HOOI-'STUK 2
Die Periode van Samewerking:
1915 — 1925
Die dubbele uitnodiging (Sien ) loofstuk 1, p. 5 en 6) was vir ds. Sonneveldt 'n oorsaak van groot vreugde (Sonneveldt, Julie 1930, p. 7). „Iminers reeds in
nn'/n jeugd," skryf hy, Jrnl ik een sterku begeerle om naar Zuid-Afrika te gaan; naar het volk, we/ke worstelstrijd mij niet onbekend was. Zoo dus, met innige voldoening ontvang ik dit dubbele verzoek" (Ibid. p. 7). Maar van die
eerste oomblik af dat hy die versoek van die Nederduits Gereformeerde Kerkraad ontvang het, het hy ook besef dat hy daar ,,voor een eigenaardigen
toestand zou konien te staan" (Ibid., p. 7). 'n Vraag wat Iiy virhomself moes
uitmaak, was of hy sonder meer die sakramente aan die lidmate van die Nederduits Gereformeerde Kerk kon bedien? (Ibid., p. 7).
Ds. Sonneveldt het daarom nie hals oor kop op die uitnodiging van die Neder duits Gereformeerde Kerkraad gereageer nie, maar die versoek eers deegiik met sy kollega op Tres Arroyos, ds. A. RoUoos, bespreek (Ibid., p. 7). Na deeglike besinning het hulle tot die voigende konklusie gekom ,,namelijk, dat
het gezien de omstandigheki, dat de lidmaten der Nederduitsch Gereformeer de kerk geen iiitzicht liadden op hulp van die Moederkerk en eigen leeraar, en in aanmerking nemend, dat beide kerken geheel dezelfde belijdenis liebben, geoorloofd is om onder toezicht van den Kerkraad en met handhawing der Uicht overeenkomstig Gods Woord..." (Ibid., p. 7), wel die sakramente aan
hulle te bedien.
Wanneer ds. Sonneveldt later ha Chubut beroep word, het hy weer eens nie oorhaastig daarop geantwoord nie. Bykans ses maande nadat die beroep op hum uitgebring is, het hy eers daarop geantwoord (Notule, 14Mei 1914, art. 1—5; Notule, 6 Jan. 1915, art. 1). Na deeglike besinning, waarin die feit dat hy verneem het dat die Nederduits Gereformeerde lidmate geen vooruitsig ge-had het op bearbeiding vanuit Suid-Afrika nie, seer sekerlik 'n rol gespee] het (Sonneveldt, Aug. 1930, p. 8), het hy besluit om die beroep op te volg. Die geestelike nood van die Afrikaners in Chubut het vir hom in die oorwe-ging van die beroep, dus baie deegiik voorop gegaan. Ja, dit was die dryfveer, skryf hy later, om met liefde aan die versoek tot geestelike bearbeiding te
voldoen (Sonneveldt, 20 Jan. 1932).
Na sy vorige besoeke aan Chubul was liy reeds ten voile bcwus v;in die
oni-vang van die taak wat hy daar sou moes volbring. Hie tauk, skryfhy, ,,hei ik
met liefde en oortuiging zander eenige bijbetlaeling, aanvaanl als ecu wcpiiia
Gods" (Sonneveldt, Aug. 1930, p. 8).
Hoewel die leiding op kerklike gebied in die stadium van die Gereformeerde
Kerk uitgegaan het, het ds. Sonneveldt horn voorgeneem om met die grootste
omsigtigheid sy taak te vervul, ook ten opsigte van die Nederduils
Gerelm-meerde Ijdmate. Nooit het die gedagle: ,,zoo als ik wil, moot Iwi gatin, uiuhrs
geen luilp" (Sonneveldt, Sept. 1930), in horn opgekom nie. Nooit liel liy
daaraan gedink, ,,am ten voordeel pan eigen kerk, mishniik te maken van den
treurige toestand, waarin de N.G. broeders en zasters verkeerdeu door lid
zieh terugtrekken der Moederkerk in Afrika" (Ibid., p. 6, 7). liy het liom
voorgeneem: ,,niet zoekende eer en welvaurl alleen voor eigen instiluul, inaiir.
gezien de omstandigheden in Cliiibnt, liet go ale voor alien zander
onder-scheid"(Md.,p. 6,7).
Aan die Nederduits Gereformeerde lidnrate sou hy en die Gereformeerde
Kerkraad „niet alleen onze voile liefde, maar ook de vollge aeliting
schon-ken..." (Ibid., p, 7). Daar was in sy oog ,,bijna niets veracliterlijker en met den
christelijken geeste meer in strijd, dan het droeve feit, dat zoo velen Imn
liefde voor eigen kerk meenen te moeten bewijzen door het huten en
veracli-ten der andere kerken" (Sonneveldt, Junie 1930, p. 6).
Sy gedagte was dan ook dat die samewerking slegs tydelik sal wees. Die besle
oplossing sou wees, het hy gemeen, as ,,elke gemeente zijn eigen leeraarliad.
Want als er twee gemecnten zijn, elk met een eigen voorganger is er
onwille-kenrig een heilige wedstryd, om naar Gods Woord te leven; een hei/ige
wed-stryd om die geestelijke belangen te hehartigen ... die samewerking, hoe
lief-lijk en gezegend ook, werd niet als de Ideale toestand gezien" (Sonneveldt,
Jan. 1931, p. 7, 8).
Tog het ds. Sonneveldt daar ook geen kwaad in gesien „om dear eerlijke en
openhartige besprekingen in dit afgelegen oord tot de formatie van een enkele
kerk te komen. Daar is zelfs veel voor te zeggen. Mils alles slrik eerlijk en zan
der den minsten dwang geschied" (Sonneveldt, Sepl. 1930, p. 5). Die ,,eenig
Jiiiste slandpuiil" in die verband bet hy gese, ,,is nanielijk am dat aan iedere
Dat ds. Sonneveldt reeds voor die aanvaarding van die beroep na Chubut ide-ale in verband met kerklike eenheid gehad het, blyk baie duidelik uit die kerk-raadsnotule van die Gereformeerde Kerk Buenos Aires van 10 Maart 1915. Dit was egter sy voorneme om nooit enige poging aan te wend ,,om Udmaten
naar eigen kerk over te liale/i" (Sonneve)dt, Sept. 1930, p . 5). Met hierdie
ge-sindheid het ds. Sonneveldt die samewerking ingegaan en het hy sy bediening in 1915 in Chubut begin.
1. DIE WYSE VAN DIE SAMEWERKING.
Op 1 Maart 1913 toe daar op samewerking besluit is, het die vraag ontstaan: hoe moet daar saam gewerk word?
Deur ouderling Tjaart van der Walt, ouderling van die Nederduits Gerefor meerde Kerk, is voorgestel ,,om samen te werken als van een Kerklik lichaam" (Notule, 1 Maart 1913, art. 4).
Hierop het ouderling Freek Venter, ouderling van die Gereformeerde Kerk, geamendeer „om samen te werken uitgezotiderd Censuur a Morum, in deze
zaak zal ieder Kerkraad zijn eigen pligt uitoefen" (Ibid). Beide die voorstel en
amendament is later teruggetrek ten gunste van 'n ander voorstel wat toe die besluit van die vergadering geword het, naamlik „dat beide Kerkrade besluit
samen te werken zoover mogelik to I bevordering van het Geestelik belong van de beide Gemeentes, met de verstandhouding ecliter dat ieder zyn afzonderUk werk saldoen"(Ibid., art. 5).
Die voorstel van Van der Walt wek die gedagte dat hulle reeds moeg was vir die kerklike verdeeldbeid. Daarom moet hulle saamwerk ,,als van een Kerklik
lichaam".
Daar is verder besluit, dat wanneer ,,een Spesiaal gekombineerde
Kerkraads-vergadering moet gehouden worden, de een voorzitter aan den ander kennis geven"(fbid., art. 6).
Van hierdie besluite, spesiaal van die bepaling, ,,dat ieder zijn afzonderUk
werk sal doen", liet egter niks tereg gekom nie. Die Nederduits Gereformeer
de Kerk het sedert 1912 tot en met 1 925 nooit 'n kerkraadsvergadering gehou nie. Hulle het slegs „ingekom b y " die Gereformeerdes in wie se hande die lei-ding op geestelike gebied nou was, en die kerkraadsvergaderings het toe „Ge-kombineerde Kerkraadsvergaderings" geword (de Bruyn, 1974, p . 228). Tot en met die agste vergadering is bo aan die notules geskryf „Gekombineerde of
word (Notules, April 1916- Sept. 1925).
Net nou en dan word daar in 'n notule melding gemaak van „beide Kerken" of „Gemeenten". Die „Gekombineerde Kerkraad" besluit wel in 1914 om ds. Sonneveldt te beroep, jnaar die beroepsbrief gaan van die Gereforroeerde Kerk Chubut uit (Bylaag 1). Rullmann skryf dat (p. 79) ,,deNederduhs
Gere-formeerde kerk stmirde met de beroepsbrief een magtiging mee om ook in deze Kerk Woord en Sacramenten te beclienen".
Op die vergadering van 2 September 1916 stel broeders C.J.N. Visser, D. Ven ter, C. Yeats, Booysen, Henning en S. Venter voor (art. 5) „om een lifst op te
maken van de verschillende wifke van de Gemeente." (Kursivering van my —
F. de B.)
Op dieselfde vergadering het D. Venter (Gereformeerd) en Tjaart van der Walt (Nederduits Gereformeerd) voorgeste] ,,dat er een lijst van lidmaten, als ook
leden van de Kerk alhier (kursivering van my — F. de B.) zal opgetrokken word door ieder diaken in zijn wijk" (art, 6). Dit is baie interessant om te
noem dat die kworum van die kerkraad bepaa] is op helfte plus een van die aantal kerkraadslede (Gereformeerd en Nederduits Gereformeerd) teenwoor-dig (Huishoudelike Reglement, art. 3).
