Lietboeck inhoudende schriftuerlijcke vermaen liederen, claech liederen, gebeden, danck liederen, lofsanghen, psalmen, ende ander stichtelijcke liederen

(1)

liederen, claech liederen, gebeden, danck liederen, lofsanghen, psalmen, ende ander

stichtelijcke liederen

Hans de Ries

bron

Hans de Ries, Lietboeck inhoudende schriftuerlijcke vermaen liederen, claech liederen, gebeden, danck liederen, lofsanghen, psalmen, ende ander stichtelijcke liederen. Dierick Mullem, Rotterdam

1582

Zie voor verantwoording: http://www.dbnl.org/tekst/ries001liet01_01/colofon.php

© 2011 dbnl

(2)

(3)

Voorreden.

Allen Lidtmaten onses Heeren Jesu Christi, ouer al verstroyt, sy ghenade, vrede ende bermhertigheyt van Godt den Hemelschen Vader, door onsen Heer Jesum Christum, Amen.

AEnghemerckt hebbende beminde Broeders in Christo Jesu dat alle Christgheloouighe

†mt. 25. r, 27

menschen schuldich zijn, naer haer ontfanghen gauen

^†

te bearbeyden die eere Godes,

†Eph. 4. b16

ende die stichtinghe van haren naesten,

^†

so en hebbe ic oock die cleene gaue die my de Heere wt ghenaden beneuen andere ghegheuen heeft, niet moghen willen begrauen noch stil houden, maer int bearbeyden van desen teghenwoordighen Lietboeck willen te werck leggen, den welcken ick met ghewilligher herten voor my ghenomen, begonst ende met Godes bystant ende eenighe medehulperen, so verre ghebrocht hebbe als ghy teghenwoordichlijcken mocht sien ende aenschouwen.

Ende op het ghemeene nut soude moghen ghevoordert worden, ende een yder te beter soude ghedient zijn, hebbe ick dit Lietboeck in zes deelen gedeelt, waer van het eerste deel zijn vermaenliederen, inde welcke ghehandelt wert van boete ende beteringe des sondighen leuens, van afstant van sonden ende bekeeringhe tot Godt, dese zijn nut ende dienstlijck om ghesonghen te werden, onder de aencomende lieden, ende by alle die ghene die noch tot boete ende beteringhe des leuens behooren vermaent te worden.

Dat tweede deel zijn Claechliederen ende ghebeden inde welcke den sondaer die hem tot beteringhe zijnes sondighen leuens schicken wil, zijn sonden beclaeght ende tot Godt roept om ghenade ende vergheuinge. Daer zijn oock in dit deel eenighe ghebeden, daer in, om bysonder nootlijcke saken, so int algemeyn voor die gansche ghemeente, als oock voor een yder bysonder ghebeden wort, dese dienen ghesonghen te worden, naer dat den noot ende gheleghentheydt in een yghelijck is eyschende.

Hans de Ries, Lietboeck inhoudende schriftuerlijcke vermaen liederen, claech liederen, gebeden, danck liederen, lofsanghen, psalmen, ende ander stichtelijcke liederen

(4)

Dat derde deel syn Danckliederen ende lofsanghen, Inde welcke den Heere van zijn ouervloedighe gheestelijcke ende tijttelijcke weldaden, ende gauen, ghedanckt en ghelooft wert, dese behooren van sodanighe persoonen ghesonghen te werden, die Godes weldaden ende gauen ontfanghen hebben, ende bequaem zijn totter

lofsegghinghe, waer van breeder hier naer sal ghehoort worden.

Dat vierde deel zijn cruyschliederen, de welcke handelen van cruys ende lijden, waer in die gheloouighe vermaent worden tot volstandicheit, tot ouerwinninge, ende een geduyrich blijuen by der waerheyt, dese zijn nut om ghesonghen te werden, ter tijt als de ghemeente met cruys ende lijden beswaert wordt.

Dat vijfde deel zijn verscheyden liederen, inde welcke eenighe tracteren van de artijckelen des gheloofs, ende die Christelijcke leere, waer by ooc gheuoecht is den lofsanck Sacharie, ende ettelijcke andere stichtelijcke liederen de welcke tsamen behooren ghesonghen te werden, naer die gheleghentheyt des tijts ende der plaetsen.

Dat seste deel begrijpt in hem veerthien van Dauids Psalmen de welcke een ygelijck naer dat hy den stant zijnes ghemoets beuint mach singen ende oeffenen.

Dit is beminde Broeders die ordeninghe die ick hebbe ghehouden int vergaderen deses Lietboecx, de welcke ick v hier hebbe willen aenteekenen, op dat een yghelijck goede onderrechtinghe hebbende, van het inhout des Liedtboecks, tselue tot syn ende syns naesten nut te bequamer souden moghen ghebruycken want onderscheyt hebbende van dinhout der Liederen, in de verscheyden deelen (deses Boecx) begrepen, mach een yder naer dat hy zijn ghemoet gestelt vindt, het sy om clagen oft om den Heere te louen, wt alle de Liedekens eenighe tot zijnder beteringhe voor nemen of singhen ende tot eenen ghelijcken eynde, hebbe ick oock doorgaens dinhoudt van een yder Liedt, int corte, bouen het beghin des Liedts gestelt, daer met alles het ghemeene nut betrachtende.

