het Neolithicum ook van nederzettingen met o.a. paalsporen, wandstructuren en funderingsgreppels van houtbouw, haardkuilen, afvalkuilen, waterputten, erfafscheidingen, veekralen en akkerlagen verwacht worden. Tevens komen vanaf het Neolithicum off-site structuren zoals infrastructuur voor. Het vondstenspectrum kan bestaan uit o.m. (fragmenten van) vuurstenen en/of natuurstenen werktuigen (afslagen, klingen; kookstenen) en (sier)voorwerpen, houten gereedschappen en/of constructiehout, houtskool, organische en ecologische resten als (on)verkoold menselijk en dierlijk botmateriaal (waaronder voorwerpen van dierlijk bot), pollen, zaden en fosfaat en ook leem, metalen werktuigen en (sier)voorwerpen, leer, textiel en handgevormd aardewerk (vaatwerk, spinklosjes, weefgewichten). Uit het bureauonderzoek is gebleken dat de onderzoekslocatie gelegen is op een strook restveen, waarop bewoning in de bronstijd, ijzertijd, Romeinse en/of vroege middeleeuwen mogelijk was. Aanwijzingen bewoning uit deze periode zijn in de omgeving van de onderzoekslocatie niet aangetroffen, met name omdat het gebied deels te nat was (bronstijdijzertijd) en deels omdat tijdens de laatmiddeleeuwse turfwinning het Hollandveen is afgegraven. De relatief hoge ligging van de onderzoekslocatie is een aanwijzing voor de aanwezigheid van Hollandveen in de ondergrond. Omdat het Hollandveen hier nog (met uitzondering van het oostelijke deel; zie late middeleeuwen en Nieuwe tijd) al dan niet intact aanwezig is, geldt voor deze periode een middelhoge archeologische verwachting. Met betrekking tot de periode bronstijd-vroege middeleeuwen kunnen grondsporen en resten worden verwacht van nederzettingen, bestaande uit funderingsgreppels en paalkuilen van houten gebouwen, vanaf de Romeinse tijd ook uit gedeeltelijk in steen opgetrokken gebouwen, (afval–)kuilen, waterputten, akkers, erfafscheidingen en perceelgreppels, alsook off-site fenomenen (met name infrastructuur zoals wegen) en begravingen. Het te verwachten vondstenspectrum zal voornamelijk bestaan uit hetgeen voor een landelijke agrarische nederzetting gebruikelijk is: (fragmenten van) vaatwerk van aardewerk (handgevormd en vanaf de Romeinse tijd ook gedraaid, vanaf de ijzertijd ook glas) en evt. metaal, (delen) van kleding– accessoires en sieraden van metaal en been (sieraden ook glas en evt. natuursteen), gereedschappen en overige gebruiksvoorwerpen van metaal, hout, been, aardewerk (bijv. Rapport A11–052–F / Archeologisch onderzoek aan de Dorpsstraat 156 te Zevenhuizen (gemeente Zuidplas). 16.

