Hoof'Atuk V

59

Hoof'Atuk V

• • • • • • • • • •

--..£.---

1. Inleiding.

s;,

Op 31 Mei 1910 bet die vereniging var!. d1e' vier

'!'lrovin.~;~ieA

T)laaqgev.ind en f'undamentele v:eranaer.ing!IJ in

I _.

_..

_~

..

die ondert-ryeqtelRel,_ iA aangebring.Eon van die . .

belans--·~

.

r1kAte wyqigings in die !mutqwet ie deurgevoer deur

TaalordonnanF.J1e No.? van 1911" waardeur die twee l&nde- tale op

gelyk~

vnet geqtel

i~.

1 Baar is onk

-vooi"F~Hmin·g

•

g~maak v~r

aparte

leergange~ir

butte

~kol~

,m

·~1e onde~

wys

te laat aan;:>&F.J aan 'die nlat·telandqe O·!':lgewing.

Aan·aeRien diP. wet van ·19ti7 benaa1.

h~t

dat nkon1r-aad1111 ...

led~

vir

dr~e

jaar

gek1e~ 11rord,h~t

die _d1enqtemyn van die rade in 1910 veMtryk en

verkiesing~=J

iF.J

~p

Julie 1£:110 gehou. Dte Bloemhofqe raad bet toe ui t die volgen- de lede 'bestaart : di. J.F. ·le "'CluB en c_.A. ^{van deir Merv~#}

d1e here J.

~e

VillierA Joubert,F.J.Huyser, J.F, de Beet.t,

. . 2

P.J: van Duyit,T.L,Shone,J.W, TTye en J.J.St:r&UF.JA•·

D~e

heer J.C.M.Pitout ie benoem ae voltydee eekretar1e. D1$

gren:'se van die AkoolraadBdistrik het. onverandel;-4 geb~7 en oorge·F.Jla.s.n met die

~enee

,van die kieeat"deling.

OhriF.Jt1ana.3

1. Coetzee : Onde:rwye in ·,'rransvaal· 1838 - 19:3?., 124 2. 'Notule van die Floemhof~e Skoolraad ged~l3.?.19io

3. Ibid

30

2.' 8tS.rype wat gelei het' tot die f.Jt1gt1ng van •r>&r1fe

Akole.

Die ras.d het dit tydig geag op

sy ee~e·te \'ettg&de ...

ring om die hoof da.arop te wya dat. die 'Jn1ewet d1e twee landt:Jtale ,Holland!3 en Engels, . on gelyke voet gtel, e'n

dat dit van hom verwag word dat .leerJ:irige v_ir··be1de taa1-

ekeamen!3 voorberei sal word. Die hoof het

~~ •oor~eme

om aan h1erd1e vereoek t& voldoen te kenne gegee ,m,fl·t\r die raad

moe~

herhaalde11k daaron wya Cl.at d1e ond.e!'IVV!9 van

ge~k1eden1fiJ

en aax:-drykfiJkunde nog d.eur ^voertaal Engels

onderr1g word

t~rat

n1e bereken wae om dio bente u·1 telae te verkry n1e. 2 Die hoof het geantwoord

da~

die klaeq?

nie verdeel kon word eodat h1erd1e bakke d3Ur be1de

vo•~

' 3

tale onderrig kon word n1e.

nat

verwikkel_ing~

tot f1nal1te1t

~evoer

in.moet aan die beywering van die

~koolkomm1eq1e toegeekr~~e

word.

0'9 'n vergadering van die

kommie~f1e

'. geho".l on 14 8e-r;tetp- ber 1910

~-e

beFJlui t

o"m

die ·"'we.k u1 tAlt:..e van die

T.&.a~

bondekeamen weer onder nie aandag van die ra&d te

·br1~g.

Die raad· het veraoek dat die kommi!i!aie

AY

klagtei!J 1n tn:

meoorandum eaamvat en d1t ia aan d

¹

ie D1rekteur van_

Ondc~

.