Ende tewijle die vermeerderinghe van die eere

(5)

Godes en des menschen beteringhe, door al onsen arbeyt behoort gesocht te werden, so ist mijn hertelijck wenschen, dat oock die Liederen in desen begrepen tot gheenen anderen eynde, gheoeffent en mochten worden, welck gheschieden sal, wanneer een yeghelijck het recht ghebruyck der seluer betracht, ende voor het misbruyck hem wacht, en op dat een yghelijck tot het recht gebruyck soude moghen te beter gheuoordert worden, ende alle straffelijckheden mijden, die by het singhen der Psalmen ende gheestelijcke Liederen gheuonden worden, so ben ick beweecht gheworden dit nauolghende van het daghelijcx misbruyck, ende het recht Godt gheuallich singhen aenteeckenen ofte schrijuen wilt daer op met aendacht letten, ende vlijdt aenkeeren om desen mijnen arbeyt tot Godes eere ende uwer beteringhe te ghebruycken, Dwelck ghy oock met neersticheyt behoort te betrachten, wandt ist

†mt. 25. f, 56

dat een yghelijck schuldich is zijn ontfangen pondeken

^†

niet te begrauen, maer int werck te legghen, so behooren oock die ghene waer voor tot beteringhe niet Godes gaue ghearbeyt wordt, den arbeyt die haer ten goeden geschiet waer te nemen, wandt tot dien eynde gheeft die Heere de menschen gauen, op dat syn eere verbreyt ende onse beteringhe ghevordert soude worden, waer aen dat gheopenbaert en oock bekent wert hoe seer hy ons bemint, en hoe grootelijck hy begeert ende wil onser aller heyl ende salicheit, ontwijfelijck door den onuertellijcken arbeyt die hy gestadich aen den menschen wt syn onbegrijpelijcke liefde is bewijsende, moghen wy versekert worden

†Eze. 18. t 23 ende 33. 11.

als wy met aendacht daerop mercken

^†

(tghene hy ergens seyt) dat hy den doot noch het steruen van den sondaer niet en begeert, maer veel lieuer heeft dat hy hem bekeere ende leue, dwelck hy oock aen Israel ghenoechsaem gheopenbaert heeft, doort tseynden zijnder knechten ende Propheten, die hy met gauen verciert, ende met cracht beschoncken hadde, om synen wille te vercondigen ende tot beteringhe de afghedwaelde ende onghehoorsame, ia oock de vrome te dienen, ende dewyl hy noch tot desen eynde syn gheestelijcke gauen gheeft, op dat

(6)

dz syn eere soude verbreet, syn kercke vermeerdert, ende de † beteringhe des lichaems Christi betracht worden, so behooren wy ontwijfelijc Godes goetheyt in desen, die door verscheyden middelen ende instrumenten tot ons waerts laet lichten, waer te nemen, dwelck gheschiet als wy syn gauen (sy lichten dan in ons, oft door andere tot ons) recht tot onser beteringhe ghebruycken, tot welcken recht beterlijcken ghebruycke aller goetdadicheden Godes ons wil helpen Godt die almachtighe Vader door Jesum Christum synen eenighen Sone, Amen.

By my uwen dienaer D. L. bekent.

(7)

[Onderrichtinghe van tsinghen der Liederen en Psalmen]

Corte openinghe vande straflijckheden, in vele persoonen bestaende, by het singhen der geestelijcker Liederen ende psalmen, mits een onderrechtinghe, wat tot het recht Godt gheuallich singen is behoorende.

AEngaende tghene dat in vele menschen by het singhen der gheestelijcker Liederen ende Psalmen sy te bestraffen, tselue en is niet weynich maer seer vele, onder welcke menichderley straffelijckheden eerstelijc dese wort beuonden, dat meest een yder beyde Liederen ende Psalmen singt ende oeffent sonder een ware voorbereydinghe des herten ende opheffinge des gemoets tot Godt, dwelc nochtans die Heere

voornemelijck is eyschende, want hy seer weynich oft niet en vraecht na het ghene dwelc metten monde oft lippen tot zijnen dienste voorts ghebracht wert, wanneer den gheest, therte ende tghemoet, die lippen ende den monde niet en beweghen noch en doen roeren, dit sien wy nochtans int ghemeen dat die lieden die claech Psalmen Dauidts dick-

(8)

wils inden monde hebben, ende vertoonen haer of sy met Dauid tot Godt claechden ende riepen, hoe wel (naer mijn besorgen) meest sulcx al geschiet sonder een aendachtighe opheffinghe haerder sielen totten Heere, ende sonder de waerheyt van het eerste ende laetste woordt des Psalms in haer te beuinden, want ontwijfelijck so is de menichte groot, die Dauids woorden dicwils gebedewijs gebruycken seggende:

Heere ick ben van suchten moede, ende ick doe myn bedde swemmen den gheheelen

+Psa. 6. a, 7

nacht, ende nette mynen legher met mynen tranen,

⁺

de welcke nochtans noyt of seer weynich suchtens gheoeffent, of tranen met sontrouwigher herten gheschreyt hebben, ouer hare sonden ende ongerechticheden, ia groot is t getal der geenre die als Dauid dicwils spreken, ghelyk een hert cryst naer de water beecken, so roept myn

+Psa. 42. a 2

siele O Godt naer v, myn siele dorstet naer Godt, naer den leuenden Godt etc.

⁺

diens sielen toch niet naer den Godt des Hemels, maer na den aertschen Godt ende Mammon, durstich, lustich ende begeerich zijn, och waer dit geschiet daer spreect wel den mont, maer niet het herte, daer roertmen wel de lippen, maer niet met aendacht den

(9)

geest noch de siele, derhaluen tselue grootelijcx te verwerpen ende te bestraffen sy.

Geneuen dit misprijselijck werck wort by vele menschen noch een ander beuonden, dwelck is begeerlijckheyt van ydelen lof ende eere, want Godt leyder geen cleen menichte op die heerlijcheyt, lieffelijcheyt van die voys, stem, gheluyt, ende Sanck, meer hooueerdich ende moedich, dan int singhen deuootich, ofte Gode gedienstich zijn, waer toe oock te besorghen staet, dat dese Lieden, die Psalmen ende Liedekens veel meer singen, om den wille van de lieffelijckheyt des stems oft der voysen, dan om de deuchdelijcke woorden, beteringe haersselfs of om die vermeerderinge van de eere Godes, waerlijck sodanige persoonen ooc niet weynich en zijn te misprijsen.

