Cultuurhistorische Verkenning Zuidlaren

(1)

Cultuurhistorische Verkenning Zuidlaren

Datum 14 oktober 2010

(2)

(3)

Pagina 3 van 17

Colofon

Auteurs Drs. L. Prins Drs. G. W. Veldhuis

Adviezen Ir. J.E. Rosbergen

Herkomst afbeeldingen

Afb. 1, 3, 4: collectie RCE (Huisatlas) Afb. 5 Het Brinkenboek (1981), p. 124 Afb. 6, 7, 8: www.oudzuidlaren.nl

(4)

(5)

Pagina 5 van 17

Inhoud

Colofon 3

1 Inleiding 7

2 Historisch-ruimtelijke karakteristiek, algemeen 8

3 Historisch-ruimtelijke karakteristiek, Zuidlaren 10

4 Uitgangspunten voor herinrichting 13

4.1 Locatie PBH-complex 13

4.2 Locatie stationsweg 15

Literatuur 17

(6)

(7)

Pagina 7 van 17

1 Inleiding

Voor het centrum van Zuidlaren zijn op korte termijn enkele

herbestemmings- en herinrichtingsopgaven aan de orde. De hoofdopgave is de herbestemming van het terrein aan de oostzijde van de Brink, waar zich nu nog het complex van de PBH bevindt. Enkele winkelbedrijven, nu nog gevestigd aan de Stationsweg, zullen ter plaatse van dit complex een nieuwe vestiging krijgen. Aan de Stationsweg zullen dientengevolge panden worden gesloopt, uitgebreid dan wel nieuw worden gebouwd.

Het centrum van Zuidlaren is onderdeel van het sinds 1967 beschermde dorpsgezicht Zuidlaren.

Hunzeweg Hunzeweg Hunzeweg Hunzeweg Hunzeweg

Stationsweg Stationsweg Stationsweg Stationsweg Stationsweg

Stationsweg Stationsweg Stationsweg Stationsweg Stationsweg Stationsweg Stationsweg Stationsweg Stationsweg Stationsweg

De Millys Detraat Millys Detraat M illys Detraat M illys Detraat Millys traat

Stationsweg Stationsweg Stationsweg Stationsweg Stationsweg

Kerkbrink Kerkbrink Kerkbrink Kerkbrink Kerkbrink

Hunzeweg Hunzeweg Hunzeweg Hunzeweg Hunzeweg

Wilhe lmin

alaan Wilhe

lmin alaan Wilhe

lmin alaa

n Wilhe

lmin alaa

n Wilhe

lmin alaan

De KampenDe KampenDe KampenDe KampenDe Kampen

Ju liana

laa n Ju

liana laa

n Ju

lian alaa

n Ju

lian alaa

n Ju

liana laa

n

Ho fak kers Ho fak kers Ho

fak kers Ho

fak kers

Oranjelaan Oranjelaan Oranjelaan Oranjelaan Oranjelaan Oran jelaan Oran jelaan Oranjelaan Oranjelaan Oranjelaan

