Koenraad van Eberbach, Exordium magnum · dbnl

Koenraad van Eberbach

editie A. Greebe

bron

Exordium magnum. In: Instituut voor Nederlandse Lexicologie (samenstelling en redactie), Cd-rom Middelnederlands. Sdu Uitgevers/Standaard Uitgeverij, Den Haag/Antwerpen 1998.

Zie voor verantwoording: http://www.dbnl.org/tekst/eber004agre01_01/colofon.php

© 2012 dbnl

i.s.m.

hier beghynnen sommighe exempelen ghenomen wt den boeke dat ghemaket is van merkeliken mannen der orden van cistercien

Int eerste van enen brueder in welkes hande die kroemen verwandelt weren in peerlen

HEt was des cloesters regel dat wanner die broeders ter tafelen saten ende de maltijt ghedaen was dat sie sorchuoldelike vergaderden ende eten die croemen die van den brocken broedes vielen op dat sie van dese versumenysse niet schuldich gheuonden en worden voer gode. Ende het gheuiel op enen dach dat een broeder een sorchuoldich bewaerre synre consciencien was sittende ter tafelen mytten anderen broederen. doe die maeltyt ghedaen was hielt die croemen die hie naeder ghewoenten vergadert hadde besloeten in synre hant. ende myt groeter sueticheit des herten toe hoerde hie totter lexen meer eer dat hie sie at soe waert die lexe haestelike gheeyndet doe die prioer een teiken gaf. Die broeder verscrickede hoe hie tot hem seluen quam ende bekande myt groeten anxte syne scholt. Wat solde hie nochtans doen. Ten was hem niet gheoerloft wech te werpen noch te eten. an beiden syden was perikel der onghehoersamheit. Hie hielt sie besloeten in syne hant denckende dat dese scholt der versumenysse niet afghewasschen en mochte weerden dan ouermids bichte ende penitencie. Doe dan naeder gracien dat teiken des bichtes ghedaen was. toech he den prioer ouer syde ende badt verghifnysse vallende in syn aensichte apenbaerende syne versumenysse myt groeter eenuoldicheit syns herten. Die pryoer berispede syne scholt alset reden was. ende vraghede wat hie mytten croemen ghedaen hadde. hie sechde here hier syn sie in onser hant. Ende alse die pryoer gheboet dat hie sie toenen solde soe loec hie syn hant op. ende sie in synre hant syn gheuonden voer die croemen die alre kostelixste duerbaer ghesteente. Meer wat wene wy warom wolde die almechtighe god alsoe gloriosen myrakel doen. in alsoe cleinen dinghen. dan dattet allen menschen apenbaer solde wesen. hoe seer dat hem die broeders behaghen in vergaderinghen die vuerich syn van gheeste. die om synen anxten wille niet allene myt sorchuoldicheit holden die meeste gheboede meer oec die mynneste gheboede

Hoe dat sanctus bernardus versumet hadde de seuen salmen te lesen voer sinre moeder siele

SAnctus bernaert die naemaels die eerste abt was van clarendael doe hie noch nouicius

was inden cloester gheheiten cistercium. doe plach hie alle dage te lesen al stillichlike

die seuen psalmen van penitencien voer synre moeder siele. Meer op enen dach doe

hie dese seuen salme begonnen hadde te lesen naeder completen. soe en las hie sie

niet wt ic en weet niet weer van verghetenysse ofte van slapericheit. Meer die abbet

stephanus doe hie bekan\de

ouermids den gheeste die versumenysse soe sprack hie des daghes daer nae bernardum toe ende seechde. brueder bernarde waer lietstu ghysteren dyn salmen of wien beuaelstu sie. Als dit hoerde die ionghelinc bernardus soe schaemde hie hem alse hie schemel was ende anxtuoldich. ende began in hem seluen verwonderende te dencken ende te segghen. O heer god hoe is dit woert apenbaer gheworden dat ic allene woste. Ende verstaende dat hie begrepen was vanden gheesteliken manne. viel hie toe synen voeten beliende die versumenysse ende biddende verghifnysse. Doe hie die lichtelike verkregen hadde pinychde hie voertan sorchuoldigher te wesen in dusdanighen ghewoenten weer sie hemeliken syn oft apenbaer

hoe dat onse lieue here te hulpe quam der armoede der bruederen van cistercien

Op ene tyt alse dat cloester van cistercium benauwet was myt groeter armoede. doen riep die eerwerdighe abbet stephanus enen van den broeders ende sprekende tot hem inden gheest godes seghede hie. Alre liefste broeder du sietste wal dat wy benauwet syn myt groeter armoede ende het is daer by dat onse brueders in perikel vallen soelen van hongher ende kolde ende van ander moeyenyssen ten sy saeke dat men hem haestelike te hulpe te coeme. Daer om ganck toe vercelliacum toe mercten die korteliken anstaende syn. ende koep daer drie waghen ende tot enen yegheliken waghen drie starke trecpeerde die wy seer behoeuen onse guet mede toe vueren.

Ende wanneer du die waghene gheladen hebste myt wande myt etekost ende myt ander noetdruftighe dinghe soe salstu se ons brenghen myt blytschappen ende voerspoedicheit. Die broeder antwoerdende sechde. Heer vader ic bin bereit ghehoersam te wesen dynen gheboeden ist saeke dattu my gheueste ghelt dit guet mede toe koepen. Die eersame abbet betruwende groeteliken in synre armoeden vander barmherticheit godes. antwoerde broeder wete waerlike dat alse ic sorchuoldich ende anxtuoldich sochte waer mede dat ic te hulpe mochte coemen onser bruederen noetdrufticheit. soe syn allene drie pennynghe gheuonden in al desen huuse. wilstu soe neme dese Ende wat dy voert ontbreket dat sal die gracie ons heren ihesu xpisti versien. Ganc sekerlike want die here sal mytty senden synen engel ende sal dynen wech voerspoedich maken. Die broeder wanderde ende quam te vercelliacum ende waert ontfanghen ter herberge van enen ghelouighen ende anxtuoldighen manne.

Doe hie bekande die saken waer om die broeder wtghecoemen was. ende der broederen noetdrufticheit. soe ghinc hie te handes toe enen ouerriken menschen synen naebure die te maele siec was ende syn guet gaf den armen. Ende doe hie te weten hadde ghedaen den sieken mensche de armoede der moniken van cistercien. welker hillicheit inden lande wal bekant was. soe waert die voerghenoemde brueder gheropen toe synen huuse. ende hie ontfenc vanden sieken mensche toe synre aelmysse alsulken summe van ghelde. dat hie mytten ghelde al kofte dat hem die abbet beuoelen hadde.

Hie kofte drie waghen ende neghen menpeerde ende

loet die waghene myt alre hande guet dat he bekande den broederen noetdruftich te wesen Ende alsoe als die abbet prophetiert hadde die ledich totter market quam toech vol wederomme totten synen. Doe hie nakede den cloester van cistercium sande he enen boeden die den abbet te weten solde doen syne toecomste. ende oec wat hie verworuen hadde. Doe dat de eersame vader ghehoert hadde verblide hie hem seer inden heren. hie riep te gader die broeders ende sechde. God heer des ontbarmens god des ontbarmens heuet vrilike ende myldelike ghedaen. Heer onse procuratoer ende hierde du hebste waerliken myldeliken ende hoechliken myt ons gedaen.

opluekende dyne hant ende veruullende onse armoede myt dynre benedixcien. Doe ghingen sie myt eenre gheordinierder processien den broeder te ghemoede totter poerten toe. al soe dat die abbet seluen ghecledet ghinc myt ghewieden clederen myt des abbetes staue. die dienres ghingen voer hem mytten cruce ende ghewyeden water.

Sie ontfenghen die aelmyssen hoechlike myt groeter dancbaerheit. niet als ghegeuen van enen menschen mer als ene benedixcie ghesant vanden hemel vanden here. Als men verstaen mach soe wolde dese vroede ende gheestelike man vermanen syne kinder die theghenwoerdich weren. ende die noch toecoemende solden wesen myt deser hoechlike ontfanginghe der gauen godes dat sie myt stedigher ghedachten ontholden solden die ghenade deses myrakels. ende daer wt leren solden in al hoerre noetdrufticheiden myt enen goddienstighen betruwen vermeten vander barmherticheit godes. die nummer achter en laet die ghene die in hem hoepen. mer is altoes synen armen een alre guedertierenste troester ende hulper inder tribulacien. vanden daghe ende voertan alse vander ghenaden godes altoes oueruloedich syn inden huuse die gheestelike guede. alsoe en hebben daer niet ontbroeken die tytlike guede. al is dat saeke dat die spaericheit. in allen dinghen gheholden werdet nae der insettinghe der orden

Een exempel daer wy mede gheleert werden datmen dat guede opset holden sal al en isset gheen verbont myt lofnyssen

DIe eersame man van leuen bisscop iohan die ghenoemen waert vander orden van cistercien ende regierde strengelike die kerke van valencia. doe hie noch wertliken was sat hie op in synen moede der weerlt ydelheit achter te laten. dat gheestelike habyt an te nemen ende den heren te dienen inder orden ende huuse van cistercien Ende doe hie dat van versumenyssen vertoech te werke te setten dat hie salichlike opghesat hadde. soe began allentelen die vuericheit der gueder menynghe te verlawen in synre herten. Hier en thusschen soe wanderde hie bedeuaert toe Sanctus iacob.

