BUEp.IUUBD. B E L It

]) B E L It

B 0 0 W 8 ~ U K Jl.

DB D SIOOL - DIE .fiLOSO.USE JKII.ADERIB(i. I§IIDiliGa

In bierdie paragrad beha.Ddel ons die verhou-ding tuasen akool_en kerk sooa di' be,rekking het op

alle volke en ~e. Ia die volgende parasraat beakr.Tf ons die ~eaitieke verhoudins in Sui4-.Atr1lta gedurende die eerste helt•e van die nein~iende eeu en in paragraat drie vols ona die Yerandere verhoudinge ~ot aoderne

w•.

In paragraat vier beapreek ons die moderne Yerb.oudinge en kri ._iaeer 4115 in die lis van wat Suid-Atrika •• behoettea is.

1. XBRI El SXOOL SB N.ATUURLIKE VIRWANTSIAP. Die kerk stel hoa tea doel die vorming vaa goeie burgers Yir die koDinkr.Yk van God, 'n XoniD.la7k waarYaD die uiterlike org&Disaaie 1D die aaaelewins seris word deur 'n ilme~like broederlike aaaehorigheida-sevoel iD God die Vader. Bierdie Ohriatelike sadadiena is iDDerlik geeatelik gebaaaeer op die groD4beg1naela da~ ek God bo allea aal liethl en mT naaa'e aooa aTSelt. In die praktyk word di t in die aam.ele1111ing geaubliaeer 'ot 1 Ek ia -.q broer ae wagte~, wan15 ek ia gehooraaaa

aan God die llefdevolle Vader.

Die akool is Die outonooa Die en in hul ~trewe

Oil menae van 'n aekere tipe te kweek, ltan

q

eSt deur die ataa' eSt deur die kerk eSt deur albei aaaa gebruik word oa '• burger te vora 8oos eSt die ataat eSt die kerk hoa

wil ht, eSt 'n gebalanaeerde mens wat die Chriatelike en die naaionale in die eeDheid van 87 weae aaaasmelt.

Vandag wor4 41e akool deur die naaieataat ge-monopoliaeer. teaeiD4e 'n staatsburger te ltweek, wat met tq veela7dige on~wikkelins Q plektkear~ol:ataan in al die aeDipuldige 1Utell1qa van die ataat. 53 verpligtinga op ku1~le, siYiele en iD4uatriile gabled •~e~ in •n

se••

van va4erlaDdaliet4e ~sekoa word.

Deanie~eena•a&DAe YUl die kerk en die aaterialia-tiea geworde vaardighei4- ot keDDiaakool aekaar nog aan. Die geeakragtige sedelike beglnaela van die kerk en die aa~eriallatiese vaardigheid van die ontaarde akool, aal mekaar tog opsoek en vind in die aiel van die kind, want in die ent:L,ei._ van die aiel Tan die meiUI is daar •n aid4elpuntaoeken4e aas wat aaaehorighede aaaaamel15,

-

97-wat ateeda aoek oa wa~ onvolledis is aan te vul. Dis oa 41• aanwesigbeid van hierdie aielkwndige waarheid₁ dat die godloencle kommunisme Die lange die kerk kan beat;aan nie en laaagenoemde eers verw,rder aoet word.

DU D SJ:OOL .EN DIE VBJBIJ).

Die lewe en atrewe van die aena ia 'n

Yr,J-wordinsaprosea, l) 'n beweging weg van die dierlike in hoa en nader aan die soddelike in hom.a van slawer~

aan to~ heerakappy oor •7 naburlike dierlike lust;el van die toeTa1llge onvolmakte ep tot die ide ale ot ware ego - die mens as beelddreer van God. Vryheid is die gehooraaamheid aan jou hoogate aelt.

Die kerk glo dat hlerdie hoogste Tr.Theid alleen verkry kan word as ons dienaltnepe is Tan die

aller-hoogste Gocl. llaar lq woon binne- in die hart; van die Christen in volkoae har.moDie en hJ gehooraaaa dus seen ekaterne mag niea lQ' is vqa "Alleen wie self Toor God en aet God in geaeenachap staat, kan met glaasend

wiek-sekl~

de Tleugelen der Yr,7heid uitalaan." 2)

Kaar die hoogste goed is Die bloot1 sooa

Spinoza ala "Die intellektuele lietde tot God" niea dis Die so'n kontem.platiewe toeatand nie, aaar die verhewe lewe in, awoeg Tir, bou aan en Yerheffing TaD. die paeenskap in die lietclediena van God. Bn dis

juis oadat; clie beste lewe 'n praktieae aaak, 'n atr,rcl is, dat die akool ae a&Ddeel so onontbeerlik is. Die doel TaD die ak:ool is die onbikk:ellng "f'&n die hele kil:Jd oa die opvo•delins te help oa be~er te l•we·bok m.b.t. die ekono~eae •~r.rd om te beataan en aaatakaplike ver-pli~inge. Die.kerk 11 hoa aeer beaoJlder t;oe op die

godsdienstip aapek van die ontwikkeling van die hale

k1Dd₁ terwyl cUe akoo1 hoa aeer in die beaonder Tir die lewe voorberei1 want aena kan die hoir Tr.yheid be8Waarlik bekom as h7 in die ekonoaieee •tr,rd 'n alaat ia. 3) llaar

die Oal~nisae ia 'n "geleerde", 'n boekgodadiena. Die mena1 al Bavinck, wat; van alle opvoeding vera~oke is, ia

'n Yloek vir homsel~, 'n skende vir sy famili~~ 'n 4oo1e gewig op die semeenakep en 'n oneer voor God. )

1~.

2 • 3 • 4 •

Blami:na c RttpRi r ~he Ruins, 161

Dr K~era Bet Calviniaae, 421 Rombou~a, 3-5,

Coeta;eea it'randng ea Oorh•ersiq, 46 et aeg. •~kc Pe4agoE!e.che Besi»Jaelenl 131 Coe,zee a

Die kerk het die akool aodig. Later word bespreek hoe

die a.kool aollder sodad.iena Die die "hele" k1Dd opvoed Die, oll4a't pdadiens in. sy weae ia.. deel lli taaak vaa

•7 seeatelike ertlike eaaestellias. Siedaar hoe kerk en. skool aekaar aanvul, hoe die -.eeheid .tot etDheid saamamelt en. die en.titeit van die kial se aiel.

