Die Samev/erking Bedreig
Aan die einde van Februarie 1923 het ds. Sonneveldt vir 'n jaarmet verlof na Nederland vertrek. Hy moes dus weer aan die einde van Februarie of begin Maart 1924 in Chubut terug wees (Notule, 2 Sept. 1922, art. 4).Op die vergadering van die „Kerkraad", gehou op 20 Maart 1924, het die voorsitter, ouderling W. Cook, bekend gemaak dat 'n brief van ds. Sonne veldt ontvang is. Nadat hy die brief voorgelees het, het die „Kerkraad" be-sluit dat ds. Sonneveldt na sy terugkoms voortaan in Comodoro Rivadavia sou woon. Daar is verder 'n komitee benoem wat horn by sy terugkoms sou ontvang (Art. 1). Verder is die „Rondgang" in die „kolonie" vasgestel wat op Woensdag 23 April 1924 by M. Pelser sou begin (Art. 2).
Na aanleiding van die besluite, is dit dus duidelik dat hy in die brief inligting oor sy terugkoms verstrek het. Maar dan gaan April verby en 1924 gaan verby en ds. Sonneveldt keer nie terug nie. Wat het gebeur?
1. DIE TERUGKOMS VAN DS. SONNEVELDT VERTRAAG.
By sy vertrek in 1923 was die kerklike situasie in die gemeentes in Argentinie uiters ellendig.
Die predikant van Buenos Aires, ds. Hogendorp, is deur die Klassis in 1923 geskors as gevolg van wanbeheer van subsidiegeld en ergerlike lewensgedrag (Klassisnotule, 15, 16 Februarie 1923, art. 6). Die skool in Buenos Airesmoes sluit, deels as gevolg van die verspreiding van die Hollandse gemeenskap oor die land en in die stad. Ook het die getalle van die gemeente Buenos Aires drastics gekrimp. Twiste en onenigheid was na die skorsing van ds. Hogendorp aan die orde van die dag (Rullmann, 1961, p . 17, 18).
In Tres Arroyos was die toestand net so t'reurig. Ds. Ryper het weens gesond-heidsredes na Nederland teruggekeer. As gevolg van sy vertrek ,,ging de school te gronde" (Ibid., p . 24). Die toestand van die gemeente word as „desolaat" geteken (Ibid., p . 24). ,JWel Buenos Aires," so is geskryf, „bestonden alwei-nig relaties', na de schorsing van Ds. Hogendorp ontbreek alle contact. Br. Phtisdraagde last in Tres Arroyes vrijwel alleen" (Ibid., p. 24).
onverant-woordelike oplrede van ds. llugendorp (Ibid., p. 15). Dit was net die geniccnte van Cliubul waarvai] berig kon word: ,,oiivermindcrde belangstel-ling en tronw..." (Sonnevcldl, 20 Mei 1921). Noli kan daar wel gevra word, maar waarom hel ds. .Sonnevcldl op 'n lydslip loe hy die enigste Gerefor-nieerde predikanl in Argenlinie was, Argenlinie ook nou nog verlyat om vir 'n jaar na Nederland le gaan'.' Van ds. Sonnevcldl is eens gcskryf (Rullinann, 1961, p. 13) dal ,,zijn grot a zoig voor hel lieil der Argentijnse kerken... "horn dikwels tot besluile gevoer hel. So ook in die geval. Dat hy ondanks die kerk-like siluasie in Argenlinie „niel aj'zug nun hel vuorgenoemen verlof, zal niet alleen veroorzuukt zijn door hel fed, ilal hy na hij'na lien jour hard werken in Clnibi.it uun een nisi periode toe was, want hy heefl in Nederland geen nisi gcnoincn. Da noodsiluulia hiar mankle parsoonlijk contact diuir zaker nodig" (Ibid., p. 18).
Die kerkelike situasie in Argenlinie bet inderdnad swaar op sy skouers gerus en by bet denrentyd onder die indruk verkeer ,,dat er lets nioest gedaan wor-den, eer de gerefonneerde Kerken in dit land geheel zouden verdwijnen" (Sunneveldt, 24 Jan. 1933). Maar wal gedoen m o d word, het hy nog nie ge-weet nie. By sy aankoms in Nederland hel die deure egler oopgegaan, ,,Ik werd allenvegen aangezocht om over Argenlinie le spreken," het by geskryf, ,,terwyl men a lorn sprak van overbevolking en noodzakelijkheid om le emi-greeren. Ik ineende hierin een vingerwijzing le zien, dal de Heeren inisschien onze gerneenten door nieiiw hloed wilde verslerken en met voile overtuiging began ek dit tnoeilijkc wer/c"(Jbid.).
As 'n oplossing vir die kerklike siluasie in Argenlinie, het hy dus begin dink nan 'n groolse emigrasieplan. Hiervoorhet hy horn dan ook inderdaad beywer gednrende die jaar verlof wat hy gebad het. Gedurende die tyd skryf hy 'n brosjure: ,,Nedei:1andscbe Kolonisatie in Argenlinie." ,,l£nkele opmerkingen en gegewens." Hy het die vesliging van Nederlamlse kolonies, onder andere in Argenlinie, gesien as van nasionale belang vir Nederland (p. 1). Jn kort: ,,///; huople eingenlijk de kerken met een slag er bovenop le helpen wat leden-lal betreft"(Ru\Uunim, 1961,p. 18).
In 'n brief aan die kerkraad van Buenos Aires waarin by die kerkraad adviseer om 'n komilee in die lewe le roep om sekere gegewens vir horn in te win, ver-neem ons: ,,iieein JVnke personal, die voorul om's Heeren wil, warm zijn voor't deiikbeeld am in dezen weg onze Kerk lot bloei te brengeu en haar bcslaan le verzekeren" (Sonnevcldl, 31 Maail 1924). Tydens sy verlof in Nederland hel hy dil dan ook geweldig drnk gebad. Aan die kerkraad in Bue nos Aires skryf by dal. hy „op't oogenblik bezig ben om te probeeren het
Ilollundseh-Cxilvinistisch clement in Argentinie te versterken ... door til die dingen het ik liai verhtizend i/nik met spreken en se/iiifven... ik Itch gcsr/iir-ven an gesproken dot het hud er van dreiinl... ik hen al wat nvei wvrkt. Muar we hopen te werken zoolang'l dug is voor Argeiiliniti" {\h]d.).
Aan die datum van bovermelde brief bemerk mis dal dil reeds die (yd was waarop ds. Sonneveidt in Chubul lerug moes wees. Van groter belang is egler dat ons verneem dat sy werksuainhede op die stadium nog nie afgehandel was nie. My skryf dat die „aanvrae" nog slceds inkom; dal die „deputalen /iuen erg stel"; dat liy op 'n uilnodiging vir 'n vergadeiing wag en „(/(//; hoop ik weer krachtig voor nw lielaiigett te pleileu ... g\> ziel, ik werk voor n evaigned ah voor eigen geineenle" (ibid.).
Waarmee liy ook al besig was, feil bly staan dul dil in l)eiang van die kerke in Argentinie was, en dat liy die werk in die jaar vcrlof wul iiy onlvang het, nie kon afhandel nie.
Volgens ds. Sonneveidt het iiy die „K.erkraad" in Cluibul van al die verwikke-linge deeglik op iioogte geiiou (Sonneveidt, 24 Jan. 1933).
Vrug op sy arbeid het egler nie uilgebiy nie. Die deputate vir die behartiging van die belange van die kerke in Argentinie was bereid om te help in die voor-siening van 'n predikant vir Argentinie vir drie of vyf jaar (Rullmann, 1961, p. 19). Ook sy ywer vir 'n emigrasieskema was nie geheel en al sonder sukses nie, Al was dit op kleinere skaal as wat hy aanvanklik gemeen het, is die ge-meente van Buenos Aires en Tres Arroyos tog aansienlik verslerk, soveel so dat Tres Arroyos nie lank daarna nie, weer sy eie herder en leraar kon he. ,,Is dul. nlat, om te jiiicJien en te danken," skryf hy, ,,zieiide up deze dingen hen ik dankhaur, dat ik lilevvuor inyn lyd en krudilen niocht geven, ook hier idtsluilend liet algeineen hekng zoekende... " (Sonneveidt, 24 Jan. 1933). Al rede wat dus vir sy verlraagde verblyFin Nederland gevind kon word, was dat hy die deputate vir die behartiging van die belange van die kerke in Argenti nie nie voor 1924 op dreef kon kry nie. Dil blyk ook dal sy planne vir 'n emi grasieskema pas eers aan die begin van 1924 viol begin verloop het. Die geloof dal liiciclic pogings van hoin die kerke jn Argentinie len goede soukom, het vir horn swaarder geweeg as die feil dat hy langer as wal die „Kerkraad" aan horn vcrlof loegestaan hel, in Nederlajid sou moes vertoef. Dal dit vir sonimi-ge in C'liubul wel 'n slok in die hand kon wees om horn mee (e slaan, het Jiy blykhaar nie besef nie.
-44-2. ONRUS BROEI IN CHUBUT.
Conradie, latere kassier van die Nederduits Gereformeerde gemeente het be-weer (Conradie, 1926, p . 130) dat as gevoig van die verblyf van ds. Sonne-veidt in Nederland, daar gedurende 1923 geen geestelike bearbeiding van die twee gemeentes was nie. Hy beweer ook dat daar van die afwesige predikant gedurende die tyd geen taa] of tyding ontvang is nie (Ibid.). „OfGeref. vrien-de van die predikant briewe ontvang het, is onbekend," se hy, ,,en niemand kon enige inligting verskaf nie. Die jaar 1923 was verby, en 1924 was daar, maar geen predikant nie. So het dit voortgeduur... en ontevredenheid onder Ned. Gereformeerde voormanne het al'ineer en meer toegeneem..." (Ibid.). Ook ds. Luckhoff vermeld in sy werkie Die Afrikaners in Argentinie dat „die langdurige afwesigheid van ds. Sonneveld in Holland, waar hy 'n jaar longer vertoef het as sy verlof, was oorsaak van 'n krisis in die geskiedenis van die samewerking tussen die twee Kerke. Nie alleen is die gemeentes in verwaar-losing geraak nie, maar ook is hulle in onkunde gehou re die terugkoms van die predikant en dit was toe dat 'n dringende sko'we dear ottderling T. van der Walt van die Moederkerk in die Kaapprovinsie gerig is, met versoek om 'n predikant te stuurom die belange van die gemeente te ondersoek" (Luckhoff,
1926, p. 39).