Ju lian alaa

n Ju

lian alaa

n Ju lian

alaa n Ju lian

alaa n Ju liana

laa n Ju

liana laa n Ju lian alaa n Ju lian ala an Ju liana laa n

Irenelaan Irenelaan Irenelaan Irenelaan Irenelaan

Be rnh

ard laan Be

rnh ard

laan Be

rnha rdlaa

n Be

rnha rdlaa

n Be

rnh ard

laan

Zuiderstraat Zuiderstraat Zuiderstraat Zuiderstraat Zuiderstraat

Sch oo

lstra at Sch

oo lstra

at Sc

ho ols

traa t Sc

hoo lstraat Sch

oo lstra

at Ebbingekamp

Ebbingekamp Ebbingekamp Ebbingekamp Ebbingekamp

W este

ind W

este ind W

este ind Ebbingekamp Ebbingekamp Ebbingekamp Ebbingekamp Ebbingekamp

Marijkelaan Marijkelaan Marijkelaan Marijkelaan Marijkelaan M

arg rietlaa

n M arg rietlaa

n Ma

rgrie tlaa

n Ma

rgrie tlaan M

arg rietlaa

n Sc

hu tsw

eg Sc

hu tsw

eg Sc

hu tsw

eg Sch

utsw eg Sc

hu tsw

eg

Drostlaan Drostlaan Drostlaan Drostlaan Drostlaan

't Achterom 't Achterom 't Achterom 't Achterom 't Achterom Ebbingekamp

Ebbingekamp Ebbingekamp Ebbingekamp Ebbingekamp

Westeind Westeind W esteind W esteind W esteind

W este

ind W

este ind W

este ind

Tiph ofw eg Tiph

ofw eg Tipho

fweg Tipho

fwe g Tiph

ofw eg Te

lefo on

straat Te

lefo on

straat Te

lefoo nstraa

t Te

lefoo nstraa

t Te

lefo on

straat

Te

Telefoonstraat leTTfooelefoelefonstraonsattraat onstraatTelefoonstraat

Telefoonstraat Telefoonstraat Telefoonstraat Telefoonstraat Telefoonstraat

Te lefoo

nstraa t Te

lefoo nstraa

t Te

lefoon straat Te

lefoon

straa t Te

lefoo nstraa

t

Marktstraat Marktstraat Marktstraat Marktstraat Marktstraat Ko

ning stra at Ko

ning stra at Kon

ings tra at Ko ning

stra at Ko ning

stra at Ko

ning stra

at Ko

ning stra at Kon

ings tra at Ko

ning stra

at Ko

ning stra

at

Kerkstraat Kerkstraat Kerkstraat Kerkstraat Kerkstraat

Brink Zuidzijde Brink Zuidzijde Brink Zuidzijde Brink Zuidzijde Brink Zuidzijde Middenstraat

Middenstraat Middenstraat Middenstraat Middenstraat Middenstraat

Middenstraat Middenstraat Middenstraat Middenstraat Leenakkersweg

Leenakkersweg Leenakkersweg Leenakkersweg Leenakkersweg

Groe

nka mp Groe

nkam p Gro

en kam

p Groe

nka mp

Kerkbrink Kerkbrink Kerkbrink Kerkbrink Kerkbrink Sch

utsw eg Sch

utsw eg Schu

tsw eg Sc

hu tsw

eg Sch

utsw eg

Noo rdho

ff Noo

rdho ff No

ordh off No

ordh off Noo

rdho ff

Leenakkersweg Leenakkersweg Leenakkersweg Leenakkersweg Leenakkersweg Heerdelaan

Heerdelaan Heerdelaan Heerdelaan Heerdelaan

Heerdelaan Heerdelaan Heerdelaan Heerdelaan Heerdelaan

Esw eg Esw

eg Esw eg Es

weg Esw eg Eric

alaa n Eric

alaa n Erica

laa n Erica

laan Eric

alaa

n Domineeskamp

Domineeskamp Domineeskamp Domineeskamp Domineeskamp Esw

eg Esw

eg Es we g Es

we g Esw eg

SCHUTSBRINK SCHUTSBRINK SCHUTSBRINK SCHUTSBRINK SCHUTSBRINK

't Achterom 't Achterom 't Achterom 't Achterom 't Achterom

Emmalaan Emmalaan Emmalaan Emmalaan Emmalaan

La arw

eg La

arw eg Laa

rweg La

arw eg La

arw eg Laarweg

Laarweg Laarweg Laarweg Laarweg De Millystraat

De Millystraat De Millystraat De Millystraat De Millystraat

Ma rkts

traat Ma

rkts traat Ma

rkts

traat EEkkelkaEkkeEkkeEkkekkelkmplkamlkamlkamampppp Brink Zuid zijde Brink Zuid zijde Brin k Zuidzijde Brin k Zuidzijde Brin k Zuidzijde