Voorts is daar op die vergadering van 28 April 1917 (art. 10) besluit „om een
zegel voor die Kerk..." te laat maak. Die bewoording op die Kerkseel het egter
gelui: „Geref. en Ned. Geref. Kerk in Chubut". Die see] is dan ook op alle amptelike stukke van die „KeTkraad" geplaas. Ons bemerk dat daar vinnig in die rigting van een kerklike instituut beweeg is. Ook wat die uitoefening van die tug betref is daar nie deur die twee kerkrade afsonderlik opgetree rue. Ten opsigte van die tug was die huishoudelike reeling: „Wanneer tydens het
rond-gaan van den leeraar en in verband met het H. Avondmaal in een wijk zondige toestanden warden aangetroffen zullen de aanwesige Kerkeraadsleden be-voegd zyn, om voorloopig handelend op te treden, de toegang tot het Avond maal zoo noodig te ontraden of te ontzeggen, om zulke zaken dan op de e.v.
vergadering van den Kerkeraad aan de orde te stellen". (Huishoudelike Regle
ment, art. 14). Was die „aanwesige Kerkraadslede" Nederduits Gereformeerd en die lidmaat teenoorwie handelend opgetree moes word Gereformeerd, het dit nie saak gemaak nie.
Reeds op die eerste vergadering (28 Aug. 1915) waarop ds. Sonneveldt as voorsitter opgetree het, is die tug deur die „Kerkraad" uitgeoefen
oorNeder-duits Gereformeerde lid mate. Onk andersom liet dit gebeur dat die tug uilgeocfen is oor Gereformeerde lidmate waaraan Nederduits Gereformeerde Kerkraadslcde dee] gehad lie! (Notule, 28 Aug. 1915, art. II, VI en XII). Wat die diens van barmhartighejd betref is daar ook geen onderskeid gejnaak tussen Nederduits Gereformeerde en Gereformeerde lidmate nie. Die aansoek om hulp liet eenvoudig voor die ,,Kerkraad" gedien en alinal is uit die een kerkkas gehelp. Afhangende van die nicriete van die geval, het die diakens op-drag gekry om tydens die rondgang dour die gemeente daarvoor te kollekteer (Notule, 4 Maart 1 922, art. 3 (4)).
Oor weinig sake was daar nie eenslemmigheid nie. So is daar eenstemmjg be-sluit om nie die doop in private wonings te bedien nie (22 April 1916, art. 9); dat die ouderling en diakcn van elke wyk ten minste een maal per maand oefening en biduur moet hou (22 April 1916, art. 19; 6 Sept. 1919); om minstens een keer per jaar huisbesoek te doen; om een keer per jaar 'n ver-gadering in elke wyk te hou om dan by die geleentheid alle gewenste inlig-ting aan die lidmate te gee (4 Sept. 1920, art. J2).
Bykans van die begin van die samewerking af is daar vir 'n vakature vir een van die twee ampte nie gekyk of 'n kandidaat aan die Gereformeerde of aan die Nederduits Gereformeerde Kerk behoort nie. Gereformeerdes is byvoor-beeld saam met Nederduits Gereformeerde broeders op die dubeltalle geplaas (Notule, 28 Aug. 1915, art. 8; 1 Sept. 1917, art. 3). Ook het Nederduits Gere formeerde ouderlinge by geleentheid weer net Gereformeerde broeders vir die dubbeltalle voorgestel en anders om (Notule, 6 Sept. 1919, art. 12;NotuIe 6 Maart 1920, art. 10). By die verkiesing het almal teenwoordig, Nederduits Gereformeerde lidmate sowel as Gereformeerde lidmate, virdieselfde dubbel-tal gestem.
Ampsdraers het dan ook nie net Gereformeerde of Nederduits Gereformeerde lidmate in hul wyk gehad nie, maar sowel Gereformeerde as Nederduits Gere formeerde lidmate.
Nieteenstaande die manier waarop die ampsdraers verkies is het die verhou-ding tussen die twee kerklike institute op die „Kerkraad" redelik eweredig ge-bly. fn 1925 toe die samewerking tussen die twee kerklike institute beeindig is, was daar 8 lede op die „Kerkraad" wat aan die Gereformeerde Kerk be hoort het en 8 wal aan die Nederduits Gereformeerde Kerk behoort het (No tule, 19 Sept. 1925, Vcrwelkoming en art. 1).
In 1916 skryfds. Sonnevcldt (verslag) „zao werken ilians beide kerken
broe-deiii/k same en welapden volgenden grondslag: (a) beide kerken blyven selj'standig, geen fvsie dns.
(bj De apenbure.godadienstaefeiiinge warden imar Geref. trailt gehunden, dus geen gezange.
(ej Woord en Sacramente ward aun de lede ran beide Kerken bediend, met handhawing van de tuclit overeenkomstig Gods Woord".
Dat die inrigting van die openbare erediens in Gereformeerde (rant geskied het, is te verstane. Ds. Sonneveidt het in die eerste plek 'n uitnodiging van die Gereformeerdes ontvang om hulle te kom bedien en ,,aak in Cluibut
wenschte ik van stonde uan ... naar deze Gereformeerde gewoante op te tre-den". (Sonneveidt, Julie 1930). Hiervan sou by nooit losgemaak kon word
nie.
Die praktyk Jiet egter so ontwikkel dat ds. Sonneveidt nie 'n dubbele taak verrig het nie. Wanneer liy Woord en Sakramente bedien het, het by dit gelyktydig aan lidmate van beide gemeentes bedien.
Alles het dus daarop gedui dat een kerklike instituul besigwas om onderdie Afrikaners in Chubut te ontwikkel. Dat die ontwikkeling by ds. Sonneveidt se ideale ingepas het, kan nie weg geredeneer word Jiie (Sonneveidt, Sept. 1930, p. 5).
Ds. Sonneveidt het die ontwikkeling van sake dan ook sy gang laat gaan. As daar tot een kerkformasie gekom word, moes dit egter 'n natuurlike proses wees, het liy gese, ,,zonder den minste dwung..." (Ibid.). Om die skyn te ver-my as sou Jiy op 'n oneerlike wyse die Nederduits Gereformeerde Jrdmate na die Gereformeerde Kerk wou oorhaa], skryf hy later dat hy altyd as ideaal gestel het dat elke gemeente sy eie herder en Ieraar moes lie ,,en dan een
broederli/ke sumewerking in liet algemeen belang, met name dan op het terrein van onderwys en opvoeding. Die sumewerking kon te alle tyde en elke oagenlilik, eindigen..."(Sonneveidt, 24 Jan. 1933).
Van die eerlikJieid van liierdie slandpunt van horn getuig die feit dat hy dwars deur die pcriode van samewerkinggefrovLtwee lidmaatregislers en twee doop-regislers gehou het: een vjr die Nederduifs GereI^rni^eTuc~^.-^i_pn een vir
statistiek aan die „Kerkraad" voorgele in verband met die twee gemeentes (Notule, 29 Jan. 1916, art. 4 e.a.).
In die ,,Gekombineerde Kerkraad" was die onderskejding van Nederduits Gereformeerd en Gereformeerd besig om weg te val en was die „Gekombi-neerde Kerkraad" besig om net 'n „Kerkraad" te word van die kerk van Jesus Christus in Chubut onder die Afrikaners.
As ons dus voortaan van die „Kerkraad" praat, dan praat ons daarvan in die sin, soos dit tydens die samewerking ontwikkel het. Met die oog op onder skejding plaas ons dit dan tussen aanhalingstekens.
2. HOE DIE „KERKRAAD" SAKE GEREeL HET.
Ds. Sonneveldt het aanvanklik in Comodoro Ravadavia gewoon (Sonneveldt, 11 April 1915). Vanuit Comodoro Rivadavia sou hy dan die Boere-kolonie, wat hoofsaaklik noord van die hawedorpie gelee was, bedien (Ibid,).
Met die oog op die uitgestrektheid van die gemeente en die wydverspreidheid van die lidmate oor die groot gebied is besluit dat ds. Sonneveldt slegs twee keer per jaar reise deur die gemeente sou onderneem en wel in Maart/April en September/Oktober (Notule, 28 Aug. 1915, art. 7; Sonneveldt, Verslag 1916XSienByblaag2).
Die reeling was 'n praktyk wat feeds deur ds. A.J. Jacobs gevolg was. Weers-pmstandighede en ander faktore' het hierin 'n rol gespeel.
Vir die reise het die „Kerkraad" 'n perd en 'n rytuig aan hom voorsien (Ibid.) Tydens die reise wat elk ongeveer vyf weke geduur het, het hy ongeveer 700 Km. afgele (Sonneveldt, Tweede Verslag, Mei 1917). By die geleentlieid is die Woord van God op verskeie sentrale plekke in die onderskeie wyke verkondig, huisgodsdiensoefeninge waargeneem, nagmaal bedien, kinders gedoop,en jonge broeders en susters belydenis van geloof laat afle. Ook huwelike is
be-vestig (Bylaag 2; I bid.).
Wanneer hy nie op sy „rondgang" deur die kolonie was nie, het hy elke Son-dag in Comodoro Rivadavia:
1. „Openbare godsdienst oefening gehou voor de aldaar wonende Afri-kaansche broeders en zusters, voorts Catechisatie voor jongelui en Zon-dagschool voor de kinderen — zoowel in't Hollandsch als in het
Engelsoh.
2. Net geven van onderwijs aan een 6 tal kinderen op de dagen des week,
des morgens van 9—12.
3. Het houden van belijdenis-Catechisatie voor hen, die belijdenis
wen-schen af te leggen, iederen dag een uur" (Sonneveldt, Verslag Sept.
1916).
Ook vermeld hy dat hy op die 3de September 1916 'n diens in Engels gehou
het en dat hy dit voortaan een keer per niaand sal doen (Ibid.).