Boewel daar dua 'n hegte verwantakap ~aaen

kerk en skool is en. hoewel hul in die lewe van die hele Afrikaner aek:aar aannl, is en ku die nee 1:&-atelUqs D.Ooit lin word Die. l) Die Cal"f'iD.istieae leer van aoewerein.iteit in eie kriDC druis direk teen

ao'n. aaaeamel'tin.g ~ terw,yl die kerk voortdurend -.,a op die p~gte van die ataat; en die gesin t.o.v. die opvoedin.g. Bierdie saak word elders volletip~·:-H­

handel en ons vols'taaa hier met 'a aanhaling uit "Koera in. die Iriaia"&

"Bn

t01 moet ODS baie 4uidelik han.dhaaf

die weaenagreue 'tuasen kerk en skool. Bulle is Swee aeltataDd.ise in.atelUase wat uit die aard· van die aaak pea ooraprollklike verband het Die. Die kerk het opgekoa _ uit die beaoDdere senade, en het 'n ~aie bepaalde roepin.g. Die akool daarenteen, dra 'n. aDder karakter1 dit is

'n

vrus

van die algeaene genadea dit behoort tot die sebied van die skeppi~ en kom uit die gesinsle~e op aa aannlling daarvan. Dit dra dan ook 'n aeer aaa1i-akap11n karakter as die kerk, en ia entlik 'n aanvulling

'Yan die huis na die aaatskaplike k•n•t lArder "lie• di t ook Die die streq p4s4iena,ip 4oel 'YUl die kerk nie,

aaar wed die k1D4 op aeel!' 'rir die vollf' lewe. kerk en skool is daar du' 'n duidel1ke grene• aeltatandige 1natell1nge." 1)

Tuasen. albei is 2. DD OHWIUELDIG VAll DIB VERHOUDII'G DH=HOOL,

~ IB

S!JID=ADIIA•

Bierdie

•as•

verwan,skap tusaen kerk en skool het ~eir baie duideliker gebl7k as vandag. In verre-wes die aeeste laade het onderwya b7 die kerk begin en is aoaa vir eeue u1 talui tlik deur hoa wt~.a:rgeneea. Van die toe stand in Bngel8D4 st CowperJfemple in die Br1 tse

Laerbuisa nin England popular e4uoat1on. or1g1nated

with DO statesman, and was nur~d tor no political end, It sprang from the action of the Church and tha philan-thzop7 of individuals." 2 )

-99-Dat die kerk die ~ortou geaeea het₁ het Too~­

gevloei uit die ~lgende geakiedkuDdige feitea

(a) Die Proteatantisme het die oaderw,ra beTorder, Dit het hoa ten doel se•ttl oa die B7bel aaa elkeea

in

s.r

eie taal te verakaf. Die Woord Tan God aoet deur elkeen peraoonlik oD4eraoek word en daartoe waa letter-olld,erris aodig. Die llettrrmaaie het dua tot geTolg gehad dat duiaende kerkakole ontataaa het, waarin daar o.a. seleer aoea word om te leea en te akr,Jta "Die moderu. laeratool in Europa het teitlik 87 ontstaan · aan die proteatantiaae te da.u.ke." 3)

~ie Ohriatelike doel van die opvoeding waa dan

ook 1n S.A. tot laat in die neintiende eeu, veral op die plattel~₁ hoofaaak. "~heir devotion to their Church gave a value to education aad a deair• tor it,

which would scarcel7 otherwise have existed". 4

>

"It ia directly due ~ the zeal an4 efforts ot the

Dut;ch Reformed Church that theae peop1• did not grow up altogether

deati~te

ot education." 5)

~·

(Retiet) laid atreaa on the importance ot a Christian education

to qmalif7 tor aeabership of the DutCh Reformed Church." 6 ) (b) Groter een~ud in verse qking aet die

in-gewikkelde en veeleiaende aaatakaplike toestande van van4ag₁ het ook daartoe b7gedaa oa kerk en akool nader aan aekaar te bri.Jaga ~ 4J.e godadiena was daar V'eel aiD.d.er atroaiqe. In

s •

.&. was daar, veral tot die koss

van die Bngelae, groot een~rmigheid op kerklike gebied. Dit het atabilitei~ V'&n opvoedingsbeleid en, aietteen-ataaDde die aanceaatigde oorheerains van die kerk deur tie staat₁ kragtige geaapebbeD.d.e optrede in die hand gewerk. Die staat kon deur een of twee kaaale aet die kerk oDderh&Ddel. Later, aet die ontstaan V'an V"erskeie kerke1 aektea en aead1ng-genootakappe1 het die ataat

hulle ainder en a1D4er geraadpleeg.

1). Xoera in die lriaisa Ooetseea Die Skoo1 en die Huia, die l:erk en die Staat;!.

'27.

2). Browaa 'fhe Church's ~ar• ill Eclucation 1 op die Toorblad.

Ooetseea OpToedkundip feorie en Prakt;yk, 1431

Coetseea Vraagstukke V'&n 4ie 0pV"oedkundise Politiek,

95.

Bra1e71 A Polio7 in blisioua Bduoa'tion, 138.

3) •. ·llalherbel OnclertJ7a ea die ArablaDlte, 141 Gre7ling1

Go4adiell8oD4ertQ"a - in die Ker:t, 143 et aer;. 4~• Bducation -...tesion Beport 1863, Vl1.

5 • llalherbea Education in S.A., 45. 6 • Ibid., 182.