^{. '}

wyg voorgele. Die raad het tergelfdertyd

ver~oek

d&t 41e

Direkteur 'n vergader1ng van die raad bvwoon.r-&ar

~n

die veraoek kon nie vol,doen 1or'ord n1e. 5 In Februarie '1.911 het die D!rekteur en die kringA1n8nekteur die qkool

be~~ek~

maar hu11e aandag-by die hner klaege bepaal. 6

1. Notnle van die

~loemhofAe

Skoolraaa· ged. 1.3.'1.'191' 2. Ibid, ged. 21.9.1910

3.

I~1d,ged.

12.10.1911

4. N.otnle van e' • .

·~~qecil'kJt"e'Et

BltoGlraad ged. . 19

Sept...

19-H:

5. Notule van die B1oAmhoftte

B~oolra&~

ged.

~,,;11

•. l1:J;le

6. Je.>ernaa.l van die Chr1B't!ianaqe DoruRkoo1·

f11

k

~t

t

vern~eM

het iat heAlult i8 OM die heer K q.

f

Die raad het geantwoord dat de heha e

II

v~r"'Jlaging)

verpiqcht ADosd,daar vnlgen

de

onder1'Jy~er en

de ouderq verderfe

" ) ­

vosdkundlge he1angpn en onder1.rysrechten v f?;­

en." 3

Te?n dle e:lnde

van

dle jaar het d hede nog

g8an "lta~):Je gedn8n

Orr1 hul

voer nie,

en

in DeReMher het tn af - en kommiQRls1sde

RY

om,ragting hy die Adml

TTi tvnerende KOT".i tee1ede

g

e

^T

'1a

4 _, r­

lend

ongetree.

'n Ver90ekgkrif,onderteken

rR

van 2A9 qko01gaande kinderq,ig aan die raa

e t

die vergoek dat die hoof voor die lngang v

kl-rartaa1 ver1 ')laaq i_Tord. 5 Hierdi8 verAoek er~

_,

onag. qaarn n1e en

0:0

19 Junie het die Dire

1-

raad, kringRin9pekteur

en kO~r1iRq1e

in

ke

an

q~. he ^q lui

t

t. o. v. d1e ^nlac~~11ke ~lcool:

6

d

in

t"{<re?

verdee1; die

he~' l'

King lvord l")l,

en die

he~r

C

.L.N

.Brink if'! beno

0m a"1

van die ander. Tot tyd

gn

wyl under voorc 1.Chriqtlanage

Dor"'J~kon1joernaa1

Aug. 10 2.

Notule

v-an die nloer1h0f"le Skoo1raad g

3.

Ibid

4. Ibid, ged. 9,1.1912

5. Ibld,ged. 1R

6. Thld,

~Q.

l 61

In Augustus het die Direkteur die skool weer besoek en op ñ vergadering wat deur die Kommissie bele is

Okto- departement

verplaas ( die zienswyze

teen op de leerling- onderwysower- te raads- Administrateur en

van hier- waar- hande-

ou met derde

ver- skool- gestel van

sy skool word

skool hoof gemaak

1911

132

[\Icc..-

0 clip

raact,nc

<>: -

dio.

~ ¹h '0""."" .l, ' l - , ..

1n,-,,io

,-, . T • " TO"

die.'-,

,. <:'c.C:: l i t U

vc..n

di~

D.--nartP.-:"'nt

OD ond

'l'"'

ce

lRin

ni"·? vyqo. goo.dkeur

met?.r l·side lLT

r:-arre h~'t dio

verO.Pllng a

&nvaar 2 hoe-;.rel

d~.ll1i

nie in vonru1.

tc:lr.:

k

o

n

g?c::to.l 1-roro.

ni

e ,~E..ar gelej_

1015.

---··- - -

,·ar,

d~ ,-,

r:kool

f!;':r::tsl,ma~r

no

;:s Clr~8

v:>r

t

r

ekY'e inver-

ado.iqionele vloerrui:·t

e ow;~,ddellik voorqisn 11rord4 ,

ma~r a~n

hierdl

e v~r~o2k

ic::

nie ~oldosn nl~ .