Brin k O

ostz ijde Brin

k O ostz

ijde Brin

k Oo stzijd

e Brin

k Oo stzijde Brin

k O ostz

ijde

Laarweg Laarweg Laarweg Laarweg Laarweg Laarweg

Laarweg Laarweg Laarweg Laarweg Laa

rweg Laa

rweg La

arw eg La

arw eg Laa

rweg

Ha ne ka

mp Ha

ne ka mp Han

ek am

p Ha

ne kam

p Ha

ne ka

mp Wan

deske Wan

deske W

and eske Wa

ndeske Wan

deske Elin

gs ho

f

Elin gs ho

f

Elin gs ho

f

Elin gs hof Elin

gs ho

f P

as toriep

ad Pa

sto riep

ad Pa

sto riep

ad Pas

torie pa d Pa

sto riep

ad

La arw

eg La

arw eg Laa

rweg Laa

rweg La

arw eg Hanekamp Hanekamp Hanekamp Hanekamp Hanekamp

O ud e C

oev orde

rwe g O

ud e C

oev orde

rwe g O ud e C

oev orde

rwe g Ou

de Coe

vo rde

rwe g O ud e C

oev orde

rwe g

Ekkelkamp Ekkelkamp Ekkelkamp Ekkelkamp Ekkelkamp

Ritm eesterlaan Ritm

eesterlaan Ritm

eesterlaan Bataljonslaan Bataljonslaan Bataljonslaan Bataljo

nslaan

Bataljonslaan Ann

erw eg Ann

erw eg An

ne rwe

g Ann

erw eg

La ge

we g La

ge we

g La

ge we

g Lag

ew eg La

ge we

g Zuidlaren

ZuidlarenZuidlarenZuidlarenZuidlaren

Afb. 1 Begrenzing van het beschermde dorpsgezicht Zuidlaren

De historisch-ruimtelijke kwaliteiten zijn voor de rijksoverheid, in samenspraak met provincie en gemeente, aanleiding geweest om het centrum van het dorp planologisch te beschermen teneinde de bestaande kwaliteiten zo veel mogelijk te handhaven. De status van beschermd gezicht betekent een zorgvuldige begeleiding van de herbestemmings- en herinrichtingsopgave, waarbij de nieuwe inrichting recht doet aan de ter plaatse aanwezige historisch-ruimtelijke kwaliteiten. De in 1967 opgestelde Toelichting op de aanwijzing tot beschermd gezicht bevat een zeer

summiere beschrijving van die kwaliteiten. Deze beschrijving is echter te beperkt en te beknopt om daaruit duidelijke stedenbouwkundige en

landschappelijke randvoorwaarden voor herinrichtingsopgaven af te kunnen leiden.

Deze Cultuurhistorische Verkenning Zuidlaren beoogt in de hierboven geconstateerde leemte te voorzien en is te zien als de visie op hoofdlijnen van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed op de gewenste

ontwikkelingen in het beschermd dorpsgezicht Zuidlaren.

(8)

Cultuurhistorische Verkenning Zuidlaren | 14 oktober 2010

Pagina 8 van 17

2. Historisch-ruimtelijke karakteristiek, algemeen

Zuidlaren ligt in het noordoosten van de provincie Drenthe op de flanken van de Hondsrug, een langgerekte zandige rug die de oostelijke begrenzing vormt van het Drents Plateau. Ten oosten van de Hondsrug ligt, zo’n zeven meter lager, het landschap van de veenkoloniën. Het Drents Plateau

bestaat uit een aantal langwerpige ruggen, ingesleten door beekdalstelsels en is vrijwel geheel bedekt met een laag dekzand. Het gebied van het plateau komt ruwweg overeen met het esdorpenlandschap waarin

brinkdorpen, essen, heidevelden en groenlanden kenmerkende onderdelen vormen.

Zuidlaren is één van de grotere brinkdorpen in de provincie. Dit dorpstype is, hoewel niet helemaal exclusief gebonden aan Drenthe, wel typerend als dorpstype voor deze provincie. De typering houdt in dat de ruimtelijke structuur en het beeld van het dorp worden getypeerd (of zelfs

gedomineerd) door de aanwezigheid van één of meerdere brinken. Een algemene typering van de brink luidt: De brink is een van oorsprong agrarische gebruiksruimte, bedoeld om vee te verzamelen dat overdag op gezamenlijke weidegronden werd geweid.

Afb. 2 De Brink in Zuidlaren met agrarische functie

Aanvankelijk lag de brink vaak aan de rand van een dorp of gehucht, gaandeweg ontstond bebouwing rond de brink en kreeg deze ruimte een meer centrale plaats in de nederzetting. Behalve de functie als

verzamelplaats voor vee kon deze ruimte nog een andere functie krijgen:

de aanwezigheid van een dobbe diende als drenkplaats en als

brandbluswater, de aanplant van eiken diende de dorpsgemeenschap als houtvoorziening.