Daar was dan ook: vroeir ai.llder iaatelliqe in die eenYO•dise aaaelew1Ds1 sodat die ekonoaieae en aoaiale

at~d

veel aaklik:er was. l) Onder die aaaaas was daar nie alleen veel m1D4er geleerdheid nie1 aaar 4aar was

werklik: veel a1D4er behoette daaraaa. Waar die atrewe VDdag is oa van elke burger 'n :a.uttige kultulU"II.eu te

aaak:, wat hoa k:aa laat geld in die aenigYUldige inatellinga

van die a ... lewins, is 'n deeglike geleerdheid eeavoudig 'n onontbeerlik:e vereiate. Slesa. 'n eeu selede was die toeat&Dd veel andere, veral in S.A. ea dan veral op die plattelan4, waar die veeboere 'n luilekker beataaa kon

aaak. Meer geleerdheid as wat

nodis

was vir die

be-oeteDiq van hul soc!adienatise plir;te, was vir hulle beiireklik D.Uttelooa. baar was eenvoudig uitera ain

aanvraag 'tir geleerdea en geleerdheid van •n weelde-artikel. In die veralas van die Koamissie van Oagang lees ou van die 'ioeatand aan die be(5in van die

nein-1iieD4e eeua "!here is iD :fac'i no other wrq or prospect tor the 70~ people than the e&87 livelihood o:f breeding

cattle". 2 ) .

Die leerplan was uitera eenvoudig. Ona het reeds geaien hoe

d!t

veral in die binnelande hootaaaklik

ot

uitsluitlik i.v.a. godsdiens seataaa het, Die

'ioe-ataDd. · ill die s1;reke waarv&D4aaa die Voortrekkera p'irek het,

was

in hoofaaak nos dieaelfde aa wat Malherbe van hulle akr,Jft "••••• their ideas on education would, there-tore be ve17 similar to those prevailing in the earq 7ears of 'ihe Oape 1 Ohurch and school formed par1; ot one

insti~tion. All education was religious td~oa'iion." 3)

Bierdie toeataDd het in die 'binnela.nd .-an

a •

.t.,

aet die pwone atw;r~e volsena plek en t,'4, ongeveer wee

aeue se4uur. "In die atselei dele

van

die land het hier-die tqpe van onderwya preeiea net aooe di t ia. die aewen-tieDde eeu •••• .oortgeduur tot ••lfa later •• •a. sene-raaie selede." 4

>

Die kerklike iavloed het die oader-li' Bluireac Repair the ltuiaa, 19.

2 • Records ~ 2991 Y.4. Merwea Die trekboer, 176. 3 i Malherbea lducation in

s • .a.

182.

4 • Ibid., 17 et aes1 Beutees Albua, Bed Rery. Eerk van S.A. 1842-1942,

?.

-~-W7S s1;a-il1sereD4 be!nvloed.

Die pa,riargale atelael met

s.r

ekonoaiese

aeltseaoegaaamheid het 'n baie ske~ 'eenatelling gevora aet die hedeDdaagae ge~aagdheid op ~erheids- en handels-gebied. Mens kan beswaarlik praa' Y&D die des~dae veeboer se "st17d" oa bestaan. In ay eeD.Youdise bestau het die boer geen weel4e-artikela nodig gehad Die. Van fabrieke was claar weinig

ot

see:g. aprake Die1 van 'n beroep Yir tJ7

kiDders pen keuae nie. Vir q werk op aarde was daar rtr die ld.Dd geeD YOOrbe:reidiD.g llOdil Die I die SeUD he1; in die skool van praktieae bo•rd~ srootgeword1 die

dogter aan die aoeder haar

•7•

l) .Al wat oorgebb- het was die worbereidiq Yir die hiernaaaals en daartoe was die oaderw78-oi.oD.tbeerlik. Die OalrtDlstiese kerk stel

hoi

eiae aan ay aapirant-llclaate. "Waar geen aeeater beakikbaar was Die, het die ouera self oD4erw,rs segee, want aoDder l•e• en akr.rf kon mens aoeilik lidmaat van tie ke~k word. Bierdie weigeriq van die kerk oa per-aoae aan te neea wat Die kan lees en

•kr.Tt

nie 1 het die

Afrikaner van onalfabetiaae sere4." 2) Die kerk het aelfs 80 . . Yerder se1aan en geweier oa diesene aan 'e

neea ••' Die by goedgekeurde aeeaters oDderw,Js ontvang he1i Die.

Van die inste1liqs wat in hierdie', 't7d beataan het, het die kerk bo alaal uitset»eon, net sooa die ker~­ toriag bo 'n biDnelandse dorpie1 ea die akool, hoewel

teore~iea Die d'irett oDder 87 beheer nie, was in •"T

diena.

Dit dan, is kortlika die aoaiale toestande wat die Yerhoudins kerk-akQol bepaa1 het.

{c) Vir die

B.o.x.,

'n aaatskappy wa~ hom be7Wer het Yir :tiaansiile wiute, was tie Iaap 'n broa van ui t-gawe - 'n las en 'n oorlas. Die koloniste ae geeatelike en kul~rele belanse is akreiead verwaarloos. Daar was geen klinkende mant uit te a1aan nie.

~)

Dat die kerk dua die las op sy·akouera aou neem, ~het pragtig iqepaa in die plarme van Here Keestera. Jlul oDderwys-1).

2h

3).

v.d. Kerwe1 Die Trekboer, ·18~, 185, 205, 206, 2111 Theall Belangrike Hiatonaohe Dokwaenten 111 -426. ·

Ventera Die VerbaD4 tusaen Kerk ea Skoo1~in

S.A.,

10. Ga1piDI There are no South-.Atrioans, 10.

YeJl'Pli&1ii.DP ia op clie lterk at"palmit. "Waaaeer .11.011 iD a-rld.Jas puea WOK dat 41e kerk, temdu'M rtr 80'Yer tit tie Atri.kaauapnkeD4e secleelte 'Y&D. 41e M'YOlkiDS aaabetret, Hden tie begia vu. clie volkplu1ii.Dc au 41e

Kaap tot 180.5 ~•1 'Glik tie ui ~'Yoercler van 41• oade"l'•-btltid

•an

die

repmnc

wae, Jtaa Ue b7drae • • die

:s.a.