'·~:lke skool hu

l l

!:; ~ind2rc:: c::ou beqo0)\:

,

':<:t die Pul:lie.1:e

2. Iri d

F.'2 (a)

Toe die ingpekteur die inrigting die eerAte keer besoek hetJwaR daar 14?

le~rling~

on die

regiqt~ra.Ful1e

waR in 17 gtanderd8 verdeel met 8 onder1-ryRerg . 1 Die groep~telRel moe~r

nood~rendi

g ingevoc r word 9n .qommige van die ondei"t<.ryA erR moe

.q

verantwoorde11khe1d vir drie

ver~killende

AtanderdA aanvaar, Die groepering hst van tyd tot tyd verqkil,maar oor die a1ge- meen 18 die volg2nde gtelgel deurgevoer12

Enge

lRmed~.um

Holland.gmedium Groep

1 su~sta.nderds

SurAtanderdB

Groep

2 Stand-~rdR I

en

I I

StELnderdCJ

I

en II en

I I I

Groep

3

StanderdA

I I I

en IV StanderdA IV en v

Groep 4 Standerd.g v ^en

^{VT J.e. <?}

ⁿ

G:::oep

5

Standsrd8 VII en

Bo

Geen

Die uitglae

van

die

oorpla~ingRekqamenq

ve.n 1912

"ra.q

oor dio a1gemeen

n~e on~unRtig

nie,maar die

onde~ryA

van HollandA, vera 1 in die hoc'r

⁹

tanderdA,

"t·r&A

he nede die vere 19te

^q

tandaard.

Ook

h~ t

die

pe

11 van die ondsrT·ryq

grootlik.g

van

klaA

tnt klag verqkil.Slogq drie van die 12

1e~rl1nge

in rtanderd9 VI en VI!

1~

bevorder. Die gehalte vAn die

^~erk

van die hnogqte gtan- de rdA

r-rag heel t

e

mB.l

verdie

n s t e

lik. 3

Die volgende jaar

wa~

die

~koo~ 8~ nre~tagieq

nie

~eter

an die vorige jaar nie.Hierdie toegtand,het die

in~Dekteur g~- m~en, mOP-A

toege c1kry1-re lftJord aan die groat a£. ntal per8onee lv er-

"t-ry.g van

Holland~

in die

Engel.~mediumkla~ge

19

ver1~ra.ar1ooq.

Hierdie toe<:Jtand

mo~q to:~gec:kryr,re T~rord

a2.n

die feit dat daar

onderr..rysPrR

^l~ra~

1,rat n1e die onderrig van die

^t~reede

taal

met veel

voordeel

kon

v-raarneem nie.-

4

Gedurende die vo1gende

j&~r

het herhaaldelike perqonee1- V2ruiqqelingq 1,reBr

voorg~kom

en die

inskr~·ring

het qo dik"re1R

vooru1t- l.Joernaal van

di~

Pub1ieke Skool,Ins-pekgierapport ged.2fi Nov

1~12

2. Ibid,ged. Nov. 1912 en 1913

3. Irid, ged. 2? Nov. 1913

4. Ibid

gang van die

Akool,,r~rk g~~trsm

h::t. Die uitslae van die

oor~

plaA1ngq9kqarnen

~aq

W8er telettrRtellend

~n

die peil van Hol-

land~

in

^ROmPli

g2 klB.qqe

^1•7aR

beneath critic 1

^{8!!1 a II'}

Die

^.q

tan-

"

^{.. 1}

daard

~an

die werk in die hoer

kla~~e

waq

me~r

belowend.

~.

Die

111 tkom.q t

qkoo 1 1912 - 1915.

Die

he~r

C.L.N.Erink het

ag?~r

aA

hoof

van die

Rkool

totdat dis

he~r

J.G. de Voq die permanents hoof8kap met in- gang van dis volg2nde jaar aanvaar hot.

2

Toe die 8kool argestig iq,het die inRkrywing

2~0

getel, mao.r dit

h:cot gcleld~lik

g0gro21 totdat dit

oo

331

g~qtaan

h::t

a an di~

einde van 1914. ³ Die verqkillende kla8qe ie

P)08 ~olg

g~groene~r

in 1912 :

⁴

Groeu r Kindergarten 51

lf'

erling-:;

II I I

Graad

I

41

^II

II

III Graad

I I &

st.I 39

^\I

II

!V StA.