In die brief wat oud-ouderling Tjaart van der Walt op die 24ste September 1924 aan die Saakgeiastigde van die Nederduits Gereformeerde Kerk in Kaap-stad gerig het, skryf hy dat, „hoewel ik nou weet dat ditMoeilik is om aan 'n saak waaraan so veel koste en gevare aan verbonde is, op die roepstem van
een persoon gevolg aan te gee, ... geloof ek ook dat die Moeder kerk seker
sal help as sy van die ware en treurige omstandighede weet waarin haar dogter hier verkeer, en om agter die waarheid te kom, is togniks beter as om 'n pre dikant te stiuir om sake te ondersoek, ... Eerwaarde Heer die geheim van my
alleen* optree sal die afgesant hier spoedig agter kom. Mog die goede God
ge-nadiglik help en die roepstem seen dat die Kerk een stiiur..." (Van der Walt, 24 Sept. 1924).
Uit bierdie brief kan die „Moederkerk" nie anders afjei as dat die Nederduits Gereformeerde Kerk in Chubutin betreurenswaardige omstandighede verkeer het nie.
'n Maand nadat hierdie brief geskrywe is, het Van der Walt ,,toe Ds. Sonne veld t so-te-se elfmaande sy verlof oorskrei het, sonder 'n enkele letter aan die
Ned. Ger. Kerkraad te shiur ... handelend opgetree, saam met 'n paar ander Kerkraadslede en lidivale, deur 'n vriendelike uitnodiging te stuur aan die Geref. Kerkraad om op die 25ste Oktober 1924 'n vergadering by te woon um ,gesamentlike Kerklike belange te bespreek' " (Conradie, ] 9 2 6 , p . 130, 131). 2 . 1 . 'n Gemeentevergadering word gehou.
Die doel van die vergadering is later aangegee, ,,om die afivesigheid van ds, Sonneveldt uit die gemeente te bespreek en verder aan die Vergadering te ver-duidelik dat Ds. Sonneveldt 'n jaar verlof gekry het met behoud van voile
traktement, dog dat hy nou al een jaar en tien maande afwesig is en dat geen van ons ouderlinge enige berig het van sy terugkoms nie" (Notule, 25 Okt. 1924).
Die vergadering wat in die notule aangegee word as 'n „Gemeente Vergadering van die N.G. Kerk" (Ibid.), is deur sewe Nederduits Gereformeerde lidmate bygewoon, van wie twee ouderlinge was, naamlik A.W.T. Cook en A.C. Grey-ling (Ibid.). Slegs een diaken, broeder A.J. Vorster, was teenwoordig. Verder was twee oud-ouderlinge, naamlik broeders C.P.H. Myburgh en T.J. van der Walt ook teehwo"ordig. In die presensielys word ook nog die name genoem van L. Greyling, M.G.G. Visser, F.D. Conradie en Jacobus Eloff. Laasgenoem-de broeLaasgenoem-der was 'n lidmaat van die GereformeerLaasgenoem-de Kerk Chubut, terwyl van F.D. Conradie vermeld word dat hy „niet formeel lidmaat van hierdie Gemeente was n i e " (Conradie, 3 926, p. 132). Conradie en Eloff het dan ook slegs uit belangstelling die vergadering bygewoon (Notule, 25 Okt. 1924). Die inisiatief vir die bele van die vergadering het van oud-ouderling Tjaart van der Walt uitgegaan. Hy is dan ook as voorsitter van die vergadering aangewys, terwyl M.G.G. Visser as skriba geageer het (Notule, 25 Okt. 3924).
Nadat die doel van die vergadering aan die aanwesiges bekend gemaak is, is daar, sonder dat die notule melding maak van enige bespreking, besluit: „Op voorstel van den Heer L. Greyling beschouw die vergadering dat ons overeen-komst met Ds. Sonneveldt vervallen is. En dat ons derhalven hem niet longer beschouw als leeraard van de Ned. Geref. Gemeente alhier en dat hem daar-van dadelijk sal kermis gegeven word" (Ibid.). Daar is verder besluit dat 'n kommissie bestaande uit Tjaart van der Walt en A.W.T. Cook dadelik aan die ,,Moederkerk" in Suid-Afrika moet skrywe dat daar so spoedig moontlik 'n predikant na hulle gestuur moet word ,,om ons Kerksctke hier te kom onder-soek en te reorganiseer, lenvyl ons twee honderd pond vir reisonkoste en vry losies alhier beloof (Bylaag 3). Ook moes die kommissie die plaaslike
Gere-fonneerde kerkraad en ds. Sonneveldl van die beslnit in kennis stel.
In drie afsonderlike skrywes, gedaleer 28 Oklober 1924, is uilvoering aan hierdie updragte gegce (Conradie, 1926, p. 132, 133. 134). So is daar deur die besluit van hierdie vergadering 'n einde gehriug ami die samewcrking.
Tog was dit nog nie die einde van die saniewerking nie. Aan die saniewerking sou daar eers in 1925 'n einde gemaak word, na die koms van ds. Luckhoff wat deur die Nederduils Gerefonneerde Kerk uilgesluur sou word, hi Hoof-s l u k 4 w o r d hicraan ayndng gegue.
Aaj] die bcsluil van die vergadering lie! nog die Gerefonneerde kerkraad, nog ds. Sonneveldl iiulle baie gesleur. lieide die kerkraad en ds. Sonneveidt hel die vergadering as 'n onweltige vergadering beskon. In sy antwoord op hulle brief se ds. Sonneveldl dal dit sy beginse] en gewoonte is ,,om kerkelijke zakcn la beliandelen alleen met dc wetlige verleenwooixJigers der gemeente ..." (Sonneveldl, ] 6 Des. 1924). lly wil die beginse] ook altyd handhaaf (Jbid.). Daaroni was hy nie van plan om die saak verder met Iiulle te bespreek nie.
In lloofstuk 2 liet ons reeds daarop gewys in waiter rigting kerklike sake in Cliubut gedurende die saniewerking onlwiJckel liet. Die aanvanklike twee kerkrade bet een „Kerkraad" geword.
limners, daar was nie meer 'n Nederduits Gerefonneerde kerkraad nie. Daar was wej Nederduits Gerefonneerde lidmate op die „Kerkraad", maar 'n aparte Nederduits Gerefonneerde kerkraad bet nie meer bestaan nie. Daar is gedu rende die tydperk van saniewerking nooit 'n Nederduits Gereformeerde kerk-raadsvergadering gehou nie ,,/uillc Iiel geeu Nolule boek geliad nie; geeu duop register nie; geeu liuwaliks Register nie en geeu Lidiuuat register nie ... Nog milder Iiel ludle die miiiste aautekeiiiiiga gehou van die finuiisiele toestand. Iiulle sogeiiauinde beslaau us 'u Neder. deref. Kerkmad was 'n kliigspei ub iuilio, ad iiijinitiuii " (Conradie, 1926, p . 87). Sonneveidt het die vergadering dus as 'n onwellige vergadering beskou.
Ouk ds. Luckhoff was van niening dat die sewe brueders nie die liele Neder duits Oerefunneerde gemeente verleenwoordig het nie en hulJe ,,moes Hewer nie up die iiiauier probeer liet die baud met Ds. Sonneveidt losinaak nie" (l-neklioff, 1926, p. 39).
Gere-formeerde kerk, Iiel liy dan ook verklaar da I ,,die lede wal dil op linlle gcneein lie! om Da. Sonnevcldl le licdtuik Iiel /mile liullc hevoegillieidgegimn
en die wiml valuing tleur liullc erkeu" (Nolule, ft Nov. 1925). Daar is wcl gepoog uni, na aanleiding van Arlikels 24 en 125 van die deslydse Nederduils Gereformeerde kerkwelle, die upliede van die broeders le beredeneeren dan in die lig van hiille buileiigewoiie umslandigliede le konkludeer dal hul optrede geweltig was, main: dil is so gei'orseerd en in die argumenlasie is daar so baie onjuislbcde dal dil bier nie eers vernielding venlien nie (Conradie,
1926, p . 152, 153, 154). Ook in 'n nola onderaan die nolule van die veiya-dering van 25 Okiober 1924 word daar gepoog om iJit- welligbeid daarvyji le bewys. In die not a word beweer dal die vergadering saamgeslel was nil ,,vyf geknmbineerde Kerkrandalede, " en dal dil dus 'n wellige kworum was, „wuul die Kerkraad Iiel besHmn nil A' Idle wictrvuii I vakanl HY/.V"(Nolule, 25 Okl.
1924).
Die feile was egler dal Tjaarl van der Wall reeds op die „Kerkraadsvergade-ring" van 3 September 1921 onlslag aangevra bet (Arl. 5). Die onlslag is op die vergadering van 4 Mnarl 1922 aan horn toegestaan. C'.l'.ll. Myburgli was we] 'n ouderling in die bedieningstyd van ds. Jacobs (1907 tot 1910), maar bet nooit op die „Kerkraad" gedien nie. As die Gereformeerde kerkraad dus nie reageer bet op die versoek om die vergadering van 25 Oklober 1924 by te woon nie, dan was dit ook onidat bulle die vergadering as 'n onwettige verga dering beskoti bet. Ilulle gedagtegang was beel waarskynlik dat as daar by die ,,ontevredenes" onduideiikheid beslaan bel oor ds. Sonneveldt se lerugkoms en sy doen en late in Nederland, dan kon bulle gevra bel dal die „Kerkraad" op die saak moes ingaan en 'n verduideliking gee.
As ds. Sonneveldl lerugkeer, dan gaan hy normaalweg met sy werk onderbei-de kerkgroepe voorl. Ook die „Kerkraad" bel na die terugkoms van ds. Son neveldt normaalweg met sy werksaamliede voorlgegaan (Sien nolules 28 Maarl )925,en 19Sepl. 1925).