(21) spinklosjes, weefgewichten) en natuursteen (bijv. maalsteen), vanaf de Romeinse tijd ook keramisch (baksteen, dakpannen) en/of natuurstenen (leisteen, grind) bouwmateriaal. Naast nederzettingsafval kunnen evt. resten worden aangetroffen die te maken hebben met kleinschalige ambachtelijke activiteiten. Ook kunnen houtskool, verbrande leem, organische en ecologische resten (hout, verbrande en onverbrande pollen en zaden) en fosfaat worden verwacht. Uit de resultaten van het historisch en historisch–geografisch onderzoek blijkt dat de onderzoekslocatie tussen 1963 en 1974 bebouwd is en daarvoor in gebruik is geweest als tuin/onbebouwd gebied. In het oostelijke deel van de onderzoekslocatie heeft tussen ca. 1832 en 1850 een waterloop gelegen. Na 1850 staat deze weergegeven aan de oostzijde, op de grens van de onderzoekslocatie, en is de oude loop gedempt. Ter plaatse van de oude waterloop is het veen vergraven; hier kunnen losse vondsten (verloren voorwerpen) worden aangetroffen daterend uit de periode waarin de waterweg daar heeft gelopen, dat wil zeggen uit de (late) middeleeuwen-Nieuwe tijd. Voor het gehele plangebied geldt voor deze periode een middelhoge archeologische verwachting op sporen van bewoning en een hoge verwachting op sporen van agrarisch landgebruik (tuin), ambachtelijke activiteiten (visserij) en infrastructuur zoals perceelsgreppels en oude sloten etc. Er kunnen sporen worden aangetroffen, met name afkomstig van achtererven, in de vorm van ophogingslagen, muurstructuren, paalkuilen van houten en stenen (bij)gebouwen, en funderingsgreppels, erfafscheidingen, waterputten en (afval–)kuilen, water– en beerputten, akkerlagen en off-site fenomenen (o.a. wegen, akkergrond, perceleringsgreppels). Het te verwachten vondstenspectrum zal voornamelijk bestaan uit hetgeen voor een landelijke agrarische nederzetting gebruikelijk is: (fragmenten van) vaatwerk van aardewerk (handgevormd en gedraaid), glas en evt. metaal, (delen) van kleding–accessoires en sieraden en gereedschappen en overige gebruiksvoorwerpen van metaal, hout, been, aardewerk (bijv. spinklosjes, weefgewichten) en natuursteen (bijv. maalsteen), keramisch (baksteen, dakpannen) en/of natuurstenen (leisteen, grind) bouwmateriaal. Naast nederzettingsafval kunnen evt. resten worden aangetroffen die te maken hebben met kleinschalige ambachtelijke activiteiten zoals visgerei. Ook kunnen houtskool, verbrande leem, organische en ecologische resten (hout, verbrande en onverbrande pollen en zaden) en fosfaat worden verwacht. De kans op het aantreffen van vondsten van organisch materiaal en van paleo-ecologische resten is sterk afhankelijk van de bodemgesteldheid ter plaatse. Onverbrande vondsten van organisch materiaal en paleo-ecologische resten zullen over het algemeen slechts beneden de grondwaterspiegel kunnen worden aangetroffen. Verbrande vondsten van organisch materiaal en paleo-ecologische resten kunnen daarnaast ook in grondsporen worden aangetroffen. Algemeen is de kalkrijke bodem gunstig voor de conservering van organisch materiaal, kalkarme bodem is ongunstig voor de conservering.. Rapport A11–052–F / Archeologisch onderzoek aan de Dorpsstraat 156 te Zevenhuizen (gemeente Zuidplas). 17.

(22) 6. CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN. Conclusies:. Naar aanleiding van het voornemen om op de onderzoekslocatie aan de Dorpsstraat 156 te Zevenhuizen (gemeente Zuidplas) een aanbouw aan de bestaande woning te realiseren, is door ArcheoMedia BV, in opdracht van Bouwbedrijf Valkenburg BV, een bureauonderzoek uitgevoerd. Er geldt voor het plangebied een middelhoge verwachting op sporen en vondsten vanaf het Mesolithicum tot en met de vroege middeleeuwen, met uitzondering van het oostelijke deel, waar vroeger een waterloop heeft gelopen; hier geldt een lage verwachting op sporen uit de periode bronstijd-vroege middeleeuwen. Voor de periode late middeleeuwen en Nieuwe tijd geldt een middelhoge verwachting op resten van bewoning (achtererven) en een hoge verwachting op sporen van agrarisch landgebruik (tuin), ambachtelijke activiteiten (visserij) en infrastructuur (perceelsgreppels, sloten etc.).. Aanbevelingen:. Om de middelhoge tot hoge verwachting op archeologische resten te toetsen wordt geadviseerd om een archeologisch vervolgonderzoek uit te voeren ter plaatse van de geplande verstoring in de vorm van een inventariserend veldonderzoek door middel van boringen. Gezien de beperkte oppervlakte van de onderzoekslocatie wordt geadviseerd direct karterend te boren en de verkennende fase over te slaan. Met betrekking tot deze aanbeveling dient contact te worden opgenomen met de bevoegde overheid. De bevoegde overheid kan, om haar moverende redenen, besluiten af te wijken van de conclusies en aanbevelingen die in het rapport zijn opgenomen. Een door de bevoegde overheid ingenomen afwijkend standpunt dient middels steekhoudende argumenten te zijn onderbouwd. De kans bestaat dat (vondstarme) archeologische sporen en vondsten in de bodem aanwezig zijn die in de uitvoeringsfase van toekomstige bodemingrepen aan het licht komen. Voor dergelijke vondsten bestaat een wettelijke meldingsplicht ex artikel 53 van de Monumentenwet 1988 en de Wet op de archeologische monumentenzorg. Bij graafwerkzaamheden dient men dan ook attent te zijn op eventuele vondsten. De opdrachtgever verplicht de aannemer(s) om attent te zijn op eventuele vondsten en/of sporen tijdens de werkzaamheden en verplicht hen archeologische vondsten onverwijld te melden bij de bevoegde overheid.. Rapport A11–052–F / Archeologisch onderzoek aan de Dorpsstraat 156 te Zevenhuizen (gemeente Zuidplas). 18.