Reeds by sy aankoms het ds. Sonneveldt gevind dat hoewel die kerkraadslede
dig bymekaar gewoon het, die res van die gemeente baie meer verspreid was
(Ibid.), 'n Goeie wyksindeling was dus 'n dringende vereiste. Die ,,Kerkraad"
het dan ook besluit om die kolonie in sewe wyke te verdeel. Verder is
toe-gesien dat vir elke wyk 'n ouderling en diaken gekies word (Ibid.).
As gevolg van die lang afstande en vir 'n groot dee] van die jaar deur
weers-omstandighede, was dit vir baie lidmate uiters moeilik om die dienste in
Comodoro Rivadavia by te woon. Die swaartepunt van die geestelike
ver-sorging was dus in wyksdienste en huisbesoek gelee (Kroeze, 5 Feb. 1957,
p.5).
Die „Kerkraad" wat die probleem ingesien het, het daarom in beginsel besluit
om in elke wyk 'n eenvoudige kerkgeboutjie op te rig.
„Tot op hede, " so rapporteer ds. Sonneveldt aan die klassis (Mei 1917),
,,ver-gaderen we in het centrum van iedere wifk en de huiskamer van een der bree
ders wordt daarvoor welwillend afgestaan. In de meeste wijken - gelukkig
verschijnsel — is er te weinig ruimte en zodoende zalhet noodzakelijk zi/'n, te
bouwen. Vooral nu Salamanca* began, zullen meerdere moeten volgen. Ook
afgedacht van de ruimte, zalhet aangenamer en stichtelijker zifn, in een eigen
gebouw te vergaderen. Waar dit zeer groote uitgaven met zich zal brengen,
uit-gave die onmogelijk uit die algemene kas bestreden kunnen worden, nam de
Kerkeraad in beginsel het besluit om steun te verleenen, indien de lidmaten in
iedere wifk naar vermoge voor dit doel bydragen" (Sonneveldt, Tweede ver
slag aan Klassis, 1917).
Hiervan het in die ander wyke niks tereg gekom nie. Slegs in die wyk Sala
manca is daar 'n geboutjie opgerlg wat as kerk en skoollokaal kon dien
(Sonncveldt, 31 Januarie 1917).
Vanafdie koms van ds. Jacobs in 1907 was die „Bckoming van Kcrkgrond" 'n punt op die agenda van die „Kerkraad" tot en met 1925. llewige twiste bet dan ook random die punt ontstaan (de Bruyn, J974, p. 123 e.v.). Die gevolg was dat ds. Jacobs op cie stoom twee erwe in die onmiddellike omgewing van Comodoro Rivadavia bekom liet. Op die een bet hy vir horn 'n buisie gcbou en met die finansiele huJp van buitestaanders 'n kerkgeboutjie op die ander een. As gevolg van 'n gebrek aan fondse kon die kerkgeboutjie nie voltooi word nie, en is die balfklaar geboutjie by sy vertrek net so agter gelaat (Ibid.. p. 130, 131, 132).
Toe ds. Sonncveklt in 1915 sy bediening onder die Afrikaners begin, het die ,,(j'ekombineerde Kerkraad" reeds 'n kommissie benoem wat met ds. Jacobs oor die erwc moes onderhande]. Tot 'n vergelyk met ds. Jacobs kon egter nie gckom word nie.
Op die vergadering van 28 April 1917 is daar loe deurdie „Kerkraad" besluit om 'n kommissie te benoem: ,,ten einde te onderzoeken wat het kosten zal
om de Kerkgebouw te Comodoro te repareeren om er in dienst te houden"
(Notule, 28 April 1917, art. 12).
Miervan het blykbaar niks gekom nie. Dit het die „Kerkraad" daartoe gebring om opnuut 'n kommissie ,,aan te stellen omtrent kerk grand" (Notule, 6 Sep tember 1919, art. 13 en 15). Blykbaar is daar nog steeds gewerk om die erwe van ds. Jacobs te probeer bekom. Die uitdrukking „de grond" in die notule dui daarop. Ons lees: ,,Dat er nog steeds gewerkt word om voorde Kerken de
grond en Comodoro te verkrygen" (Notule, 2 Sept. 1922, art. 4(a)). Net na
hierdie vergadering is ds. Sonneveldt toe met verlof na Nederland. Na sy te rugkonis lees ons nog een keer in die notule van die kerkgrond. Aangesien die sank nie dnidelik in die notule geste] is nie, gee ons die betrokke artikel hier in sy geheel weer: ,,de Voorsitter geef inligting van die Erf. van de Kerk
en Comodoro Rivadavia daar hy geinvormeerd is om een schryven te rigten aan de lan(d)s kantoor en onder teken door de Kerkraad zoo is besloten om het te doen zoo spoedig mogelyk" (Notule, 19 Sept. 1925, art. 4). So is daar
gedurende die samewerking dus geen grond in Comodoro Rivadavia bekom waarop 'n kerkgebou opgerig kon word nie.
Ons vernecm wel van planne wat die „Kerkraad" laat teken het vir 'n kerkge bou in Comodoro Rivadavia (T.J. van der Walt, 24Desember .1924). Die plan ne was by die vertrek van ds. Sonneveldt gereed en na sy terugkonis uit
Nederland sou met die bou daarvnn begin word (Sonneveldt, 24 J ami uric 1933). Aangesien die samewcrkiug tydcns sy langverlof in Nedcrland deurdie Nederduits Gereformeerde Kerk vcrbreek is, liel hicrvan niks gckum nie. Jn aansluiling by die pniklyk om lweo keer per jaar reise deurdie kolonie le onderneem, liet die kerkraad in sy buishoudclike reglement bepaal dal: ,,voor
zoover tyd en gelegenheid zulks toekiien, liebben ouderlingen en diukenen in een wyk liet reclit aparte diensten le bestellen in aveiieg met de lecraar"
(Huishoudelike Reglement)- Om orde op sake te bou en wiJJekeur nil le sJuil het die ,,Kerkraad" verder bepaal dat: „onkosten aan zulkedienslen
verlnm-den, mogen niet ten lasten der Kerken komen ofbesteden warden nil coIke-ten by zulke dienscoIke-ten gehonden" (Huishoudelike Reglement).
Slegs twee kerkraadsvergaderings is per jaar gehou en wel die eersle Satcrdag in April en die eerste Saterdagin September (Notules). As rede virdie reeling is aangegee ,,de enonne afstanden, de nioeilike wegen en de grate onkosien" (Sonneveldt, Verslag 1916).
Ds. Wasserfall, Visser e.a. skryi" in 1 930 aan die skriba van die Moderatuur van
die Kaapse Nederduits Gereformeerde Kerk dat die bediening hier nie soos in Suid-Afrika kan geskied nie, ,,omdat dit hier haas oninoontlik is om in die bit
ter koue wintertyd almal, of self a 'n meerderheid bymekaar tekry" (Wasser
fall e.a., lOMei 1930).
Die vergaderings het gewoonlik van die more tot die aand geduur waarop die ouderlinge dan verslag uitgebring het oor die toestand in hul onderskeie wyke, die reisplan deur die kolonie geree'l is, eventuele tugsake behandel is, ens. (Sonneveldt, Verslag 1916).
Verskeje reelings is onder ds. Sonneveldt se leiding deur die ,,Kerkraad" ge-tref om die geestelike bloei van die twee gemeentes te bevorder. Omdat soni-mige anipsdraers nog nooit vroeer gedien het nie, liet hy dit nodig geag om
,zoowel voor ouderlinge als diakenen een instmctie op te stelen waarin op eenvoudige wyse lum arbeid won! geregeld sodat de leden der gemeente ge-regeld bearbeid worden" (Ibid.).
Ten opsigte van die verbondsonderrig van die kinders het die ,,Kerkraad" be-sluit om in die gees van ,,JACHJN'S"-roosler 'n leidraad te latit druk (Ibid). Aan die hand daarvan kon die ouers dan liulle kinders onderrig. Aan die leraar en ouderlinge is verder opgedra om na die resultate van die onderrig by elke voorkomende geleentheid ondevsoek in te stel. In verband met die
af-trede en verkiesing van lede van die „Kerkraad" is bepaal dat dit deur elke kerkraad geree] sal word, met dien verstande dat ook in die opsig broeder-like samewerking en gelyktydige aftrede sal plaasvind (Huishoudebroeder-like Regle-nient, art. 11).
Daar is verder besluit ,,dat er al om de tweejaar voile aftreding sal wezen, dus
ieder jaar de helfte, dock de afgetredenen zullen onmiddellik weer verkiesbaar zijn" (Notule, 22 April 1916, art. 6). Van die uitvoering van hierdie besluit
het daar nie veel tereg gekom nie.
So is sake deur die „Kerkraad" gedurende die samewerking in die gemeente geree'l. Met groot waardering is daar ook van die arbeid van ds. Sonneveldt, deur sowe] Gereformeerde lidmate as Nederduits Gereformeerde lidmate kennis geneem (Luekhoff, 1926, p. 3 5 ; Nederduits Gereformeerde Kerkraad, 29 Jan. 1927).
Veral sy kragtige prediking het tot groot stigting gedien (Nederduits Gere formeerde Kerkraad, 29 Jan. 1927). Die taak is steeds deur ds. Sonneveldt met liefde en oorgawe verrig.
3. DIE „KERKRAAD'' SORG V1R DIE LIDMATE IN DIE VERSTROOIING.
As gevolg van langdurige droogtes in Chubut het sommige van die Afrikaners weer begin dink aan trek. So het 'n aantal gesinne hulle dan ook inderdaad in die „Cordilleras" (Berge) gaan vestig (Sonneveldt, Verslag aan Klassis 1917). 'n Paar, onder wie G.P.H. Myburg, het so ver getrek as die provinsie Santiago del Estero (Rijper, 26 Sept. 1916). Die provinsie is ongeveer 1000 Km. noord van Buenos Aires. Dus 3000 Km. noord van Chubut.