Die cleene aendachticheyt ende deuocie midts het cleyn aenmercken van het inhout der Liederen, dwelc by sommighe bestaet, wert daer aen ooc gheopenbaert dat sy beyde claech Lieden, gebeden, ende lofsanghen, int midden der ghemeenten singhen ende oeffenen, met ghedeckten hoofde, qualijck ghedenckende die woorden Pauli

+1. Es. 11. a 3

aldus luydende,

⁺

een yeghelijck man die daer bidt ende profiteert ende heeft wat opt thooft, die schendt syn hooft,

(10)

waerlijck de ghene die daghelijcks in dit misbruyck veruallen, betuygen wel claerlijck, hoe weynich syt ouerleggen, dat sy Claechliederen ende lofsangen oeffende, spreecken

‡Gen. 1. a, 1. Heb. 1. a, 3.

metten Heere, die den Hemel

^‡

ende die aerde gheschapen ende gemaect heeft, den welcken alle eere ende reuerentie behoort toegheeyghent te werden.

Tot dese straffelijckheden in delen bestaende, so en ist niet weinich te misprijsen dat int gemeyn persoonen die tot het singen der gheestlijcker liederen ende Psalmen onnut ende onbequam zijnde, selue nochtans oeffenen, dwelck zijn voornemelijck de ghene die een openbaer vleeschelijk leuen leyden, die eene sonde op die ander hopen, ende niet en betrachten ware boete ofte beteringhe haers leuens, ontwijfelijc sodanighe die gheestelijcke Liederen niet weinich en misbruycken, als sy de selue met grooter lichtueerdicheyt in haren Godtloosen monde nemen, ende dat noch meest als sy vol biers ofte Wijns ghedroncken syn, dese Lieden behooren te ghedencken,

‡Ps. 50. b, 16

tghene Dauid beschrijft inden vijftichsten Psalm

^‡

aldus segghende, maer tot den Godtloosen spreeckt Godt, wat vercondicht ghy mijn rechten, ende neemt mijn verbont in uwen monde, daer ghy nochtans

(11)

onderwijsinghe haet, ende werpt mijn woorden achter v, och mocht dit bedacht werden, in vele groote maeltijden ende gasterijen, daer meer ouerdaet dan soberheyt, meer ydelheyt dan deuocie, meer Godtloosheyt dan Godsalicheyt, meer lasteringhe Godes dan eere des Heeren, gesien ende gheuonden wert, so soude douertredinghe

†Exo. 20. a 7

van het derde ghebot

^†

Godts vry wat minder onder de menschen beuonden werden.

Tot het ghene voorseyt, ist oock grootelijcks te bestraffen, dat eenige die

claechliederen oeffenen ende singhen, sonder de waerheyt van tghene sy spreecken in haer te beuinden, dwelck de ghene syn die int oeffenen der Claechliederen, haer laten hooren oft de voorgaende ende teghenwoordighe sonden, haer bedroefden, leedt waren en berouden, Item oft sy van sondighen wilden ophouden, ende ghenade van Godt begheerden, daer nochtans in de selue gheen ware leedtschap, gheen oprecht berou, ophouden van sonden, noch begheeren der Godtlijcker ghenaden, en wert gheuoelt noch ghevonden.

Niet min en syn die te achten, die tot God eenighe ghebeden ghesangwijs op strecken, inde welcke sy naer het luyt der woor-

(12)

den, om Godes geest ende Hemelsche gauen bidden, ende nochtans het eewige goet niet en beminnen noch soecken, maer het aertsche van ganscher herten liefhebben ende nae iaghen, ontwijfelijck waer dese voorghestelde dinghen ende dierghelijcke ghesien, ghehoort oft beuonden worden, daer worden Claechliederen ende ghebeden, grootelijcks misbruyckt, ende inde plaetse dat een recht sontrouwich gheloouich bidder, die gebeden oeffent, ende ontladen wordt van sonden, so wert een sodanighen straffelijcken bidder, voorghemelt, die de ghebeden oeffent met sonden beladen, dewijle syn stem ende smeecken, voor als nae, van het eerste woordt tot het laetste, meest tsamen onwaerachtich, lueghen, vals, ende sonder waerheydt bestaende is, wandt hy spreeckt ende seydt het quaedt beroudt hem, ende spreeckt valschelijck, hy seydt zijn siele is bedroeft, synen gheest verslaghen, ende syn ghemoet door die kennisse synder sonden beancxt, ende en heeft noch een noch gheen van dese dinghen in hem bestaende, dit ende meer desghelijcks schijnt hy noch al te spreecken voor

+Jer. 17. b10 Apo. 2. c, 23

den Heere die daer siet ende kendt het binnenste van des menschen herte,

⁺

O hoe groot

(13)

is de straffelijckheyt in sodanighen mensche, och mijn vrienden denckt dit naer, hoedet v voor sulcks soo sult ghy sonde vlieden.

Gelijc als nu by de oeffeninge der claechliederen sodanighe misbruyck te bemercken als gheseyt is, alsoo en is oock het singhen der Danckliederen ende Lofsangen, by allen niet suyuer ende reyn, dewijle de selue meest te ontijde ende voor haer rechte of behoorlijcke ure ghesonghen ende gheoeffent worden,

voornemelijck vande ghene diet beter soude betamen te schreyen, te suchten, te claghen, te smeecken, ende met tranen te bidden, dan te dancksegghen of te louen:

Want die weldaet daer voor Godt int ghemeen in de Danckliederen ende Lofsanghen ghedanckt ende ghelooft wert, is, die vergeuinge van sonden, ende die vrymakinghe van tquade: Dwelck meest in haer allen, die danckseggen niet voor en gaet, noch en bestaet, maer veel meer het teghendeel in haer te vinden is, te weten het beleuen der sonden ende de ouerheersinghe van tquade, hoe berispelijck ende straffelijck, het oeffenen des lofsancx in sodanighen persoon is, can haestelijck van een recht verstandige verstaen werden.