Doe hie vander pelgrimaedsen weder ghecoemen was in synen huuse. inder seluer

nacht apenbaerde hem in enen visioene onse here ihsus xpistus myt synen hilligen

Apostelen Sanctus peter ende Sanctus iacob. Sanctus iacob hadde een toemael suuerlic

boec dat hie oec voer den heren apen hielt. in welken boeke ghescreuen was die name

des seluen clerkes. Ende die here sechde tot Sanctus peter delighe synen name van

mynen boeke want hie afgheuallen

is van synen opsette. Meer Sanctus iacob ghinc toe den heren ende sechde. Here ic bidde spaer hem want het is myn pelgrym. ende te handes sal hie hem haesten te beteren. Ende doe dat selue die voerghenoemde clerck ontsiende ende beuende loeuede sprac die here. Wie sal my daer van seker maken. Sanctus iacob antwoerde Heer ic bin syn borghe. Doe die selue clerck ontwaeken was gheworden nader visioenen volghede hie myt gheheelre herten die gracie godes die hem riep. hie liet achter al die ydelheit der weerlt ende toech haestelike tot dat huus ofte cloester van cistercium. daer waert hie gheproeuet ende ghetrouwe gheuonden ende ontfenc der moniken habyt. Inden seluen huuse ghinc hie voert in gheesteliken leuen ende in wysheit. ende waert namaels abbet des cloesters van guedendael. Ende daer van waert he ghenoemen totten bisdoem der stad van valencien. welke bisdoem strengelike regierende leet hie vele wederstoetes om beschermynghe der rechtuerdicheit.// Ic bidde dat dit willen anmerken die ghene die wat guedes opsetten. ende versumen dat te werke te setten die menen dat sie daer niet an en sundighen al en volbrengen sie niet mytten werken dat guet dat sie opghesat hadden te doen. indien dat sie dat niet gheloeut en hadden. wattan dat Sanctus gregorius apenbaerliken leert dat die ghene die ghesat is in een mynre guet. ende enych meerre guet opset te doene dat hie hem te hantes dat mynre guet ongheoerloeuet ghemaket heuet. ende ist sake dat hie niet en betaelt dat hie opghesat heuet al schynt hie in der menschen oghen in dat mynre guet te staen. nochtant in den oghen godes die alle dinc siet is hie gheuallen vanden meerren guede die toecoemende is een richter niet allene vanden werken mer oec vanden ghedachten ende menyngen des herten. Men wetet niet dat dese knecht godes daer wy van spreken enyghe lofnysse ghedaen hadde. meer allene dat hie sympelike opghesat hadde vertoeghen heuet ouermids versumenysse. nochtant heuet die alre subtylste ondersoeker der herten oen dat alsoe gheweghen. dat he gheboeden hadde datmen oen delyghen solde wt den boeke des leuens. hadde hie niet haestelike te werke ghesettet dat guet dat hie begrepen hadde in der herten

hoe dat sanctus bernardus sach die engelen scriuen der bruederen ghebet

DIe hillige vader sanctus bernardus was op een tyt des nachtes in der metten myt alsulker puerheit ende ynnycheit als hie ghewoenlike was die allene gode ende hem seluen kundich was. Ende als die metten langhe gherecket waert om dat die salmen verlanc ghesonghen worden soe loec op die heer sanctus bernardus oghen. ende hie sach by enen yegheliken monyck enen engel staen. ende wat een yeghelic monyck sanc screuen se in cedelen alsoe eernstelike dat sie niet achter en lieten oec die mynneste sillabe hoe versumelike dat sie oec ghesonghen hadde gheweest. Ende sie screuen in manigherhande manieren want sommighe van hem screuen myt golde.

die ander myt siluer. sommyghe myt ynckede.

sommyghe oec myt water. meer sommyghe en screuen niets niet. Die gheest die dese dinghe apenbaerde die ghaf synre herten verstandenysse der manygherhande scriuynghe. Die myt golde screuen betekenden ene groete vuerighe eernsticheit inden dienste godes ende een onbecommerde andacht totten woerden die daer ghesonghen worden. Ende die myt siluer screuen bewisen dat die ynnycheit der ghenre die daer songhen puer was mer dat die vuericheit mynre was dan der eerster. Ende die myt yncket screuen die betekenden dat die ghene die daer songhen enen stedighen gueden willen hadden inden sanghe. al wast sake dat se ghene groete ynnycheit en hadden.

meer die myt water screuen beduden die ghene die slaperich weren ofte traech ofte die myt ydelen ghedachten van hem seluen vervremet weren. sie schynen wat te luden mer hoer herte veer afghetoeghen en ouerdraghet niet mytter stemmen. Ende O wonderlike is de guedertierenheit godes. want als gheen quaet onghepinicht en sal wesen soe en sal gheen guet ongheloent bliuen hoe cleyn dattet is ende hoe versumelic dattet ghedaen wert. voert die ghene die niet en screuen, die berispeden sommigher moniken bescreielike hardicheit die vergheten hadden hoerre professie ondachtich des anxtes godes hem al willendes kierden totten slape ofte weren sie wakende dat sie den mont toe hielden ende hem becommerden myt voersaten wille niet wt krancheit myt ydelen ende schadeliken ghedachten. ende hem niet en ontsien theghen der ewen ghebot te apenbaren ledich in die theghenwordicheit des heren. Die hillige vader sanctus bernaert die dese dinghe sach ghedachte sanctus pauwels woerde die hie seghet want sie syn al dienstachtighe gheesten ghesent toe dienste om der ghenre wille die de erfnysse der salicheit ontfanghen alse hie hem mede verblide vander vuericheit der ghenre die in doechden voert ghingen soe ontbarmde hem myt vaderliker begherten der guedertierenheit van die laeuheit der gheenre die ontbleuen inden doechden

hoe die engelen verwecten die broders doe sie Te deum laudamus sunghen

Op ene tyt des nachtes sancmen hoechtidelike metten ende die man godes sanctus

bernaert was daer theghenwoerdich mytten brueders. Ende als men sanc den ymnus

Te deum laudamus sach hie die hillige engelen blenckende myt groeter claerheit

ende oec ynnych myt wonderliker vroelicheit des aensichtes. die tot beiden choeren

loepende verwecten nu desen nu den. sie weren byden ghenen die daer songhen ende

alse mede verblidende stonden sie by hem. ende arbeideden myt alre manieren dat

die godlike ymmen myt ynnicheit wtghesonghen worde. Daer om verstont die hillige

man dat die ymmen den hillighen engelen ghewoenlic is die hie sach alsoe groete

eernste daer toe de te doen dat he vanden broeders ghesonghen worde myt vuericheit

der ynnicheit totter eren godes. het waert oec ghegeuen enen gheesteliken broeder

te sien doe dese ymmen begonnen waert dat wt den monde des gheens die sie began

brac ene vlamme van groten blencken ofte lichte ende steech opwerdes

hoe dat enen brueder sin doet vertoeghen waert.

Een broeder des cloesters van clarendael doe he lach op syn verscheiden doe visitierden sanctus bernaert naeder completen. Ende soe hie sach dat die mensche byden dode was ende te hantes verscheiden solde sechde hie hem toe Alre liefste broeder du wetste wal dat onse conuent nu vermoeyt is van arbeide ende nae een korte tyt op moet staen te metten. Ist saeke dat du voer die metten steruest ende dat conuent hoer slapen breken moet soe salt alte seer ghemoeyet werden, ende en sal den langhen dienste des nachtes niet alsoe hoechliken volbrenghen moeghen. Daer om opdat dy wal sy ende ewelike leuen moegheste inder eerden der leuender die du in gaeste te besitten soe ghebiede ic dy inden name ons heren ihesu xpisti dattu onses verwachtes tot dier vren toe datmen den dienst godes beghynnen sal. Die sieke antwoerde hem heer ic sal gherne doen alse du gheboden hebste. ist sake dattu mynre begherten te hulpe coemest myt dynen ghebede. Die hillige abbet ghinc al swighende in dat dormyter ende die ghene die scheen den wttersten adem te trecken en starf niet voer die ghesette termyn. want alsoe vroe als men dat teken began toe luden te metten.

soe waert de ratel oec gheslaghen ende die sieke die starf. Dat niet allene en

gheschiede van desen brueder meer het is dicwile van vele ander brueders gheschiet dat hoer eynde vertoeghen waert nae den wille des alre hillichsten vaders Sanctus bernardus

van enen brueder de daer ynne swaer was datmen enen sieken brueder te huus solde halen

DOe op een tyt die man des heren sanctus bernaert ghehoert hadde dat een guet gheestelic man van synen gheesteliken kinderen den hie ghesant hadde in normandien in een ongheneselike suucte gheuallen weer. soe settede hie in dat hie senden wolde om den brueder ende latenen weder brenghen tot hem. op dat die ynnyghe brueder steruen solde in syn nesteken. ende niet beroeuet en worde van synre begherliker groeue. Nochtan een van synen vleischeliken broeders gheheten guido pinichde weder toe staen desen rade want alse hie was een van den schaffeners des cloesters van clarendael meynde alse ic gheloeue datmen sparen solde die kost ende den arbeit.