Kerlt op oll4erat7•ceaiecl Die UpeUk ooraka'ti

won

Die. Daarb7 het die kerk boa Die al1een veralltwoordelik patel vir die ui t'Yoerias .,. ... die beleid ale, aaar ook vir tie 111 tbrei~ daanaa o.D.d.er tie A~.rikaanaaprekellde

Yolbeleaent." 1 )

Oolt aoea tie lterk aooqe4wo.np ea 'Geea rq eie

beleid ia. ( wa:at tie Cal Yi.D:I.aae venq dat die a1;aat tie "t'eDUl-te 4eel 'Vall die tiuaaiile l u vaa o.D.d.ertr78 aa1

dra), 2 ) 1_{n &rOOt cleel YD 87 foll4ae Yir OD48J:'W1'8 at"ataa&}

nr

tie opvoed1DC van 87 11uate. Oil te bespa-.. ia tie ampte "t'&D. kDster en . . eater dikwela verbiad, 'a bele14

••' ook Yeral claanoe bJ'pdra het ora 41• zt;wee 1ute111nse

uder aeD~Mltau te

brtns.

(d) Tea alotte moat clear aos rael41Dc seaaak: woft

van clie felt dat die lewena- ea wlrel4beskouiac vaa cleat7da 4aanoe

_,..dra

he1i oa die verhoudiD.s kerk-akool te veriD.Dis.

Die weteaakap, (ou 4iJ:Lk aaD 41e aielkuade ••ral), ea tie ftlotofie het d1 t be'Yorder of 1ien aillste Ide gedwara-booa Die. _IJ!eftJ.e cUnge bel'n•loed. 41e opYOedins t a eterketea "••• waat claar is die allezaouate .-~baDd tu.aea

•

d.ie oaftikkel.l.nc vaa 41e opvoedills en van 41e lewelUI•

ea wlrelclbealtouiq YaD. die aeu OOr ea iD. alle

Ve •"

3)

Aaaceaiea blezdie aaalt op die .olpade bladrqe duideliker

aal word, ia 'a 'Yerder beapreki.Dg hier oorbodis.

Die nrlecle lei in die 'YOlgeade paragra.Z to'

die he4ea Daar heti 'a ouea1;e11q plaaase..-iad.

, . RIB V.IIWIDBRDE VQHOQDG .DU-BKOQL I ! DII

MSW.IBJI

t!.R •

.Die ••raDAeri.rase ••• 41e YOllt op elie tierreia.

Yaa Ue aaaelewia.s ptiret heti, ••• gewel41sa 'YU een.oucU.p to• ui'l;e:ra 1Dsewikkel4e •ko:aoaieae, indua'ti:riil.e en soa1ale betrekldap1 Y8Jl eeavormipr tot yeel't'Onlpr pda4ieaat;1ge

ris'iDcal

van weiDis a1uaatabeaoeilac aet, " " alphele

-

-l}i

2 i

J •

Gn711Dgla Die

•.a.

Jterk ea 4ie A1"118of• 4.

Gra..-eaa S._clea:'' a JU.ator.r. ot Kuoat; oa, 144. Ooetiaee a »1e Moderae Op..-oe41q, 7.

103

-ataa11Q:o.ntrole oo:r: die o.udel:'W7•1 van •n 'Q'd van pda-dienatis• verdiepins tot 'n ~4 van aaterialiatieae at-vallipeida van die ou tot die nuwe aielltuDde, filoaotie, · weteukap, wlreld- ea lewenabealtouingl van patriargale aelt-.eraor&ing to~ 'a iqewikkelde 1Ddua1iriele en

han4e1atelselt van 'a 1ioestan4 TaD "l.qaaes faire" tot een van TerregRande staatabeaoeiing.

(a) BiercU.e oorr;aqa'Q"dperk was een vu

veel-eiaeDde aaapaaainr;. Wie agtersebl7 het - en hulle waa vr,r

o•v" aster •e

bq,

het h.ul goed e~ • • • • hul aoed verloo:r:a Die Ar.ablanke-Yraasatut waa daar.1

>

Die owerheid waa koi&P:a.•:a•i•t en het Di.e tred phou aet die veralldereDde toeat8D4e nie en veral die au.paaaiq van die onderwya-atelael het baie aleepvoeteD4 agter.na gekoa.

Dat juia die kerk onder hierdie oaatal14ighede die voortov. aou JUtea, val .Die aoe1Ult te verstaan nie.

K7 het nooit _, belangatellins in •7 lidaate uitaluitlik tot die peatelike beperk niet die gee ate like ka.n tog_ " ~ra llie geraoleer worcl Die. Die leraara van die B.G.

Xerk het aet weiDig uitsoDderins bokant die hoogste aiviele aaptenare uitgetroon, beide wat bekwaaah!id en keDDia

van die behoettea van die volk bet~t het. "Again the aiDiatera of the Church are in the position 1Jo atuq eductional needa 1D a disinterea1ie4 w~. The7 know the

nan.re

and re quireaen'ta of the people

a

th•7 are aot neoeaaaril7 concer.ned with ulterior 1ntereata, and th•7

are, aa a rule, 1D 4&117 con "tact with the worldng ot "the educational aachiner.7." 2)

Die kerlt het beset dat ollderwya in 'n groot aate kon dien as teenvoeter teen die veraraing, veral van die deel VaD die arablaakea wat doa-koaaerwatief was

ot wat seweier het oa "katferwerk" "te doea. ') Die

oDderw,ra aoea help

om

die Afrikaner in die geleentheid te stal oa 87 plelt vol te ataaa in die QJW&rheidawlreld en oa sodoende 'n seltatandige lewenabeataan te kon maak. "Die oD4erw,ra word al aeer en meer, aelfs deur die gewone

aaa beakou, •• die aangeweae voorbehoedmiddel teen die pro••• 'YaD yeraJ."'ling wa't nllte sroot ataetinga begin

aan te neea. Tan die akool word al aeer 'Yerwas dat d1 t 1).