In sy vergadering van 28 Aug. 1915 het die „Kerkraad" aandag aan hierdie uitgewekenes geskenk. In Art. 9 lees ons: „De Broeders en Zusters in Dora
aan te bevelen aan de Classis in'l Noorden", en in Art. 10: ,,Besloten corres-pondenties aan te sluiten met de families in die Cordilleras". Wat 'n pragtige
besluit! Die „Kerkraad" in Chubut het hierin getoon dat hy na die belange van al die Afrikaners in Argentinie wil omsien, ongeag waar hulle gewoon en aan watter kerklike instituut hulle behoort het. Op hierdie stadium was daar reeds drie ander Gereformeerde genieentes in Argentinie, naamlik Buenos Aires, Tres Arroyes en Rosario. Die drie gemeentes het bestaan uit lidmate van Europese afkoms, en het in klassikale verband.met mekaar gelewe in die „Classis Buenos Aires" (Rijper, 26 Sept. 1916).
In sy brief aan die klassis skryf ds. Sonneveldt: ,,Het is voorons onmogelijk,
deze families te bezoeken en hen te bedien met Woord en Sacramenten. Van-daar het besluit om deze families aan te bevelen aan de zorgen der Classis B. A., verwaciitende dat de Classis zich met deze families wel in verbinding zal widen stellen en in die hoop, dat er wel een gelegenheid zal sijn om deze brs. en zrs. te bezoeken en in hungeestelifke behoeften te voorzien" (Sonneveldt,
Ongedateerde brief aan Klassis).
Die Klassis het ingewillig om die taak te vervul en op 26 September 1916 skryf ds. Sj. Rijper, Klassis korrespondent, aan C.P.H. Myburg: „Mogen we
u daarom verzoeken met elkander in broederlijke correspondence te treden,. opdat gijlieden ons en wij it nader leeren kennen. Alzijn de afstanden groot, toch kunnen we aldus de gemeenschap der heiligen betrachten en als broeders ons saamhooriggevoelen" (Rijper, 26 Sept. 1916). Ds. Rijper het verier aan
Myburg geskryf dat indien hy die gemeenskap begeer, hy daarop kan reken dat die klassis minstens een keer permaand met hulle sa]
korrespondeer„6>p-dat we aldus elkander kenende tevens elkander kunnen dragen op de vleuge-len des gebeds" (Ibid.). Hy berig ook aan horn dat indien hulle dit verlang, hy
aan hulle 'n besoek in Desember sal kan bring. Myburg het gunstig op die uit-nodigjng t o t korrespondensie gereageer.
Hy ,,was zeer verheug en verblijd om te sien dat u en ons behoefte ons te ge
moet wel komen daar het nu al amper vier jaren zijn dat wij laasBevoor reg was dat het Woords Gods aan ons verkondig was kan u Begrijp dat ik meer maalen en den Gees ver long en ps. 84 singen ... zoo wel ik u By Voorbaat Danken, ook de Broeders en Chubut hune Deel nemen aan ons" (Myburg,
31 Des. 1916). Myburg het ook 'n skrywe aan ds. Sonneveldt gerig waarin hy horn bedank vir die besluit deur die „Kerkraad" geneem. (Notule, 28 April 1917, art. 1).
Aangrypend is die korrespndensie wat tussen Rijper en Myburg ontstaan het. Ons gee 'n enkele paragraaf weer waarin bemerk kan word hoe die besluit van die „Kerkraad" van Chubut in 'n behoefte voorsien het en dat geringe besluite in die kerk van Jesus Cliristus nie verag moet word uie:
,,Geliefde Br. alfioewel gij daar verre van de publike godsdienstoefening ver-stoken zijt, kunne we toch gemeenschap met elkanderen hebben. Het land Uwen lierkomst waar zoo veel bloed voorde vrijheid is gestort geworden was groot door het gebed en de gelrumve huisgodsdienstoefeninge wel eens ge-noemd de Kerk der Boeren.
l.eidsman voor de reis, de eettzatne waning, de kampenentstyd van den Vry-lieidskryg. Nu zil gee clacir weer eenzauin nwar gelukkig van dat zelfde Woord geldt ook voor U, dul ge niei over de zee belweft te guun, om het te hulen.
I let ging met it. Ja starker nog het leidde it nuur hier en isdus nog de eenige /iron, die iiiimer lafenis den dorstige blijf geven.
... Iloe eenzaam ook loch geldt liel ook voor U lieden: Ik zal u geen wezen
la ten. Uw huts, Uw veklen, Uw legerstede zijn plaatsen waar ge steeds Uw biiinekumer hunt bereid vinden om het aungezlcht Uws Gods te ontmoeten. Jiii aldus sinaukt ge niet minder dan wij de genieting van de scliaduwe der vleugeleii unzes Gods. Maar loch moet het u goed doen om ook eens lets van undefeii te hooren en met anderen gemeenschap te hebben en duarom richt-ten we ons tot u.
/Jr. A Is gij in nwe eenzaumheid gezeten zijt wildan onzen arbeid in Uwe gebe-den gede uken. J'Jr is nog zooveel stof voor gebed, maar ook om te dunken. We inoeten worstelen en tocb zijn er id ovenvinniiigen" (Rijper, 7 Maart 1917).
So sorg die Goeie Herder vir ejkeen van sy skape. En dit in 'n tyd toe daar kerklik met Suid-Afrika geen kontak bestaan het nie. Watter mooi werk het nie reeds deur die samewerking tot stand gekom nie!
4. DIE VERHOUDING TOT DIE KLASSIS BUENOS AIRES.
Ons liet reeds daarop gewysdat die Holiandse Gereformeerde Kerke van Bue nos Aires, Tres Arroyos en Rosario in klassikale verband met mekaar saam ge-leefhet.
Die samestelJing en werksaamhede van die klassis was deeglik in die Klassis-reglement soos goedgekeur op 'n vergadering van 10 Julie 1915 uiteengesit (Klassis, 10 Julie 1915, art. 6).'
Hierdie klassis was in 1915 nog nie onder 'n bestaande kerkverband ingeska-kel nie. Dit was ecrs op die Generale Sinode van die Gereformeerde Kerke in Ncderland wat in 1917 in Rotterdam gehou is, dat besluit sou word om die Kerke van Buenos Aires, Tres Arroyos en Rosario as Klassis Buenos Aires toe te vocg as 'n klassis van die Partikuliere Sinode van Zuid-Holland-Zuid. (Rullmann, 1961, p. 41).
Dat die aansluiting van die twee kerke in Chubut by die Klassis Buenos Aires 'n saak was waarna die nnder Gereformeerde kerke in Argentinie met
ver-lange uitgesien liet, bemerk ons reeds, nog voor ds. Sonneveldt sy vyfjarjge
arbeid in Cbubut begin liet.
In sy vergadering van 17 Junie 1914 bet die klassis bom verbeug in die
gcdug-te, dat nou dat ds. Sonneveldt die bcroep na Cbubul aangcneetn bet, ,,daar
ook dan de beide gemeenlen van C/nibut met ons in chissicaal vcrband zmulen
kimneii /even" (Klassisnotiile, 17 Junie 1914, art. 8).
Reeds voor ds. Sonneveldt se verlrck na Cbubut het die kcrkraad van Buenos
Aires die aansluiting van „de Gereformeerde Kerk van Cluibul by die Cltissis
Buenos Awes" bespreek, maar besluit „liiennee te wacliten tot ds. Sonneveldt
de twee Kerken groepen die aldaar bestuan, ons nielddc dat zij een warm
ge-wo/r/en" (Kerkraadsnotule, 10 Maart 1915).
Uit laasgenoemde besluit bemerk ons dus duidelik dat ds. Sonneveldt kerklike
eenheid in Cbubut as ideaal in vooruitsig gestel bet. Dit was vir bom wenslik,
bet by elders geskryf, dat tot een kerkformasie in die afgelee kolonie gekom
moes word maar sonder dwang (Sonneveldt, Sept. 1930, p. 5).
Die optrede van ds. Sonneveldt in die bepaling van die verbouding van die
twee kerke tot die klassis Buenos Aires, sou dus niters versigtighanteer moes
word. Die verhouding tussen die twee kerke was in die verlede dikwels
gespan-ne en ds. Songespan-neveldt sou seerseker daarvan bewus gewees bet. Deur haastige
en onnadenkende optrede in die bepaling van die verbouding van die twee
kerke tot die Klassis Buenos Aires kon hy die ideaal van kerklike eenheid laat
skipbreuk ly. Sy optrede en die hantermg van die aangeleentheid moet dus
steeds gelees word teen die agtergrond van die spanninge tussen die twee
kerke in die verlede. In 'n brief deur ds. Sonneveldt gerig aan die Klassis
Buenos Aires, wat op ]0 Julie 1915 vergader bet ,,werd uitzicht op aanslui
ting gegeven welke zaak dan in de inaancl September te verwaehlen was"
(Klassisnotiile, 10 Julie 1915, art. 8). Dal ds. Sonneveldt niters versiglig
in die bantering van die saak opgetree bet, bemerk ons uit die besluit van
die klassis:
,,de gaiische vergadering vereenigtle zicli eensteminig met't advie.s, deze
aanshuling niet te foreeren, aangezien er wel eenige zoig bestaal door enkele
versclillen waardoor de Geref, Kerken van Chubut zich onderselieiden. Tocli
bestaal zulke goede hope, dat beslolen wordt. met deze kerken in
eorrespon-dentie te treden en liet classicaal reg/e/ncnt te liunner kennis le brengeti"
Die eerste positiewe skuif 0111 die verhouding van die twee kerke in Cbubut tot die klassis te bepaal, word nou deur die klassis gemaak. Daar word deur die klassis besluit ora met die kerke in korrespondensie te tree en die klassi-kale reglement vir kennisname aan die kerke te stuur. Indien die kerkrade sou besluit om die reglenient te onderteken, sou hulle daarmee uitspreek„da?
zij met de andere kerken die dit reglement eveneens voor zich aanvaarden in classicaal verband samenleven" (Klassisreglement, 10 Julie 1915, art. 20).