I ~ I I

14

^II

II

v Sts. III

^~'; ~~

5?

^II

!!

VI St.9. v

^tR~

VI

'22 ^II

II

VIT Sts. VII - ^IX

^{6 If}

Die gehalte van die

onder~,rvs

het in 1913 h7 .. Cll·rat verbe-.

t

e

r

qedert die v or1 ge jae..r. Die groepq te l.qe 1

n1o8 ~

nood.,.,..rc ndi

g,

likheid gsleidelik uitgeskak2l.

Die

in~pekteur

het

ae.nh?V'"~ ·.1

dat die klankmetode

^by

die

aanvanggonde~ryA

van Hollands

lee~ to£g~oas mocA

word. Die

Apref'konderr.,rys

in die

t~..,~<:\de

taa1 het

h'?.~ll,:at

te

"i.·r~n~e

gelaat maar die ondeyrr,.ry8 in !"0kenkunde ,.,as

d~urgaan~ ,op ^t

n

hoe'

peil.

1. Puhlieke Skooljoernaal ged. 25 2? Nov. 1913 2. Jo9rnaal van die PitkomAtskool Jan. 1913

3 .. Ibid

D~8.

1914

4 .. Ibid Julie 1912

64

Vera1 in dis m1dde1bare afde11ng h;:;t die onderr,ry9

¹

n ver- d1enstel1ke

tt~ndaard

bere1k en die hoogste k1asse het be-

~ewys

gc1ewer dat die

l~sr1inge ~ale s~lfstandlge

leeswArk doen ,.rat die

ond~rr,rys

van die

twe~de

tae.1 goed ts !'ltaan gekom het. 1

Ook die volgsnde jaar is groat vonru1tgang gekonstateer.

Die 9kool h0t

ja~rl1k8

lecrl1nge

1ng~skrywe

vir albe1 Taal- bondsksarn2ns en in 1911

h~t

die skoal vir die e0rste

ke~r

kand1date laat deoln2sm aan die

gesk1~d8n1seksamens. 2

Teen die e1nde van 1914 het die middelrare afdsllng aan-

~erklik

gegroe1 en die u1tslae van

d~e

pub11eke eksamens wag

CJOOA

volg : 3

Vorm

I

13 lesrl1nge ult 17 Alaag

II I I ~: ^{II I!} fi ^II

II I I I

3

^{It II}

3

^II

I! lCV

1

l~c::rl1ng

u1t 3

^It

!!

v 3 lef'rl1nge

^!! 4 ^II

5. Die skole herenig.

Die felt dat aparte skole bestaan het,het n1e die on- tnvredenhe1d wat voor die af8t1gt1ng qo in die oog1oDend

~aA,

ult die weg geruim n1e.Die felt twee Rkole,elk met

¹

n Hol- landse medium het problome geskep vat die

onde~~yshoofde

n1e oor die hoof kon sien n1e.

1

n Gees van onverdraagsaamhe1d,se1fs vvandighe1d,van

l~e~

11nge en onden-rysers van diG CJkole

te~noor

mekaar het game- werking onmoontlik

gemaak.8keln&~e

v!r leerllnge van die 9ko- le het nog jare nadat die

~ko1e

herenlg het,voorgeleef

en

di~

1eerl1nge in twee vyandigge'linde groepe verdeol.- Kin-

4

ders uit dieAelfde huisgesin is in verski11ende sko1e inge- 1. Joernaa1 van di:o Pitkomgtskool ged.

1-~8 ~r---·'o

1912

2. Thiel, ged 22 Nov. 1913 3.

Ibl~,

ged. 17 Jan 1915

4. Meegcdeel deur die

~f~etrede

hoof,mnr. J.H.Pienaar

65

- ' ' di 1

qkryf omdat die ouerq of·

n~t

die hoof,of m£t e k a8onder- wyqer nie kon saamwerk nie.

l

wanordelikhede wa8 aan die orde van die . dag op die skoo lgronde en die raad

ltrag

verpli g om

¹

n

seqvoet-ho~ ~keidingAmuur

oo die Akoolgr0nde op te rig,maar di t iq

v~rbr::>::;k

en 8tuk<:Jge"'ryqe "?ert,.ryder. 2

Nhg die kommiAsle van die Publickn 6kool, nbg d~e van die Tfitkom8tgkool wa8 altyd

bo

die kleinlikhede

~at

hulle op die qkoolgronde tusqen die leerlinge afgeApeel

h~t,verhe~re.