~~:

XultuurpaldedeDia van clie Afrikaner, 432-4~1

Galpina !here au-e :ao S •

.l.,

64.

Oape !iaea, 3 Bov. 1924.

aa1 prakt1.ea wor1tere1 n r die atq4 oa 1le l'Htatau." 1)

Die lterk he' h.oa be;rwe:r vir e lll:e Yoorwaartae 'bewesJ.q

1a tie o~derw;ra 1 eo was 41 t ook aet lte:roep.- ea Yat-oBderw,ra. ·~ 1e4ere YooraitatreweDde aaatreil 1.v.a. die •~•••atelael (••• aekulair 1a) he' •7 oatataaa daaraaa te da.J'lke dati die ll:erlt onveraoe14 daa:rop aaqedri.llS

aett. "

2 )

Met die ke:rk ae eie ae4ewerking het die

oDder-"7• ctua aeer Hmllr pwor4, wutl di t waa aodis. Maar aooa ao dilarela d.ie geval. ia wpneer 'n IUlwe ripJ.as

in-sealau word, ia die guide aiddelW81 bier b7ster seraak.

Wau p4e41eaa eera ~ oaa akole llootaaak waa, he' di t

~lens• 1:>7saak seword. "Die akool toon die neipns oa p1'1apatiea te word, ea q resul•••• te berelten in· ~erae Taa die vermoi oa te Yoldoen a&ll die eiae van die aoder.oe

seta4uatr1aliaeerde lewe." ' '

Die

akool ia seaodeW*teeer ook waar "aoder.a• ataan vir Terwaterde sodsdi~s.

b:'i~M-1 ia sodadienaon4e1:'1f7a Tan owerhei4nii

•yr,r•

seaaak.· Dlt het Yir alle leerltage opaioneel

pwo~ oa pdurell4e p4acliensleBll.'N die klaa te

Ter-laat. Alle dosaatieae pcla4ieaaon4erw,rs is belet, m.a.w. die clirekte baD4 baaen enige besoa4ere kerk en die

akoql is verbreek. 4) Juia

~•

die lterk:lilte •oeais

die aodisa-. sewor4 het Yallwei die sroot llldus~riile

ea aaa•akaplill:e oaweateltas, wat; cU.e Atrikaner •• p4a-4ieu 'tot 87 :toD4u.ente aou akudl 3u.1a toe akool en kerk

hul lcragtte aeer aa ooi tl teYore aoe • aaap anoer b.e~ teen die regreeaiewe inYloed op die ae4elikhe1d wat 'a

induatri-ele rewoluaie aoo4weD41s aeebril1S1 ~uia toe word die

so4a4ienatige onderw,ra hierdie k:nou toegedien. Die

smeekatem oa aeer en "beter" oD.Cler'fl7• is nog al 'Q'd 4aar, :aaar die aotie1' daanall het Terander: Yroeir was

u-.a

"ZeD.d tos een onderw,Jser Toor de arae 3eug4. God sal hun

sielen Tan oaa eiachea, illdiea 1J7 he~ 1a de diepe oakwlde

doen ..oorlleYen." 5) Vandq la ware pdadiena

oa

die pda41eaa •n~ b7aaak in cU.• meeate YP ons akole en word

aiakien preaieaer beskr71 . . , die Encelae wooed

"aide-llae"

1~·

•:tr.••

Die S.aial• Qewew, 180.

2 • M rbe& On4el:'fl7a en die .&:rm.l.tlaalte, 51 et aes.

3 • Bepsella llie Sosiale Qewete, 180

4 • Siell p. 104 hierbo.

- 105 :_

Die ataat staan neu~raal teenoor die verakillende kerke en dia goedt maar b7 staan ook neutraal teeaoor die pdadieiUI en dia ales. Die sevolg is dat daar ve owerhei4awei seen vooraiening geaaak word dat slesa Ohriatelike atudente Tir onderw,raera opgelei word Die. Hul word veral op groDd Yaa skolaatieae prestaaie toe•

gelaat. Qoeie gedrag koa in aanaerkina, aaar .., seloot aa aod&Dig, (d,w.s. as

h7

'n geloor het), is Die •a

faktor Die.

Vandas is die ~estaD.Cl van ondertr7a sodanis dat BaTinck •• kritiek op die NederlaDdae t;oestan4 vaa T,Tftig

~aaz· sele4e, ook op ona van toepaasiDg geword heta

"Daaroa aoet er daR ook eene radikale hervoraing koaen. Er is een zoDdvloed aodis, 4.1.e over heelonze opvoedi.ng en paedasogiek sich uitbreidt, Br aoet •en kruistocht geprediltt worden tot behoud van het kind". 1 ) ·

Tot duner het ons die ont;wikll:ell:a.g van die verlleuding kerk-skool p'YOlg tot waar ons die stadiua

~reik het waar ona die beataande atelsel moet kritiae•r in die lis van die besondere behoeftes van_die Afrik~ervolk

en ieta bet;er aaa die hand probeer doen.

4, QiP SOU .A . 'B OBDERWYSSTJLS!L YIB. 8,4,

Moe1i die oDdertr7s VaD. 'a voik die beste wat h7

ia die verlede bereik het, gebruik as stot en opstel aa ideaal? of aoet dit &legs aaapaa b7 die volkaetoa van die t7d om dit; 'te probeer handhad?

ot

moet dit radiltaal-akeppend, leideDd, soaa rewoluaio.nir weea? Koet dit; b7 die volkaaar4 aangepaa word? of moet die volksaard, in sover

h7

aoaa heel sebrekkis is, deur die oDderw,Jsstelsel proDeer verh.et word.? En iD. aover die ond.er~Q'"a va.ndag 'n aiddel ia wat die aens in ataat atel oa •7 brood t;e verdien, aoet 41 t aanpaa b7 41e beataaD.de induatriile en ekonolllieae

atelaela, ot moet 41t die tf7e vooruitloop in die rigt;ins waarin die veranderinge bewees? 2 ) Koet dit 'n

~sees1ielike

Yerloskunde"

~)

••••• of slega die aededeling van tei,e?