(9)

Pagina 9 van 17

Op de ruimte werd in sommige dorpen markt gehouden. Op andere brinken verrees voorts een muziektent of, spaarzaam, andere bebouwing als een school, kiosk, transformatorhuisje of bushokje en in recentere tijden werd een deel van de brink soms ingericht als parkeerplaats en kreeg het groen soms een meer parkachtige inrichting (wandelpaden).

Deze functiewijziging van de brinkruimte van (bijna puur) agrarisch naar een algemener en veelzijdiger gebruik met dito inrichting (dorpsplein) voltrok zich in het merendeel van de brinkdorpen. Deze functiewijzigingen golden ook de aan de brinken gelegen bebouwing: aanvankelijk

overheersend agrarisch van functie (boerderijen), maar gaandeweg

verdween het agrarisch karakter naar de achtergrond. Mede onder invloed van de ruilverkaveling verplaatste een deel van de boerderijen zich naar de landerijen en kregen verschillende voorzieningen en de woonfunctie aan de brink de ruimte. Deze ontwikkeling deed zich vaak pas na de Tweede Wereldoorlog voor. De functiewijziging betekende het verdwijnen van een deel van de agrarische bedrijfsgebouwen, maar soms bleven de boerderijen als gebouw bestaan en veranderde hun functie.

Vorm en omvang van de brinken en ook het aantal per dorp kon zeer uiteenlopen, algemeen geldende regels zijn daar nauwelijks voor te geven.

De aanwezigheid van meerdere brinken in verschillende Drentse dorpen, zoals bij Zuidlaren, hangt mogelijk samen met de aanwezigheid van marktfuncties in die dorpen (waarbij de brinken als marktterrein dienst deden).

Een gemeenschappelijk kenmerk is wel de in het algemeen weinig strakke belijning van brinkruimte in samenhang met de rooilijn van de bebouwing die regelmatig enigszins verspringt en wordt onderbroken. De overgang van brinkruimte naar (uitvals)weg verloopt vaak geleidelijk, en meer met een kromming dan met haakse hoeken.

Midlaren MidlarenMidlarenMidlarenMidlaren

Zuidlaren Zuidlaren Zuidlaren Zuidlaren Zuidlaren

Afb. 3 Ligging van Zuidlaren aan de rand van het Hunzedal op de flanken van de Hondsrug, omgeven door akkers, hooi-, weilanden en ‘woeste’ gronden aan het begin van de 20^ste eeuw.

(10)

Pagina 10 van 17

3. Historisch-ruimtelijke karakteristiek, Zuidlaren

Voor Zuidlaren kunnen op grond van bovenstaande algemene typering de volgende specifieke kenmerken worden genoemd:

- de ruimtelijke structuur van de dorpsplattegrond wordt gedomineerd door een krans van tien brinken wat gezien dit hoge aantal een unieke, nergens anders voorkomende situatie is (afb. 5;

Brinkenboek, 116, 124 ). De Stationsweg loopt daar als een hoofdas deels doorheen en deels langs. De brinkruimten, vrijwel steeds fors van afmeting, zijn alle met gras begroeid (geheel of gedeeltelijk) en met eiken beplant, soms in dichte aantallen: ’groen’ is daarmee in het dorpsbeeld een zeer dominant gegeven. Dit wordt nog versterkt door de particuliere tuinen, die voor of rondom de meeste panden rond de brinken gelegen zijn;

- de inrichting van de brinkruimten is sober: gras met bomen, enkele dobben en eventueel een eenvoudig stelsel van paden. Een

inrichting tot (wandel)park heeft zich niet voorgedaan, waardoor de oorspronkelijke sobere opzet bewaard is gebleven. De ’hoofd’brink (verder aangeduid als Brink, met hoofdletter) kent een onbegroeid, verhard, maar overigens ook sober ingericht middendeel waar in het verleden de doorgaande weg overheen liep en de trambaan midden op de Brink deze weg kruiste. De aanwezigheid van hekwerken voor de stalling van vee en een dobbe, houdt de herinnering aan het agrarisch verleden van deze ruimte levend.