Die „correspondentie" waarop die klassis besluit het, het slegs bestaan uit die toesending van die notules van die klassis (Klassiskorrespondent, 10 Julie 1916).
September 1915 het egter verbygegaan sonder dat daar oor inskakeling by die klassis deur die „Kerkraad" 'n besluit geneem is. Ds. Sonneveldt was heel waarskynh'k van mening dat die tyd vir so 'n besluit nog nie ryp was nie, en in sy rapport in De Wachter maak hy nogeens melding van ,,eventuele
aan-sluiting der kerken in Cliubul by de Classis" (Ibid,).
Op grond van die mededelinge in De Wachter waarvan die klassis kermis ge neem het, het die klassiskorrespondent weer 'n afskrif van die notule van die jongsgehoue klassis aan die kerke in Chubut gestuur: „van harte vertrouwende
dat de zaak spoedfgzal beslist zijn en dat we U't classis reglement ter tekening rnogen toe zenden... " (Ibid.).
Ons benierk dus dat daar van die kant van die klassis redelik druk op ds. Sonneveldt en die „Kerkraad" van Chubut oor die saak uifgeoefen is. Dit skyn egter of die briewe nie aan die „Kerkraad" voorgele was nie. Ds. Sonne veldt was waarskynlik bang dat deur 'n oorhaastige besluit en druk op die ,,Kerkraad" die samewerking in Chubut verongeluk kan word en daarmee saam die ideaal van kerklike eenheid in Chubut in duie kan stort. Tot en met die einde van 1916 word daar in geen kerkraad snotule van die aangeleentheid melding gemaak nie.
Ds. Sonneveldt het horn op die stadium in 'n baie moeilike posisie bevind, aangesien die klassis haastig begin word het dat die kerkrade tot 'n beslissing moes kom. Aan die ander kant was daar sy vrees dat 'n besluit in die verband tot 'n skeuring sou lei. Daarom wend hy horn heel waarskynlik nou net tot die kerkraad van die Gereformeerde Kerk Chubut, wat dan 00k besluit om tot die Klassis Buenos Aires toe te tree (Sonneveldt, 5 Sept, 1916).
Neder-duits Gereformeerde kringe Jei en 'n faktor word wat bygedra het dat die samewerking beeindig is. Vail Itierdie besluit van die kerkraad van-die Gere formeerde. Kerk Chubul kon daar nie notule gevind word nie. Die besluil moes by 'n kerkraadsvergaden'jig, gehou op 2 September 1916 geneem gewees het, want net daarna op 5 September 1916 word die volgende brief aan die KJassis Buenos Aires gerig:
„Hierby het ik de eer en het genoegen u kennis te geven, dat de Kerkraad tier Gereformeerde Kerk in Chubut besloten heeft tot de Classis Buenos Aires toe te treden en dus van nu af in Classicaal verhand te leven met de Kerken van Buenos Aires en Tres Arroyos. Daarde Gereformeerde Kerk in Chubul in be-lydenis en Kerkregering volkomen overeenstemt met de reeds tot de classis behoorne Kerken, zal er zeker tegen deze toetredinggeen bezwaar kunnen rij-zen" (Sonneveldt, 5 Sept. 1916).
Die volgende sin in die brief is egter van belang: ,Jn verband met mij'n reis
door de kolonie, welke reis dezer dagen begint zal ik u eerst in November a,s. het door den kerkeraad onderteekend classis-reglement kunnen toezenden"
(Ibid.).
Waarom kon hy die „onderteekend Classis-reglement" nie voor sy reis deur die kolonie wegstuur nie? Was dit omdat al die kerkraadslede van die Gerefor meerde Kerk nie by die vergadering van 2 September 1916 teenwoordig was nie, of was dit 'n besluit wat ds. Sonneveldt geheel en al op homseIf geneem het en dus op sy reise deur die Kolonie eers met die kerkraadslede van die Gereformeerde Kerk wou bespreek?
In die notule van die volgende „Kerkraadsvergadering" gehou op 28 April 1917 verneem ons egter van die saak, maar al wat die notule vermeld is:
,,Besloten om deze Gemeente aan te sluiten by de Classis van Buenos Aires"
(Art. 1). Geen bespreking oor die saak word egter in die notule vermeld nie. Volgens die notule kon vasgestel word dat al die Gereformeerde kerkraadslede by die vergadering teenwoordig was en dat van die elf kerkraadslede wat lid-maat van die Nederduits Gereformeerde Kerk was, daar net drie diakens teen woordig was (Notule, 28 April 1917).
Ons het reeds daarop gewys dat die ,,Kerkraadsvergaderings" eintlik kerk raadsvergaderings van die Gerefonneerde Kerk Chubut was en dat die Neder duits Gereformeerde Kerkraad slegs „in gekom het b y " en dat dit toe „Ge-kombineerde Kerkraadsvergaderings" geword het. Heel gou het die opskrif
,,Gekombinecrde" dan ook wcggeval en het die opskrifte bo die notule slegs
gelui: „ Kerkraad svergadering".
As daar dus in die kerkraadsnolulc van 28 April ]917 staan: ,,Bestoten om
deze Cienieente aun te sluilen hy de Classis van Buenos Aires" dan moet
daar-ondcr cinllik vcrstaan word „Die Gereformeerde Kerk van Chubut". So word
dit dan ook aJgemccn bckend gestel. Aan die „Deputate in Noord-Amerika"
skryf ds. Sonnevcldt in September 1916 reeds:,, Tot mijn blijdschap kan iku
llians uicldcn, dat deze zaak (aanshiiting Classis B.A.) in orde is. Om de zaak
zoo zuiwer mogelijk te houden /weft onze Geref, Kerk zich by Classis B.A.
aangeslolen. De Zuster Kerk, die in zake gezangen van ons verskilt, kan toch
zoo noodig, ook de vrucliteii van liel cktssicaal verbund genieten"
(Sonne-veldt, Verslag 19)6).
En in die ,,Acta van die Synode der Chr. Geref. Kerken in Noord Amerika"
lees ons: ,,De Gereformeerde gemeente in die Boerekolonie sloot zich aan by
de classis Buenos Aires, maar de Nederduilsche gemeente nog niet ten voile.
Wei bedient Ds. A.C. Sonneveldt beide gemeente in goede harmonie en met
zegen, maar met het oog op traditioneel verschil word het wenschelijk geacht
dat de Nederduitsche Geref. gemeente zich nog niet ten voile aansloot. Die
Geref. gemeente telt 46 huisgezinnen verspreid over een groote
uitgestrekt-heid en is m'e .self-supporting' " (Acta Synodi 1918, p. 135, Bijlage X).
Die besluit van die Gereformeerde Kerkraad is met blydskap deur die Klassis
Buenos Aires ontvang. „Uw besluit verheugde ons van harte. Onophoudelijk
hebben we gcleefd met het wensch, dat ook deze aanshiiting nog eens inocht
warden aanschouwd ... Van harte hopen we, dat onze saamleving onder's
Ileercn Zegen strekke tot wasdom en gedijen, dat aldus onze gemeenten een
lampe voor donker Arg. mogen z/y«... "(Klassiskorrespondent, 26 Sept. 1916).
Wanneer die klassis-korrespondenl aan die Kerkraad van Buenos Aires oor
ver-skeie sake skrywe, skryf hy onder andere ook: „voorts heeft hy de aangeiiame
laak, u inede te deeleu dat de Geref. Kerk van Chubut besloten lieefl zich by
de Classis Buenos Aires aan te sluiten ..." (Klassiskorrespondent, 27 Sept.
1 916).
Selfs iin Ncderland word die blye tyding versend: ,,We vangen ons scltrijven
aun met den juiclitkreet ,Soli Deo Gloria'. Ons bereikte den 25 Sept. de ty
ding dat de hroederen in Chubut besloten had .... Nu hopen we nag dat de
andere Kerk die met de Geref. Kerk van Chubut samenwerkt eens lot
aan-s/uiliug koine, doch Ds. A.C. Sonneveldt schrijft ,vooruls nag is't zoo
zniver-Jer"(Klassiskorrespondent, lOOkl. 1916).
Ook in Tres Arroyos het die brooders hulle aid us iiilgednik: ,,AI mm hi: Son
neveldt de eersle jaivn nooil ler classis vergcidering knnncn komeii, dan zal er toch in de ontvangeii rapporicn zoveel zegening des Uecreii liggcn, dat ilc kerken meer biddenstof zulleit licbbcu dat cr nicl muar egaistisch morons self wordt gebeden maar ook aiidcren warden licn/acht in binneiikainer ai oi> den kansel" (Rijpcr, 23 Julie 1917).
Het die inskakeljng van die Gereformecrde Kerk Cliubul by die Klassis Bue nos Aires vir die en die ander kerke in die klassis voordeel meegebring? Nie veel nie, behalwe soos Tres Arroyos geskryfhet, dat dit vir die kerke nicer „biddenstof' verskaf het.
Veel meer waarde het dit vir die kerke nie meegebring nie. In die klassisnotu-le van 7—9 Julie 1917 klassisnotu-lees ons: ,,De vergadering ziet onderde oogen op we Ike
wijze de kerk van Cliubul het bestaan van de Classieale sameleviiig kan genie-ten. Het vraagstuk is moei/t/k door den grooten afstaucl en sleehte postverbai ding. Het beste is maar, dat zoover ds. Sonnevekli een rondreis volbracht heeft dit der classis gerapporteerd word l we Ike rapport dan door den cl.-eor-respondent als aanvullende de andere naar Ned. en nd.-Amerika zal warden verzonden" (Notule 7—9 Julie 1917, Derde Zitting, art. 2).