Ende doe hie eernstich was in syn begryp sechde tot hem Sanctus bernaert. hebstu

meerre sorghe voer dat ghelt of voer die beeste dan voer dyne broeders. wantstu dan

niet en wilste dat onse broeders myt ons rusten in desen dale. soe en salstu seluer

niet rusten in desen dale. Ende dit is alsoe gheschiet. want dese selue guido al was

hie anders een guet ende een gheestelic man. nochtans op dat dat woert sanctus

bernardus veruullet worde soe en is hie niet ghestoruen toe clarendael. meer in dat

cloester dat pontinyacum heet beuiel hie mytter suucte ende lach toe bedde ende al

daer alset god schickede starf hie ende waert daer begrauen

van enen nouicius die ghestighet waert inden hilligen opsette ouermids enen myrakel

NAe dien hillighen vader sanctus bernaert soe volghede inden regimente des cloesters van clarendael heer robert. In welkes tyden quam die edele man andrieas archidiaken van virdunen om des ghebedes willen totten cloester van clarendael. nochtans en hadde hie gheen opset hem toe bekieren. Meer toe der tyt doe hie ghinc in dat capittel ende wolde begheren der brueder ghebet. doe hie sach die ordinancie der hilliger groeter gheselschap. ende recht als een engels leuen soe waert hie seer beweghen van herten. ende die gheest des heren viel in hem ende hie waert verwandelt in enen anderen man. Want hie liet de weerlt myt soe groter vuericheit dat hie niet weder toe synen vrienden en toech syne vriende toe te spreken ofte te schicken van synen huuse ofte van synen guede. mer op dat he xpisto haestelike anhanghen mochte soe heuet hie alle dinghe meer brekende dan ontbiedende achter ghelaten. Dese andrieas leet vele becoeringe int beghin synre bekieringhe. mer die godlike rechterhant heeften in allen becoeringhen ontholden onghequesset. Hie was te mael wekelic ende teeder op dat de rechterhant des heren also vele te glorioseliker in hem seghe hielde hoe dattet vatekin krancker was daer se die doechde in wrachte. Want doe hie swaerlike verleren konde die tederheit syns voerledens leuens. ende hie den arbeide des nyen begonnen leuens alte swaer of hoghe rekende. soe dachte hie alse loth dat hie die ghegaen was wt sodama syn leuen niet ontholden en mocht op den berch. ende daer om settede he op te gaen in een lichter orde. Doe hie dit dicwile te weten ghedaen hadde synen gheesteliken vader den abbet robert ende hie oen een wile tydes daer af ghetoeghen hadde myt synen salighen vermanynghen. ten laetsten op enen dach waert hie verwonnen van cleynmoedicheit des gheestes. ende dede den abt te weten dat hie hem daer niet langher liden en mochte. Doe vercreech die abbet myt vele biddens ende smekinghe van hem dat hie hem seluen ghewelt doen solde ende solde lydsamheit holden totten derden daghe toe. Doe dat die abbet nauwe van hem verworuen hadde. soe ghinc he in dat capittel der broederen ende beual den conuente datmen voer hem toe gode ghebet doen solde. Ende oec die guedertierne vader die abbet kierde hem totten heren myt gheheelre macht des herten biddende myt ynnyghen ghebede dat die here ontholden wolde myt synre barmharticheit dat schaepken dat die duuel pinichde te gripen. Des selues daghes alse dese selue nouicius andrieas ter maeltyt quam vant hie dat hem voerghesat was een bry van erweten. welke spise hem sunderlinghe theghen was. alsoe dat hie daer van somwile walginge kreech.

Doe hie den bry ansach daer hem sunderlinghe voer gruwelde soe waert hie verstuert

ende by bedwanc des honghers soe en mochte hie nauwe vroet maken der maghen

die daer theghen stont dat sie daer van wat nemen wolde. Ende O guede god hoe rike

bistu in der barmherticheit ende gaeste te ghemoete den tederen ende cleynliken

menschen. opdat die raet dyns willes in allen veruullet werde. ende dyn hillige name glorificiert weerde. Dese voerghenoemde nouicius doe hie nauwe begonnen hadde dese spise een luttel te smaken soe voelde he daer ynne ene wonderlike sueticheit alsoe dat die smake deses bryes ghinc boeuen smaeke des vleisches ofte der visschen.

Doe hie dit mercte nam hie te handes een lepel hie toech den nap an hem hie vergat der soeberheit ende at den bry alte mael op. Onder den eten stack hie dicwile den vingher in den mont vermoedende dat hie gripen solde kaden van speck daer hie meynde dat die bry in gheroert hadde gheweest. Doe die maeltyt ghedaen was ghinc hie haesteliken totten abbete vraghende sorchuoldelike ofte hie gheboeden hadde datmen om synen wille den bry koeken solde myt smere ofte myt anders enyghe vetticheit. Als die abbet sechde dat hys niet gheboeden en hadde soe waerdet gheuraghet den koeken. Doe sechden sie inder waerheit dat se daer niet ynne ghedaen en hadden dan salt ende water. Doe dit die nouicius hoerde soe anmercte hie blidelike dat die godlike vandinghe een myrakel by hem ghedaen hadde. ende danckende gode en mocht hie voert an niet beweghen werden vanden opsette der orden. Ende als hie van die groete gaue godes des anderen ende des derden daghes ende veel tydes daer nae die voersechde sueticheit inder spisen voelde soe leerde hie myt onderuinden dat die heer mechtich is als hie wil tot troestinghe synre knechten te gheuen die selue smack den saden ende den koelen den hie ghegeuen heuet den vleische ende den vissche. waer om sechde hie dicwile dat hie nu meerre ghenuechten hadde in erweten ende in koel te eten dan hie te voeren hadde in hoenre ende in wilbraet

van enen ionghen monick die wten cloester liep

Een brueder van den oldesten brueders des cloesters van clarendael gheheiten

guillermus lach op ene tyt van suucten in dat siechuus. In eenre nacht nae der metten

alse die ander sieken rusteden soe wakede hie ende bedede opten bedde nae synre

ghewoente want hie seer vuerich was. Ende hie sach apenbaerlike myt synen oghen

den duuel ingaen ter doeren des siechuuses. in eens ghemene wiues cleder, ende

aensichte. sie ghinc omme dwelende alse ofte sie yemant ghesocht hadde. Int myddel

vanden huuse was een lampe bernende by welkes lichte men claerlike sien mochte

die gheyle beweghinge ende ghebeer des duuels. Ende hie ghenc omme ende besochte

by nae al die bedden onderuindende eernstelike wie datter sliep ende wie datter

waecte. ofte hie yemant vinden mochte die hem toe hoerde. ofte yemant volboerdede

synre smekelicheit ende syn putierschap. den enen ghinc hie haestelike voer by den

anderen sach hie langhe an. den enen visitierde hie van veers den anderen quam hie

naerre. somwilen leechde hie syne hande sachtelike an die monde der ghenre die

daer sliepen. hie en liet niet achter onanghetastet ende onondersocht. ende dat hie

altoes van bynnen werket mytten ingheuen dat heuet die here verhenghet tot onser

vermanynghe

dat hie dat sienlike oefende inden oghen deses gheesteliken mannes. Ten laetsten toenende wien hie sochte bleef hie staende vor dat bedde. Het was een ionc monic die kortelic monyc gheworden was. Die duuel sloech an syn hant ende dede die deken een luttel af ten hoefden. ende myt enen sachten tasten cloppede hie den slapenden monyck ende sprac aldus myt ene clare stemme ende sechde. Omsinnyghe mensche wat hebstu hier te doen. stant op haestelike ende volghe my ende oec segge dynen gheselle dat hie wtgae nae dy. Ende ic sal uwer wachten by der doeren. Doe dit ghesproken was ghinc die duuel haestelike wt der doeren daer hie inghecoemen was.

Die ionghe monyc waert ontwaeken ende sat in dat bedde clouwende syn voerhoeuet hie sach harwerde ende darwerde begherende te weten wie oen ghewecket hadde.

Ende doe hie nyemande en sach lechde hie dat hoeuet weder neder ende ontsliep mer niet inden heren. Des morghens apenbaerde die man godes die dese dinghe ghesien hadde den abbet heren robert saligher ghedechtenysse die ordinancie des dinghes datter gheschiet was. Ende die abbet als een guet sorchuoldich hierde op dat hie gheen schaep van den ghenen die oen beuoelen weren en verloere vraechde hemelic den ionghen monyck van synen ghedachten hie vermaenden eernstelike hie leerden behendelike. hie ontfenc een antwoerde van hem dat hie gheens sins angheuochten en worde van enygher leliker of onreine ghedachtenysse. ende oec dat he myt enen vasten wille ghetoeghen worde tot volherdinghe syns opsettes. mer die boesheit heuet hoer seluen gheloeghen. want ouermids den duuel was synen herten die toeganc des beliens toe ghestoppet. opdat die salighe verghifnysse niet ingaen en solde doer die poerte der penitencien. Ende alse die abbet te weten hadde ghedaen den voergesechden man, godes die antwoerde des ionghen. soe antwoerde hie wachtet een luttel ende wt den eynde des werkes suldy proeuen dattet waer is dat ic, gheseget hebbe. wat wille wy vele woerde maken daer en ghinghen niet vele daghe voer by. ende siet die ionghe mytter verwoetheit der onsuuerheit ghedreuen ondechtich des beuenden ordels godes brack den bant der professien ende ghinc ter weerlt. ende is gheworden een snoede verloepen monyc. ende aldus is kundich gheworden die bedriechnysse des duuels. die sick vertoent hadde in een ghedaente eens ghemene wiues. Meer die gheselle daer hem van gheboeden was dat he oen myt hem wtleiden solde. die hadde myt hem nouicius gheweest ende hadde myt hem ontfangen al wasset te vergheues dat hillige habyt. Doe hie ghesant was tot een ander cloester ende ghehoert hadde dat syn gheselle dat yuck der orden afgheworpen hadde. doe brac hie oec den bant der professien ende en vertoech niet myt synen gheselle een verlopen monyc te werden

van enen vroliken visioen die ghesien waert doe een gheestelick brueder starf

Een vanden gheesteliken kinderen des eerwerdighen vaders roberti alse hie myt

onbeweghelike eernsticheit gheloepen hadde den engen ende hoghen wech die leidet

totten leuen. ten laetsten behaghedet den heren

een eynde te maken van synen arbeide op dat hie in vreden slapende rusten mochte.