Ons gaaa hierdie vrae Die probeer beantwoord aie. 01111 doel is alega oa die ll.oos1;e, breedt.a en diept;e VaJl die

1)• BaYinoka Paedapgiaolle Be,p.naelen, 41.

2). lioabou••• Leerboek der Bia'hriache Pedapgiek, 1. e1i aeg, '). Gerdener, S..ut;a en Meiring& Godadienaonder1r7a Tir

oll4erw.Japrobleea aaD te dui. Ou wil iA di.e lis vu die h.te en 41• .erle4e Yeral die Chria~elike •• die naaionale

1A die oDdeJMqa aoek. ••• ia in

s.A.

ot die buitelan4 wat ona kan i~YQer wat beter ia •• Chriatelik-Daaionale

onderw,ra? 4.w.a. 41t wat ODS ~ la?

ana

het tie yerhouding kerk-skool deur die

eeu"~e: pvols totdat one b7 tie hu141se toeataDd aaqeland .het - en one ia daaraee on,.e'Yre4e. La at ona nou eera one eie behoet•e• toeta aaa wat die buitewlreld aanbie4. llaar clan moet ODS die bui telaDClae toeataD4e aet 414

voor-beho~d beatu4eera Wat aot4 ia vir DuitalaDd ot RualaD4 ia D.ie noodweDdic Yir Suid..&trika ped nie. 'n Ilein ~oq w~e laat boa m.akl1k 4eur buitelandae atroaiDp befnvloed. Teral op opYOedkuDdi&e sebied aoet 'n aena ui tera veraipig •••• wat j7 1Dwer. · Steede moet 'n mena

jou ahraa J:lop 41t aet; 'n paoD4e, nasionale lewenatilo-eotie en Yol.kaaaZ'd?

Wat waa dear in die vooroorlogae Duitae oDderw,ra-.-el . . l wat ona ken invoer? Die Duitae ~·us ia

••t

s•••-4r1t•i . . opottereDde vaderlaD4al~etde beaiel. Bierdie naaionaliaae 1a in kuD8 en arbeid en diensvaardigheid aan PUhr.r, ~lk en vaderl&Dd uitselewe. Hierdie praktieae patriotiilae het 'n lloostepunt bere~ wat onbekeDd ia iA .

tie pald.eclenia van ao •n poot voli.

Bie~e set~tz.erde opvoedingatelael bet die diaaipliDe van blADe bewerkatellis. wat die iDdividu in ataat atel oa die at~asate militariatieae diaaipline van buite te verdra.

Bierdie oD4erw,raatelael bet '7 ooraprong gebad in die pakiedeDia van die Dui'ae volk. Die Duitiae

aill tari•• het tq ooraproq 1n wat professor Walter Schubert die "oerancs" noea.1

>

Om.rlns

deur VaDd.ip

••ttt•

sweet . die Dui'Mra oor 'n atsroD4.a hulle aasapolltiek 1a uit

Yreea pbore. 87 volkakarakter ia aterk deur hierdle oer. vreea beuvloed.

Hiezdie oaderw,Jaatelael waa propagandiatiea

-dit koa Die andere ceweea het Die. Dit he' naaionaliame ppropaper en tit u aodauis ia Die aleg Die. Die vraag

ia ho& het hulle 41• gepropaceer? Watter plek het die 1). Sohub~ a De KomeD4e :Juropeeac.b.e Kenach, 184

- 10'7 .

-•••••• tie eDkel.i.Dc, Go41 iA die ondertQ'aatelael

i.ap-neeat l) .. .

Die Yerhoudias Boerrlri t is ook op wee a

se-baaeer,2> vreea oa onder die oormas Yan geld en invloed en getalle die •1e iclen'i tei t te verloor. (hieroor elders aeer) llaar oas "Yreea is aeer na ~11m· as na bui'e pkeera .11111tar1ame ltan ona probleea Die oploa Die.

lehalwe oa rq eie 1Dtri.aa1eke waarde ie naaiona-llau in Suid-.&:trika ewe onont-eer1ik as in Du1 talaD41 maar

die aotiet is verald.llelld.a hier ._e laD.de woon 'a '•lr.Tke en belangrike ae--ie van die bevolking wat 'n verdeelde naaionalism.e huldir;, mense wat nie maklik 'n nuwe vaderlaD.Cl a&nQ$.em Die en wat tot nuwe burgerakap opsevoed aoet

word

.

3) _. ·

Die Duitae vereiates verskil van die AtrikaaRae wat betret ooraaak aowel aa doel, hou Die rekening met die pd.a41eaataktqr Die en ia heel teaal "Yreemd aan die .lf'rikaaaae wlkakuakter.

Die bp1ae oD.deJ:W7ast~l&el is grQteadee1& se-baaeer op die opvoe4kundige be&inaels van T. Perc7 Bunn. 4> ltier het ons 'n verb.eerlikinc van die indidduall 'ei t en die peraoonlikheicl. Die aenalike peraoonlikheid is die eerate bate op aarde en die aediua waardeur a1lea wat sroots en pe4 ia 1n die lewe to' ataDd koa. Die opvoeding

van die k1Dd moet hierdie peraoonl.ikheid in die gele•n•-heid atel oa homaelt

te

ontploe11 want wat die k1D4 van die

o-..wins ont'Yans1 verwerk b7 ae1tat8D4ic1 outonooa. Die

ld.ad ae akeppende 1ncli~idualiteit aoet deur •r.rhei4 ~ot seltatandigheid bewees.

B7

aoet nie ·~ aaaaeproduk word deur aet die aaasas gs~kgeatr,yk te word Die, wan15 dis

~uia die iDdiwidualltei-t., dit in die persoonlikheid wat &Rders en e1e is, wat beakerm moet word. Die kind aGet Yr,Tplaat word oa t• onnU:lte1 b tie rigtins ••anoor by

lua he* en waarheen.a7 aaasebore neigiugs hom stuur.