Dil is moeilik om die denkwyse en optrede van die broeders le ryui met die van die Nederduils Gerefornieerde kerkraad wal na die verlrek van ds. Jacobs op 15 Oktober 1910 nie weer bymekaar gekom bel voor 28 Februarie 1912 nie (Nolule, 28 Freb. 1912). In opdrag van bierdie kerkraadsvergadering is daar vir die eersle keer na die verlrek van ds. Jacobs weer 'n poging aange-wend om deur middel van 'n skrywe aan die „Moederkerk" 'n leraar te be-kom. Op bierdie briel' Iiel die Nederduils Gerelbnneerde Kerk van die Kaap-provinsie nie eers gereageer nie, en is die Nederduils Gereformeerde lidniale in Argenlinie gebeel en al aan bulleseir oorgelaat (Oonradie, 1926, p. 64).
Van alles het die afwesigh.eid van ds. Sonneveldt een van die belangrikste re des geword waarom die sainewerking verbreek moes word.
Die bewering dat hulle in onkunde verkeer het oor die doen en late van ds, Sonneveldt in Nederland, is egter nie heeitemal waar nie.
Ons het reeds opgemerk dat die skriba van die „Kerkraad" wel deeglik inge-lig was, want ds. Sonneveldt skryf d a t h y dankbaar was ,,dat ik hiervoor fver-wysende na sy arbeid in belong van die Kerke in Argentiniej myn tyd en krachten inocht geven ... tenvyl ik den Kerkeraad in Chubut van aldie dingen op de hoogten Meld" (Sonneveld t, 24 J an. 1933).
By monde van Tjaart van der Walt verneem ons egter „dat geen van ons ouderlinge* enige bericht het van syn terugkoms" (Notule, 25 Okt. 1924), As hy van „ons ouderlinge" praat, moet ons Nederduits Gereformeerde ouderlinge daaronder verstaan.
Uit 'n ander oord het die beskuldiging ook gekom dat „geen Kerkraadslid van die Ned. Geref. gerneente had ook 'n letter gehad ofwoord van horn gehoor nie" (Conradie, 1926, p . 151).
Ook in die brief wat na die vergadering van 25 Oktober 1924 aan ds. Sonne veldt gerig is, verneem ons van hulle verontwaardiging, omdat hulle rm ,,iets van UEenv. direk* weet... "nie (Bylaag 3).
Hulle het dus we] geweet wat die situasie was, maar het nie ,,direk" geweet nie.
Die verwytende gedagte was dus dat hy ook 'n brief aan die Nederduits Gere formeerde kerkraad moes skryf. Conradie skryf dan ook dat hy alles kon voorkom het ,,deur 'n vriendelike en herderlike brief aan die Ned. Geref. Kerkraad of aan een van die ouderlinge te skryifom sy posisie te verduidelik" (Conradie, 1926, p . 151).
Dit blyk dus dat die onkunde oor ds. Sonneveldt se bewegings nie so groot was nie, as wat daar 'n gevoel van verontregting bestaan het, omdat ,,ons ouderlinge" nie „direk" lets van ds. Sonneveldt verneem het nie.
Oenskynlik word daar dus geen ander beweegrede gevind vir die briewe van Kursivering vim my - F. de B.
Tjaart van der Walt aan die „Moederkerk" en vir die besluit wat deur die ver-gadering op 25 Oktober geneem is, as die afwesighejd van ds. Sonneveldt waardeur ,,die gemeentes in verwaarlosing geraak" liet en die feit dat „hulle in onkunde gehou is re die terugkoms van die predikant".
Dat dit sulke gewigtige redes was om so 'n radikale besluit te neem, wil egter nie opgaan nie.
Dit lyk eerder asof die afwesighejd van ds. Sonneveldt, nadat sy verlof verstre-ke was en die feit dat hy hulle nie op hoogte van sy bewegings gehou het nie, net die regte geleentheid was waarna gesoek is om van hom ontslae te raak. Ds. Van Huysteen beweer dan ook dat daar 'n ,,gevoel van groot ontevreden-heid" by al die Nederduits Gereformeerde lidinate bestaan het, en dat hulle „die begeerte alom gekoester (het) om die gebroke band herstel te sien..." (Van Huysteen, ongedateer, p . 35, 3 6 , 3 7 ) .
2.2. Die onrus was beperk.
Gaan ons die feite na, dan vind ons van 'n „gevoel van groot ontevredenheid" onder die lidmate van die Nederduits Gereformeerde Kerk nie veel nie. InteendeeJ, woorde en uitdrukkings soos: ,,met algemene stemmen besluit de Kerkeraad" (Notule, 2 Sept. 1922) kom veelvuldig in die notules van die ,,Kerkraad" voor. In briewe uit die tyd word wense uitgespreek dat „dit ons vriendskap en broederlikheid niet sal verhinderen" (Kommissie, 28 Okt. 1924). Woorde soos „liefde-diens" en „hartelike samewerking" kom selfs voor in die brief waarin die kommissie ds. Sonneveldt verwittig dat hulle hul ooreenkomsmet hom asvervalle beskou (Kommissie, 28 Okt. 1924).
In 'n dankbeluigingsbrief aan ds. Sonneveldt skryf die Nederduits Gerefor meerde kerkraad in 1927: „as ons in herinnering bring, hoe u gedurende vele jure as een van ons, hier in ons huise gewees het, en in ons samelewing gedeel liat, dan waardeer ons das te meer u kraglige prediking van die Evangelie onder ons... God de Here spare u Wel-Eerw. nog lang vir Sy Koninkryk op aarde. Hy varsterke it met krag uit die lioogte, hy scene ook u huisgesin tot in lengte van dae.
Met broedergroete in die Naam van Jesus Christus ons Saligmaker..." (N.G. Kerkraad, 29 Jan. 1927).
Wanneer ds. Sonneveldt oor sy verlrekin 19-23 na Nederland skryf, dan ver-neem ons dal ,,van lieinde an verre wiireu de broadars en susters, de meesten met liet geliele gezin naur Comodoro Rivudavia gekamen ... nooil zal ik ver ge ten de in die dagan ganolen liefde; de bawi/zen van oprechle genegenheid;
de tranen loen in velar ook in mijn oogan, de ontroariug in aller zielen. Er was geen enkal wolkja dm dil uj'scliaid vardonkarde; er was nietnand, die tot mi] in ongewensclua varliouding stand, liet was eeu gausclie Kolonie, welke den vertrekkenden learaar an zi/'n Jam ilia dankand an biddend tot bet sclup geleidde. Een afsahaid, in aen wooiil, dal in if onvergelelik zal hlyven en voor aller oog een trejfend bewys, dal onze arbeid, hoc eenvoudig ook, niat gaheal ydel was geweest ... waar was loan, by liel eindigen dar eersle periode van saamwerking, de .verwarring' en de ,inishikking'?" (Sonneveldt, Nov. 1930). Die konlradjkloriese paragraaf in die boekie van ds. Van Huyssleen, 'n Besoek aan die Boere in Argentinie, wil ons ook nog Iner weergee. Hy skryf dat ,,vir tien lunge jare bet Ds. Sonneveldt, die Gureformearde leruar, bier die twee ge-meentes naus mekaur badian, liulle kinder tjies gedoop en aangenaein, die blya Evungelie onbewimpeld verkondig en die gehela liybal us die voile Woord vun God aan ladle voorgebou. By bill siek en sterfbaddens bet hy gestaan, bulk getroos en bemoedig en die weg van die sulighaid voorgebou. Tot troos en be-moediging is hy steeds gewees vir ulmal, sonder oudarskeid, wat in rou en
diepe droeflieid gedompel was, en wat geroep wus om die sniurle dear te 4 maak om in die vreeinde lull dierbares aan die moederuurde toe te verlrou.
Tedere bande is gedurende daurdie lung lyd gesmeed. Vele hel horn en sy troue gade ... innig baniin. liulle bet gedeel in dieselfde vreugde en gewis ook in dieselfde droejhaid an leed. Dil sul niemund out ken dut Ds. Sonneveldt veel vir ons mense gadoeu en opgeojfer hel, en ons mease het aun die under kunl ook veel vir /win betekun. Dil was wederkerig en het wederkarige liefde varoorsuuk" (Van Huysteen, ongedaleer, p . 38 en 39).
Dal die onlevredenlieid dus tot 'n kJein groepie in Cliubut beperk was en dat die besluit om die samewerkjng le beeindig nie die gevoel van al die lidmale verlolk liet nie, geluig ook die sligling van die „CbristeIike Vrouwen-Vereeni-ging" op 8 Desember 1924, dus na die terugkoms van ds. Sonneveldt uit Nederland. I lierdje C.V.V. het bestaan uit lidmale van sowel die Gereformeer-de as die NeGereformeer-derduits GereformeerGereformeer-de Kerk, met die doe]:
,,(u)hel liuudhavan en versterkeu van hel ChristeHjk-nasionuul karukter vun ons volk in Cliubut;
(c) het oefenen van hurmhurtigheid in thai niimsten zin, voorzoovertlit niet behoort tot de rocping tier kerken.
In verband hienuee urbcidt tit: C.V.V. voor den hmt van ecu kerk, {Historic, Christelijk-nationale scholen an ecu liospilual" (Reglemenl C.V.V., arl. 3). Dat die samewerking lussen die lidmale van die Iwee kerklike institute op die gebied hartelik was, getuig ook die geslaagde basaar wal deur die C.V.V. gehou is waartydens 'n bedrag van 5000 pesos gei'n is (Nolule C.V.V., 1 1 Mauri 1927).
Selfs na die koms van ds. A.l). LuekhofT uil Suid-Afrika is daar deur die C.V.V. besluit om nie uit mekaar te gaan nie, niaar on) te bly saamwerk. Daar is gevoel: ,,dat een van de vaornauinste doe/pmiteti vtiu </e C. V. ]'. is, om door samenwerking van ulte vroiiwen, de Christelijke samenleving in Pat ago nie te bevorder ... om die man Kwesti.eal.leen te lalen, nuiardtit de C. V. V., inoeders van kinderen, moeten werken, tot instund Komen van een gebouw voor school, dat voorlopig ook gebruik kan warden voor Kerk ... om. acm te gaan als te voraj"(Notule C.V.V., 12 Des. 1925, art. 4).
Dat die ontevredenlieid lot 'n klein groepie b.eperk was, geluig die feit dat ds. Sonneveldt na sy terugkoms nil Nederland op 29 Maarl 1925 die kinders van agt Nederduits Cereformeerde ouerpare gedoop het. In 1925 bet hy altesaam 32 kinders van Nederduits Gereformeerde lid mate gedoop, onder andere die kinders van oud-ouderling C.P.I I. Myburgh (,,Doopleden-Boek van de Ned. Geref. Kerk Chubut, 1915").