Ende doe die vre anstont dat he van deser weerlt gheroepen solde werden tot dat hemelsche loen soe hadde die abbet mytten anderen broeders hem seluen neder ghelecht op dat bedde om te rusten. ende sie die slaep des heren viel op hem. ende sach inden droem twee alte suuerlike ionghelinge blenckende myt aensichte ende myt clederen. die daer streyeden in dat choer van clarendael alse lilien rosen ende fiolen ende manigherleye bloemen. alsoe dat alle die floer scheen ghemaelt te wesen ende verclert myt manygherhande verwe. Doe he dit sach verwonderde hem seer ende om dat hie mynnede sympelheit der orden sechde hie tot hem. O gy guede ionghen wat hebdy hier ynne dat gy thegen onse ghewoente dese fluer streyet myt bloemen. ende brenct aldus danighe nyheit op in onsen cloester. Ende sie sechden tot hem En wil niet verwonderen van desen dinghen ende en wesen ons niet moeyelick in volbrenginghe onses amptes. want nu te hantes salmen ene nye hoechtyt begaen in desen choer eens nyen hilligen. van welkes hoechtyt die engelen verbliden soelen ende den heren salmen synghen een loeuesanck in syoen. Soe sie noch spreken ende die moet des gheens die dese dinghe sach ende hoerde in verwonderen waert begrepen soe waert die ratel gheslaghen daer die abbet mede ghewecket waert ende myt den ghewoenliken teiken ghenoedet waert dat hie volbrenghen solde van buten mytten werken nae werdicheit syns amptes die hoechtyt die Hie van bynnen inden gheeste bekent hadde die men begaen ofte vieren solde. hie liep daer om haestelike myt den anderen brueders ende quam totten sieken ende mit groeten ynnycheit beual hie gode des brueders siele ghelouende sekerlike ende betruwende dat dit was die nie hillige van welkes annemynghe in die ruste die hillighe engelen te handes solden begaen een nie hoechtit ende een nye blytschap. O hoe salich ende waerachtelike sin sie salich die du here wtuercoeren ende anghenoemen hebste. die du in desen leuen alsoe veer verteren in hem seluen myt den brant der penitencien den roest der sunden. op dat sie in den leuen daer men toe qaet myt den dode des theghenwoerdighen leuens niet en behoeuen enighe reinynge in welken leuen die here afwasschet die onreinicheit der dochteren van syoen mytten betienden gheest des ordels ende mytten gheest der herten. Meer die hier ghereinicht sin te hantes sonder alle hinder der sunden raken an die ruste der salicheit

Maria de moder godes visitierde de brueders de meyeden.

IN den cloester toe claerendael was een gheestelic monic gode ontsiende ende holdende sine onnoselheit van synre kintscheit hent tot sinen olderdoem. Al wast sake dat he dartich iaer lanc was in der weerlt voer sine bekieringhe. nochtans en leuede hie niet werltlike. mer hie oefende goddienstighe werken. ende was

sorchuoldich te glorificieren ende te dragen god in sinen lichaem. want onder ander

guede werken die hie myt gheheelre herten dede. hadde hie oec gheheelheit des

lichaemes gode ghe\hilliget.

Ende mit hulpe sinre ghenaden ghinck hie voerbi sonder vlecke den brant der gheilicheit ende des vleisches onreinicheit van sinre moeder lichaem tot den daghe sins dodes. nae dat hie ontfanghen hadde dat gheestelike habit in sanctus amandus cloester daer hie langher was dan twintich iaer ende liet daer ghen clein exempel synre hillicheit. Daer van toech hie tot dat cloester toe clarendael ontsteken mit meerre brant der doegheden. nochtans eer hie daer toech was hie daer toe vermaent van gode mit vele apenbaeringen. Doe hie ontfangen was toe clarendael schickede hie hem seluen manlike tot die nie ridderschap ende bewees hem seluen van eenen olden ridder enen starken nieu ridder. hem seluen alden dach dodende in arbeide in wakinge in vasten ende in anderen dienste der hilliger disciplinen. hie hadde sonder onderlaet eernsticheit toe beden ende inden ghebede hadde hie wonderlike wtuloeiinghe der tranen. Op enen daghe alse hie wtghegaen was mitten anderen brueders totten arbeide des weiten bouwes ende een luttel verscheiden vanden conuente began hie an te sien mit groeter ghenuechten des herten die brueders die daer meieden. ende dacht ouer in hem seluen verwonderende dat alsoe vele wise manne alsoe vele edele manne ende leckere manne om der mynne xpisti hem seluen wtrecten ofte ouergeuen totten arbeide ende onsolde. ende den heeten brant der sonnen ontfengen mit alsoe groete blytschap. rechte ofte sie in enen hoeue der welden walrukende appelen pluckeden.

ofte dat sie weerschapten mit welden an eenre tafelen vol van leckeren spisen. Daer van dan danckede hie den heren mit opgheslaghen ogen ende opgherecten handen ten hemel wert dat hie hem verenighet hadde der hilliger veelheit der bruederen al was hie des onwerdich ende een sunder. Doe hie dese dinghe ende dier ghelike ouerleghede in sinen moede. ende van onmetenheit der blitschap hem seluen nauwe begripen en konde. siet sonder vertreck apenbaerden hem alse drie eersame vrouwen blenckende mit roeseliken aensichten ende mit witblenckenden clederen. Ene van desen drien die daer voerghinc scheen blenckender te wesen van ghedaente ende langher van persoene. sie steghen neder van den berge die daer by lach ende nakeden den conuente der bruederen die daer saet weren meiende ander syden des berges.

Doe hie dese ghesien hadde waert he verstuert van groeten verwonderen ende berstede wt myt deser stemme. O here god sechde hie wie sin dese vrouwen alsoe schoen alsoe eerwerdich die buten ghewoenten van ander vrouwen naken onsen conuente.

Ende doe hie dese woerde sechde stont bi hem een man mit eerwerdighen grawen haer ghecledet mit enen witten blenckenden clede die tot hem sechde. Die meerre vrouwe die die andere voergaet sie is die ionfer moeder ihsu xpisti maria. Die ander die daer volghen sin sancta elisabeth ende sancta maria magdalena. Doe hie hoerde noemen die moeder des heren soe sin beweghen al sine binnenste op die

guedertierenheit hoers names die hie seer mynnede. Anderwerue vraghede hie

segghende. myn heer waer heen trecket onse vrouwe. hie antwoerde hem sie coemet

te vanden haer meyers Doe dese woerde gheseghet

weren soe verswan haestelike wt sinen ogen die persoen die daer sprac. die man godes doe hie dit ghesien hadde verwonderde hie meer ende meer in hem seluen. hie kierde sin ogen weder totter hilligher moeder godes ende tot haer gheselynnen. ende mit enen verwonderende ghesichte staerde hie op hem. sie ghingen al meckeliken voert ende quemen die ene naeden anderen totten conuente. Doe sie in dat conuent ghecomen weren scheiden sie hem van een ende begonnen te wanderen harwerde ende darwerde onder den moniken ende onder die conuersen recht of sie se vanden wolden. Ende doe sie aldus deden ten laetsten verswonden sie wt sinen ogen ende ghingen weder ten hemel daen sie ghecoemen weren. Die man godes was gheuestiget ende en mochte hem niet bewegghen vander stede. alsoe lange dat dat mirakel gheeindet was. Meer hoe seer dat hie gheuordert heuet van deser vandinge ende hoe seer dat hie ghewassen is inder minnen godes ende der alre hillichster moeder godes bewesen sine naeuolghelike wanderinge ende daghelixsche voertganc der doegheden.

Dese man godes doe hie steruen solde alsoe lange alse hie toe bedde lach bi nae sonder onderlaet weendede hie ouer in sinen monde ende in sinre herten die groete der saliger ioncfrouwen ende moeder die hie oec te voeren stedelike plach te oefenen ende mitten sueten woerden soe gaf hie op die salige siele.

Hoe arnulfus van vlanderen bekiert waert ende van sinre groeter vuericheit

Doe die alre eersaemste vader bernardus op ene tyt ghetoeghen was in dat lant van vlanderen ende sine nette toe vele stede wtwarp om die sielen toe vanghen. ende hie vele edele ende gheleerde manne van die vloede der weerlt toech tot dat oeuer der bekieringe. soe gaf hem ouer hemelike in sinen handen een edel man gheheten arnulphus van maorca die rike was ende seer lecker. hoerre beider raet wast dat sie dit hemelic holden solden om sommige kindere der weerlt tot den laetsten daghe toe dat hie wt solde gaen van sinen lande ende van sinre maechschap. want hie was een groet huusvader verciert myt kinderen ende mit brueders. ende bestricket mit alsoe veel ricdoem dat hie niet afbreken en mochte sonder sware schade ende

schandalisieringe der ghenre die hem toe hoerden. ten were dat hie eersten sin huus wislike ende cloecklike besatede. Doe dit al swighende gheholden waert ende sie twe allene dit wusten inder weerlt. soe heuet die heer ghesproken tot enen bouman doe hie die ossen dreef ander ploech segghende. Ganc segghe arnulpho van manorca dat hie di mede leide toe clarendael daer hie kortes trecken sal om sic te bekieren.

ende du bekier di mit hem hie hoerde stemme mer hie en sach niemande Doe dese

stemme ghehoert was began die arme man eernstelike te bidden. of dat woert van

gode ghecomen were dat het anderwerue apenbaren wolde. ende hie heuet anderwerue

ghesproken

dese selue reden. Doe hie ander werue de vermaninge ghehoert hadde. quam hie totten voerghenoemden man ende sechde. Ic hebbe een woert te spreken toe di mynen heren. Doe hie oen ouerside ghenomen hadde soe viel hie hem toe voeten segghende.