(23) GERAADPLEEGDE BRONNEN EN LITERATUUR Actueel Hoogtebestand Nederland (AHN), geraadpleegd juni 2011 via http://www.ahn.nl/. Archeologische Monumentenkaart (AMK), geraadpleegd juni 2011 via ARCHIS. Archeologische waarnemingen en vondstmeldingen, geraadpleegd juni 2011 via ARCHIS. Berendsen, H.J.A., Stouthamer, E., 2001: Palaeogeographic development of the Rhine-Meuse delta, the Netherlands. Assen. Buesink, A., Mostert, M., Willems, J.M.J., Kalisvaart, C.C., 2010: Gemeente Zuidplas, gemeentelijke beleidsnota archeologie. ’s-Hertogenbosch en Deventer (BAAC rapport V10.0038). Cultureel erfgoed, geraadpleegd via http://monumentenregister.cultureelerfgoed.nl/php/main.php, juni 2011. CHS Zuid-Holland (kaart 1a Archeologie, kenmerken en kaart 1b, Archeologie, Waarden), geraadpleegd juni 2011 via http://geo.zuid-holland.nl/geo-loket/kaart_chs.html. Deeben, J.H.C. (red.), 2008: De Indicatieve Kaart van Archeologische Waarden, derde generatie, Amersfoort (Rapportage Archeologische Monumentenzorg, 155). Dino-loket, geraadpleegd via www.dinoloket.nl, juni 2011. Gedeputeerde Staten van Zuid–Holland, 2007: Nota Regels voor Ruimte, d.d. 08-03-2005, bijgewerkt 01-01-2007, geraadpleegd via http://www.zuid-holland.nl. Geologische kaart van Nederland 1:50.000, 1987: blad Rotterdam Oost (37 O), RGD, Haarlem. Google Earth, geraadpleegd via www.earth.google.com, juni 2011. Graad, R. de, 1999: Dorpsstraat 45; een blik in de bodem. Zevenhuizen-Moerkapelle (Verleden Tijdschrift 58). Graad, R. de, 2000: Zevenhuizen, Dorpsstraat 103: laat middeleeuwse bewoning. ZevenhuizenMoerkapelle (Verleden Tijdschrift 62). Kadasterkaart Zevenhuizen, minuutplan sectie A, blad 03 en verzamelplan: 1811-1832 geraadpleegd juni 2011 via http://watwaswaar.nl. KICH, geraadpleegd via www.kich.nl, juni 2011. Klaveren, H.W. van, 2005: Inventariserend Veldonderzoek, Basisscholen dorpskern Zevenhuizen. Doetinchem (Synthegra Archeologie Rapport 174201). Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie (KNA), versie 3.2, november 2010, Gouda. Luchtfoto-atlas Zuid-Holland, 2003: kaartblad 86, Zevenhuizen. Opnamedatum 29-5-2003, fotonummer 96-448. Landsmeer. Mulder, E.F.J. de, Geluk, M.C., Ritsema, I., Westerhoff, W.E., Wong, T.E., 2003. De Ondergrond van Nederland. Delft. Norde, E., Haan, L.M. de, 2006: Archeologisch onderzoek herontwikkelingslocatie Voorbrood te Zevenhuizen. Bureauonderzoek en inventariserend veldonderzoek. Houten (Grontmij Archeologische Rapporten 278). Rapport A11–052–F / Archeologisch onderzoek aan de Dorpsstraat 156 te Zevenhuizen (gemeente Zuidplas). 19.