Myburgh was die sekondant van die voorstel dat die ooreenkoms met ds. Son neveldt as vervalle beskou moet word, Uit die feit dal hy sy kinders deur ds. Sonneveldt laal doop het, blyk dit dat hy nie te ernslig oor die saak kon ge voel het nie. Op die stadium het hy ook reeds geweel dal 'n Nederduits Cere formeerde predikanl in aantog is en kon dus met die doop van sy kind nog gewag het, lotdat die predikant daar was.
Oj) 18 Mei 1926 het daar ook 'n artikel in Da Kerkbode verskyn wal oorge-neein is uil Ons Weekblad en deur 'n sekere Jan van Norden geskryf is. Die arlikel is onder andere onderleken deur vier kerkraadslede wal lidmate van die Nederduits Cereformeerde Kerk Chubut was en nog drie ander lidmate van die Nederduils Gerefomieerde kerk waarin hulJe hulle teleurslelJing met die verbreking van die samewerking uilspreek, asook hulle lojalileil aan ds. iJonneveldl bevestig.
Selfs ds. Van Huyssteen skryf dat dje begeerte sterk by die meerderheid was ,,om die samewerking te bestetulig, inaar dan op 'n nuwe en gesonder basis" (Van Huyssteen, p. 40). Nerens word in die notules egter enige spore gevind van ontevredenheid oor die basis van samewerking nie. Nerens is voorstelle ingedien vir 'n ,,nuwe of gesonder basis" van samewerking nie. Dit wil voor-kom of die ,,nuwe en gesonder basis" jets was wat later bygevoor-kom het, 'n sugestie van dje besoekende Nederduits Gereformeerde predikante. „ Van eenige klacht of ontevredenheid bij de lidmaten was geen spraken..." (Sonneveldt, 24 Jan. 1933).
3. TJAART VAN DER WALT DWARSBOOM KERKLIKE EENHE1D. Bykans al die ellende in die kerklike lewe in Chubut is teweeggebring deur een enkele persoon: Tjaart van der Walt.
3.1. Sy Persoonlikheid.
Tjaart van der Walt was 'n diep godsdienstige mens. Kerksake was virhom 'n prioriteit van die boogste orde. Hy bet horn vuriglik beywer vir gereelde bid-ure (Notule, 22 April 1916 en 6 Sept. 1919), gemeentevergaderings (Notule 5 Maart 1921, art. 15), kerkgrond in Comodoro Rivadavja (Notule, 28 Maart 1914, 6 Jan. 1915), die oplossing van die onderwysvraagstuk (Notule, 22 April 1916), 'n deeglike kerklike administrasie (Notule, 22 April 1916, art. 4'; 28 April 1917, art. 8), ensovoorts. Hy is beskryf as iemand met 'n sterk persoonlikheid en sterk leierseienskappe (Sonneveldt, 20Mei 1921).
Tog het die sonde ook in die mooi persoonlikheid wat so 'n vurige stiyder was vir die kerk waaraan hy behoort het, sy deurwerking gehad en dit ver-steur en geskeur. Daarom dat hy ook as iemand beskryf is , ,vol heerschzucht en eigengerechtigheid" (ibid.).
Niemand minder nie as ds. Wasserfall, in wie se oe hy in 1926 die held was omdat hy die Nederduits Gerefonneerde Kerk in Chubut van ondergang ge-red het, skryf in 1929: „Die Oubaas is darem 'n onmoontlik persoon ommee oor die weg te koin en ek wonder soms ofhy heeltemal pluis is in die boonste verdieping" (Wasserfall, 26 Feb. 1929).
Conradie wat bom eers hemelhoog roem as die man deur wie se optrede dje pogings van die Gerefonneerde Kerk tot proselitisme gedwarsboom is (Conra die, 31 Okt. 1935, p . 22), skryf later dat dje o u m a n ,,'n verpestende Kanker hjer in die gemeente is" (Conradie, 28 Mej 1928).
Sy briewe openbaar deurgaans sterk trekke van 'n seniele ou man. Dit wemel van herhalings en teenslrydighede (Van der Walt, 3 Des. 1924, 24 Des. 1924, 27 Februarie 1928).
3.2. Die „Spider- en Ekstra-dienste" Kwessie.
Hierdie persoonlikheid en sy dikwels eiegeregtige optrede, het dan ook voor 1924 verskeie botsings in die kerklike lewe in Cliubut tot gevolg gehad. Ons dink bierbyvoorbeeld aan die „spider-kwessie" en die ,,ekstra-dienste" (Notu-le, April 1917). Wat die „spider-kwessie" betref, skryf Van der Walt self: „Dit is 'n soak uit die Gemeente begint, door my als ouderling opgevat en met behulp van de twee diakens Dirk en Dawie Venter voorlgesit; een van hulle het die lys opgestelgelaal teken en geld ontvang, en so was dit die Kerk-raadslede wat die saak op ieder kerkplaas gebehandel het" (Van der Walt, 12 Julie 1917).
Met die geld wat reeds ingekom het, en die beloftes in die ander hand, het hy en P. le Grange toe 'n „Spider" en perd aangekoop vir gebruik deur ds. Sonne-veldt. Die balans op die koopprys is deur hulle inbetaal. Die beloofde bydraes op die lyste het toe nie ingekom soos verwag is nie. Die gevolg was dat Van der Walt 'n brief aan die „Kerkraad" gerig het waarin hy die balans van die koopprys nou van die „Kerkraad" geeis het (Notule, 28 April 1917, art. 2). Nieteenstaande die feit „dat de ,Spider'-kwestie een zaak buiten de Kerke-raad was" (Art. 2), het die ,,KerkKerke-raad" besluit om opnuut in die gemeente hiervoor te kollekteer.
Toe hy nie onmiddellik sy geld van die „Kerkraad" terugontvang nie, het hy op die rytuig en perd, wat reeds deur ds. Sonneveldt in gebruik geneem was, beslag gele. Hy skryf daarop aan die „Kerkraad" dat by dit sal hou ,,tot 30 dagen na die Eersvolgende Vergadering van de Kerkraad en indien voor of op dien lyd aan my nie de verskuldigte som van 385 pesos betaal wort ik het sal verkoop of dit als mifn eigendom sal beskou" (Van der Walt, 12 Julie 1917). Die „ekstra-dienste" was weer 'n praktyk wat ontwikkel het na aanleiding van die besluit van die „Kerkraad" dat met die oog op die beste wyse van bear-beiding van die gemeente, die predikant twee reise per jaar deur die ,,kolonie" moet onderneem.
Wanneer die predikant nie op reis was nie, het hy elke Sondag in Comodoro Rivadavia diens gehou (I3y]aag2). Aangesien daarmaarmin lidmate in
Como-doro Rivadavia woonagtig wes, het die praktyk begin onlslaan dat 'n lidinaat in oorleg met die predikant 'n diens by linm aan huis kon reel, waarheen die omiiggeiule plnse se niense dan uitgenooi is. Die praklyk is „Spesia)e dienste" of „ekstra-diensle" genoern. Dit is le begryp dal indien die „Kerkraad" nie hier 'n beperkende maalree] sou neerle nie, die praktyk kon ontaard in 'n ordelose gerondryery wat te vee] vir een mens se kragte sou wees. Daarom iiei die „Kerkraad" besluit om nie die rekening wal Tjaart van der Wait by die ,,Kerkraad" ingedien het vir onkostes verbonde aan so 'n „spesiale diens" wal deur hom gereel was, te belaal nie (Notule, 28 April 1917, art. 2). Die ,,Kerkraad" het verder besluit ,,dul wanneer can lidinaat een spesiale dienst wil liebben, hy zich wendde nuar de underling ofdiaken van zijn wyk en iiy dan dienst kan liebben op zijn eigeti Koslen met loestenvning pan die Ouder-liiigofI)iakeu"(\b\<3.).
Die besluit van die „Kerkraad" was tut grool ontsteltenis van ouderling Van der Walt, 'n Brief in die verband aan die ,,Kerkraad" liet sulke skerp uildruk-kings bevat, ,,dat de Kerkruad het scliandelik aclilte..." (Notule, 2 Maart 1918, art. 3 , 4).
Op die saak het Van der Wall by herhaling teruggekom (Notules). In 1920 versoek hy die ,,Kerkraad" ojn al sy vorige besluite in die verband te herroep. Toe die ,,Kerkraad" egter besluit ojn sy vorige besluite le handhaaf, bet hy aan die ,,Kerkraad" kennis gegee dal hy horn na die Klassis Buenos Aires oor die aangeleenlheid gaan wend (Notule, 4 Sept. 1920, art. 7).
Die twee gevalle is slegs genoern om sy hardkoppigheid, eiegeregtige en dik-wels inkonsekwente oplrede te illustreer. Tog mag ons die „spider eii spesiale-diens"-kwessie nie van die besondere kerklike situasie in Chubut losmaak nie. As gevolg van die feil dat die Nederduits Gerefonneerde kerkraadslede die vergaderjngs baie swak bygewoon het (Notules gedurende die Samewerking, presensielys), is die besluite groteiideels deur Gerefonneerde kerkraadslede geneem.
Wal die oorsaak was waaium die Nederduits Gerefonneerde kerkraadslede die vergaden'ngs so swak bygewoon het, kon nie vasgestel word nie. ,,Belangstel-lende vriende vra sorntyds," skryf Van der Walt, ,,wuurorn ons die vcrgade-ritigs so sleg bywoon. Ons unlwoord is, dat ons in die hopelose iniuderheid is en ons kan niks denrwark nie en het ook al moed verloor" (Wnn der Walt, 3Des. 1924, p . 1610).
en se dat dit horn ,,seer grieft en verontwaurdig c/nl de Kerkraad die geroepe is om Gods Koningryk op te bouw en sielen te bekeer door tie Hvimgelie le doen verkondigt sooveel mogenlik dit sunn en J'ytclik 'n stop er uan sit en dit onder 'n vulse skyn of frees van wie sal die onkoslc belaal" (Van der Wall, 12 Julie 1917), dan liet hy eintlik die Gereformeenle Kerkraad liier in die oog.