Derhaluen dese dinghen als straffelijc

(14)

ende verwerpelijck insiende, laet ons het recht ghebruyck ende het Godt welgheuallich singhen der gheestelijcker Liederen ende Psalmen betrachten, dwelck alle

Christgheloouighe menschen te doene schuldich zijn, ende op dat een yder in het beleuen des selues soude moghen gheleyt werden, so wil ick beneuen die openinge ende het verwerp der misbruycken voorseyt, van het recht gebruyck der Liederen ende Psalmen, en princepalijck der claech Liederen, lof ende danckliederen dit naer volghende aenteeckenen.

Eerstelijc segge ic aengaende die claechliederen ende ghebeden, in de welck die sonden voor den Heere beleden, ende om vergeuinge geroepen wert, de selue en behooren niet gheoeffent te werden sonder diepe aendachticheyt ende deuotie, want dese rechtelijck ghebruyckende, houden wy ons ghespreck niet met een tijttelijck

†Deu. 10. 17

‡psal. 9. a, 5

†gen. 21. 33.

verganckelijck mensch oft creatuere, maer

^†

met den Heere

^‡

alder Heeren, met

^†

den

‡exo. 34. a 6

rechtueerdigen

^‡

Almachtighen, ende bermhertigen Godt des Hemels ende der aerden, daerom behoort eerstelijck den mensche met herte ende ghemoet, hemseluen van alle aertsche ende sichtbaerlijcke dinghen af te keeren ende voor Godt hem

(15)

†Luc. 7. d, 38

‡mt. 11. c 29

neder te

^†

buygen, veruult met ware

^‡

ootmoedicheyt, verslagentheyt, sontrouwicheyt, ende oprechte leedtschap, ouer alle voorleden ende teghenwoordighe sonden ende ongherechticheden, waerlijck sulcks is inden Heylighen Propheete Dauid gheweest ende ghebleecken, als hy syn Claechliederen voor den Heere wt gestort ende

†Psal. 6.*.

Psa. 51.*.

voortghebracht heeft, dwelck claerlijcken blijckt wt den

^†

sesten ende eenen-vijftichsten Psalm in de welcke niet alleen en wort ghemerckt, die montlijcke bekentenisse ende belijdinge zijnder sonden voor Godt, maer oock in wat grooter dieper

†Psa. 6. a, 3

sontrouwicheyt ende verslaghentheyt, hy ghedaelt ende gheresen was, segghende

^†

dat zijn siel ende gebeente verschrict waren, dat hy moede was van suchten, ende syn bedde dede swemmen dan geheelen nacht, en nette zijnen legher met tranen, ia dat zijn ghedaente was veruallen, ende van treuren out gheworden, etc. Sulcken sontrouwigen, verslagen gemoet, souden wy door de kennisse Gods ende onser sonden betrachten, op dat onse ghebeden wt sodanighen siele comende, God mochten behaghen, want Dauid ghetuycht dat die Heere aen sulcke siele heeft een welgheuallen

†Ps. 51. b, 19

segghende

^†

die offerhanden die Godt be-

(16)

haghen, syn eenen beancxten gheest, een beancxt ende verslaghen herte en suldy O

†Esa. 66. a 2

God niet verachten, ende ergens seyt de Heere

^†

ick sie aen den ellendighen, ende die van eenen ghebroecken gheest zijn, ende die hem vreest voor mijnen woorde.

Ten tweeden behoort tot sodanighen opgheheuen herte, ende verslagen siele, een

†Mat. 7. a 7 Joa. 4. c, 23

‡mt. 6. b, 12

warachtich aendachtich begeerlijc

^†

bidden ende smeecken, om vergeuinge

^‡

ende quijdtscheldinghe van sonden, vryspreeckinghe van ongherechticheyt, ende suyueringhe van alle onreynicheydt, dat selue bestont oock inden heylighen Dauid,

+Psa. 51.*.

ghelijck wt den eenenvijftichsten Psalm is te bemercken,

⁺

al waer hy aldus seyt, God zijt mijns ghenadich na dijner goetheyt, ende doet mijn sonden wt nae uwe groote bermherticheydt, wast my wel van mijn misdaet ende reynicht my van mijne sonden.

Ten derden eyschen oock sodanige gebeden een vast ghelooue ende seecker vertrouwen, in de bermherticheydt Godts, also dat den sontrouwigen aenbidder seekerlijck ende vastelijck gelooue, dat Godt den Vader hem door de verdiensten Jesu Christi synes lieuen Soons, alle zijn ongerechticheden vergheuen, ende syne onsuyuerheden afwassen ende suyueren wil ende

(17)

sal, hier van spreeckt Jacobus seggende: dat wy gheloouich souden bidden ende niet twijfelen, want wie daer twijfelt die is ghelijck als een golue der Zee, die van den winde gedreuen ende beweecht wort, een sulcken mensche seydt de Apostel en dencke niet dat hy yet vanden Heere ontfanghen sal.

Ten vierden behoort tot desen een vast dadelijck voornemen ende opset, om voordaen de sonde te haten, te laten, ende gherechticheyt en Godsalicheyt te oeffenen.