(24) Stenvert, R., Kolman, C., Ginkel-Meester, S. van, Stades-Vischer, E., Broekhoven, S., 2004: Monumenten in Nederland, Zuid-Holland, Zwolle, Zeist. Steur, G.G.L., Heijink, W., 1983: Bodemkaart van Nederland, schaal 1:50.000, Algemene begrippen en indelingen. Stichting Bodemkartering, Wageningen. Topografische kaart van Nederland, kaartblad 37F: Berkel en Rodenrijs, Capelle aan den IJssel, Krimpen aan den IJssel, Pijnacker, Rotterdam, Zoetermeer (1939, 1963, 1986, 1981, 1995) via http://watwaswaar.nl geraadpleegd, juni 2011. Topografisch Militaire Kaart Schiedam (1850), geraadpleegd juni 2011 via http://watwaswaar.nl. Topografisch Militaire Kaart Zoetermeer (1897, 1908) geraadpleegd juni 2011 via http://watwaswaar.nl. Visscher, H.C.J., 1990, Oude Leede: Een archeologische kartering en inventarisatie, Amsterdam (RAAP-rapport 36A). Visie op Zuid-Holland 2011, geraadpleegd via http://www.zuid-holland.nl/visieopzuidholland, maart 2011.. Rapport A11–052–F / Archeologisch onderzoek aan de Dorpsstraat 156 te Zevenhuizen (gemeente Zuidplas). 20.

(25) BEGRIPPEN EN AFKORTINGEN AMK. Archeologische MonumentenKaart. Een kaart waarop vastgestelde archeologische monumenten zijn vermeld.. Archeologische indicator/indicatie. Indicatief archeologisch materiaal, zoals houtskool, verbrande leem, aardewerk en bot, dat bij (boor)onderzoek een aanwijzing kan zijn voor de aanwezigheid, ter plaatse of in de nabijheid, van een archeologische vindplaats (definitie KNA).. ARCHIS. Archeologisch InformatieSysteem. Een archeologische database van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) waarin alle onderzoeks- en vondstmeldingen in Nederland geregistreerd staan.. Bevoegde overheid. De overheid, die het selectiebesluit neemt, het Programma van Eisen laat opstellen en goedkeuring verleent aan een eventueel ontwerp (definitie KNA).. CHS. Cultuurhistorisch HoofdStructuur. Een verzameling van overzichtskaarten van archeologische, geologische, historische en landschappelijke waarden voor verscheidene regio’s in Nederland.. Complex. Een uit meerdere met elkaar in ruimte, tijd en functioneel opzicht samenhangende structuren en/of individuele sporen (definitie KNA).. Cultuurlaag. Een licht tot sterk humeuze oude bewoningslaag of afvallaag, ontstaan door menselijke activiteit, met archeologische indicatoren.. CCvD Archeologie. Centraal College van Deskundigen Archeologie.. DGPS. Differential Global Positioning System. Meetapparatuur die via satellieten de exacte coördinaten van een locatie inmeet.. Ex situ. buiten de context van de vindplaats.. (Grond)spoor. een ruimtelijk duidelijk begrensbaar verschijnsel ontstaan door menselijke activiteit (bijvoorbeeld een paalkuil, lijksilhouet of muur) of natuurlijke oorsprong (bijvoorbeeld een boomval). Binnen een spoor kunnen verschillende, duidelijk te onderscheiden eenheden voorkomen (definitie KNA).. IKAW. Indicatieve Kaart van Archeologische Waarden. Een op geologische structuren gebaseerde kaart van archeologische waarden.. In situ. ter plekke of binnen de context van de vindplaats.. KNA. Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie.. m -mv. meter onder het maaiveld.. m -NAP. meter onder Normaal Amsterdams Peil (: officieel peilmerk).. PvE. Programma van Eisen, goedgekeurd door de bevoegde overheid en de basis van archeologisch onderzoek. Het geeft de probleemstelling en de doelen van de te verrichten werkzaamheden van de vindplaats aan en formuleert de daaruit af te leiden eisen aan het uit te voeren werk.. RCE. Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.. Rapport A11–052–F / Archeologisch onderzoek aan de Dorpsstraat 156 te Zevenhuizen (gemeente Zuidplas). 21.