Dal die bantering van die gevalle die samewerking as sodanig bedreig hel, kan nie gese word nie. Togkon Van der Wall, na aaiilciiling van wat hierbo ge-se is, die gedagle hoe langer hoe meer begin vcrlroulul hel dat 'n Nederdnils Gereformeerde kerkraad, onder leiding van 'n Nedorduils Gereformeerde pre-dikanl, sake bale beler sou reel.
3.3. Die Van der Walt/Hogendorp-verhouding.
Die eerste slene waarop konflik na konflik gebou sou word, toldat dit sy kul-niinasiepunl sou vind op 'n vergadering van 25 Oklober 1924, is reeds in 1914 gele. Weens die veelvuldige verpliglinge wat die predikantsamp meegebring liet, is ds. Sonneveldt onthef van die verantwoordelikhede van die skool in
Buenos Aires.
Aan die begin van 1914 hel 'n sekere heer 11 llogendorp, vroeer christelike onderwyser in Delft, Nederland, toe hoof van die christelike skool in Buenos Aires geword (Sonneveldt, 18 Junie 1913).
Gelyktydig hiermee hel 'n lieJe paar faktore ineegewerk om die geeslelike fokuspunt van Buenos Aires na Chub Lit te verskuif (De Bruyn, 1974, p. 234). Die gevolg was dat ds. Sonneveldt op 'n ,,speciale gesamenlike kerkraadsver-gadering op 14 Mei 1914, eenparig na Cliubut beroep is" (Nolule, 14 Mei
1914, art. 1 tot 5).
Op Sondag 27 Junie 1914 liet ds. Sonneveldt afskeid geneeni van die gemeen-le van Buenos Aires, waarna by eers met vakansie na Nederland vertrek hel (Afskeidsverslag).
By sy lerugkeer, nog in 1914, sou hy horn aan die Gerefonneerde Kerk van Oubul verbind vir 'n periode van vyf jaar.
Ds. Sonneveldt was egter pas 'n week weg, of Hogendorp skryf 'n brief aan onderling F.J. Venter'in Cliubut waarin hy homself aanbied om as onder wyser na Cliubut te kom (I logendorp, 3 Julie 1914).
-56-Op 24 September 1914 antwoord Venter horn dat dit nie moontlik sal wees
om „een onderwyzer mil en Predekant te onderhouden aangezien dat de
Boeren nu niets verkoopen kunnen", want as gevolg van,,/iefzwarte Oorlogs
Golf die tans over Europa rollen", het alle handel selfs hier in Patagonie tot
stilstand gekom (Venter, 24 Sept. 19 J 4). 'n Brief het destyds ongeveertwee
weke geneem vanaf Comodoro Rivadavia na Buenos Aires. Die datum van die
volgende brief van ds. Sonneveldt is dus van belang. Op 2 November 1914
skryf hy onderskeidelik aan Hogendorp en F.J. Venter* dat hy 'n paar dae
gelede 'n telegram uit Chubut ontvang het met die berig ,,om voorlopig niet
te komen. Er was ten oorzake van den oorlog geen geld" (Sonneveldt, 2 Nov.
1914).
Tussen die inhoud van die kabel en die van die brief van F.J. Venter aan
Hogendorp is daar 'n duidelik ooreenkoms.
F.J. Venter verklaar egter „de Kerkraad van Chubut heeft nooit besloten om
Ds, Sonneveldt vooreerst niet te laten komen ... het verzonde Cabel aan ds.
Sonneveldt goat niet uit van den Kerkraad" (Venter, 14 Jan. 1915).
Iewers was hier iets nie pluis nie. Dit blyk dat daar in Chubut iemand was wat
ds. Sonneveldt nie daar wou gehad het nie. Op die kerkraadsvergadering wat
na aanleiding van ds. Sonneveldt se brief van 2 November 1914 opgeroep is,
blyk dit dat daar wel woelinge was. In art. VI van die notule lees ons."
,,Pri-vaat brief van den heer MM. Venter aan Ds. Sonneveldt gelezen, en besloten
van hem af te stappen totdat de Kerkraad verder inlichting krijgt omtrent
de brief van Br. v.d. Walt aan de Ds. " (Notule, 6 Jan. 1915). Wat die brief van
Van der Walt aan ds. Sonneveldt ingehou het, weet ons nie.
Dit was egter so belangrik dat die „Kerkraad" na meerdere inligting daarop
wou terugkom. Was die private brief van M.M. Venter op die kerkraadstafe]
as 'n klag teen Van der Walt ingedien? Van die daaropvolgende kerkraadsver
gadering is geen notule beskikbaar nie. In die notule van 28 Augustus 1915
lees ons net: „men besloot deze zaak inaar te laten rusten, maar vraagde Ds.
een nota aan den heer Venter te zenden" (Art. III). Wat die saak was, weet
ons nie presies nie, maar dit wil voorkom asof die name Hogendorp/Van der
Walt met die kabel aan ds. Sonneveldt in verband gebring kan word.
Ouder-ling Van der Walt was op die vergadering van 14 Mei 1914, die vergadering
waarop ds. Sonneveldt beroep is, nie teenwoordig nie. Of hy op die stadium
in Buenos Aires was en daar met Hogendorp kennis gemaak het, kan ook nie
vasgestel word nie. Van der Walt het dikwels besoeke aan Buenos Aires ge-bring (Notule, 6 Maart 1920). 'n llegle vriendsk-ap tussen Van der Walt en Hogendorp sal aanstonds ook tot openbaring kom. Of daar op die stadium rees 'n vriendskap tussen bulle bestaan het, kan ook nie vasgeste] word nie. Uit die hele konteks wil dit egter voorkom asof dit Tjaart van der Walt was wat nie baie genee was tot die gedagte dat ds. Sonneveldt voortaan die predi-kant in Chubut sou wees nie. Op 26 Julie 1914, dus nadat ds. Sonneveldt reeds beroep was, het hy weer 'n brief aan ds. D J . le R. Marchand, skriba van die „Hulpbehoevende Gemeente Fonds" geskryf waarin hy sy teleurstelling met die hujdjge ontwikkeling van kerkljke sake in Chubut te kenne gee (Con-radie, 1926, p . 64, 65). Om dit verder aan te dui, wil ons vervolgens ook let op die stryd wat Van der Walt oor die gesange gehad het.
3.4. Van der Wait en sy Gesange-stryd.
Tjaart van der Walt was van geboorte 'n lidmaat van die Gereformeerde Kerk in Suid-Afrika en het belydenis van die geloof in die Gereformeerde Kerk Ladybrand afgele (Lidmaatregister, G. 80, 3/2). In 'n openlike verklaring en belydenis van horn te Comodoro Rivadavia, 10 April 1925, maak hy melding van sy innerlike stryd oor die sing van die gesange al dan nie in die erediens. Hy het begin insien, so skryf hy, dat „sy dierbare Kerk" op die punt verkeerd is en vir 33 jaar het hy reeds met die kwelling wat kom en gaan, gestry. In 1900 het hy egter tot 'n beslissing gekom. Hy besluit om' lidmaat van die Nederduits Gereformeerde Kerk te word en die stryd vanjare, so skryf hy, „is gewonne en ek het rus in my gewete en kan nou met vrymoedigheid sing: Door Jesus Christies bloed, word mijn gemoed gereihigd van de zonde" (Van der Walt, 10 April 1925).
Maar biermee was die stryd vir horn nie verby nie. „Wal sal jou broeders en vriende van jou si, en te meer jou enigste broer (ds. v.d. Walt van Middel-burg), jou vrou is baie lief vir en vas aan haar Kerk, jy sal tweedrag en ver-driet in jou huis bring", so het hy met homself gepraat (Ibid.). Met die stryd-vrae in sy hart het hy as krygsgevangene van Ceylon af teruggekeer. Tot 'n openlike breuk met die Gereformeerde Kerk in Suid-Afrika, kon hy nie kom nie. Die openbare mening het horn skynbaar teruggehou, maar aan die ander kant was hy oortuig dat die Gereformeerde kerk dwaal ten opsigte van die sing van gesange en dat hy voor God geroepe is om die kerk te verlaat. Toe kom die trekke na Argentinie en hierin het hy moontlik 'n oplossing vir sy stryd gesien. In Argentinie aangekom, het by as lidmaat van die Gereformeer de kerk bekend gestaan. Tydens die stigting van die gemeente „Kolonia
Boera" op 4 Februarie 1907 deur ds. Jacobs, is hy as ouderling in genoemde gemeente verkies (Notule). Toe eers het hy by die Nederduits Gereformeerde kerk aangesluil (Conradie, 1926, p. 43).
Oil wil dus lyk asof Tjaart van der Wait die moontlikhejd om na Argentinie le verhuis, aangegryp het om nit sy benarde kerklike situasie uit te kom (De Bruyn, 1974, p . 32).
Wanneer ds. Sonneveldl in sy ,,Lierste verslag aan Deputaten van Noord Amerika en Nederland voor Argentinie'" in 1916 nou skryf „zo werken thans heide Kerken broedeiiijk samen en wel op den volgenden grondslag:
(b) De openbure godsdiensloefeninge warden naar Geref. trant gehouden, dus geen gezange"*,
dan kan ons verwag dat die praklyk aan Van der Walt sou krap. Dat djt die Nederduits Gereformeerde Ijdmale gehinder het, blyk uit wat Conradie ook elders skryf, naamlik dat ,,de Gezange was nooit gesing nie, ten minste nie by een geleentheid waqr die skrywer die dienste bygewoon het nie" (Conradie,
1926, p. 87).
'n Mens kan begryp dat verset teen die praktyk nie sou uitbly nie. En daarom kon Conradie skryf: „Die geskiedenis van eeue herhaai homself hierin — in byna 'n omnerkbure minderbeid -- dat 'n stryd in die kerk altyd bitterderis dan in die po/itiek, waariik hier by ons net oor die oue - aioue twis tuis tus-sen Gereformeerd en Neder. Gereforrneerd, die vnig van 1859 se boompie geplant deur 'n Postma, 'n Kmger en lull aanhangers — hier by ons klompie
Voorlrakkers speel die Gesange-kwessie vandug dieselfde rol as wat dit be-klee bet daar in die Ou Transvaal onder daardie Voortrekkers — dit skyn 'n onverleerbare erfsluk te wees onder die Afrikaans-Hollandssprekende bevol-king van Proteslanlse Ge/<>ofsbe/ydeiiis!"(Conrdd]e, 1926, p . 42, 43).