Op die volgende klassis was daar weer 'n beskrywingspunt ter tafel, naamlik „ Wat kan er gedaan worden en wat moet er gedaan warden opdat de Kerk van
Chubut meer van de classis en classis meer van de Kerk van Chubut genieten"
(Agendapunt 7, 21 September 1918). „De grooten afstand en sleehte postver-binding" was seer seker probleme wat noue meelewing in die weg gestaan het. Maar daar moet onthou word, dat dit die Gereformeerde Kerk was wat be-sluit het om by die klassis aan te be-sluit en dat wanneer klassissake op die ,,Kerkraad" bespreek moet word, die Gereformeerde Kerkraad hulle hande-ling onmoontlik net kon beperk tot die Gerefomieerdes. Intense meelewing kon spanning tusseri die twee kerke te weeg bring, asook die gedagte stimu-leer as sou die Gereformeerdcs die Nederduits Gereformeerde Kerk in 'n Gereformeerde kerkverband wou forseer. Dit sou inderdaad die gedagte van kerklike eenheid in Chubut verongeluk.
Daarom is klassisaangeleenthede heel waarskynlik doelbewus nie op die verga-derings bespreek nie. Kerklike eenheid in Chubut was vir ds. Sonneveldt van groter belang.
Die besluit van die Gereformeerde Kerk om by die Klassis Buenos Aires in te skakel sou later as een van die veroaamste redes aangevoer word, waarom die samewerking verbreek is.
Tog is dit opmerkJik, dat op die vergadering van die „Kerkraad" van 2 Sep tember 1922, waarop daar 7 Nederduits Gereformeerde kerkraadslede en 9 Gereformeerde ,kerkraadslede teenwoordig was, vir die eerste keer besluit is om deputate na die klassisvergadering aan te wys (Notule, 2 Sept. 1922, art. 5). So kon die klassiskorrespondent op 19 Februarie 1923 aan die deputate vir Suid-Amerika in Nederland en Noord-Amerika laat weet: ,,Donderdag 15
Febniarie j.l. mochten de Gereformeerde Kerken in Argentinie in classicale vergadering te Buenos Aires bijeenkomen. Tot onze groote blifdschap waren thans voor de eerste maal alle Kerken vertegenwoordigd" (Klassiskorrespon
dent, 19 Feb. 1923). Net na afloop van hierdie vergadering het ds. Sonneveldt vir 'u jaar met verlof na Nederland vertrek.
Tot en met sy vertrek in 1923 is daar nooit deur die Nederduits Gereformeer de Kerkraad enige versoek aan die klassis gerig om ook by die klassis ingeska-kel te word nie.
Indien kerklike eenheid egter in Chubut bereik kon word, sou so 'n aansoek oorbodig wees.
Die verwagte eenheid is tot en met 1923 nie bereik nie en by ds. Sonneveldt se terugkoms, was die samewerking reeds verbreek kragtens 'n besluit van 'n paar Nederduits Gereformeerde lidmate onderleiding van Tjaart van der Walt, en het die kerke in Chubut 'n nuwe periode ingegaan.
5. DIE ONDERWYSVRAAGSTUK.
In 1917 het ds. Sonneveldt en sy gesin na die wyk Salamanca verhuis waar daar vir horn 'n woning gebou is (Sonneveldt, Tweede Verslag, 1917).
Dat die onderwys na aan sy hart gele het, hoef nie betwyfel te word nie. As voormalige hoof van die Christelike Skool in Brouwershaven, Nederland, was hy volkome op lioogte met onderwysaangeleentliede. Een van sy take waar-voor hy na Argentinie gekom het, was dan ook om as hoof op te tree van die Christelike skool in Buenos Aires (Rullman, p. 39). 'n Geskikter persoon kon daar dus nie gekry word om onderwysaangeleentliede in die „Boere-kolonie" op 'n hegte grondslag te plaas nie.
be-langrike saak, sy aandag geskenk. Op die iweede kerkraadsvergadering waarop
hy as voorsitter opgetree het, lees ons in Arl. XV: ,,Omtrent de opvoeding
van kinderen werd er besloten am een kommissie aan te stellen, bestaande uit
de Ds., Br. A, Kruger en br. S. Venter am met de heer M.M. Venter te
raad-plegen en ook met de lidmaten met de amgaande diensten" (Notule, 29 Jan.
1916, art. XV).
Wat die rapport van die kommissie was, word in die volgende notule nie
ver-raeld nie. Daar word slegs genoem dat die rapport aangeneem is, ,,doch er
werd niets uitgevoerd, daar de heer M. Venter met genegen was op het
ogen-blik grond voor een school-gebonw te geven" (Nolule, 22 April 1916, art. 8).
Dat die gedagte van wykskole in die rapport gesuggereer is, is af te lei uit 'n
voorstel van Tjaart van der Walt, ,,dat de Kerkraad 300 pesos zal geven voor
een school gebouw te Salamanca" (Notule, 22 April 1916, art. 12). Die voor
stel is egter nie aangeneem nie. Daar is we] besluit dat die diakens spesiaal sal
kollekteer vir 'n skoolgebou in die wyk Salamanca (Notule, 22 April 1916,
art. 13). Op 28 April 1917 besluit die „Kerkraad" verder: „Dat de Kerkraad
de som van 100 pesos zal geven voor de Kerk en School gebouw te Salamanca
en dat er verder voor gekollekteerd wordt" (Art. 13).
In die huishoudelike reglement wat vir die „Kerkraad" opgeste] is, vind ons 'n
duideliker omskrywing van die onderwysbeleid van die „Kerkraad". Daarin
verneem ons: „Er zal naar gestreefd warden, om de kinderen der gemeenten te
doen onderwijzen in Christelifk-Nationalengeest. Daartoe zal de Kerkraad,
in-dien de geldmiddelen het veroorloven, steun verleenen voor die oprichting en
het onderhouden van Christelijk-Nationale Scholeii" (Huishoudelike regle
ment, art. 19).
Die „Kerkraad" liet dit dus duidelik as sy inening uitgespreek, dat dit nie die
taak van die „Kerkraad" was om skole op te rig en te onderhou nie, maar dat
die „Kerkraad" moet toesien dat dit gedoen word.
Met die oog op die realisering van die onderwysbeleid wat die „Kerkraad"
voorgestaan het, is 'n „Vereeniging tot steun aan Christelijk Nationale
Scho-len in Chubut" in die lewe geroep. Die standpunt en beleid van die
„Kerkraad" ten opsigte van die onderwys in" Chubut is in die reglement van
die vereniging breedvoerig uitgewerk (Reglement).
Die „Vereeniging" sou 'n koordmerende liggaam wees buite die „Kerkraad"
wat alle onderwysbekmge in die kolonie behartig.
Die kolonie is in skoolwyke ingedeej (Reglement van de Vereenging..., art. 8). Om in aanmerking vir finansiele steun deur die vereniging te kom, sal die skool onder andere „van de gezanienlijke ouders der wijk" moet uitgaan en ook toeganklik wees vir alle kinders, „wier ouders van de schoolgebniik
wil-Icn maken" (Ibid., art. 5). Die vereniging sou sy inkomste onder andere
ver-kry deur vrywillige bydraes van parlikuliere kerke of ander verenigings, deur bydraes van die lede en deur ander geoorloofde middele (Ibid., art. 6). In elke wyk sou deur die oners 'n skoolkomniissie gekies word. Uit hulle rnidde sou daar dan weer een lid aangewys word wat op die bestuur van die vereniging sou dien (Ibid., art. ] ])
Die grondslag van die vereniging was die Woord van God ,,opgevat naur de
Ode formidieren van f.'ciugheid der beide Gereformeerde Kerken in Chubut"
(Art. 2, Reglement) en die doe] om,,overeenkomstigde beloftebijdendoop
door de ouders afgelegd, kraditig op te wekken tot oprichting van scholen voor Chr, Nat. onderwys en daarby ad vies en finandeelen steun te verleenen "
(Reglement van de Vereenging..., art. 3). In die reglement is die wyse waarop steun verleen is, breedvoerig uiteengesit. Spoedig is daar dan ook uitvoering aan die oogmerke gegee. Op Saterdag 23 September 1916 het die ouers van die wyk Salamanca bymekaar gekom, en is daarbesluit om 'n skool en 'n wo-ning vir die predikant aldaar op te rig. 'n Broeder uit die wyk het vir die doel ,,cen hectaar" grond afgestaan (Sonneveldt, 31 Jan. 1917).
As gevolg van die feit dat die gesinne so ver uitniekaar gewoon het en vervoer na die skool uiters moeilik sou wees, is verder besluit om van die skool 'n ,,Kosskool" te maak. Ouers uit ander wyke sal voorlopig ook van die skool ge-bruik kan maak (Ibid.).
Aanvanklik het dit goed gevorder met die oprigting van die skool. Ds. Sonne veldt het gehoop om reeds die helfte van Januarie 1917 Comodoro Rivadavia te verlaat om sy nuwe woning te betrek. Die skool sou dan op 1 Februarie 1917 geopen word (Ibid.).
As gevolg van die feit dat probleme ondervind is met die vervoer van die mate-riaal vir die skoolgebou vanaf Comodoro Rivadavia, asook die feit dat die boere in Februarie nog met die skeerdery besig was, is die bouprogram ver-traag, en die openingsdatum verskuif na 25 Mei 1917 (Sonneveldt, Verslag
1917). Die weersomstandighede was gedurende Mei baie ongunstig en die skool kon cers op 17 September 1917 geopen word (ibid.; Sonneveldt, 12 Nov. 1920).