(26) OVERZICHT VAN GEOLOGISCHE EN ARCHEOLOGISCHE PERIODEN Nieuwe nomenclatuur. Laagpakket van Wormer. Basisveen Laag. Bron: Toelichting bij de Geologische Kaart van Nederland (Rijks Geologische Dienst, Haarlem 1997). Formatie van Echteld. Formatie van Nieuwkoop Formatie van Naaldwijk. Hollandveen Laagpakket. Formatie van Nieuwkoop. Laagpakket van Walcheren. rivierengebied. Formatie van Naaldwijk. kustgebied. Bron: Mulder e.a. 2003: De Ondergrond van Nederland (NITG/ TNO).. Bron: Toelichting bij de Geologische Kaart van Nederland 1:50.000 blad Gorinchem West. Rijks Geologische Dienst, Haarlem. Rapport A11–052–F / Archeologisch onderzoek aan de Dorpsstraat 156 te Zevenhuizen (gemeente Zuidplas). 22.

(27) BIJLAGE 1 Nieuwbouwplan (bron: opdrachtgever, 2011). Bijlage bij rapport A11–052–F / Archeologisch onderzoek aan de Dorpsstraat 156 te Zevenhuizen (gemeente Zuidplas).

(28) A. B. C. D. E. F. G. H. J. K. L. M. N. 34530 330. 4200. 2000. 2000. 2000. 2000. 2000. 2000. 2000. 2000. 2000. 2000. 2000. 2000. 8 100. 1360. 100. 970. 930. 100. 930. 100. 100. 1680. afvoer 7dm3/s. afvoer 7dm3/s. afvoer 7dm3/s. 160. CV. nieuw kozijn. hwa Ø 80. $. ca.5890 afvoer 7dm3/s. Westgevel nieuw 1:100. nieuw kozijn rps Do. hwa Ø 80. $. laag dak ca260. 930. afvoer 14dm3/s. rt. 1200. vaa. 100. ring. 8070. 4490. 2000. hoog dak 100-160-150. 6000. tra. 7. at. vent. 3350. minder valide toilet. jeugdruimte 1. jeugdruimte 3. jeugdruimte 4. verblijfsruimte 34,9m². verblijfsruimte. verblijfsruimte 72,4m². bezettingsgraad klasse B2. bezettingsgraad klasse B2. 41,9m². 02. 01 P=0. P=0. bezettingsgraad klasse B2. 830. ee Bu. rg. st. er. er Bo. st. ra. at. em. Raa. parkeerstand vouwwand 930. Oostgevel nieuw 1:100 Luchtverversing BB art. 3.48 eis 1.0 dm3/m2 benodigd 35 dm3/s aanwezig 46 dm3/s (voldoet). 10 30. 99,6m². 93. 930 930. 2000. 930. 5. 0. 100. 4040. 1600. aluminium kozijn - licht blauw paneel - donker blauw metselwerk - kleur als bestaand 4250+. 3300+ vent. ca.1840. 100. vent. ca.2150 4250. 8,4m². 100. verkeersruimte 21,5m². 930. rolluik. Bijeenkomstfunctie. 930. 2520. verblijfsruimte 29,6m². 4250+ aluminium daktrim - kleur als bestaand. 3300+ vent. entree. 930 930. 5436. keuken bezettingsgraad klasse B3. Noordgevel nieuw 1:100. A 2000. uitgiftebalie. hal 2. verkeersruimte 51,1m² 930 930. $. hal 1/garderobe. vent. metselwerk - kleur als bestaand. vent. 2000. e. 270,9m². Luchtverversing BB art. 3.48 eis 4,8 dm3/m2 benodigd 142 dm3/s aanwezig 142 dm3/s (voldoet). 1310. li ba. Luchtverversing BB art. 3.48 eis 1.0 dm3/m2 benodigd 67 dm3/s aanwezig 121 dm3/s (voldoet). P=0. P=0. = kozijn vv letselveilige beglazing 930. te gif. ik llu. 1480. ro. bezettingsgraad klasse B2. 2. onbenoemd. uit. A 67,0m². onbenoemd. BSH 25m 930. jeugdruimte 5. vent. 1480. mk. verblijfsruimte. werkkast. 2000. onbenoemd. 2100+. 03. 1100+. kopieeren. 1920. 930 2780. 100. 2700+. 05 vent. 100. kruipluik 600x800mm. 16997. kopieeren/opslag. 930 930. 1890. 100. of. kadastraal bekend gemeente Zevenhuizen Sectie C, nummer 3357. 4. 1700. ish. situatie schaal 1:1000. 3350+. vouwwand. 3. dhu. = kozijn vv letselveilige beglazing 100. A. vent. handdroog aut.. toiletten D. toiletten H. Luchtverversing BB art. 3.48 eis 1.0 dm3/m2 benodigd 50 dm3/s aanwezig 73 dm3/s (voldoet). vent. 2000. handdroog aut.. $. 2000. 100. jeugdruimte 2 verblijfsruimte 50,0m² bezettingsgraad klasse B2. 3350+ vent. 13776. 6. 4250+ 3300+. 830. 2300. kast 1. 830 830. 100 320. 1200. 1250. 150-160-100. 04 kast 2 830. 100-160-150. blusdeken P=0. P=0 P5. 1 1086. bestaande gevelkozijnen vervangen. Zuidgevel nieuw 1:100. KT. A. B. C. D. E. F. G. H. J. K. L. M. N. hwa Ø 80. 1881. afvoer 142 dm3/s. bitumineuze dakbedekking geisoleerde dakplaat Rc > 3,5m2K/W 4250+. 06. 20°. hwa Ø 80. 0 150-160-10. 189,0m² 82 .3 °. 3300+. 3400+. 07. 8140. systeemplafond 2700+. hwa Ø 80. B. 01 14580. Plattegrond nieuw. Gebruiksoppervlak 424,7m2 verblijfsruimten 295,8m2 = 66%%% GO = integraal toegankelijk. P=0. systeemvloer Rc > 4,0m2k/w. P=0. Doorsnede A-A 1:100. Brandwerendheid hoofddraag constructie 30 min bestand tegen bezwijken. BOUWBEDRIJF Postbus 24 - 2910 AA Nieuwerkerk a/d IJssel Tel. 0180 - 312544 - Fax 0180 - 312941 project:. Herinrichting en uibreiding Hervormd Centrum kerk Zevenhuizen Dorpstraat 156, Zevenhuizen. opdracht: werk. onderwerp: Gewijzigde situatie schaal:. datum: 1:100/50. 02-05-2011. wijz.. get form. 0494 PR A1++. blad. 02.