Uierdie toestand van „uitsterwe en begrawe word1' van die Nederduits Gere formeerde Kerk soos Van der Walt dit genoem het, het horn laat voel ,,dat dit my plig en roeping is om te doen soos ek gedoen het en ook my kerklike stundpunl en persoon te verdedig wat jare ernstige en stille stryd gekoshet"* (Van der Walt, 10 April 1925). Hy verwys hier ongetwyfeJd na sy stryd oor die gesange.
Uierdie „stille slryd" wat hy oor die gesange gehad het, sou dus 'n faktor word 0111 die ideaal van ds. Sonneveldt ,,om door eerlijke en openhartige he-sprek'uigen in dit afgelegen cxird tat die formatie van een enk.cie kerk te komen" (Sonneveldl, Sepl. 1930) te IsinL misluk. Van der Walt skryf self dat ds. Sonneveldt geen ojiderskeid tusseh Nederduits Gereformeerd en,Gere-fonneerd maak nie, en dal by by huisgodsdiens we) gesange en selfs Sankey en Halleluja-liedere laal sing (Van der Wall, 24 Des. 1924). Dit het horn egler nie tevrede gestel nie, want deur die samewerking en die praktyke wat dit meegebring het, was die Nederduits Gereforrneerde gemeente sladig ninar seker besig oni uil te slerwe, en sy begrafnis was aanstaande (Van der Wall, 10 April 1925).
Die stryd wat hy gehad het oni met die Gereforrneerde kerk te breek, kon hy byna nie met woorde beskryf nie!
En nou dat hy sover gekom het, bevind hy horn meteens weer in omstandig-hede waarin die Gereforrneerde kerk die pas aangee en waarin die Nederduits Gereforrneerde kerk en sy gebmike dreig om onder te gaan. Dit kon hy nie gedoog nie. Daarom het hy gewerk t,om verandering of vernietiging van die stelsel van samewerking"(Ibid.).
3.5. Van der Walt bots met Sonneveldt.
As einllike rede waarom hy openlik geprotesteer en gewerk het ,,om verande ring of vernietiging van die stelsel van samewerking", voer hy aan die ,,Kerk-poh'tieke" wat ds. Sonneveldt gevolg het ,,oro ons in een te doen smelt" (Ibid.). Hy verwys hier na die besluit van die „Kerkraad" om die gemeente by die klassis Buenos Aires „uan te siuit" (Notule, 28 April 1917).
in 1920 was Vun der Walt weens siekte in Buenos Aires (Notule, 6 Maart 1920) en Luis by ds. iiogendorp*, Gereforrneerde predikant aldaar (Van der Walt, 10 April 1925). Uil 'n gesprek met ds. Hogendorp, so het hy beweer, het hy vir die eerste keer verneem dat die gemeente by die klassis Buenos Aires aangesluit het (Ibid.). Dit was vir horn 'n geweldige skok (Ibid.).
Meleens was dil vir horn duidelik, het hy gese, dat die Nederduits Gerefor rneerde Kerk in Clmbut in 'n ,,toestand van ontbinding verkeer" en dat hy horn ,,so wat hy kau daarteen moet versit" (Ibid.).
Iloge/idorp wat in 19J4 hoofonderwyser van die skool in Buenos Aires gewojd het, het in die lussentyd onder art. 8 van die Dordtsc Kerkoide pjed5kant in die Argen-lynse ktrke yevvu/d.
Nou is dit wel moontlik dat hy vir die eerste keer van die besluit in Buenos Aires gehoor bet, want ds. Sonneveidt het fyn „Kerkpolitiek", soos Van der Walt dit genoem het, aan die dag gele ten opsigte van die „aans]uiting" by die klassis Buenos Aires (Vgl. floofstuk 2).
Dit was die vurige verlange, so het ons verneem van die ander Gereformeerde kerke in Argentinie dat die aansluiting moet plaasvind. Hulle het selfs morele druk op Sonneveidt uitgeoefen. Ds. Sonneveidt het Van der Walt teen die tyd reeds goed opgesom en besef dat indien hy met die saak op die „Kerkraad" kom, hy groot teesland van Van der Walt kon verwag en sy ideale met so 'n optrede geheel en al verongeluk kon word. Kom by op die vergadering met die gedagte dat net die Gereformeerde kerk moet aansluit, kan hy die saak van eenwording ewe-eens skade aandoen. Sonneveidt het egter sy kans afge-wag en op die eerste vergadering nad at Van der Walt sy ontslag op die ,,Kerk-raad" gekry het, die kwessie van aansluiting by die klassis ter tafel gebring (Van der Walt, 10 April 192 5). Tydens die vergadering was daar slegs drie kerkraadslede aanwesig wat aan die Nederduits Gereformeerde kerk behoort het, naamlik P. Swanepoel, C.F. Yeats (skriba) en R. van Zy). Dit was die eerste vergadering wat deur Van Zyl bygewoon is, en hy was beelwaarskyn-lik ook nog nie so goed op hoogte van kerkbeelwaarskyn-like sake nie (Notu)e, 28 April
1917, art. 1).
In Art. 11 van die vergadering van 28 April 1917 lees ons slegs: „Besloten deze gemeente by de Classis van Buenos Aires aan te sluiten". By die volgende ver gadering word daar nie melding gemaak van die lees van die notule nie. Die vraag ontstaan, inderdaad, of die notule nie dalk met opset vergeet was nie. In elk geval, deur die besluit kon Sonneveidt die klassis tevrede stel en deur die feit dat nie weer op die saak teruggekom is nie, het hy daarin geslaag om tweespalt uit die „Gemeente" te weer. Deur in die skrywes aan die klassis en in ander verslae te vermeld dat dit die Gereformeerde kerk van Chubut was wat by die klassis aangesluit het (Sonneveidt, 5 Sept. 1916), het hy 'n agter-deur gehad waarby hy kon uitkom indien die Nederduits Gereformeerde lid-mate horn oor die besluit in 'n hoek sou dryf.
Ds. Hogendorp was daarvan bewus dat dit net die Gereformeerde Kerk van Cbubut was wat by die klassis aangesluit het. My was selfs bewus daarvan dat daar oor die saak spanning in Chubut kon ontstaan, asook dat ds. Sonneveidt die klassis gevra het om die saak nie te forseer nie (Klassisnotu)e, Julie 1 9 ) 5 , art. 8).
-61-gevestig het. Dit blyk ook dal die verliouding op die stadium tussen ds.
Hogendorp en ds. Sonneveldt nie w;is wat dil behoort te gewees het nie
(Son-neveldl,20Mei 1921).
As hy dus uit die omstandighede muni kon slaan, sou hy nie wag nie. Dat hy
nie sou skroom om so iets te doen nie, blyk ook uit die klagwat in 1923 teen
homaanhangig gemaak is (Klassisnotule, 15 Feb. 1923). In plaas van om die
aansluiling by die klassis aan Van der Walt in die regte perspektief te ste], het
hy die verontwaardiging by Van der Wall aangehlaas.
Tydens Van der Walt se verblyF Ijy ds. Hogendorp is daar ook dikwels oor
kerksake gepraat, onder andere oor ,,ds. Sonneveldt ons leraar in Chubut en
oor die toestand van die gemeente..." (Van der Walt, 10 April 1925, Openlike
Verklaring), en daar is ook planne gemaak (Klassisnotule, 16 Feb. 1923). 'n
Gerug is onder andere versprei dal ds. Sonneveldt van voorneme is om na Hol
land terug te keer en dat daar dus 'n vakalnre in Chubut gaan ontstaan (Son
neveldt, 20 Mei 1921). Verdere planne van Van der Walt het in die loop van
1920 tot 1922 uit gekristalliseer.
Met ,,opgestoken zeil" skryf Sonneveldt, het Tjaart van der Walt uit Buenos
Aires teruggekeer (Ibid.).
Ds. Sonneveldt kon sy optrede na sy terugkoms vanaf Buenos Aires nie
be-giyp nie, want ,,vroeger een mijner beste vrienden, na zifn terugkeerult Bue
nos Aires, mij'n bittere vyand"(Ibid.).
Van der Walt het gese dat hy van die oomblik dat hy ontdek het dat ds. Son
neveldt die „Gemeenle" by die Klassis Buenos Aires aangesluit het
„wan-troue in ds. Sonneveldt gekry en het hy sy handelswyse as ons leidsman
na-gegaan en verskeie punte ineer gevind wat ek nie anders as Kerkpolitiek kan
noem nie om ons in een te doen smelt, onverskillig die middele wat daartoe
aangewend word" (Van der Walt, 10 April 1925,3 Des. 1924). Die „verskeie
punte" wat hy gevind het, wat hy nie anders as „Kerkpolitiek" kon noem nie,
waardeur ds. Sonneveldt besig was „om ons in een te doen smelt", was onder
andere die besluit van die ,,Kerkraad" om die broeders en susters in die
,,Noorde" aan die sorg van die Klassis Buenos Aires toe te vertrou (Conradie,
1926, p. 92).
Deur die besluil sou ,/lie Ned. Geref. lede in die Chaeco in die anne gestoot
word van die (Icrefanneerde classis te Buenos Aires" (Ibid.). Om die ,,Kerk
ge-ineentevergaderings gehou nie (Van tier WnlL, 24 Des. 1924). Die heswiire van die Nederdnils Gereformeerde lidmate is volgens hom langs die weg dus doodgeswyg en hulle belangslelling vir kerksake bet langsamer-liand afgeneem (Ibid.; 3 Des. 1924). Ily hel verder beweer dat ds. Sonneveldt mel fyn „Kerkpoliliek" gesorg hel dal die d'ercfomieerdes die meerderheid in die „Kcrkraad" behon Jiet.
Kyk ons na die aanlal lede van die „Kerkraad" gedurende die tyd, dan be-nierk ons dal daar gedurende die Samewerking )7 Nederduits Gereformeerde Jidmate op die ,,Kerkraud" gedieu liel leenoor die ] 1 van die Gereformeerde kerk (Nolnles).
In 1922 was daar wel een Gereformeerde Jid nicer as Nederduits Gereformeer de ledo oj) die „Kerkraad", maardil was 'n loesland wat ontwikke] het met die goedkeuring van die lede van die Nederdnils Gereformeerde kerk. Gere-fornicerdes is dikwels vir dub'beltaJJc deur Nederduits Gereformeerde lede ge-nomineer (Notule, 29 Jan. I91f>;22 April I9J6). 'n Nederduits Gereformeer de lid is selfs saani op 'n dnbbeltnl geplaas (Nolule, 29 Jan. 191 6).