8o4oeD4e aal die he1e aeD8 · ontwikk•l aonder dat 'a bedorwe ODdeft7&Stelsel hoa ill 1_{n kwel1ende JlinoraeDd.e groet aal}

1). 2).

Jonkera Basionaal-&oaialisae as Godadiena, 1 et

••I•

... , aes.

.

Galpina there are DO South A:tricana, 131 Coaing ot Age, 671 ll1111Jla !he Peoplea ot,.,South Africa, 18'7.

Ga1piaa 'here are ao &outll.~ · .&tricana, 12 et aeg. Bd,ucatio-. ita

»•••

aJa4 ftrat Prlnciplea.

perst die groe~ van een~dige verstaadaoatwikkeling. 'n Onderw,Jastelsel wat soveel klea op die aelt

"faD aeU-haD4hawiD.g, aelfstudigheid, aelt-oatwiltke lins en

aelt-.er.beerliking laat val, atuur at op die idee van

selfgenoegsaamheid. Die . . as oor die algemeen, dink reeds veels te veel van hoaselt.

BY

is geneig om te vergeet 4at; ~ aaa:r die skepael is en nie die Skepper nie en wtl hoaselt verhet tot se1t"ferheerlikte outonoae wese. Wa't; - die ld.n4 nie verataan ot kaa. beyqs Die, moet hy nie op

gesas van andere aanneem Die.

Hierdie stelael pas b7 die Bri't;se volkskarakter. Dit sluit aan b7 die vormins van die Bngelse aristokratieae

"Gentleaantipe". 1 ) "De opvoe<U.nc is erop serich' een beproetd tJpe voort te planten, nl. dat van gentleman." Dit is oorbodig om te bewys 4at hierdie stelsel !7Dreg teenoor die Calvinisae staan. Vir die AfrikanerYolk word dit wat &orgebly het van s7 eert7dae eenvoud, opre~heid,

nederiSheid en godadienssia nog as £a deus beskou. Ge-llooraaaaheid-is soma beter •• leierskap. b·du is dit nog nooi t beW7s dat die B~ .. a~elsel aeer ot groter

bn-stenaars en leiera oplewer Die~ by Bngeland in hierdie opaigte?

Staan Rusland bv. agter Die Amerikaanae onderw,Jsstelsel is groteDdeels gebaaaeer op die pedagogiese leeratellings v&n John Dewe7, die prapatis. By hoa word die kind as aoaiale wese, aa

't ware beakou aa uit die geaeenskap, van die seaeenakap en tot die paeenakap. Die opvoediq is 'n praktiese aaa-pasaingsprosea b7 die gemeenskap, op die aielkundise basis van<ilie kind se aosiale inatinkte. Sosiale bruikbaarhei4 word verkr,y deur (a) beroepsopleiding, (b) oanikkelins van burgerlilte nuttigheid en (c) die soaialisaaie van die gees. ~ Dewe7 is daar seen sweea van Ohristelike idealiaae

nie.

Die opvoediag en die lewe is vir hoa slegs

'n

ewo-lusiee;ans van die ondervindinga "The idea ot educa,ion advanced in these ohatera is tormall1' awamed up in the idea o~ oontinuoua reooastruction o~ experience." 2_J

"Die metode van die tiloaotie, van die onderaoek van die lewensyraagst~e is vir hom die wes van die leW8ll8-ervariag en proetnemiq. Y1a- hoa U cdaq ~andi*;-:aeulike

lewe geen einddoel nie, pea vaatigheid nie, dear 18 allHil 1).

2).

Schubar-.a De komende Buropeeaoh l:~ll84lt., 21;;, 21.'7.

Bien Hs 11, para 21 Die Volkaaard van die Boer ea die Brit. Dewe71 Deuo•aq aDd. Bduoatioa, 93.

-

109-••••4• DA4e~D4• 4oele1D4ea, atee4a

-•••sla8 ••

Ter-u4eft.aat

aMecla 'a nkou,rukaie Tall die enulq •••:r

tie

•"U'laat

ie clie UOfdoel TU die lewe, 11 - - · ·

neftll4ar1Dc

pno•••

ot perleo•i.Ds, _._urias AD4 nt1Jd.q." 1

>

B1erdie Den7aaaae lenDHpva"'1ac u op . . ecl-kw&dip teeae ia •••r •a u1 tTloeiael vaa die .&aeri.ka-•

1••• •• wlltaaar\la hv.l ia aa•erialiatiea en 4iJak 1D. tene

vaa pld ea ped, handel en ~erb.ei4. In die dolle

T~ TeA ba1 leweAalaDS atr••• hulle 4oele1D4ea aa wat

aa RiM

prla

ia,

••s

van die aiel van tie aeu aet q

-

.

.... ZIItl. - · aaDp7piq 'YAil tie altoae, tie

co•i• ••

die

Waft•

llieftie Auri.kaanae oll4•1'W7••'-l••l •• 'n

aan-p - i q b7 wat peaalaa wlaaak ia Die, ia :ale 'Yir tie Afrikaner bedo•l llie. Olla vo.lk ku Clod •• •7 sebo4

ale buite berekenhas laat Die. Ou he' ou i4eallaae

DOS Die wrloor aie.

••• 81li4-Atriia beu4.ls,1• Die ••• Schubart

tie wJIIDlate ".-tleautipe" uea Die, Z) waat d.le

'YOlka-4...._•

va eeD.YOlld eD opnph,i4 ia ouiD41s ~elaqriker

•• die

s1-

vu die politoezo. Die Pnieieae aae~iaal•

aili 'tarlaae ie hier ~eact, kou4 ea oD.D.04iS• Die

••-'-1"1•11•••

het

us

al'74 die hoopte, wat 1D. clie aena ia

oa h wozr41 p4ellp eD due ie d.le .&aarikaaue atelHl 'Yir

ou . . . oqeaoD4. Oae wil llie le141q ia llualaD4 1aaa aoelc alea eooa '• ailwerkoord. loop 4eur die paJd.edeDia

VaD. ou volk tie leidiDs vu CJo4 ea 1D. ou oD4eft7a, die

iavloe4 vu die p4atieaa.