Ic bidde di ouermids xpistum onsen heren dattu mi leideste tot dinen clarendael op dattu mit di beholden makeste myne siele. Ende oftu dat begherste toe weten die guedertierne ende barmhertighe here heft hem ghewerdighet mi te apenbaren dine hemelike dinghe om mynre salicheit willen. Doe die edele kuussche vader hoerde dese woerde soe heuet hie hem seer verwondert ende verblit ende heuet den menschen ghehuert bi hem te wesen den hie namaels hadde een onuerscheiden gheselle sins weghes ende sinre bekieringhe. den hie hebben sal alse wy ghelouen enen

medegheselle des ewighen leuens. Doe hie sin saken gheeyndet hadde waer om hie ghemerret hadde inder weerlt quam hie in dat cloester toe claren dael alsoe seer ondergheworpen mit oetmoedicheit alse hie te voeren hoeghe was van rycdoemen.

ende gaf vele van sinen guede den seluen cloester ende oec sommigen anderen cloesteren gaf hie gauen. Sanctus bernaert waert seer verurouwet van sinre bekieringe ende inden conuente der bruederen sechde hie van hem van der bekieringe des brueders arnulphi en is xpistus niet myn toe verwonderen ende te glorificieren dan van die verrisenisse des vier daghenens lasari. want hie in alsoe groeter welden besloeten ende begrauen rechte alse in enen graue lach ende hie was alse leuende doet. Doe arnulphus mit suchten ende mit vele tranen bichtede al sine sunden die hie in der weerlt ghedaen hadde. sanctus bernaert ansiende die alre bitterste rouwe sins herten. ende enen bereiden wille toe alle guet werck te doene soe beual he hem pater noster te lesen driewerue. ende dat he voert an in sinen opsette bliuen solde toe sinen dode toe. Doe dat hoerde arnulphus bedrouet antwoerde hie. Alre hillichste vader ic bidde en bespotte dinen knecht niet. Waer inne sechde hie bespotte ic di. Arnulphus sechde. seuen iaer ofte tyn iaer vasten en weer my niet ghenoech al worde ic vernedert mit enen sacke toe dragen ende in der asschen toe ligghen. ende du ghebiedeste my driewerue pater noster te lesen ende inder orden te volherden. Ende die hillige man sechde tot hem wetstu dan bet dan ic wat di noet is te doen op dattu beholden werdest.

duncket di dattet een clein dinc is die orde te holden ende daer in te volherden totten dode toe. hie antwoerde het si veer van minre sielen alsoe bose vermetelheit. Mer om godes willen bidde ic di dattu mi niet en spaerste in dese theghenwoerdige tyt Op dattu my bet sparen mogheste in der toe comender tyt. ende sette my nu alsulke penitencie op dat ic na den dode des vleisches comen moghe sonder pine toe ruste.

Die salige vader sechde doe alse ic ghesproken hebbe. ende ic make di seker dat

wanner du afleggheste die borden des lichaems dattu te handes sonder moeyenisse

vlien salste tot gode. van deser antwoerde die hie ontfenc

of hie sie van gode ontfangen hadde waert hie toe male seer ghesterket alsoe dat he voert an mit ghenen ghewelde der becoeringe mit ghene moeienisse der suucten enichsins ghehindert en mochte werden vanden loep sinre begherten mit welken hie altoemale ghinc ofte voer in gode. hie was seer sorchuoldich ende anxtuoldich die orde toe holden ende sin herte te verwaren alsoe dat my niet en ghehueghet dat ic enighen menschen ghesien hebbe. soe sorchuoldigen reynmaker sinre eyghenre consciencien als dese man was. sie verwonderden alle gader sunderlinge die sine bicht hoerden sine eernsticheit ende drifticheit dat hie sie niet en liet rusten alse hie oec seluer niet rusten en mochte. bichtende wenende screiende niet allene van enen idelen woerde ofte teken oftet hem ontuoer dat selden gheschiede. meer oec van ene idele lichte ghedachte die ander lude cleyn pleghen toe achten wtghenomen luttel volcoemene lude van welke cleine sunde hie hem seluen alsoe nauwe ordelde ende berispede ofte hie doetsunde ghedaen hadde. Ende wantter waerachtelike ghescreuen is die heer berispet den ghenen den hie mynnet ende ghysselt enen yegheliken soene den hie ontfanget. nummer en heuet ontbroken desen eersamen manne die rode der vaderliker barmherticheit altoes in hem afhouwende die ghebreken des vleisches.

ende die doegheden der sielen in hem doende spruten ende vrucht voert brengen.

vele iaren lanc hent tot sinen dode toe is hie ghegysselt mit swaren ende lancduerende

onghemake ofte suucten. die hie alte male niet allene ghelicmoedelic verdraghen en

heuet. Mer oec glorierde hie daer ynne alse in allen ricdomen het is gheschiet op ene

tyt dat hie seer verkrencket was alse dat he sonder sware wewete niet en mochte

staen bockende dat hie nochtans daer omme nummer achter en liet. hie en bughede

hem side ende ynnichliken wanner men sanc gloria syden vader ende bewees

eerwerdicheit der godliker moghentheit. Als men vesper sanc inder kerken ende hie

stont in dat achterste choer bi enen monic die oec ghelic oen te male hillich was sie

die engel des heren apenbaerde daer in een ghedaente eens alre suuerliken ionghen

monikes. hie hadde an ene cuculle witter dan die snee. nochtans en sach arnulphus

den engel niet. Ende als hie nae sinre ghewoenliker manieren innichlike bughede

wanner datmen naden salme sanc glorie si den vader. die engel stont voer hem ende

onderstuttede sin hoeuet mit sinen handen wanner hie neder bughede. Ende alse die

voersechde monic die ter siden stont bi brueder arnulphus desen engel sach. ende

wtblencken sins aensichtes ende sinre cleder merkede dattet een engel were verblide

hie hem seer van des engels aensien. hie ghinc naerre op dat hie oen holden mochte

ende innychliken omhelsen. Ende alse hie mit wtgherecten handen oen holden wolde

ende druckenen an hem. te hantes verswan die engel ende ghinc van hem mer te

hantes weder apenbaerende stont he in een ander stede. soe oen die monyc sach liep

hie weder tot hem ende gheliker wise alse te voeren pinichde hie oen te gripen. meer

hantes verswan hie ende apenbaerde anders waer alsoe dattes die monic niet gripen

en konde. Ende doe dit manichwerue gheschiet was ten laetsten verswan die engel

alte male. ende die hem sienlike ghetoent

had en wolde niet gheholden werden. Op ene tyt was de knecht godes arnulphus sieck van wewete synre binnenste daer hie dicwile mede belastet plach toe wesen.

ende op die tit was die suucte alsoe starck alsoe dat hie by nae totten dode was ghecomen. Ende doe hie een wile tydes ghelegen hadde sonder spreken ende onbeuoelike. soe mishoepede men van sinen leuen ende daer omme soe waert hem dat hillige ampt ghedaen. Ende doe hie eersten weder tot hem seluen quam barstende wt in ene stemme des beliens ende loeues sprack hie. O here ihsu die dinghe sin altoe male waer die du ghesproken hebste. Doe hie dese woerde dicwile wederhaelde. soe verwonderden die ghene die daer bi weren ende vragheden woe dattet myt hem were.

of waer omme dat hie dese woerde sechde. hie en antwoerde anders niet dan dat alle dinge waer weren die god ghesproken hadde. Sommyge vanden ghenen die daer bi weren sechden dat hie van scharpheit der pinen verstuert weer in sin hoeuede. ende dat hie daer om vremde dinge spreke. Dien antwoerde hie brueders ten is alsoe niet.

mer mit enen sinnighen hoeuede ende mit soeberre herten segghe ic dat alle dinge waer sin die die here ihesus ghesproken heuet. Ende sie sechden wy belien oec dat waer te wesen. Mer waer omme sprecstu nu dese woerde. hie antwoerde die here seghet inden ewangeli ist sake dat yemant om synre mynne wille versaket die begherte sinre older ende der weerlt ricdoeme die sal ontfanghen hondert volt in deser weerlt.

ende dat ewighe leuen in die toecoemende weerlt. Ic onderuinde die cracht van desen reden ofte woerde in dese theghenwoerdicheit ende ic ontfange nu te handes in desen leuen min hondertuolt. want die onghemetene scharpheit deser weweten die smaket my al soe wal behaghet my alsoe wal om die hoepe des godliken ontbarmens die my daer ynne ghesettet is dat ic niet en wolde dese wewete ontboren hebben om hondert werue meer guedes der weerlt dan ic achter ghelaten hebbe. Ende ist sake dat ic een sonder ende een onwerdich mensche alsoe belie ende alsoe seer verblit werde oec in mynre bangicheit. hoe mene wy dat hillige ende volcoemene manne hem verbliden ende verurouwen in hoerre troestinge. want waerachteliken die gheestelike blitschap die nu inden hoepe is gaet hondert werue dusentwerue boeuen die weerltlike blitschap.

die nu inder theghenwoerdicheit is. Meer ist sake dat yemant die weerlt achterlatet

ende coemet totter bekieringe niet en verdient te ontfangen dit hondertuolt. soe ist

apenbaer dat hie noch niet alle dinghe volcoemelike achterghelaten en heuet. mer

dat he noch wat bi hem holdet van sinen eyghenen wille dat ene quade eyghenheit

is. Doe he dese woerde sprac verwonderdense alle gader dat aldusdanighen synne

wtghesproken worde van enen leeken ende ongheleerden manne. hier ynne gaf men

apenbaerlike te verstaen dat die hillige gheest die verhengede dat he swaerlike

ghegysselt waert inden lichaem van binnen suetelike saluede in der sielen. welkes

alre hillichste saluynghe wat menschen se ruert den leert se van allen dingen die noet

sin. Dese

hillige man doe he ghecrucet was myt ene lange martelaerschap. ende gheproeuet was alse golt inden oeuen. soe ontsliep hie mitten alre sachtesten slape inden heren.