Die kerk like loesland in C'hubut hel destyds algemene tevredenheid weggedra. Dit was slegs van die oomblik van die „onldekking" deur Tjaart van der Walt af dal daar roeringe gekom hel.
Ily hcL dil sy plig gevoel om op te tree. So het hy op 2 September 1920 'n ,,liitilengewone Spesiale Vergaderiug van led en tier Nederduitsch Geref. ge-meeiile" bele (Notule; Conradie, 1926, p. J13; Van der Walt, 3 Des. 1924). Teenwoordig was drie kerkraadslede, naamlik ouderlinge Tjaart van der Walt en A.WJ. Cook, en diaken Koos Botha. Verder venneld die notule die name van nog ses lede, niaar volgens die lidmaalregisler was twee, naamljk Frans Cloele en J.N. Brand, nie ingeskrewe lidmale van die Nederduits Gereformeer de Kerk van Chubul nie (Lidmaal regisler). Van die Gereformeerde Gemeente word die name genoem van ds. Sonneveldt, diaken I.. Coetzee en Koos
Ven-ler. Van die Nederdnils llervormde Kerk word die naam genoein van F.D. Conradie (Nolule, 2 Sepl. 1920).
Omdiil dil .so 'n belangrike vergaderiug was, gee ons die notule verder groot-liks woordegroot-liks mee.
,,/As-. Souueveldi ward I verzoehl door lit: ']'../. v.d. Wall om den vtxirzilter sltiel in le iiemeii doch weigerl zulks le dual op grand dat hy onhekend was mel lie/ doclder vergaderiug"(Ibid.).
Nadat ouderling Van dcr WaJl dan as voorsiller aangewys was en die vergade-ririg deur ds. Sonneveldl met gebed geopcn was ,,nain de Voorsiller dc ge-leeu/lieid en his lie/ doel dev vergadering voor en zeide liy I weft. de vergadering helegd oin de volgende pimlen le bespreken en tluaroor besluilen le neinen: ,,/. Of lie/ wenselilijk is tie Ned. d'er. Kerk ti hilcn vaort beslaan ofufle
bre-ken. (zie Art. II Kerkraadsvergadering van den 28ste April 191 7, Coino-doro Rivaduvia). *
2. Word/ er besloleu liaar af le breken, wal dan met de boeken le daen. 3. Wordt besloleu da I. de Geineenle zal b/yven voort beslaan, we/ke
maat-regels zullen daartoe geiiemen warden.
4. Is lie/ wenselilijk oin de kerkboekeu aan le vullen d.w.z. boeveel gedoopt en aangenomen zi/n;hoeveel gesfoiven ofvertrokken zijn (zie An. 19 (8) van de Ned. Get: Kerk Reglemenl j .
5. De wenselilijklieid de geineenle noiiwkenrig op le nemeii ten einde de sluleslicken op le inuken.
6. Te besluilen onder wiens zorge de boeken te la/en.
7. De wenselilijklieid oin mel de Ned. (href. Kerk in Znid-Afriku in gere-gelde correspondentie le tred en.
8. De noodsaaklijklieid oin te weten boeveel door de Ned. Geref. leden, als salaris voor Ds. Sonneveldl belooft is boeveel opbetaald is en hoeveel nog aehterstullig is en door wie.
9. De wenselilijklieid am elk juar 'n Gemeente Vergudering le bouden van de leden der Ned. Geref. Gemeente en by deze/fde gelegenbeid 'n bid-stand.
10. Die no tide van deze Vergadering le warden goed gekeurd, onderteken en door wie" (Notule, 2 Sept. 1920).
Ui1 die genoemde pinile liel Van der Wait die „toestand van ontbinding" waarin die Nederduits (J ere form eerde Kerk hom bevind het,baie duidelik laal uitkom.
Die Nederduits (j'urel'onneerde Kerk is reeds denr 'n besluit van die „Kerkraad" up 28 April 1917 „ineen gesmelt" met die (lerefonneerde Kerk (Piml I).
Die kerkboeke woul nie nicer aangevnl m'e (piml 4). Stories is in die verband mud guslrooi as son alle geiloople kinders in die doopboek van die Gerefor-* Die ;>rlikel venvys n:i die liesluil oin die gemcunli: liy die KJassis Buenos Aires in le
meerde kerk ingeskryf word (Notule, 5 Maart 1921, art. 11). Van der Walt sou dan by ds. Sonneveldt ook geen ander boeke gekry het nie as net die wat in die Gereformeerde kerk in gebruik was (Van der Walt, 10 April 1925). Geen statistiek van die Nederduits Gereformeerde Hdmate is meer gehou nie (Punt 5). Die lidmate van die Nederduits Gereformeerde kerk is nooit in die neem van besluite geken nie en praktyke wat in die Nederduits Gereformeer de kerk as belangrik vir die opbou van 'n gesonde geloofslewe beskou is, soos bidure (Wasserfall, 30 Junie 1929), is nie meer geliandhaaf nie.
Die vergadering moes dus die „toestand van ontbinding"in oenskou neem en besluit ,,of het wenschlijk is de Ned. Geref. Kerk te laten voort bestaan of af te breken" (Punt 1).
Nadat broeder Conradie enkele vrae gestel het, is ds. Sonneveldt toe dadelik aan die woord gestel.
Hy het geantwoord: „dat hy beroepen werd door beide gemeenten — de Ned. Geref. en die Gereformeerde Gemeente. Dat hy door beide Gemeenten ge-zamentlik betaald wordt, dat de beide Gemeenten langs elkaar groeien en worden opgebouwd; dat de kinderen van wie die Vaders Ned. Gereformeerd zijn gedoopt en aangenomen worden ah Neder. Geref. kinders en lidmaten; alzoo ook van de Gereformeerde Gemeente, en dat de hoeken van beide ge meente nouwkeurig gehouden worden — afzonderlijk voor elke gemeente en dat er dus geen ineensmelting of vereeniging is, behalwe in sooverre de twee Kerkraden sarnen werk onder horn ah Gereformeerde Predikant. Op 'n verde-re vraag van Br. Conradie, zeide Ds. Sonneveldt dat deze Gemeente niet stoat onder den Ring van Buenos Aires en ook nie onder de synode van Holland" (Notule).
Laasgenoemde kon hy met reg se, want volgens alle korrespondensie was dit net die Gereformeerde Kerk van Chubut wat by die klassis Buenos Aires aan-gesluit het (Vgl. Iloofstuk 2). Dat die boeke van beide gemeentes noukeurig gehou was, was inderdaad so. Op die daaropvolgende kerkraadsvergadering het ds. Sonneveldl die doopboek van die Nederduits Gereformeerde kerk vir insae ter tafel gele (Notule, 5 Maart 1921, art. II).
Nadat ds. Sonneveldl op die vrae geantwoord het, hel hy op die been gebly en gese: „dal de Vourzitter niet constitution eel gehandeld lieefl in 't beleggen van deze Vergudering; hy had geen recht te handelen builen den Kerkraad en dat de Vergadering gevolglijk niet wettig belegd is. Verder dat er vele praatjes
in omgang zi/'n, selfs oneenigheid in families omtrent deze Vergadeiing en dat de Voorziller de oorzaak daaivan A?" (Notule).
Broeder Van der Walt liet hum verdedig ten opsigte van die wettigheid van die vergadeiing deur horn te beroep op die besluit in sake samewerking soos in 1913 geneem, naamlik „dal ieder zijn afzonderlik werk sal doen" (Notu\e, 1 Maart 1913, art. 5). Hy het die besluit van 28 April 1917, art. 1) weer ge-lees: ,,Besloten deze gemeenle aan te sluiten by de Classis (Ring) van Buenos Aires", en volgehou dat die gemeente onder die „Ring" van Buenos Aires val en „derJwlwe onder die Sinode van de Gereformeerde Kerk van Holland" (Notiile, 2 Sept. 1920).
Van der Walt het horn dits nie van die gedagte ]aat afbring dat die Nederduits Gereformeerde Kerk wel ,,ineen gesmelt" is met die Gereformeerde Kerk nie, Nadat punt 1 van die agenda bespreek is, is daar met algemene stemme besluit: „Dat deze vergadeiing afstapt van punt 1 en haargevoelens te kennen geeft dat de twee geineenlen blyven samen werken zooals tot heden. Verder dat de boeken van de Ned. Geref Gemeente behoorlijk worden aangevuld zooals vereischt door Kerkewet en dat voor dat doe/einde iemand wordt aan-gesteld" (Ibid.). Die mening van die vergadering was verder dat met hierdie
besluit ook punte 2 tot 8 verval het.
Ten opsigte van punt 9 van die agenda is besluit om daarvan af te stap. Die vergadering was ook die mening toegedaan dat ouderling Van der Walt in hierdie saak horn na die ,,Kerkraad" moes gewend het (Ibid.).
Ten opsigte van die notule van die vergadering is besluit dat die voorsitter en die sekretaris die notule sal goedkeur en onderteken (Ibid.). Hiermeewas die vergadering afgelmndel.
Van der Walt het nie daarin geslaag om die „stelsel van samewerking te ver-nietig" nie. AJ „verandering" wat hy te weeg gebring het, was dat die boeke voortaan deur horn gehou sou word (Ibid.). Tog sou hy deur die optrede die bestaan van die Nederduits Gerefonneerde Kerk in Chubut opnuut aksentu-eer en omlyn. Die samewerking sou voortgaan, maar kerklike eenheid het Iiierdeur 'n groot terugslag gekry. Interessant is die feit dat die Nederduits Gereformeerde kerkraad na hierdie vergadering tog nie selfstandig vergader het nie. Hulle het maar weer voorlgegaan „om saam met die Gereformeerde Kerkraad in vergadering te sit en hesluite te ueem onder voorsitterskap van ds. Sonneveldt wat geldig en bindend is vir beide gemeentes..." (Van der Walt,
Met die nfloop van die vcrgndcring en die huidige kerklike toestand in Cbubut sou Van der Wall egler nic levrede wees nie.
Twee dae na hierdie prolcsvergadering he! die „Kerkraad" op 4 September 1920 vergader (Nolule).