Die

kom~iAsie

ven die Publieke Skool het dikwel8 verkieq om

gy

korre8ponden . qie dirsk Met die

De-r~A.rtement,

i.o.v. deu.,...

.die

raad,

te vo?r.Hierdie

hana~lwyne

het

g~le1

tot vertra- glng van die raad Ae pligte en kon

all-~n

die qkool nadelig tref. Die 3 komrn!sqie van d!e Publieke Skoal het oo 15 MPi 1914 'n klag by die

raad

ingedien

d.~t

lede van die TTi tkomgt-

9koolkom~loq1e

011erg

^oorr~ed

het om hulle kinder9

a~n

e.g.

gkool te onttrek. Die

ko~nigqie van

die

~itkomAt~kool

hat

geantv.ro0rd

de. t die

ouer~

die ken

9e t ..

o. v. die .skoo l vir hulle kindE=-r8

^b~hou

en dS.t dit elke ouer vry

,.raB

om

^volge~A

AY oortuiging

t~

handel. 4

Hoewe~

he1de die AkoolraadRkantoor en die ou Akoolgebou aA

kla~kamerR

ingeruim is,het daar

¹

n :ekort aan vloerruimte beqtaan.Die beataan van twee Bkole het rn verqp1111ng van

11 nge rne

t 1~

onde

r\~ryee rA

wa

t

ve re.nt"Aroorde lik 'IJ.rae vir

~

o,. . . ,a.

t 30

verskillende kla9qe.

⁵

Die ^hoof van die Publieke Skoal en twee lede van diA raa.d l.Notule van die Rloemhofqe Skoolraad ged.

lo.2.19l~

2. Meegedeel

dt:-.'lr

die afgetrede hoof,Tllnr. J.H.P1enaar 3. Notule van die RloP-mhofqe Sko0lraad l6.8.1q13

4. Ibid. ged. 24 Sent.

1~14

5. GegevrenA

!?'~put

uit diB

joernat.lbo8kA

ve-n die qkole Des.l9l:

18 in die loop van die

derd~

kwartaal

l9J' na Pr8toria ant-

hif'd om gstu:l

~ni9

voor

¹

n

g'"'kO"lB

komi tef' van die Provin91- ale Raad ar tc 18. 1

Die owerhede het vroeg in 1815 besluit om die moeil1k- hed"' i.v.rl. die plaEJ..glike Rkole te

he~"indig.

Die onloqqing het voor die hand

gel~

: die

~kole moe~ her~nig.

Hierdie kenniCJger,ring van die OndfT1,ry9denartement

i9

deur cUe rae..d8- l8de qtaande met rn mnRie van dank aanvaar.

2

Die dorp9kool c;o'l voortae..n aq di8 Vcrenigde Skool her:- kend wees 3 , maar hierdie henaming het na 1918 opgehou om te 1::-eqtaan.-L ,

6. Die Verenigde Skool 1915 - 1918.

'n

Tyd~erk

van

h~rophou,

konqolidsring en vooruitgang•

Die rE.ad ,,rae; van mening d&t al di

e po9t~

a2n die

C~kool

aq vakant moss heCJkou word,maar

~is Ond~rwysdepartement

wou nie aan

hierd~e

versoek voldoen nle.

~

Die he?r J4H.P!enaar,

vat die Rkool vir mAs

r

ac; 22 je>-ar a9 hoof gedien he t , het

^AY

D09 ~et

ingang van die vierde kwartaal 1915 aanvaar.