- de bebouwing langs de brinken kent een wisselende, licht

verspringende rooilijn, ook de overgang van brink naar uitvalsweg (overwegend met een gebogen beloop) komt overeen met algemene karakteristiek. De overgang van Brink Zuidzijde naar Annerweg is hier een fraai voorbeeld van;

- de bebouwing heeft voor een klein deel nog een herkenbare agrarische achtergrond (boerderij), de transformatie naar niet agrarische functies heeft zich echter ook in Zuidlaren voorgedaan.

Het gaat vooral om de woonfunctie en om voorzieningen (winkels, horeca). Daarbij zijn aan de Stationsweg en noordoostzijde van De Brink de meeste voorzieningen gesitueerd, langs de overige brinken domineert de woonfunctie. De bebouwing heeft gedeeltelijk nog een historisch karakter, maar voor zover de bebouwing recenter van datum is voegt deze zich in de bestaande structuur;

- een ingrijpende transformatie in de jaren 60 van de 20^ste eeuw was de bouw van het PBH-complex aan de oostzijde van de Brink:

oorspronkelijk achter de daar gelegen boerderijen, later zijn ook de boerderijen afgebroken. Foto’s uit de begintijd laten een gapend gat aan die zijde van de Brink zien, vooral omdat het terrein

aanvankelijk kaal was. Door de groei van bomen ter plaatse valt dit nu minder op en lijkt de groenstrook een voortzetting van de Brink aan de overzijde van de Annerweg te zijn. Maar op het tweede gezicht blijkt de groenstrook langs het PBH-complex hoger te liggen dan het groen op de Brink en bovendien een plantsoenachtige inrichting te hebben, waardoor de aansluiting op het groen van de Brink toch minder geslaagd is. Het PBH-complex zelf lag een stuk van de openbare weg af, was als bouwwerk laag en plat en

beïnvloedde daardoor, ondanks de enorme breedte van het gebouw, het bebouwingsbeeld langs de oostwand van de Brink, in geringe mate.

(11)

Pagina 11 van 17 Zuidlaren

ZuidlarenZuidlarenZuidlarenZuidlaren

Afb. 4 Zuidlaren begin 20^ste eeuw. De brinken met hun informele padenstructuur, de dobben en de trambaan die de hoofdbrink doorkruist zijn goed zichtbaar evenals de boerderijen aan de oostzijde van de Brink waar nu de PHB is gevestigd.

- de bebouwing bestaat uit losse eenheden (boerderij, woonhuis, winkel, horeca), die in bijna alle gevallen los van elkaar staan en die zowel wat betreft vormgeving, materiaalgebruik en detaillering eenvoudig zijn uitgevoerd. Ook hier doet zich een verschil voor tussen De Brink en de overige brinken: alleen aan de noordoostzijde van de Brink heeft zich enige verdichting en een lichte

schaalvergroting voorgedaan en komt aaneengesloten bebouwing (van enkele brede panden) voor. Ondanks deze lokale variatie is dit bebouwingskenmerk, bebouwing die uit losse eenheden bestaat, een zeer dominant gegeven in het beeld;

- de bebouwingseenheden bestaan uit één tot twee lagen met kap, waarbij aan De Brink de eenheden bestaande uit twee lagen wat sterker vertegenwoordigd zijn dan langs de andere brinken. Alle panden zijn voorzien van een met pannen gedekte kap, waarvan de nokrichting varieert; goothoogte en nokhoogte variëren eveneens (binnen de eerder genoemde marge van één tot twee bouwlagen).

- er is, met uitzondering van het PBH-complex, geen sprake van uitgesproken horizontale dan wel verticale accenten in de

bebouwingsstructuur rond de brinken Op een enkele hoek, b.v van Stationsweg en Brink (het postkantoor) is een iets forser dan gemiddeld stedenbouwkundig accent aanwezig.

(12)

Pagina 12 van 17

Afb. 5 Zuidlaren, situatie 1968, met de tien brinken

- wat materiaal- en kleurgebruik betreft treedt ook enige variatie op:

baksteen overheerst, incidenteel komen gepleisterde gevels voor;

baksteen is er in verschillende kleuren bruin-rood.