Tereg is opgemerk dal ,,die Kriitik in die luii van saniewerking" (Conradie, 1926, p. 112) iiini al dnidclikcr sal word.
I5y hierdie vergadcring Jiel Van der Walt nogeens ternggekoni op die kwessie van ,,meerdere dienslun" en die onkosle daaraan verbonde (Notule, 4 Sept. 1920, art. 7). Nudul die „Kerkraad" met ulgemene slemme, op een na, sy vorige besluite oor die iiaiigeleentheid gehandhaal" het, hel Van der Walt die vergadcring nieegedeel dal hy hom oor die sank nou tot die klassis Buenos Aires gaan WCJUI. Baie ijileressanl is dat hy pas twee dae tevore 'n spesiale ver-gadering gehou hel waarop die aansluiting van die „Gemeente" by die klassis Buenos Aires bespreek is. Die „aansluiling" het hy as die grootste bedreiging vir die voortbestaan van die Nederduits Cereformeerde Kerk in Chubut ge-sien. En nou gee hy kennis dat hy hom tot die klassis oor die aangeleentheid gaan wend.
Blykbaar was die oplrede van Van der Walt net die vonk wat nodig was om die voorsitter, ds. Sonneveldt, tol aksie en ontlading van sy gevoeiens te bring, want in die volgende art ike I (Art. 8) lees ons:
„De k'C'iruir vraugi nun underling van der Walt of lie/ in het belung onzen kerken is om npnrle vergiidenngen le hoiiden gelyk door hem is gedaun" (Ibid.).
In die vraag van ds. .Sonueveldl aan ouderling Van der WaJt skemer sy ideaal, naamlik kerklike eenheid, duidelik deur. Ouderling Van der Walt het hom natuurlik verdedig. I ly is egler deur die ,,Kerkraad" vennaan dat hy „verkeerd heefl gehundekl en hel zijn pliclil is eersl nod ere iiiliclilingen te vnigen op de Kerkcivadsvergiicleri/igeii" (Ibid.).
In werklikheid was dit 'n bekragtigijig van die besluil wat twee dae tevore deur die „prolcsvergadering" geneem was, naamlik dat Van der Walt hom eers na die „Kerkraad" nioes gewend hel.
Hierdie vermaning was in wese 'u vennaning deur die (Jere/'ormeenle Kerk-raad, want belmlwe Van ilcr Wall was daar slegs Iwee lede aanwesig wal lid van die Nederduils (iererormecrde Kerk was. Sou Van der Wall hierdie ver-maning deur die vergaden'ng lerharlc neem? .Sou dil sy gedagle da( die Neder duils Gereformeerde kcrk in die (iereformeerde kerk „opgelos" is, niejuis verder slimuleer nie?
Hierdie vermaning was indenkiad die sliniulans vir venlere optrede deur hum. Nog op dieselfde vergadering was daar 'n vcrdere noising lussen horn en ds. Sonneveldt oor die nalaling van die liou van diensle deur ouderlinge in die wyke (Arl. 9). )n 19J6 reeds is besJuil dal „de Ouderling en d hi ken van ieder wyk ten ininste een inaal per niaand oefening en hidiuir zullen honden" (Nolule, 22 April 1916, art. 19). Uiervan het hlykbaar niks Icrcg gekom nie, deels as gevolg van die moeilikc omslandighede waarin hierdie mense hulle be-vind liel en deels as gevolg van die feil dal ds. .Sonnevcldl nou niejuis enloe-siaslies hieroor was nie.
Volgens sy mening het dit nie „tot de taak der oudcrlingen hehoort" (Notule 4 Sept. 1920, art. 9) nie. lly het ook gese dat dit nie van al die ouderlinge geverg kan word nie, ,,want niet ledere oudeiiing is bekwaam om een dienst tot stichting der hoorders te how I en " (Ibid.).
Van der Walt wat nou reeds op die oorlogspad uit was, kon horn hiermee nie tevrede slej nie.
Op die volgende ,,Kerkraadsvergadering" het by op die saak teruggekom en dit as sy standpunt gehuldig dat dit wel tol die taak van die ouderling be-hoort. Die voorsitter liel standpunt teenoor horn ingeneem deur te .Jierinnert aan het furnudier ter buvesliging van ouderlingen, wuarde eigenlijke tank der ouderUngeii volgens (rods Woord duklelijk is heschreven" (Notule, Maart
1921, arl. 3(c)).
Dit is duidelik dal Van dec Wall al nicer en nicer agressiefna vore gelree het. Jn die lussenlyd het hy, nieteenstaande die afkeuring van sy vorige handels-wyse deur die ,,Kerkraad", nog twee vergaderings gehou, naamJik op 17 Descmber 1920 en 4 Mauri 1921 (Notule, 5 Maart ] 9 2 J , art. JJ).
Op die vergaderings is diinr besluil om nog Iwee jaar saam le werk en dan daarna 'n Nederduils d'erefonneerde predikant le beroep (Ibid.). Toe die aan-geleenllieid op die „KerkraadsvergaderJng" ter lal"e] kom na aanJeiding van ouderling Van der Wall se verklaring dal hy nie nagmaal kan gcbruik nie, het
die vonke letterlik gespat. Beskuldigings is oor en weer gemaak.
Van der Walt het die „Kerkraad" beskuldigdat hulle ,,(egen Gads Woord han-deten; als zou de gemeente niet genoeg erkend warden en als zou de bedoe-ling zijn om de Ned. Geref. Kerk op oneerlijke wijze bij de Geref. Kerk in te ii/ven. In dit verband wordt de leeraar onbetrouwbaar genoemd" (Ibid.). Die voorsilter en verskillende kerkraadslede bet ,,met kracht deze onware en onbewezen besclnildigiiigen" afgewys, terwyl „gewezen wordt op het onver-antwoorcleiijk optreden van ouderling van der Walt, waardoor de toekonist der Kerken in gevaar wordt gebracht en geestelijke schade wordt aangericht by het opkomendgeslacht"(Ibid.).
Die „toekomst der Kerken" het vir ds. Sonneveldt baie na aan die hart gele, want die vereniging van beide kerke „was het doet waarvoor ds. Sonneveldt in zijn tienjarige werksaainhekl in Chubut zich heeft ingezet" (Rullmann, p. 79). Die samewerking, waardeur ds. Sonneveldt gehoop bet, hierdie ideaal bereik sal word, word nou wesentlik bedreig.
Ds. Sonneveldt was egter nog vol hoop dat sake kon regkom. Aan 'n sekere Benning skryf hy (20 Mei 1921) dat hy in verband met die onwettige aksie van ouderling Van der Walt op sy reise deurdie kolonie gevind hel ,,dat deze ouderling... absoluut geen respect gen let".
Daarteeiioor is aan horn „byzondere bewijze van genegenheid", geopenbaar (Ibid.).
Op die vergaderings van 17 Desember 1920 en 4 Maart 1921 wat Van der Walt gehou het, is daar blykbaar besluit om nog net vir twee jaar saam te werk. Geen noluies kon van die vergaderings opgespoor word.nie en hoeveel lidmale van die Nederduits Gereformeerde kerk daarby betrokke was, kan dus nie gese word nie. In elk geval, in 1923 sou die samewerking dus beein-dig word en dan sal bulle 'n Nederduits Gereformeerde predikant beroep. Die besluite sou Van der Walt nie weer vergeet nie.
Op die vergadering van 5 Maart 192] sou Van der Walt ook verklaarhet dat by vir sy verdere aksie om advies by die predikant van Buenos Aires, ds. Hogendorp, gaan aanklop (Sonneveldt, 20 Mei 1921).
Die gerug hel dan ook heel gou in Chubut die rondte begin doen dat ds. Hogendorp agter die aksie van Van der Walt sit (Ibid.).
Het daar waarheid in die stone gesteek? Ds. Sonneveldt skryf dat ,,Hoewel ik niel kon geioven dat Ds. llogendorp lets he eft uit te staan met de revolutie van v.d. Walt, ondanks sominige bezwaremle omstandighede, is er toch een ernstige zaak tusschen my en Ds. llogendorp aan den gang..." (Ibid.). Wat nou nog ongeloofwaardig was, sal straks duideliker word.
In Buenos Aires het Van der Walt en ds. I logendorp reeds „een schandelifk plan had beraamd om my te do en keen gaan en dan dien Leeraar van Buenos Aires te &eroepe/7" (Sonneveldt, 24 Jan. 1933).
Op die „Kerkraadsvergadering" van 3 September 1921, waarop Van der Walt afwesjg was, en waar daar 'n skrywe gedien bet waarin hy ontslag as ouder-ling gevra het (Art. 5), het die voorsitter inededeouder-lings oor die optrede van Van der Walt in Buenos Aires gedoen. Sy ontslag is nie toegestaan nie, omdat djt „in stiyd met onze kerkorde" sou wees en Jiy is versoek om horn op die vol-gende vergadering oor sy optrede te verantwoord (Ibid.).
Op die volgende „Kerkraadsvergadering" het die voorsitter gerapporteer dat hy 'n persoonlike gesprek met Van der Walt gehad het en dat Van der Walt erken bet dat hy verkeerd-gehandel het. Hiermee was die saak vir die „Kerk-raad" iets van die verlede (Notule, 4 Maart 1922, art. 3). Die „Kerk„Kerk-raad" bet verder besluit dat, ter wille van die gesondheidstoestand van Van der Walt, hulle wel sy ontslag nou sal toestaan. Interessant is dat broeder Van der Walt op die volgende Kerkraadsvergadering weer teenwoordig was (Notule, 2 Sept. 1922).
In die presensielys word hy aangedui as „oud ouderling T.J. van der Walt" (Ibid.).
Na aanleiding van die gelese notule het daar bespreking gevolg oor die ontslag wat aan horn toegestaan is en het die voorsitter horn versoek om die vergade ring verder by te woon (Ibid., art. 4).
Die ,,schandelijk plan" om ds. Hogendorp na Chubul te beroep, het op die vergadering weer ter tafel gekom. Uit die notule blyk dit dat Van der Walt reeds by enkele families plek gevra het waar ds. llogendorp kon tuisgaan (Ibid., art. 5). Op 'n vraag van die voorsitter aan Van der Walt hoe hy aan so 'n „onwettige saak" kon meewerk om daardeur opnuut weer verwarring in die gemeente te stig, het hy enige aandeel daaraan ontken (Ibid.).