waer van dat wy sekerlike ghelouen naden woerden sanctus bernardus dat he sonder pine tot gode ghecomen is. te hantes alse he verscheiden is van den lichaem. Ic bidde wat heuet ie weerlde ontbroken desen armen xpisti inden daghe sins strides. die naden woerde des propheten betruwende inden heren heuet verwandelt die starcheit des vleisches in starcheit des gheestes. niet anmerkende wat dat vleisch vermochte. mer wat die regel ende orde ghebiet. Ende alse een teiken heuet hie ghesat op sin herte dat korte woert dat hie vanden hilligen vader ontfangen hadde. alse dat he die orde solde holden voer alle sine sunden. Dese knecht godes en ghinc niet in dat siechuus dan inder lester suucten doe die doet anstaende was. Ende daer boeuen hoe swaerlike dat hie belast was stont hie altoes innichlike in die metten totten dienste godes. Die ondwederroepelike tyt vliet hene. welker tyt gheen dinc kosteliker en is. nochtan en wert gheen dinc van ons snoeder gheachtet. ende alse wy ontgaen willen pine die men inder theghenwoerdiger tyt ontfanghet om des heren wille. soe coeme wy hiernamaels in hondertuoldiger pine. Meer ist sake dat yemant klaghet krancheit sins vleisches. die sal weten datter ghescreuen is datter niet en ontbreket den ghenen die gode ontsien ende dat die prophete ionger gheweest heuet ende is olt gheworden ende en heuet niet ghesien den rechtuerdighen achterghelaten. want wie heuet inden heren ghehoepet ende is beschemet gheworden. ende wie is achterghelaten die ghebleuen is inden gheboden des heren. Ende op dat dit apenbaer weerde niet allene mytten ghetuge der scriften mer oec mit exempelen der voergaender vaders. soe setten wi hier nae twe myrakelen op dat hier mede onse laeuheit verwonnen werde ende onse krancheit ghesterket werde tot den arbeide des strides

van enen monick die van sericheit sins hoeuedes verloeset waert ouermids den hillighen sacramente

Een brueder gheheten petrus alse he in sinre ioncheit in holdinge der hilliger orden

hem seluen pinichde daghelix te bewisen ene hillige leuendige offerhande gode

behaghende. want al die ghene die begherende sin goddienstelike in xpisto te leuen

veruolginghe des viandes liden van godes verhengenisse die alle dinc werket tot

salicheit der wtuercoernen menschen. soe began petrus te krighen een seer swaer

pinlicheit in sinen hoeuede. welke pinlicheit die ridder xpisti verduldeliken verdroech

ende pinichde altoes in der wewete gode te dancken. ende sinen eyghenen wille te

bedwingen van murmereren. Ende al wasset sake dat hie begherde mitten prophete

dat die vulnisse solde gaen in sinen botten op dat hie verdienen mochte te rusten

inden dage der tribulacien nochtans daer van waert hie beswaert in sinen moede dat

dat krancke

vleisch nae sinre begherten niet volgen en mochte den gheest die in hem toe male bereit was tot hoecheit der dogheden. Op enen sonnendaghen nacht alse he was inder hilliger metten voelde hie hem mitten voerghenoemden onghemake boeuen dat he ghewoenlic was meer ghepinicht toe werden. ende dachte wt den choer te gaen ende te gaen te rusten. Meer te hantes vanden inspreken godes dachte hie weder omme dat hie hem liden wolde om des heren wille totter eerster vren des daghes toe. want hie des seluen daghes ontfangen solde dat lichaem ende dat bloet xpisti. Doe die eerste vre voer bi ghegaen was al wasset dat die onghemetene pine niet af en liet soe satte he nochtans op te verdraghen ende niet achter te laten dat conuent alsoe lange dat die hoemysse wt were. op dat hie ontfangen mochte dat hillige sacrament. Ende doe hie ghinc totter trappe des altaers om dat hillige sacrament te ontfangen. ende daer mit ghebugheden knien ghewoenlike vergifnisse bat mit seer innyger

oetmoedicheit. sie van dat ouerste sins hoeuedes is haestelike gheuallen alse een groet stucke loedes coemende by dat middel van sinen voerhoeuede ende op die floer vallende en heuet gheen clein gheluut ghemaket. hie voelde seer apenbaerlike die te gader smytinghe ofte quetsinghe ende den val. mer ghene ghedaente siende

verwonderde hie seer van soe groeter nyheit. Ende O wonderlike guedertierenheit onses verloesers. want dese brueder voelende was seer swaer wewete nochtans om eerwerdicheit der sacramenten xpisti was hie alse niet voelende. alsoe vroe alse hie die selue sacramente myt ghelouiger ynnicheit ontfanghen hadde waert hie ghesont inder seluer vren van alle voerledene suucte. alsoe dat hie daer nae ghene moeienisse daer af en voelde. Meer hie en was der gracien godes niet ondancbaer mer alsoe seer ghinc he voert inden hilligen gheesteliken leuen dat he abbet waert gheset eerste in dat cloester gheheten igniacum ende namaels toe clarendael. ende den name des abtes heuet hie mitten leuen ende seden verciert. ende sin ondersaten heuet hie gheleidet doer den wech der ghewarre oetmoedicheit alsoe dat hie gheweest heuet gode ene guede roeke in allen steden

van enen brueder den onse suete vrouwe kruut gaf

ITem toe clarendael was een monic al was hie een mensche van gueden wille nochtans was hie van lichaem lecker ende cranck ende daer om was hie oueruloedelike sorchuoldich in die spise wt te verscheiden ende in verweruinge der medecinen. Meer die guedertierne here die barmhertelike pleghet te verbeteren die dwelende menschen.

Wolde desen monic weder leiden totten wech der waerheit. ende dat hie weten solde

ende verstaen hoe salichliken hie ons vermaent dat wy al onse sorchuoldicheit sullen

werpen in hem. want hie sorghe heuet van ons. In dusdanigher maniere heuet die

here hem ghewerdiget te vanden den ghenen die simpelike sundichde. Die selue

brueder sach in enen visione des nachtes. ende sie alle die brueders haesteden ter

kerken alse te begaen die loeue des godliken dienstes. Ander doeren der kerken stont

die oetmoedige hoeghe moeder der barmherticheit die goddienstige ionfer maria

draghende

recht alse ene busse mit kosteliken krude. ende gaf daer wt werdelike mit haerre alre suetster hant enen yegheliken brueder die in dat bedehuus ghinc enen lepel vol van den krude. ende spisde die ghene die dat nemen myt wonderliker sueticheit. Doe dit dese brueder sach verblide hie hem seer ende dachte in hem seluen dat hie oec deelachtich solde werden sonder wederstoet dier hemelscher spisen. Doe hie toeginc toe die hant der alre goddienstichster verweruester. die alre guedertierenste ende waerachtelike sachtmoedighe ionfer wesen af segghende hebstu behoef mynre medicinen. bistu niet een wys meister van medicinen. ende dragheste sorchuoldelike dins selues sorghe. Ganc ganc ende ghebruke din medicine alstu wilste. Want ic draghe sorge voer die ghene die hoer sorghe werpen op den heren ende mynen soene.

Doe dat die broeder hoerde schaemde hie hem ende verghifnisse biddende loeuede he hoer dat hie voert an hem niet onderwinden en solde van hem seluen. mer dat hie al die sorghe sins leuens gode ende oer beuelen solde. Die ghemene toeulucht alre kerstenen menschen. ende die sunderlinge beschermster hoerre sunderlinger knechten der broederen van cistercien ontfenck dat voldoen mit der lofnisse. ende gaf

guedertierlike ghenade den monic dient berouwede dat hie misdaen hadde. ende deelde hem mede die salige spise. Doe dese brueder ghesmaket hadde die benedixcie der hemelscher medicinen te hantes waert hie ghesont van sinre tederheit ende krancheit. ende hie gaf ouer alle medicine ende alle leckere spise ende gaf hem seluen toe die ghemene spise. Ende daer om mitter hulpe der ghenaden godes heuet hie in korter tyt anghetoghen schoenheit ende starcheit mit ghesontheit des lichaemes ende der sielen te gader. Waer sin nu die brueders die meer schinen na te volgen ypocratis scholen dan xpistus schoelen. die alte seer begherlike mynnen die ghesontheit hoers sterfliken vleisches. Alden soemer becommert sin mit alre andachte te soeken ofte te vergaderen somyghe crachtige ende wilde krude ofte wortelen. ende niet min en sin se sorchuoldich inden winter die selue krude te drughen te pulueren te malen te gader te mengen. ende sie en soelen ghene cracht der medicinen hebben ende werpen hem seluen in allene die scholt des eyghenen willes die die alre anxtelicste eygenheit is. Sie leren bidde ic sie leren mit den voerghesechden exempelen mer te betruwen inden heren dan in galieno. mer te hoepen in die conynginne des hemels dan in die krude der eerden. wetende sekerlike dat in dat beuende onderuindinge des

rechtuerdighen ordel godes sie gheordelt soelen werden niet van der conplexien.