Die .1E.8.r 19 afgec;lui t met

¹

n inskryFing ve.n

^4"~'5

en di8 per8oneel het 15 getel. 6

Ho8wel die middelhare afde11ng,c;t.VI 1ngeg1uit, ln die Akoolgebou on frf 466 gehui9VeA ls,was daar nag

¹

n tekort

on te loA en die volg8nde jaar het die adminic;traRie £150J hec;tee om drie klac;kamerR aan te bou. Die tekort aan meuhelR iR mettertyd aangevul.

l . Pucli~"')ke

Skool

.

1oernaal ged. Aug. 1914

2. Notule van die BloemhofAe Skoolraad ged. 16.2.1915 3. Ibid

5. Notule van die BloemhofAe Skoolraad

ged.~0.4.lql5

6. Joernaal van die

Veren~gde

Skool,Des. 1915

67

Die in

.

qpektsur het in 1°18 dac.roD genyq dat die 8ko?l-

grond~ da~r

bale onaantrekllk uitAien:

de~r waA

wel val- doende

spe8lr~limte

,maar nlk9 1A gedoen om die onmiddellike omgewing van die RkoolgDboue te verrraai

nie, l

Die

ho~f

het daarop

gewy~

dat die watervoor8len1ng te onqeker waq om tui- ne aan te le en h1erd1e toeqt&nd het vir etlike jare voort- gednur.

Een van

die

gevolge van die qtrenger

toepaq~ing

van

d~e

taalordonnansie het

gel~1

tot 'n vermindering van die aan- tal

l~ rling~

in die

EngelsmediumklaR~e,sodat

qlegg drie -

leer~ragte,~ejj. R.~ands,K.E.Newton

en L.Lotter, hierdie klaqqe kon behartig. 2

""

Die

prin~ipaal

het hoM

de~rop

tosgel8 om nie aileen ag hoof,maar ook

aA klRAonde~ryAer op

t8

tre~.

Hy het

ger~eld

aldie klasqe,van

graad

I tot vorm V,besoek, nie alleen om kontrole uit te oefen nie,maar ook om les te ge9 en kontak met die vordering te hou. Hierdie

9t~lqel

het goeie vrugte a.rgst.rer-p en die inqpekteur het dit

by

a1 die qkole

aanhev~el.

3

o. samevatting.

Die

funda'l'Jentel~

verandering>=l

w&t

deur

d~e Uniet.v?t

vir die

ond~rr.vyq in

die le1,•e geroep 113

,'i.ras verant~roordelik

vir die ingryuende

ont"t<r:.kkeli!lgC~ ^{l •.} rat op onder1rryRgeh1ed

op

Chr19tiana plaa~gevin~

het.

Die qkoolraa.d en

-kor;.1lg~ie

,.ras oortnig dat die

to~qtand

allPenlik de),r die ver'9laq1ng

van die

hoof gerecl.

kon

word.

voldo2n

~n

,.,as van

:nenl~g

dat

die

verdel:l.ng van dle

.~:~kool

in

e~n

met

du~~slmedium-onderwyq,en

'n andsr

net

Hollandq a8 vosrtaal aan dle verqoek van die

oue~q

en

onde~~yqlig~an~

C~ou

voldoen.

1. Joernaal van

di~ V~r~ntgde

Skoal

^D98.

1918 2.

Ibid, 19 Jan. 1916

3. Ibid, 18

Nov.

1918

68

Na

¹

n nro8ftyd van byna drie jaar

~.raarin di~

Hr&ngf: vrug- t£ van t,,,iq

~n

vgrdeling terdee·

g~<"imaa1;:

19 ,

he

t

dieOnder~,ryq-

denart~~ent

die anigste

uitw~g om

'n permanents oplOR8ing

te vind,geki~s

: die qkole

^{m0° "l}

hercnig.

Die nuwe hoof het al gy aandag aan die

opheffing

van die neil v&n die onderwys gewy en

t~~n

die

e~nde

van 1918

kon

die

1nspo.kt~nr

rapporteer dat die agterstand

tot

'n gro

a

t

mate

in die lacr afdeling

ing~hcal

en uitgewiR iR,maar in die mid-

d~lbare

afdeling

^AOU nog

hard

gcwerk

word voordat

die ver-

eiAte gtandaard rereik iA. 1

1. Joernaal

van die

Ve renigde Skoal

ged. D~A.

1918