Dese stucken behooren voornemelijck te bestaen inde persoonen, die de Claechliederen ende die gebeden, inde welcke de sonden beclaecht ende om vergheuinghe tot Godt geroepen wort, oeffenen, maer by de ghebeden inde welcke om vermeerderinghe der Goddelijcker gauen werdt ghebeden, behoort eerstelijck tghene voorseyt is vanden ootmoedighen toekeer des herten tot Gode, Ten tweeden, enen aendachtich bidden om tghene ons noodich, ende van Godt in synen woorde te gheuen belooft is.

Ten derden een warachtich oprecht begeeren, bouen alle tijttelijcheyt, des dincx daerom wy Godt bidden ende smeecken.

Ten vierden een vast gelooue, dat ons

(18)

Godt tgene daerom wy bidden, om Christus ende zijnder beloften wil gheuen ende schencken sal, dit laetste stuck vanden gelooue is voornemelijck noodich in desen gebede: Ende soude in ons het ghelooue inden gebede vast ende sterck syn, so moeten wy princepalijck sien, op Godes almachticheyt, goetwillicheyt, ende ghetrouwicheyt, want waer geen seeckere kennisse hier van en is, daer en can ooc geen vast gelooue ende volgens dien geen recht gebet syn, want ist dat wy ghelooven God niet machtich te syn, om te geuen daer om wy bidden, hoe sal yemant hem hertelijck ende

aendachtich om tselue mogen bidden ofte smeecken, ende of wy schoon al gheloofden Godes almachticheyt in desen, ende wy ontkennen syn getrouwicheyt, int houden synder beloften, ende syn gewillicheyt int schencken van syn toegeseyde gauen, hoe waert mogelijck om sodanige gauen te bidden, ende dat noch met gelooue,

ontwyffelijck alleen de ghene die Godes mogentheyt int doen, zijn getrouwicheyt int houden, zijn goetwillicheit om geuen, sekerlijcken verstaen, kennen ende geloouen, die moghen bidden, verhoort werden ende vercrijgen, maer die andere niet, daerom behooren dese stucken, by de voorghenoemde gebeden inden aen-

(19)

bidder te worden beuonden.

Dit sy dan geseyt van de Claechliederen ende gebeden: Nu wil ic voorts comen tot die Danckliederen ende Lofsangen, om dese rechtelijc te gebruycken behoort ooc eerstelijck tgene voor van de Claechliederen gheseyt is, te weten aendacht ende deuocie, een herte afgekeert van die nederste deelen der aerden, ende opgestreckt tot die hoocheyt des Hemels, want die lof ende dancsegginge die tot Godt in dat Hemelsche wesen opclimpt, behoordt te ontstaen wt een herte siel ende gemoet ontgeest ende ontbloot van de creatuerlijckheden, welck afgetoghen herte siel ende gemoet, die lippen behooren te doen roeren ende den monde tot spreecken te beweghen.

Ten anderen so moet in den lofseggher ofte danckbaren mensche, die weldaet oft gaue daer ouer hy Godt louet ende dancket, voor die lofsegghinghe metter waerheyt wesen, niet inde meeninge ofte waen, maer inder daet ende seeckere beuindelijckheyt, dat is gheseyt, ist dat wy Godt willen louen ende dancken, van vergeuinge der sonden, so moeten wy voor al onse ooghen innerlijck slaen, ende ouermercken oft wy oock die ware vergheuinghe van alle onse ongerechticheden in ons beuinden, wil

(20)

len wy den Heere dancken van de gaue des gheloofs ende synes Goddelijcken gheestes, so moeten wy seeckerlijck voelen, dat het ghelooue door de liefde werckende, in ons bestaet, ende dat den gheest Godts in ons leeft, regeert, woont, ende de ghenade Godes ons verseghelt, want waer die gaue voor de dancksegghinge in ons niet en bestaet, wat is sulcx anders voor een dancksegginge, dan die uoor haer rechte tijt ende ure gheschiet, ontwijffelijck het is onbehoorlijck Gode schijnelijc te dancken, met mont ende lippen, van zijn ghenade ende gheestelijcke salichmakende gauen ende de selue int minste noch meeste in ons niet te beuinden, derhaluen en ist niet anders dan een straffelijck verworpelijc werck, dwelc de werelt int gemeen oeffent, sy die Dauids Lofsangen ende danckliederen dicwils inden mont heeft, ende de weldaet daer ouer Dauid door een warachtich beuint in hem den Heere gedanckt ende gelooft heeft, niet in haer en voelen, waerlijck lieue menschen ghy die dese wegen bewandeldt, ende ingaet, ten is v niet nut noch profijtelijck, ten verstreckt n voor ghenen Godes dienst, noch ten is oock Gode niet welgeuallenden, dat ghy gelijck de geheylichde des Heeren, Godt voor verlossinge en heilichmakinge

(21)

lof ende danck zijt toeuoeghende, so langhe ghy met die Heylighen Godes, die gauen des Heeren niet in v beuindelijc en zijt hebbende: Och die gaue segge ic ander mael, moet die dancksegginge voorgaen, waer godes genadige gifte niet en is, daer wilt

†Mat. 7. a, 7

claghen, bidden

^†

ende smeecken tot den Heere opstrecken, wandt sulcx is v nut, dienstelijck ende noodich, maer naer het genieten der Goddelijcker weldaet, wilt danck ende lofsanck den Heere toeuoegen, dwelck die heyligen Gods gedaen ende

‡Ps. 103. a. 1

geuolcht hebben, als aen Dauid te aenmercken ende gesien is.