~)

ldtea4iea ia propqaa-41at1eae oaderw,ra 1D die •otalitarie . . ataat baie

bed.erflllt wear tit iabreu toea op 41e H4elib ter.reia. Deu tie beaeerte oa •a burser vaa '• nan 'ipe te Tol"'l oa die ataata4oe1 te TerweaeAlik, wor4 tie bronaa:r Tan die peraooal1khei4 roekelooa Ter.aie,is. 4 ) Die aaterialla-tieae e~aD4pun' 4at die oD4erw,ra . . apeaialiaee~e a:r~eidera

110•'

ftonbriac1 uak vaa 41• baaieH akool •a

s•Q•-a1al1Hedel:·aneideratab:riek. 5) · ·

JU.er41e op . . . •t•s 1• u.1

•e:r•

oaTolledis ea

-•nop,

aaar dJ.a pDOes oa aaa te duia

l)e

a).

'~·

4 •

ltwl41se groD4.alas het, d. •. •·

q

sroei ll1 t die verlede, 11. 4at alle atelaela van oD4erw,ra in aekere aate

p~pasaDdiatiea ia,

111. dat sroot politieke en aaatakaplike o . . e~te~

liDs• die oB4erw,ra Die alleen be£nvloed Die, aaar 4at die oD4erq-a ook noodweDdis 'n ldddel aoet word oa die volk dapotoe op te voe4,

lV. da1i waar die opvoedins . 14ealiat1ea-propag8ll41a-t1ea ••• (voor-oorlosae DuitalaDd), dit aoontlik 1a oa aoaialt en aaaio.Dale woDdere te verrig •

._ dat daar 'n .Oue verb&Dd. beataan, of behoort te beataaa.. naaen YOliaaard ea die opvoedingatelael.

V1. dat die aoderne oDderw,ra in hootaaaklik twee ekatremiatieae atroainse verdeel heta die 1D41widu

word ter rille van die geaeennap opgeotter, of andera word die geaeeukaplike seeatelike belange ter will• vaa die eDkelias verwaarlooa,

Yll. dat elke land q unieke naaionale pro'Dleae het wat LA weder.,dae iawerkins aet die opvoedingatelael

ataaa.

Oa teras te keer tot ona uitgangsvrae a of' die opvoedi.Dg nou •'3 uitgangepWlt, atot en einddoel in die verle4e₁ in he4e of die toekoaa aoek, een f'eit ataan

•••• die pt\adie.na waa die akoonate naaionale·volkabeait; van ona verlecle en dis die verhewendate ideaal vo ona

toekoaa. Laat ona nou die naaionale waar4e van Chriatelike opvoe41Dc aan elkeen van bogenoeade gevolgtrekkiD.ce toe'••

1. As 'n naaionale opvoediacatelael dan in die

verlede gewor'tel ia in aover di t bou op wat soed ia daarin, dan aoet ona_noodweDdis aan die godadiena . 'a. ereplelt in ona aJtole tqeken.

11.

Aa alle opvoediacatelaela in aekere aate propagan-distiea ~·• aien OD8 geeD hoir Weae om te propageer Die aa Ohriana.

111. Ook in SU14-Af'rika saan daar baie at•-• qp dat ona groot Chriatelik-eoaiale oawentelinga nodig het.

WaD.Deer ona 'n naaionale o-enteliq beoog dan ia die eerate a tap tot be atendipq 4aanaA1 die opvoediq, en

l l l

-en verhtweDdheid b7.

lT. Wanneer die opvoeding die etoa -va die t;rd 'VOozw.i:tloop₁ ia ona AOgeena op veilige 1ierreill aa Goda Woord. 'n laap ri.r ona wet 1a.

V. .As 4aar du 'a noue verb and beat au tuaaen volia-aard en -opvoediq, dan m.oet ona oDderw;yaatielael

pda-c11enatis seorientleer Weea, want OilS YOlk is DOlt trots

tie huitip ontaard.1Jlsa-1D.vloede, pdadiena\is.

w

aar

die YOlkskara.'lr:ter reeds ten kwade beinvloed ia,

ea

b li.ea.1ge opais ._el te weu.e oorla,t, aoe1i die oD4erw,raatelael

berekea weea oa op te hef. Die Ohristelik-naaionale ku. hoa Die b7 wat bedorwe ia aanpaa Die.

Vl. Die Ohri.atelilte godadiena ( en onde1"1r7a) alae die pl4e middelweg in tuaaen die bee u1 teratea van die Yerheerliking tnerqda van die indiwidu en aaderayda van die geaeenaltap~ Ohriatua het geleer dat die aena die ltiD4 van God ltan weea en 'n weinig aiD.der aa die engele. B)'

het 'a onatertlike tiel wat aeer werd is aa die akatte

Yaa die ble wlreld. Maar hoe aDders as Bwm ae opge-blaae iDdiridu is hie:l'die "laleg" van God! Die ••••••-geaeeaak~ het nos seen ander risaaoer tot blrwend.e

har-aonieae eeD.heid Die, aa cU.e Chriatelike leer -vaaa ek ia rq broer ae wagter oad.at ek hoa :J,ief het. So word die ui•erate~ Vall Dewe7 en Buna in die Qhriatelike veraoen.

Vl1. Die driageade raaaeprobleae in hierdie laD4 kan Jaie deur 'n sroepie in,.elligentaia opgeloa word nie.

EkoDOJdeae proble- lEan eoaa wel, aaar aoaiale probleae

ltp alleen ut; die aaaewerkinc -vo die volk opseloa word. ».a. w. die voli aoe1ii daartoe oppvoed word eJJ. die_

vei-ligate koera 1D eDip kriaia is die pdadienatip.

lD. die pdadienatige opvoecliq reik die aka'tite van ona volkaYerlede en die i4eaal van dit t;oekoaa aekaar cU.e haD4 oor die peie atr;r4 van die he de.