- ten opzichte van de beplanting op de brinken vormt de bebouwing door de hoogte, maat en schaal van de bebouwingseenheden een bescheiden onderdeel in het totale beeld. Nergens is de bebouwing sterk overheersend in dat beeld, nergens steekt deze boven de bomen uit. Het levert een uitgesproken en vrijwel gaaf dorpsbeeld op waarin stedelijk aandoende accenten ontbreken.

- voor de Stationsweg gelden bovengenoemde kenmerken wat betreft de bebouwing eveneens, wel is hier de bebouwing dominanter aanwezig omdat het hier over een groot deel van de lengte om een bebouwde straat gaat en niet om een met eiken beplante ruimte met bebouwing er omheen. Specifiek voor de Stationsweg zijn eveneens de doorzichten op diverse plaatsen vanuit de straat naar de

achtergelegen brink.

(13)

Pagina 13 van 17

Afb.6 Oostzijde van de Brink Zuidlaren met de inmiddels gesloopte boerderijen

4. Uitgangspunten voor herinrichting

De herinrichtingsopgave heeft vooral betrekking op herbestemming en herinrichting van bebouwde gebieden. De hiernavolgende uitgangspunten gaan dan ook vooral over bebouwing en ruimtelijke bebouwingsstructuur.

Er zijn enkele primaire kenmerken aan te wijzen, kenmerken die in het hele gebied aanwezig zijn en daarom benoemd kunnen worden als meest

karakteristiek:

a. de wisselende, licht verspringende rooilijn (het ontbreken van lange rechtstanden);

b. bebouwing in de vorm van losse bouwvolumes, één tot twee lagen hoog, met kap en met een eigen architectuur per eenheid;

c. de transformatie van agrarisch dorp naar een dorp waarin meerdere functies aanwezig zijn is in de 20^ste eeuw gepaard gegaan met plaatselijk een lichte schaalvergroting door schakeling van losse (en vrij brede) bebouwingseenheden. Niettemin is het dorpse beeld gehandhaafd gebleven.

4.1 Locatie PBH-complex

Bij de herinrichting van het terrein van het PBH-complex is voor het

dorpsbeeld en het karakter van de openbare ruimte de relatie met de Brink van het grootste belang. De huidige gevelwand rond de Brink kent een vrij eenduidig karakter, samengevat in de hierboven genoemde uitgangspunten a en b. Een nieuwe wand aan de oostzijde zou, om deze karakteristiek te handhaven of zelfs te versterken van deze uitgangspunten uit moeten gaan.

(14)

Pagina 14 van 17

Niettemin hoeft er geen bevriezing of reconstructie van een historische situatie plaats te vinden en een zekere nieuwe dynamiek anno 2010 zou tot een ander accent in de stedenbouwkundige karakteristiek kunnen leiden, net zoals de dynamiek in de eerste helft van de 20^ste eeuw de

bebouwingskarakteristiek aan de Brink enigszins heeft gewijzigd

(aaneengesloten gevelwand noordoostzijde; fors element in de vorm van een postkantoor).

Acceptatie van deze dynamiek zou kunnen betekenen dat bij voorbeeld de bebouwingshoogte - gangbaar was één tot twee lagen plus kap - voor de nieuwbouw incidenteel wordt vergroot tot drie lagen met kap. Dit is bij voorbeeld denkbaar op een hoeksituatie waar het aanbrengen van een stedenbouwkundige verbijzondering voortborduurt op een eerder proces.

Niettemin dient kritisch te worden bekeken, en door middel van ontwerpend onderzoek te worden onderzocht, wat op dit punt, met betrekking tot de stedenbouwkundige korrel mogelijk is. Handhaving van het dorpse karakter blijft de belangrijkste doelstelling, wil het bestaande karakter als

uitgangspunt voor de ruimtelijke kwaliteit van Zuidlaren blijven gelden. Een stedelijk accent in de vorm van een zeven verdiepingen tellend hoog

gebouw zoals in een recent idee wordt voorgesteld, doet daar afbreuk aan.