^‡

Looft den Heere mijn sie le ende al wat in my is synen heyligen naem, looft den Heere mijn siele ende en vergeet niet wat hy my goets ghedaen heeft, die v alle uwe sonden vergheeft, ende heelt alle uwe, ghebreecken, die v leuen vanden verderuen verlost, die v croont met ghenade ende bermherticheydt: etc. Aenschout ende ouerlegt mijn beminde vrienden, dese woorden des Propheets met aendachtiger herten, so sult ghy beuinden dat hy naer het beuint der weldaet Godts aen syn siele bewesen, int vergheuen synder sonden, ende int heelen synder ghebreken wtbreect met lofsegginge tot Gode, sulcx laet v tot nauolginge nooden int aenschou

(22)

wen uwer gebreecken wilt smeecken oeffenen, maer int beuindelijck geuoelen der genaden wilt den Heere danck lof ende prijs toeuoegen, sulcks aen vele heylighen gesien ende ‡ Godt wel gheuallich is.

Waer dit recht bedacht en inden gront ernstlijck gheuolcht ende betracht wordt, daer worden Claechliederen, gebeden ende Lofsangen voorts gebracht die Godt aengenaem zijn ende behaghen, maer waer het teghendeel daer van voor ghemelt is, ghesien ende beuonden werdt, daer ist tsinghen der Liederen, Gode niet aengenaem

+Ecc. 15. b 10

noch welgheuallende, hoe schoon oock het gheluyt ende de stem int ghehoor is,

⁺

Want der Godlooser, ydeler, houerdiger, gieriger, onboetueerdigher menschen gebet, stem, † danckliedt, offer of gaue, en mach die Heere niet behaghen, so lange als sy

+Esa. 1. b, 13

opten wech der sonden wandelen,

⁺

ende van herten haer tot hem niet en bekeeren, dwelc genoechsaem Godt teghens Israel gheopenbaert heeft, daer hy seyt †: En brengt niet meer spijsoffer te vergeefs, v reuck werck is my eenen grouwel, de nieuwe Maenden ende Sabbathen daer ghy in te samen coemt en vermach ick niet, want sy syn moyte en bedwanck, mijn siele is vyant uwer nieuwer Maenden, ende Jaergetijden, bouen ma-

(23)

ten syn my de selue verdrietelijck, ick en cans niet lijden: etc. Ontwijffelijc heeft de Heere sodanigen mishagen aen Israels offerhanden ende schijnbare Godes diensten gehadt, door dien sy beneuen het wtwendich schijnheylich ghebaer, inder herten vals, onreyn, vleeschelijck, onbesneden, quaet ende boos waren, dwelc hy genoechsaem op verscheyden reysen door syn Propheten heeft gheopenbaert, derhaluen ist oock valschelijck te gheloouen, dat die Heere niet min tot die ghenoemde Christenen die de waerheydt des Christendoms niet en hebben, noch recht en soecken, maer in sonden leuen ende blijuen, en daerbeneuen, als een Godes dienst het singen

+Amo. 5. 5 22

der Danckliederen Lofsangen ende Dauids psalmen oeffenen,

⁺

spreeckt ende seyt, ghelijc hy tot Israel dede, als voorseyt is, ende noch by den Propheet Amos

geschreuen staet † met dese woorden, of ghy my al brantoffer ende spijsoffer offerde, so en sal ick daer geen behagen aen hebben, Ja uwe vette danckoffer en wil ic oock niet aensien, doet slechts van my wech dat ghebleer uwer Liederkens, want v musijckspel en mach ick niet hooren.

Hier met wil ic op desen tijt mijn schrijuen afbreken, ende achte ghenoech van de

(24)

ser materien in desen gheseyt te hebben, toch vermane ick eyndelijck een ygelijck, voor t straffelijck misbruyck hem te hoeden ende te wachten, ende het recht gebruyck naden wille ende het welbehagen Gods te betrachten, het sy in tvermanen, clagen, bidden, louen ofte dancken, so sal uwe oeffeninghe niet sonder vrucht noch te vergheefs zijn, maer sal Godt welbehaghen ende syn eere ende uwer beteringhe mits dijnes naesten stichtinge sal ontwijffelijck vermeerdert werden, waer toe God die Hemelsche Vader ons allen wil verleenen syn genadige gauen, door Jesum Christum synen lieuen Sone Amen.

(25)

Dat eerste deel deses Liedeboecks.

Inhoudende

Leerachtige vermaenliederen inde welcke int ghemeen ende een yder bysonder vermaent wert, tot afstant van sonden, bekeeringhe tot Godt, oprechte boete, beteringe des leuens, ende en Godtsalige wandelinghe.

Joel. 2. b, 12.

Ende nu spreeckt de Heere, bekeert v tot my wt gantscher herten, met vasten, weenen ende clagen, verschuert uwe herten ende niet uwe cleederen, bekeert u totten Heere uwen Godt, want hy is genadich ende bermhertich, lanckmoedich ende van grooter goetheydt, hy vergeeft de sonden ende boosheyt.

(26)

Leerachtighe vermaenliederen, inde welcke int gemeen ende een yder bysonder vermaent wert, tot afstant van sonden, bekeeringhe tot Godt, oprechte boete, beteringe des leuens, ende een Godtsalighe wandelinghe.

Dat eerste vermaen Liedt.

DINHOVT.

In desen Liede, werden die sondaren int gemeen vermaent tot boete ende beteringhe des leuens, tot een oprechte behinderinghe haerder sonden voor Godt, ende het waernemen vanden tijt der ghenaden. Voorder werdt verclaerdt dat den bekeerden sondaer sal vinden ghenade, maer dat den onboetveerdighen eewighe straffe sal ontmoeten ende oueruallen.

Naer de Voyse. Ick wil singhen een nieuwe Liet tot lof en prijs des Heeren.

Singt met aendacht.

TIs meer dan tijt, tis meer dan tijt

+Eph. 5. b14 eccl. 17. c, 41 O menschen wilt op waken⁺

En neemt niet langher respijt

+Gene. 4. a, 1 Psa. 17. a, 3 Keert v seer haest tot Godt met vlijt⁺

+Jac. 5. b, 16 Naer zijn ghenade wilt haken⁺

Doet van v misdaet belydt Ghy sondaers breedt ende wijdt

(27)

O menschen wie ghy toch zijt Die in sondt ouervloedich Met lust zijt leuende spoedich

+Eph. 5. b 14

+Waeckt op en treedt tot den Heere dijn Beschreydt al dijne sonden

+Joel. 2. b 12

+Begheert die ghenaed zijn.