Van die inspekteur van skole in Comodoro Ravadavia is versekering ontvang dat die Argentynse owerheid vir die salaris van 'n Argentynse onderwyser sal betaal (Ibid.). Die Vereniging moes egter sorg vir 'n onderwyser wat die kin-ders in Christelik-nasionale gees sou onderrig. Met die oog hierop het ds. Sonneveldt dadelik pogings aangewend oni 'n Christelike onderwyser in Bue nos Aires te bekom (Ds. Sonneveldt, 3] Jan. 1917).
'n Huishoudelike reglement vir die Vereniging vir die instandhouding van die skool in Salamanca is opgestel waarin die interne sake op baie deeglike wyse geree] is (Huishoudelike reglement — Salamanca). Ooreenkomslig Art. 11 van die reglement sou ,,Bybelsche geschiedenis, lezen, schryven, rekenen,
Aard-rykskunde, geschiedenis van Z. Afrika en Argentinie, zingen, natuurkunde, de Hollandsche, Engelsch en Spaansche taal en nuttige handwerken voor meisjes" op die skool onderrig word.
Die skooljaar sou strek vanaf 1 November tot 31 Oktober van elke jaar (Ibid., art. 18).
Oor eventuele ontbinding van die vereniging en sluiting van die skool is be-sluit om die eiendomme van die Vereniging af te dra ,,aan de beide
Afrikaan-sche Kerken in Chubut, met dien verstande, dat deze besittingen zoo moge-lijk besteed worden ten bate van de opvoeding der kinderen" (Art. 19).
Soos in die reglement aangedui sou die fondse vir die instandhouding van die skool verkry word ,,(aj door de contributies der leden van de Vereeniging;
(bj door vrifwillige bydragen van particulieren Kerken of andere vereeni-gingen; (c) door andere geoorloofde middelen" (Art. 6, Reglement).
As gevolg van langdurige droogtes en die ellende wat dit vir die boerderybe-dryf meebring (Sonneveldt, Eerste Verslag, 1916), het ook die skool daar-onder gely.
Ons bemerk dit baie dujdelik uit die skool se finansie'le verslag. Skoolgelde vir die tydperk 17 September tot 31 Desember 1917 het slegs 'n bedrag van 280 pesos beloop (Sonneveldt, 12 Nov. 1920). Die kerke het 'n bedrag van 150 pesos gegee, terwyl die uitgawes 825 pesos was (Ibid.), 'n Tekort dus van 390 pesos. In 1918 was die tekort 960 pesos en in 1919 795 pesos (Ibid.). Van die staanspoor af is daar vir die onderwysaksie finansiele steun by die Christelike Gereformeerde Kerk in Noord-Amerikaaangeklop (Sonneveldt, 31 Jan. 1917). Ook is 'n skrywe aan die Nederlandse gesant in Buenos Aires gerig waarin daar
versoek is ,,of onze school niet in aanmerking zou kunnen home voorde
Sub-sidie die de Ned. Regering zoo welwillend aan het Ned. onderwys in het Buiteland verstrekt" (Sonneveldl, ongedateerde brief). Wat veral groot
on-koste meegebring hel, was die feil ,,dat door de verre afstanden, de meeste
leerlingen intern zijn ... Br zi/'n /tier in't algemeen groot gesinnen en het is on-mogeli/k voor een fumilie om voor 3 en 4 kinderen kostgeU te betalen"
(Ibid.)-Die „Kerkraad" besluit egter in die lig van die omstandighede om „in elke
wifk 'n diaken of ouderling aan te stellen om te kollecteren voor Scholen"
(Notule, 6 Sept. 19)9, art. 14).
Die skool het toe nie gekwalifiseer vir die subsidie waarop gehoop is nie en het 'n sukkelbestaan gevoer. Uiteindelik moes bierdie poging om in die onder wys van die kinders te voorsien, swig as gevolg van 'n gebrek aan finansies. Toe ds. Luckhoff in 1925 'n besoek aan Clnibut gebring het, was die onderwys-situasie soos volg:
In Comodoro Rivadavia is gebruik gemaak van die Goewermentskool waar a] die vakke in Spaans onderrig is en geen godsdiens gegee is nie. Ook wasdaar 'n private Engelse skooltjie van 'n bekwame dame, Mej. Cave. Enkele kinders van Afrikanerouers was reeds by Roomse skole ingeskryf. Van die welge-stelde ouers het liulle kinders na 'n Engelse skool in Buenos Aires gestuur. Op twee pluse, die van A. Kruger en G. Pelser, was daar private onderwysers. Die werk was egter ook maar van tydelike aard. Die enigste skool tjie wat hy aangetref het was in die gebied Sierra Victoria op die plaas van die Van Blerks. Daar het die jongeheer T. van der Walt 'n privaatskooltjie gehad met 11 kinders. Vir die res groei die grote meerderheid van die kinders op sonder skoo] en is hulle afJianklik vir liulle onderwys van die moeders (Luckhoff, 1926, p. 4 9 , 5 0 ) .
Van die reaJisering van die pragtige riglyne wat ds. Sonneveldt vir die onder wys neergele bet, het daar dus gedurende die periode van samewerking wei-nig tereggekom.
Die „Kerkraad" kon nie daarin slaag om die ouers voldoende te motiveer ten opsigte van hulle verantwoordelikheid vir die onderwysaksie nie. Volgens ds. Luckhoff wat in 1925 die kolonie besoek het, het die onderwysaksie misluk, onidat die Afrikaners in Chubut nog nie die erns van die saak besef nie (Luck hoff, 1926, p. 51).
As 'n verdere oorsaak vir die mislukking bet hy 'n gebrek aan samewerking aangetoon. Ook hel hy die Afrikaners aangekla dat hulle nie bereid was om opofferings te maak nie (Ibid., p. 51). Wanneerhy egter beweer dat daar nic-mand was om leiding le gee nie (Ibid., p. 51), dan vergis hy horn groolliks. Uit wat hierbo gese is, is dit duidelik dal nog die erns, nog die leiding ont-breek het. Ds. Sonneveldt hel kraglige en suiwere leiding gegee. Tn 1922/23 is die onderwysvraagstuk opnuut aangepak. Planne vir 'n skoolgebou in Co-modoro Ravadavia was gereed en met jiuwe ywer is voorbereidings gelref om in elke wyk 'n skool te stig ("Sonneveldt, 24 Jan. 1933).
In 1923 is ds. Sonneveldt vir 'n jaar met verlof na Nederland (Ibid.; Notule, 2 Sept. 1922). By sy lerugkoms sou daar uitvoering aan die planne gegee word. Van die planne het niks tereg gekom nie, aangesien die samewerking tydens sy verblyf in Nederland verbreek is.
Die mislukking van die onderwysaksie in die tydperk moet eerder in die be-sondere omstandighede van die Afrikaners in die „Kolonie" gesoek word. Ds. Sonneveldt skryf: „de omstandighede in Chuhut, vooral de groote afstand en,
plaatsen ons voor byzonder moeilijkheden" (Sonneveldt, 24 Jan. 1933). Hier
by kan nog genoem word, die feit dat daar geen werksvolk beskikbaar was nie en die ouers genoodsaak was om die kinders vir die arbeid op die plaas in te span. Ook ds. Luckhoff moes erken: ,,die moeilikhede is so groot, en het
my baie herinner aan die onderwysmoeilikhede in Namakwaland en andere dele van ons Noord-weste: dunne bevolking, verafgelee plase, gebrek aan spoorwee en paaie; slegte pauie, gebrek aan bedicndas, nomadiese lewe van die mense. In Chubut moet nog by kom: strawwe winters, vreemde Regering, vreemde landstaal, gebrek aan skole, koshuise en aan geskikte onderwysers"
(Luckhoff, 1926, p. 51).
Hierby moet die finansiele toestand van die bevolking ook nie buite rekening gelaat word nie. Baie was arm. Ernstige droogtes en koue winters het vooruit-gang voortdurend gestrem (Sonneveldt, 12 Nov. 1920).
Dit liel meegebring dat die meeste ouers nie die vereiste skoolgelde kon betaal nie.
Die mislukking om die onderwysvraagstuk onder die Afrikaners in Chubut suksesvol op te los, moet ongelwyfeld in die lig van die faktore beoordeel word.
6. DS. S0NNEVE1DT SE KONTRAK MET DIE „KERKRAAD".
Op 'n „Speciale gesamentlike Kerkraadsvergadering gehouden te Comodoro Rivadavia" op 14 Mej 1914, is besluit om „Ds. Sonneveldt te beroepen op een
salaris van 2,500 pesos per jaar", en dat „hij' hemself' inoet bekostigen". Nadat
daar oor die traktement van ds. Sonneveldt eenstemmigheid was, is daar toe verder besluit: ,,dal de Kerk Raden van deze gemeenten de Dominee beroe
pen voor een tijdperk van vijf jaren tegen een salaris van 2,500 pesos per jaar" (Art. 2 en 3). Die voorste] is sonder teenstem aanvaar (Ibid.).
Uit die stemming tydens die vergadering blyk dit dat daar sewe lede teen-woordig was. Vier lede liet aan die Gereformeerde Kerk behoort en drie lede net aan die Nederduits Gereformeerde Kerk behoort. Die Nederduits Gerefor-meerde Kerkraad het op hierdie stadium uit 8 lede bestaan en die Gerefor meerde Kerkraad uit 4 lede. Hoewel hier in die notule staan ,,dat de Kerk Raden van deze gemeenten" die Dominee beroep het, het ons gesien dat die beroepsbrief van die Gereformeerde Kerkraad uitgegaan het en dat die Neder duits Gereformeerde Kerkraad met die beroepsbrief slegs 'n magtiging mee-gestuur het om in die Kerk ook Woord en Sakramente te bedien (Rullmann, P- 79).