Deze situatie leent zich zowel op zich als vanuit de wijde omgeving niet voor een hoogte-accent. Het is wel voorstelbaar dat op de locatie van de voormalige PBH meer hoogte wordt ontwikkeld, die echter de hoogte van de boomkruinen niet overschrijdt. Bij de vaststelling van de ligging van een nieuwe oostwand van de Brink is het goed denkbaar dat daarbij terug wordt gegrepen op de grens zoals die (door enkele boerderijen) tot in de jaren 60 van de 20^ste eeuw werd gevormd. De gevelwand die nu eindigt bij het Brinkhotel krijgt daarmee een voortzetting in zuidelijke richting en sluit aan op het pand van de Grillroom. In de paragraaf Historische karakteristiek Zuidlaren is geconstateerd dat de huidige groenstrook voor het PBH- complex als een voortzetting of als een, zij het recente, uitstulping van de Brink kan worden gezien, die op het eerste gezicht eventueel gehandhaafd kan blijven. Maar deze ruimte heeft in zijn huidige vorm een afwijkend karakter van het groen van de brink: het terrein is kunstmatig verhoogd en ingericht en is daardoor ruimtelijk geen logische voortzetting van de Brink.

Het terrein leent zich door de aanwezigheid van een ondergrondse ruimte niet voor een, voor een brink karakteristieke, forse boombeplanting.

(15)

Pagina 15 van 17

Afb. 7 De Prins Bernardhoeve vlak na de bouw van de eerste hallen aan de achterzijde van de boerderijen aan de Brink

4.2. Locaties Stationsweg

Met de ophanden zijnde functiewijzigingen en bedrijfsverplaatsingen lijken verschillende locaties aan de Stationsweg een andere invulling te krijgen.

Bij de beschrijving van de karakteristiek komt reeds naar voren dat in beginsel de specifieke bebouwingkenmerken die langs de brinken geldt ook voor de Stationsweg gelden, zij het dat de bebouwingswand langs de Stationsweg een dichter karakter heeft dan die langs de Brink vanwege de grote lengte van de weg en vanwege het aan elkaar gegroeid zijn van sommige (winkel)panden. Overigens zijn ook langs de Stationsweg op verschillende plekken de doorzichten naar de groene brinkruimte erachter in stand gebleven. De Uitgangspunten voor herinrichting, punten a en b zijn dan ook op deze straat grotendeels van toepassing. Ook hier geldt, n.a.v.

uitgangspunt c, dat enige schaalvergroting op een enkele plek, denkbaar is, bijvoorbeeld op de locatie van voormalig garagebedrijf Roelfsema, waar in het recente verleden qua oppervlak en volume van bebouwing al een schaalsprong had plaatsgevonden. Geleding van de massa en een licht verspringende rooilijn, evenals het ondergeschikt blijven van de

gebouwhoogte aan de kruinhoogte van de bomen langs de Stationsweg zijn daarbij essentieel.Ook moet een goede aansluiting naar de naastliggende bebouwing voorkomen dat een dergelijke grotere massa als een

“Fremdkörper” in de bebouwingsstructuur zal worden ervaren.

(16)

Pagina 16 van 17

Instandhouding en herstel van de boombeplanting langs de Stationsweg is daarbij ook een belangrijke voorwaarde om de groene karakteristiek van deze doorgaande weg te behouden. Ook voor de toekomst geldt dat een zorgvuldige omgang met het profiel en de inrichting van de Stationsweg een aandachtspunt blijft: verrommeling aan deze hoofdverkeersader van het dorp blijft op de loer liggen.

Afb. 8 De Stationsweg, toen nog ‘–straat’ geheten met de tram

Voor de achterzijde van de panden aan de Stationsweg tenslotte, in het bijzonder waar deze deel uitmaakt van de openbare (brink)ruimte zoals aan Het Achterom, gelden evenzeer de uitgangspunten a en b. Vanwege het

’achterkantenkarakter’ van de bebouwing aan dit straatje, de

kleinschaligheid van deze en van de tegenover liggende bebouwing is uitgangspunt c hier niet erg voor de hand liggend.

(17)

Pagina 17 van 17

Literatuur

Cultuurhistorisch Kompas, Provincie Drenthe, Assen 2009

Houting, E., K.R. de Poel, (red). Brinkenboek; een verkenning van de brinken in Drenthe. Assen 1981

Stenvert, R., S. Broekhoven. Monumenten in Nederland; Drenthe.

Zeist/Zwolle 2001