meer vander professien. daer sie mit alte laten berouwe sullen meer willen dat sie ghedraghen hadden sorghe haerre sielen. dan dat sie al hoer leuen lanc onnutteliken becommert hebben gheweest om te verkrigen ghesontheit hoers vleisches

van enen monynck die groete vuericheit voelde inden hillighen sacramente

Een brueder vuerich ende sorchuoldich die hillige orde te holden. alse hie op ene tyt

op den sonnendaghe ontfangen hadde nader ghewoenten

der orden dat lichaem ende dat bloet xpisti. soe dochte hem op die tyt ende voert alden dach dat hie hielde in sinen monde dat alre suetste honich. Des sonnendaghes daer nae alse hie des ghelikes ontfangen hadde dat hillige sacrament. onderuant hie drie daghe an een alsulke sueticheit alse hie te voeren gheuoelt hadde. Des derden sonnendages alse he echter ontfanghen hadde de godlike spise. soe verdiende hie te voelen al die weke lanc die verleende sueticheit. van dier tyt voert voelde hie lange tyt manichuoldelike dese sueticheit des broedes des leuens. nu seldenre nu dickerre nadien dat die gaue der ghenaden die hillige gheest hem ghewerdicht heuet te verlenen sinen armen. Het is gheschiet dat he op ene tyt berispende een van sinen vrienden om sine scholt ghinc boeuen die mate der rechtuerdiger vermanynge. nochtans en achte hie niet te sachten mit voldoen die onturedede consciencie des brueders. eer dat hie ontfenc van den altare die gaue der godliker sacramenten. waer om dattet gheschiet is dat hie die hem vermat te ontfanghen die vredemakende offerhande eer dat hie te vreden ghemaket hadde sinen brueder dat voer die honichlike gheestelike sueticheit daer hie te voeren mede plach vernyet te werden. nu beuende vernam sin mont veruullet te werden mit die alre bitterste bitterheit die boeuen ghinc galle ende alsen. waer om soe brachte hie haestelike tot sinre ghehuechnisse sine scholt. ende dede penitencie mit enen seer oetmoedigen voldoen vor die scholt der onbescheidenre berispinge. voert an pinichde hie sorchuoldeliker te holden die lere des apostels daer he secht. Ghy die daer gheestelic syt berispet aldus danighe menschen in den gheeste der sachticheit. Ic bidde dat mynres der orden die ontsteken mytter begherte der rechtuerdicheit vuerich sin van gheeste anmerken dit exempel ende voerhoedeliker hem waren. op dat sie die rechtuerdige berispinge niet en verwandelen in verwoetheit ofte in thoerne, ende den dranc der verbeteringe den sie pinigen te schencken den brueders ouermids onbescheidenheit niet en trecken ten hinder hem seluen ende den anderen. alse dat se hem seluen schoeren ouermids thoerne. ende die ghene die sie verbetert solden hebben wonden sie alse sie se versarren ende dwinghen se toe onschuldigen hore sunden

van groeter oetmoedicheit eens leken monikes

DIe here spreket doer den prophete die wise man en sal niet glorieren in sinre wisheit.

noch die rike man in sine ricdoeme. mer die ghene die gloriert sal daer in glorieren

dat he my wete ende kenne want ic bin een heer. Dese forme der godliker wisheit

hebben volcoemelicste gheuolghet die ghene die onder onsen hilligen vader sanctus

bernart gheleert worden toe clarendael mitter hemelscher wisheit niet allene die

clerken die gheleert weren inder hilliger ewen. mer oec leken ende ongheleerde

manne al wasset sake dat sie die menschelike konste niet en hadden daer sie mede

hadden moghen pinigen te coemen tot hoecheit der volcoemenheit. nochtans soe

hadden sie die verluchtende gracie ende den leuenmakenden gheest die sie leerde

van allen dinghen die noet weren. onghelic crachteliker dan die weerltlike

kunste. Alsulc was een leec monic niet gheleert inder letter mer inden gheeste alse hie inden werke godes vuerich was. ende gheen versumende naeuolger der bester gauen hadde hie gheleert mit anwisinge des hilligen gheestes niet hoghe te smaken meer in allen dinghen hem seluen te vernederen. sinre ghesellen dogheden die hie stedelike ondersochte mit sinre oetmoedicheit groet ende hoeghe te achten. sine eyghene doegheden die niet clein en weren te versmaden. wt anmerkinge sinre ghesellen doegheden. Ende aldus soe ist gheschiet dat hie die brueders boeuen ghinck mitter hoecheit der hilligher oetmoedicheit welken hie in anderen doegheden niet onghelic en was. alse hie dat selden is in dat menschelike gheslechte gheen nidighe mer een goddienstighe ondersoeker stedelike anmerkede wat hem seluen ontbreke ofte mit wat doechden die ander brueders bloeieden. Doe hie op ene tyt des nachtes inder metten was. ende al dus danige begherte voelde began hie hem seluen sine sunde voer te setten strengelike te ondersoken sine daghelicsche versumenisse hem seluen te beschuldigen voer die oghen der ouerster moeghentheit te wesen onsalich schuldich ende een sunder. voert an soe began hie alse hie plach te doene sinre brueder leuen ende wanderinge groet ende salich toe maken. boeuen al die andere soe dachte hie op enen brueder den hie dicwile ghemerket hadde dat hie vele ander brueders boeuen ghinc in gracien der doegheden. he doersach mit ene gheestelike onderuindinge toe gronde toe sine oetmoedicheit sine mynne sine lidsamheit sine ontholdinge. ende alle ander gauen der gracien. ende bi hem soe en rekende hie hem seluen niet toe wesen dan puluer ende assche. Ten laetsten en mochte he den brant der hilligher oetmoedicheit den hie ontfangen hadde in alsoe hoeghe beschouwinghe niet draghen.

des morghens vroe doe men nader regule eerst spreken mochte. trecte hie mit enen teiken den alre eersamensten vader bernardum in dat hoer huus. hie viel voer hem neder ende mit wtwendiger droefheit melde hie die inwendige sericheit des herten.

bernardus vraechde hem wat sine sake weer. hie sechde. wie mi onsaligen sunder alles guedes toe male ydel die in deser nacht ghetellet hebbe inden onsen brueder dartich doegeden daer he mede blencket. daer ic die minste doghede niet af en vinde in mi armen broetbidder. Daer om bid ic di heer vader dattu di ghewerdigen wilste den heren voer mi te bidden. op dat ic ouermids dinen verdienste ende ghebede verdiene te vercrigen die werken der doechden. die ic om mynre sunde wille tot hier toe niet hebben en mochte. Alse dese gheestelike meister hoerde die seer hoeghe oetmoedicheit sins discipels. welkes gheestelicheit hie wal kande al wasset sake dat hie se van saligher onbekantheit seluen niet en wuste dat hie se hadde. verblide he hem seer mit groeter blitscap begherende dat alle die ghene die hem beuoelen weren alsoe altoes voert ghingen in doechden dat sie nochtans wt gheesteliker anmerkinghe hoerre eyghenre crancheit in eenre manieren niet en wusten dat sie voertghinghen.

hoe groet sanctus bernaert dese oetmoedicheit gherekent heuet. heuet hie hier mede

ghetoent dat hie somwilen in sinen sermonen die hie dede inden conuente der bruederen desen brueder gheprist heuet. ende sechde dat bi auentueren gheen doeghet des brueders die dese brueder ghetellet hadde in eenuoldicheit des herten alsoe hoeghe en was alse die goddienstighe oetmoedicheit des ghens die sie ghemerket hadde. hie en sach niet an noch en mercte niet die versumende brueders ende die krancken.

meer die ghene settede hie eernstelike voer sin ogen die hie wuste merckelike te wesen in leuen ende in seden op dat sins selues leuen snoede mochte schinen in sinen oghen bi hoerre ghelikenisse ofte bi hoeren leuen.

van enen conuerse die groete ynnicheit hadde op onser vrouwen nacht assumsy

Op ene tyt was anstaende die alre hillichste hoechtyt heb icket wal ontholden der hemeluaert der onbeulecter ionfer ende moeder godes marien. ende die brueders der wthouen des cloesters van clarendael haesteden te cloester te trecken om eerwerdicheit des groten daghes. Meer in enen van den wthoeuen die naest den cloester leghen.

was een gheestelic conuers gode ontsiende al en konde hie om sinre sinpelheit (l.

simpelheit) wille niet vercrigen die volcoemenste dingen des hilligen gheesteliken leuens. nochtans was hie guetwillich ende innich. ende eerde mit puerre begherten die alre goddienstichste moeder godes onse vrouwe. Ende doe die meister des wthoeues ordinierde wie dat gaen solde toe cloester of wie om der behoedinge wille by huus bliuen solde. onder die anderen die daer bliuen solden. soe worden desen brueder beuoelen die scape te verwaren. welke beuelinge hie seer swaerlike ontfenc.

want hie hoepede ende seer begherde hie te wesen by den gheesteliken sanghe die hie wuste dat dat hillige conuent singhen solde seer innichlike inder eren der conyngynnen des hemelrikes. nochtans en dorste hie niet wederspreken ende was ghehoersam. waervan dattet gheschiet is dat die hillige innicheit die hie inder herten ontfangen hadde die hie anxt hadde te verliesen om die onruste der eertscher becommeringe die hem de ghehoersamheit beuoelen hadde. ouermids der seluer ghehoersamheit die loeuende was sinen bereiden wille. rechte alse een vonckende ende bernende vuer waert in sinre herten meer ende meer verbreidet ende vuerigher.

Inder nacht der alre hillichster hoechtyt soe he sorchuoldelike wakende was op sine kudde die daer rustende was in der weyden. soe isset gheschiet dat hie die clocke hoerde weckende die broeders toe metten ende totten loeue godes te singen inden cloester. Soe waert sin herte ontsteken ende dat vuer bernede in sinre ghedachten denckende ouer dier hilliger veelheit der broederen. hoer vuericheit ende innicheit.

mit hoe suuerre begherten sie te gader t betaelden der alre goddienstichster moeder

der barmherticheit die hemelsche suete sanghe. Oec dachte he hoe dat een yeghelic

van hem in hoeren hemeliken ghebeden anriepen mit begherten ende mit suchten die

hulpe der seluer hilliger ioncfrouwen. Toe hantes

stont hie op begherende nae sine krancheit mede deelachtich toe werden dier groeter innicheit. ende kierde sin aensichte ende sin herte des weghes daer dat cloester stont.