Sijt op die wacht, zijt op die wacht

+Esa. 60 a, 1

+O ghy sondaers al tsamen Want als een Dief in der nacht

+avo. 16. h 15 Esa. 3. b, 13 2. Pet. 3. 10

+Sal die Heere sterck met macht Tot v comen bequame

Hebt op zijn comste wel acht Den Heere niet en verwacht In uwe sonden onsacht Beclaecht beweent v misdaden

+Jaco. 5. a, 1 Joel. 2. b. 13

+Gaet tot Godt met rouw beladen Blyft niet langher in sonden doot Bekeert v totten Heere

+Amo. 5. a, 4 Ephe. 2. a. 1

+Eer wtbreeckt zijn gramschap groot.

Scheyt van tquaet, ende doet het goet

+Eph. 4. c 28 ende. 31.

+Wilt Godt gheheel aencleuen

+Mat. 3. a, 8 mat. 22. d36

+En bewijst oprechte boet Heb lief en dient den Heere soet Wilt in Godts vreese leuen

+Psa. 34. b10

+V totten Heere spoet

+act. 20. c, 20

+Volghet synen raedt seer vroet

+Cols. 3. a, 5 Esa. 55. a, 2

+Gheeft v al in syn behoet

+Col. 8. b, 12

+Des vlees lust wilt verachten Gods wil te doen wilt betrachten

(28)

Christus het lam wilt volghen naer

+mat. 7. b, 13 eccl. 21. b11 Den wyden wech wilt mijden⁺

Anders naeckt v lijden swaer.

+Luc. 14. b18 Versmaet niet Gods goetheyt reyn⁺

Neemt waer den tijt der ghenaden

+2. co. 6. a, 2.

Mat. 3. a, 8 Esa. 55. a, 2 Betert v groot ende cleen⁺

Hoort Gods woort al int ghemeen

+Heb. 3. b, 15 Sijn stem wilt niet versmaden⁺

+Psa. 24 a, 7 Apo. 3. 5, 20 Doet open den Heere met een⁺

Ontfangt hem v Godt alleen V siele wilt hem bereen

+Psa. 24. a, 9 Joel. 2. b, 13 Laet ingaen den Heere goedich⁺

Seer vriendelyck en lanckmoedich Ontsluyt ontsluyt het herte dijn

+Apo. 2. c, 22 Den Heer wilt ghehoor gheuen⁺

Vliet die eewighe pijn.

Wie zijn sondich leuen verlaet

+Eze. 28. c22 ende. 33. 14.

En hem tquaet laet berouwen⁺

+4. esd. 2. d39 Met gheloof totten Heere gaet⁺

Wie dese werelt hier versmaet Die wilt die Heer bedouwen

+Psa. 5. b, 13 Met ghenaden vroech ende laet⁺

+Esa. 13. a, 5 1. cor. 6. b10 Maer wie in sonden staet⁺

+mat. 25. c47 Ende volghet des vlees raet⁺

+Amo. 5. b. 19 Eewighe straf vervaerlijck⁺

Sal hem ontmoeten swaerlyck Daerom o menschen tsamen al Wilt tot Godt bekeeren

+Act. 3. c, 26.

Joel. 2. a, 2 Want sHeeren dach comen sal.⁺

(29)

FINIS.

Dat ij. vermaen Liet.

DINHOVT.

Een yder sondaer wert in desen liede vermaendt om syn afscheyt te nemen vanden wereltschen geselschap, en om den Heere te soecken tewijle hy in desen leuen mach gheuonden werden. Voorder werdt een yder vermaent syn sonden te beweenen ende met sontrouwer geloouiger herten te beschreyen, om Godes toorne te ontvlieden ende om syn ghenade te bidden.

Naer die voyse. Waeckt op, waeckt op tis meer dan tijt en laet die werelt varen.

Singt met aendacht.

AEnhoort Gods woort ghy menschen al

+Eph. 5. b14

+Ghy die ligt in v sonden, is sonden Scheydt v wt des werelts ghetal

En doet naer Schrifts orconden, orconden.

+Esa. 55. a, 6

+Soeckt den Heere der Heeren fris O alle ghy sondaren, sondaren Tewyl dat hy te vinden is,

+Syr. 18. c25

+En wilt v boete niet sparen, niet sparen.

+Psa. 50. 15

+Roept aen den Heer der Heeren dyn Neemt waer zijn ghenade, ghenade

+2. Cor. 6. a 1 Esa. 55. a, 6 mt. 25. b, 12}

+Tewyl hy mach gheuonden zijn Haest v eert wort te spade, te spade.

(30)

+Jere. 4. a, 1.

Bekeert v, tot v Heer v Godt⁺ Ghy menschen al te samen, te samen

+Gen. 19. 16.

Scheyt v wt Sodoma met Loth⁺

+Jac. 4. a, 8.

En wilt met Godt versamen, versamen.⁺ Die bijl is aen de wortel ghestelt

+mat. 3. b, 10 Daerom brengt goede vruchten, ia vruchten⁺

Den quaden boom sal nedergeuelt, Worden des wilt versuchten, versuchten.

Die na den vleesche leuen quaet

+Gal. 6. b, 10 Joh. 2. b, 15 En dese wereltbeminnen, beminnen⁺

+Gal. 5 c, 21 Wie in syn sondich leuen voortgaet⁺

+2. Cor. 6. 10 Comt in Gods rijck niet binnen, niet binnen⁺

+mat. 7. b, 11 Wijdt is den wech so Christus seyt⁺

Die daer leyt totter Hellen, ia Hellen Die daer wandelt en wort gheleyt

+esai. 66. 24 Die naeckt een eewich quellen, ia quellen.⁺

Wie in zijn sonden blijft seer stijf

+sale. 1. 5, 25.