Die tydsbepaling van 5 jaar rym egter nie met die beginsels van die Presbite-riale kerkregeringstelsel nie. Dit wil voorkom asof die 5 jaar meer gesien het op die periode waaroor daar tussen die twee Kerkrade ooreengekom is om saam te werk (Sonneveldt, ongedateer, p. 94). Op 'n kerkraadsvergadering van 2 Maart 1918, nog twee jaar voor die verstryking van die vyf jaar waar voor Ds. Sonneveldt beroep is, is die volgende voorstel deur homself, en gese-kondeer deur C. Yeats, ingedien, naamllk om ,,een kommissie te kiezen, om
de Gemeente te raden omtrent de verdere sainewerking na verloop van de vyf jaren waarvoor ds. Sonneveldt beroepen werd" (Art. 7). Die voorstel is deur
die ,,Kerkraad" aanvaar en ds. Sonneveldt, C. Yeats en S. Venter is as kommissie benoem (Ibid.).
Op die volgende vergadering, 7 September 1918, het die kommissie reeds ver-slag uitgebring. Die kommissie was van mening „dat er drie wegen waren om
te volgen: (a) Om saam te smelten. (b) Om elk gemeente apart te hebben met eigen leeraar. (c) Om zooals vroeger saam te werken" (Art. 4). In die lig
van die ontwikkeling van sake in die gemeente sou ons verwag dat die „Kerk-raad" reeds sou besluit ,,om saam te smelten", maar daar is gevoel:,,het
laas-te bleek onder omstandighede verre weg het beslaas-te laas-te wezen" (Ibid.). By die
eintlik die gemeente moet wees wat die predikant beroep. Tn die lig hiervan
,,werd de zaak besproken of men zou trachten een gemeente vergadering te krijgen, maar de Kerkraad besloot maar om wanneer de tyd daar is Ds. Sonne-veldt nog eens voor drie faar te beroepen om het evangelic te bedienen zooals voorheen" (Art. 4). Om 'n gemeentevergadering in Chubut bymekaar te kry
was 'n onmoontlike saak. Afslande en verskiJlende ander faktore het 'n belangrike rol hierin gespee]. Hierdie handelswyse van die „Kerkraad" het later heelwat kritiek uitgelok as sou ,,die besluit omtrent die beroep van Ds.
Sonneveklt kant en klaar gebak word, gestowe en opgedis vir die gemeente ..." (N.G.K.A. - Kaapstad, G. 80, 10/1). Ook ds. Lucklioff plaas 'n
vraagte-ken agter die optrede van ds. Sonneveklt (Luckhoff, 1926, p. 37). Waarom het ds. Sonneveldt so vroeg reeds met die saak na die „Kerkraad" gegaan? Wou hy dalk die gevoelens van die „Kerkraad" hierdeur toets ten opsigte van eenwording? Hy gee self die antwoord:
,,/uist om de Nederduitsch Gerefonneerden volop gelegenheid te geven, in-dien ze dat wilden om een eigen leraar te bekommen. Had ik gewacht tot het laaste moment, dan zou ik den schijn verwekt hebben, alsofwe door den korten tijd elken anderen weg afsneden. Er is een spreekwoord, dat segt: rege-ren is vooruitzien. En in dien geest kwam ik nie op het nippertje, maar betijds met het voorstel, om alles rustig te overwegen. Ik wilde geen predikant in Chubut zifn, omdat het nie anders kon, maar door een weloverwogen, vrif-willige roeping der gemeente" (Sonneveldt, Jan. 1931, p . 7).
Ds. Sonneveldt se standpunt ten opsigte van sy posisie aldaar en ten opsigte van die toekoms blyk verder baie duidelik uit die rapport wat deur fiom op-gestel is en voor die ,,Kerkraad" gedien het. ,,De beste oplossing,"het hy ge-se, ,,zou zi/n, indien elke gemeente zifn eigen leeraar had.... „dat we de
same-werking, nodig door den nood der Nederduitsche broeders en zusters, slechts als ti/deli/k bescfiouwden; dat de samenwerking, hoe lieflijk, en gezegend ook, nie als de ideale toestand werdgezien" (Ibid., p . 7, 8).
Nieteenstaande die duidelike uiteensetting van sy standpunt aan die ,.Kerk raad" het die „Kerkraad" gevoel ,,om, zooals vroeger saam te werken" (Notule, 7 Sept. 1 91 8, art. 4).
In sy rapport aan die „Kerkraad" het hy we] die punt aangesny of die ge meente nie eers oor die saak 'n besluit moet neem nie, „ofeerst de Kerkraad
in heginsel een beslissing laten nemen en die beslissing dan door de lidmaten Men approbeeren. Ik betoogde, dat de Kerkraad niet een soort commissie is, die de besluiten der gemeentevergadering iiitvoert, maar dat de Kerkeraad de
gemeente regeert en leidt en dat het daarom de aangewezen weg was, om door den Kerkeraad een besluit te doen nemen en dat beshiit aan de ge meenten voor te leggen. Alzoo werd besloten. En daarna is de gemeente weer erkend..." (Sonneveldt, Jan. 1931, p. 8).
Dat die gemeente wel deeglik in die sake geken is, le opgesluit in die daarop-volgende besluit wat geneem is: „0p voorstel van br. A. Greyling en M.
Booy-sen werden er weer waarborg lijsten opgetrekken om met de volgende omgang te laat tekenen" (Notule, 7 Sept. 1918, art. 5).
Wat was hierdie waarborglyste?
Die „Kerkraad" het die gebruik gehad om deur die lidmate 'n waarborglys te laat teken vir die traktement van die predikant. Dit was dus 'n lys waarop vrywillige bydraes deur die lidmate geplaas is en hul name dan daarby geteken het ,,sodat het salaris van den predikant daardoor ongeveer verzekerd was" (Sonneveldt, Jan. 1931, p. 7).
In verband met Jatere beskuldigings dat die gemeente nooit geraadpleeg is nie, (Luckhoff, 1926, p. 3 1 , 34) skryf ds. Sonneveldt na aanleidjng van die ge bruik om waarborglyste te laat teken ,,nu spreekt het toch wel van zelf dat,
telkens als die Hjst aan die Mmaten werd aangeboden, meteen meegedeeld werd, voor welk doel die Hjst moest dienen en dat derhalwe de lidmaten vol-komen op de hoogte waren van de plannen ten opzichten van het voorzien in de geestelifke behoeften ... de Kerkeraad wilde, eer hy stappen nam om in de behoefte der lidmaten te voorzien, verzekerd zijn dat de heele gemeente van harle met de plannen instemde, hun instemming en goedkeuring door hun handteekening en bijdrage daadwerkelijk uitspraken en het daardoor den kerkeraad rnogelijk inaakte om in het waarachtig belong der gemeente werk-zaam te zijn" (Ibid., p. 7).
Hierdie prosedure is dwarsdeur die tyd van samewerking gevolg. Onthou moet word dat die predikant twee keer per jaar reise deur die kolonie onderneem het en dan op sentrale plekke Woord en Sakramente bedien het. Tydens die ,,rondgang" is die lidmate by elke saamkomplek volledig oor kerksake ingelig. Met reg kan ds. Sonneveldt dus verklaar: „er zijn weinig gemeenten in de
wereld, die zoo in alles door den kerkeraad warden erkend en geraadpleegd, als de gemeenten in Chubut" (Ibid., p. 7).
trakte-ment na 3,000 pesos per jaar te verlioog (Art. 1).
lit 1920 het die vyfjarige ooreenkoms met ds. Sonneveldt ten einde geloop. Op die vergadering van 6 Maart 1920 het hy sy antwoord skriftelik aan die „Kerkraad" bekend gemaak ,,op het versoek om voorlopig nog 3 jaren te
blifven" (Art. 14).
Op dieselfde vergadering het ds. Sonneveldt die „Kerkraad" gewys op ,,de
noodzakelijkheid om een fonds te slicliten, om by eventueelvertrek ofverlof van den leeraar niet verlegen te staan" (Art. 15). Die „K.erkraad" het toe
be-sluit om so 'n fonds in die lewe te roep en van die „suster-kerke" in Suid-Afrika, Holland en Noord-Amerika 'n bydrae hiervoor te vra (Ibid.).
In 1925 sou ds. Sonneveldt reeds 10 jaar in die kolonie arbei, en so het die „Kerkraad" aan die Gereformeerde Kerke in Suid-Afrika geskryf: ,,dan zal
onze leeraar behoefte en rechl hebben om een vacantie reis naar het vader-land te maken. Voor dit doel wenscht de Kerkeraad tijdig de noodige mid-delen te verzamelen en het is hiervoor, dat we uw hulp en steun vragen"
(Gereformeerde Kerkraad, 1922). Op die vergadering van 5 Maart 1921 deel ds. Sonneveldt die vergadering mee dat van die Christelike Gereformeerde Kerk in Noord-Amerika 'n bedrag van $300 ontvang is waarvan $100 subsidie vir die leraar en $200 vir die fonds wat in 1923 gestig is.
Die „diensdjd" van ds. Sonneveldt sou die einde van 1922 weer eindig. Op die vergadering van 4 Maart 1922 vind ons nou 'n brief van diaken L. Coetzee wat weens siekte nie teenwoordig kan wees nie, waarin hy voorstel ,,om die
tegenwoordigen leraar te beroepen zonder tijdsbepaling" (Art. 6). Na
aanlei-ding van die brief het daar toe bespreking ontstaan oor die , feit dat de
diens-tyd van den leeraur einde 1922 eindigt" (Art. 7).
Dat die saak seer seker baie deeglik bespreek is, blyk uit die aanhef van Art. 7: ,,aan de orde word gesteld de belangrijke kwestie en verband met het feit
Die gedagte van diaken Coetzee het blykbaar algemene byval gevind, naamlik dat daar nie weer 'n tydsbeperking aan die diens van die leraar verbind moet word nie (Art. 7).
Maar dit was eers op die vergadering van 2 September 1922 dat besluit is om
,,ds. Sonneveldt te beroepen als predikant zonder bepaling van tyd" (Art. 7).