Daer nae doe hie sine ghewoenlike ghebede ynnichlike veruullet hadde die den conuersen gheset sin voer die metten soe sochte hie in sinre herten wat ghebede ofte loeue hie offeren mochte der hilliger moeder godes onser vrouwen daer hie mede in eniger manieren ghelic mochte doen den dienste die die broeders lange vertoeghen inder nacht. ende he vant anders niet dan die engelsche groete tot ter seluer

goddienstiger vrouwen Aue maria die hie ietes wat gheleert hadde. Dese groete nam hie an recht alse een kort woert daer men ynne vinden mochte volheit alre ynnicheit.

hie richte sin oghen op ten hemel. hie viel die ene venie na der ander hie suchtede ende wedersuchtede hie sprac die ene engelsche groete na der ander. ende in die gheestelike oefenynge brachte he ouer sonder verdriet dat leste stucke vander nacht ende een deel van der morghenstont. Die ghenade godes die in des armen brueders herte alsoe groten brant ontsteken hadde makede dat dat enighe ghebet gheen verdriet en makede mer meer die ynnicheit ontstac. alsoe dat die alre suetste woerde die boeuen honich suete sin wt enen eenuoldighen herten wtghesproken ende dicwile wederghehaelt hebben verworuen den biddenden ende suchtenden brueder van onser alre vrouwen gunste ende ghenade. Ende dat dese brueder niet toe vergheues ghearbeidet en heuet in sinen suchten noch niet toe vergheues, ghesocht en heuet die barmherticheit vander moeder der barmherticheit dat heuet die here hem ghewerdiget te apenbaren ouermids den gheeste den alre eerwerdichsten abbet bernardo. Die nadien dat die godlike dienst ghedaen was inder eren der hogher moeder godes ende der ioncfrouwen marien ende die missen van al die preisters ynnichlike ghedaen weren inden conuente der bruederen om dier hoechtyt willen dede hie een sermoen dat seer vuerich was. ende onder ander woerden sechde hie. Myn alre liefste brueders daer en is gheen twiuel an gy en hebbet in deser nacht gheoffert den heren ihesu xpisto den waerachtighen conync ende onser sunderlinger patroensche der glorioser ioncfrouwen ende moeder des conynges een walbehaghende ende ontfanclick offerhande onser ynnicheit. Daer om suldy mit ghansen gheloue holden sekerlike dat v die vrucht uwes arbeides dat ewige loen v ghesettet is biden heren ende by die selue onse alre guedertierenste beschermestersche. nochtans wil ic dat gy weten sult dat een van onsen mynnensten ende simpelsten brueders conuersen den die

ghehoersamheit ghedwonghen hadde te begaen die blytscappe deser groeter hoechtyt

in deser nacht in desen berghen ende wolden buten dakes. onser vrouwen soe vroeliken

soe ynnigen soe vierliken metten betaelt heuet alsoe dat onser gheenre beschouwinge

woe hoeghe dat sie oec gheweest heuet ofte onse ynnicheit hoe vuerich dat sie

gheweest heuet voer ghesat mach werden deses brueders ynnicheit. die ghecomen

is niet wt hoeghen beschouwinge mer wt ondergheworpen oetmoedicheit der hilliger

sympelheit. Doe dit die brueders hoerden verwonderden sie alle gader. sonderlinge

soe en hebben hem niet allene verwondert mer oec verblidet ende sin

seer ghestichtet die leke brueders. welke die ghehoersamheit beide inden hilligen dagen ende in die werke dage dicwile trecket in manigherhande werken wetende sekerlike dat alse die mueren des cloesters ende die wande des tempels niet hillich en maken den ghenen die den anxte des heren versumet. alsoe en moeghen oec die onlede die de ghehoersamheit beueelt om saken der eertscher noetdrufticheiden niet hinderen den ghenen die reine hande oprichtet in den ghebede. ende begherende is mit puerre consciencien den heren toe dienen

van eens connuersen ghehoersamheit ende betruwen

Een vanden brueders van clarendael was een conuers van onnoselen leuen ende van

eersamiger wanderinge. doe hie een wil tides swaerlike siec hadde gheweest ten

laetsten quam hie tot sinen vtersten. Sanctus bernaert quam tot hem om hem te vanden

ende oen sterkende sprac hie. soene betruwe want du salste nu te hantes gaen vanden

dode totten leuen. vanden tytliken arbeide toe die ewige ruste. hie antwoerde mit

groeten betruwen. waer om en solde ic niet varen toe mynen heren ende toe mynen

schepper. waerachtelike betruwe ic ende alsoe vele alse ic daer vermeten van der

barmherticheit myns heren ihesu xpisti. bin ic seker. dat ic haestelike sien sal die

guede des heren inden lande der leuender. Sanctus bernaert alse hie was een wys

aerste ende een sorchuoldich hierde soe duchtede hie seer voer desen menschen die

vanden lande was ghecoemen. ende hadde anxt dat aldusdanighe betruwelike

antwoerde meer queme van ghecke vermetelheit dan van puerheit der consciencien

ende sechde tot hem. brueder slae een cruce voer din herte. slae een cruce voer din

herte. wat ist dattu ghesproken hebste. waen mocht di ancoemen die koenheit van

alsoe groeter vermetelheit. bistu niet dat arme iamerlike menschelken. die niet ofte

bi nae niet en haddeste inder weerlt. ende biste gheuloeghen tot ons by auentueren

meer van bedwanc der noetdrufticheit dan des anxtes godes. mit vele biddens hebstu

ten laetsten verworuen in te coemen. Meer wy hebben om godes willen den armen

ontfanghen. ende hebben dy ghelic ghemaket in eeten ende in drincken in cledinge

ende in al ander ghemenen dinghen desen wisen ende edelen mannen die hier mit

ons sin. ende du biste gheworden rechte alse een van hem. wat hebstu dan weder

ghegeuen den heren voer al dese dinghen. Ende sie ten is niet ghenoech dinre

ondancbaerheit te vergheues ontfangen te hebben van des heren hande alsoe vele

waldaden. du en trecste di oec toe sin rike te besitten mit eerfliken rechte. dat nie

weerlde enich conync ofte prince koepen mochte mit enigen golde ofte siluer hoe

vele dattes oec weer. hier toe antwoerde die sieke brueder mit enen ghesatighen

aensichte ende mit enen rustighen herten. Alre liefste vader du hebste vmmer wal

ghesproken ende die dinghe sin alto male waer die du gheseget hebste. nochtans ist

sake

dattu dat ghebiedeste soe spreke ic toe di mynen heren ende mynen vader. ende mit luttel woerden sal ic apenbaer maken waen my armen ende onsalighen menschen inghegeuen mochte werden een oersake niet van alsoe groeter vermetelheit mer alse ic betruwe soe groeter ynnicheit. want ist sake dat uwe prekinge waer is die gy ons dicwile hebt ingheprentet. alsoe dat dat rike godes niet beseten en wort omme edelheit des vleisches. niet omme eertschen rycdoeme. mer datment verkrighet mit allene die doeghet der ghehoersamheit. Dit korte woert heb ic bi my gheholden in stediger ghehuechnisse. settende dat alse een teken op myn herte dat stedelike denckende.

ende op myn arme dat sorchuoldelike werkende. behaghedet v soe vraghedet al die meisters ende ghesellen welken ic onder wesen solde ende dienen alse gy gheboeden hadt. of ic yemande van hem onghehoersam gheweest hebbe. ende ofte ic yemande van onsen brueders mit enen woerde ofte teiken ofte in enigher ander maniere alsoe vele alset in my was bedroeuet hebbe. Ende ist dat ic sorchuoldich gheweest hebbe hem allen in xpisto ghehoersam te wesen. hem allen te dienen sie alle gader te mynnen ouermids der ghenaden godes. wie mach my verbieden dat ic niet betruwen en sal van sinre barmherticheit. Die salighe vader doe hie alsulken antwoerde ontfangen hadde van den mensche die vanden lande ghecoemen was. waert hie myt groeter blitschappen verblit ende sechde. weerlike du biste salich alre liefste soene want vleisch ende bloet en hebben di niet apenbaert die wisheit. meer die hemelsche vader die heuet di gheleert die heuet dine siele gheset totten leuen. ende heuet di mytten alre rechtesten weghe gheleidet tot dat vaderlant. Daer om soe ganc nu sekerlike in want die doere des leuens is di gheoepent. doe die brueder ghestoruen was ende die begencnisse ghedaen was. dede die eersame vader inden capittel een suuerlic ende eersaem ynnich sermoen van den leuen ende eynde des brueders. ende ontstack wonderlike alle die brueders tot die mynne der ghehoersamheit ouermids des brueders exempel. want die eersame vader was seer beweghen van die antwoerde des brueders.

ende hie verblide hem mer op hem van die doeghet der gehoersamheit. ende van die puerheit sins herten dan ofte he ghesien hadde dat hie tekene ende myrakele ghedaen hadde

van enen brueder de metten visone gheslaghen waert om sine scholt

Een brueder vanden cloester van clarendael alse hie was ouermids des duuels ingheuen

soe kranc gheworden van herten dat hie hem seluen afscheiden wolde van gode ende

een ouerdrach wolde maken mitter hellen. dat is dat hie hem seluen schickede weder

ter weerlt toe kieren. soe sach hie in enen visioene des nachtes Sanctus bernardus

ende sanctus malachiam die alre eersameste patroenen van dier stede wanderende

inden dormiter ende bi sunderlinge een yeghelic brueder die daer in sinen bedde

rustede visitierende ende benediende. doe sie nae ordinancie