(29) BIJLAGE 2 Archeologische verwachtingsen beleidsadvieskaart gemeente Zuidplas. Bijlage bij rapport A11–052–F / Archeologisch onderzoek aan de Dorpsstraat 156 te Zevenhuizen (gemeente Zuidplas).

(30) Bijlage 2a: archeologische verwachtingskaart gemeente Zuidplas. Bijlage bij rapport A11–052–F / Archeologisch onderzoek aan de Dorpsstraat 156 te Zevenhuizen (gemeente Zuidplas).

(31) Bijlage 2b: archeologische beleidsadvieskaart gemeente Zuidplas. Bijlage bij rapport A11–052–F / Archeologisch onderzoek aan de Dorpsstraat 156 te Zevenhuizen (gemeente Zuidplas).

(32) BIJLAGE 3 ARCHISkaart. Bijlage bij rapport A11–052–F / Archeologisch onderzoek aan de Dorpsstraat 156 te Zevenhuizen (gemeente Zuidplas).

(33) . . . .

(34) . !" . . #$%&#%'()% *$+%$. .

(35) . ,&$%)*$+%$. . . .

(36). -#$(.)% *$+%$. )#$/)%$.%$.

(37). .

(38) . . . 01!02" !01!02" !01!02". . . . !02"3405" .#67708.$8. .

(39) . . . .

(40)

(41)

(42)

(43)

(44).

(45) .

(46) . +%#)#&# #+*%770818 ," 9!1!! .. . . 9!" 61. .

(47) .

(48) . . 610!5.

(49)

(50). ,5!!1! $25!!1!. . !!!1 ,1! -1: !. . . #""1 )!""1 "1 ,.

(51)

(52).

(53)

(54). ;42!. (01< . .

(55) .

(56) . .

(57) . . . . $ . :5. 0.

(58) . . . . !" #$%&#%'()% *$+%$ ,&$%)*$+%$ -#$(.)% *$+%$. )#$/)%$.%$ 01!02".

(59)

(60) . !01!02" !01!02" !02"3405" .#67708.$8.

(61)

(62) . +%#)#&# #+*%770818.

(63). ," 9!1!!. . . ..

(64) . 9!" 61 . 610!5.

(65)

(66) . ,5!!1! $25!!1!. . !!!1 ,1! -1:. . ! #""1.

(67) . )!""1 "1 , ;42!. . (01< 5. $.

(68)

(69) . 0.

(70)

No results found