Wie boete niet wil achten, wil achten⁺ Die sal hier naer met siel en lijf

+mt. 10. 1, 28 Int helsche vier vernachten, vernachten.⁺

+mal. 4. a, 1.

Joel. 2. a, 3.

Gods toorne ende gramschap groot⁺ Sal als een vier wtbreken, wtbreken

+Psa. 50. a, 3 Apo. 6. a, 6.

Ghy al die blijft in sonden doot⁺ Condt v dan niet versteken, versteken.

Den dach des Heeren branden sal

+male. 4. a, 1 Als een vyerighen ouen, ia ouen⁺

Dan sullen die Godtloose al

+eccl. 21. b10 Als stoppelen syn en schouen, en schouen.⁺

Dus ghy menschen al int ghemeyn

(31)

+Act. 2. d, 38

+Doet boet schickt v ten goeden ten goeden

+Apo. 18. a, 4 Eccl. 5. a, 7

+Wilt vlieden Gods toorne certeyn Wilt v tot betering spoeden, ia spoeden.

+Eph. 5. b 14 Joel. 2. b 12

+Waect op waeckt op wie dat ghy zijt Beschreyt beweent v sonden, v sonden Doet van v misdaden belijdt

Wort boetveerdich beuonden, beuonden.

+Luc. 18. a, 1 Mat. 7. a7.

+Roept tot den Heere dach en nacht Bidt hem om zijn ghenade, ghenade Tghelooue in Christum, betracht En volghet synen rade, ia rade.

So wie hem tot den Heere bekeert En die werelt wilt laten, wilt laten

+Psa. 5. b, 13

+Die wort met ghenaden vereert Vanden Heer dit wilt vaten, wilt vaten.

+mat. 25. d33

+Die bekeerde sondaers ghelyck Sal Godt vol van weldaden, weldaden

+Luc. 12. d37

+Gheuen zijn eewich heerlijck rijck Laet v tot boete raden, ia raden.

FINIS.

Dat iij. vermaen Liet.

DINHOVT.

Dit is een algemeyn vermaenliet, waer in die sondaren werden vermaendt, dat sy haer tot den Heere haren Godt van herten souden bekeeren, ende haer versamelen tot synen heylighen getale. Voorder dat si haer om den engen wech te bewandelen souden bereyden, ende door die enge poorte indringen in dat eewighe leuen.

Eyndelyck wert verhaelt, de ghenade die Godt bewijst aen de bekeerde sondaren, die van het quaet afstaen, daer by ooc verclaert wert, de straffe die den genen ontmoeten sal, die hertneckelyck in syn sonden blijft ende voortgaet etc.

(32)

dat eerste deel.

Naer die voyse. Menschen wilt al op waken dit is hoort mijnen raet.

Singt met aendacht.

+Ro. 12. b 12 Lu. 11. c, 22 Eccle. 5. a 8 AEnhoort ghy menschen alle⁺

Neemt waer wel uwen tijt Gaet op den wech seer smalle Neemt niet langher respijt Tot des Heeren ghetalle Wilt v gheuen met vlijt.

+Luc. 13. b 14 Dringt door die enghe poorte⁺

Die tot den leuen leyt

+4. Esd. 7. a4 mat. 7. b, 13 Smal is den wech niet groote⁺

Ghelijck als Christus seyt V toch van herten bloote Tot desen wech bereydt.

+Joel. 2. b 11 Jac. 4. a, 9.

Beschreydt v sondich leuen⁺

+Act. 2. d, 38 Draecht rou van herten groot⁺

Wilt v tot boete gheuen Oft v siel comt in noot

+Psal. 34. 15 Gods vreese wilt aencleuen⁺

+Jop. 2. d 15 Eer v ghenaeckt die doot.⁺

Die werelt wilt verlaten Wilt van het quaet afstaen Wilt die ydelheyt haten

+Ro. 8. 2b, 12 Den raet des vlees afslaen⁺

(33)

Ghy sult tot uwer baten

+Ecc. 2. b, 12

+Gods ghenade ontfaen.

+mat. 25. a, 1

+V lampen wilt bereyden Met oly goet en reen Wilt wt v sonden scheyden Met deucht wilt v becleen Uwen Godt sult ghy verbeyden Tot salicheyt ghemeen.

+Apo. 20. a, 1 psa. 34. b, 15

+Vreest Godt en hout zijn wetten Vliet tquaet en doet het goet Wilt op syn Woort wel letten

+Jer. 6. b, 16

+V in Godtsweghen spoet Wilt v hoop in Godt setten

+Mat. 3. a, 8

+En doet oprechte boet.

Wandelt in Christus paden

+mat. 3. b, 10

+Brengt goede vruchten voort Wilt v met Godt beraden

+Heb. 3. b, 15

+Syn stem neemt waer en hoort Laet v siel in misdaden

+Jere. 4. a, 1.

+Niet langher zijn versmoort.

Bekeert v totten Heere

+Amo. 5. a, 4.

Eph. 5. b14 Joa. 8. e, 47

+Ghy menschen groot en cleyn Want synen dach naeckt seere Waeckt op al int ghemeyn Voecht v naer Christus leere En naer zijn leuen reyn.

Wie afstaet vanden quaden

+Eze. 18. c 22 33. b, 14.

+En Christus woort ghelooft Die neemt Godt in ghenaden

(34)

+act. 20. c, 27 Tleuen is hem belooft⁺

+1. cor. 6. b 10 Dus laet v van Godt raden⁺

Weest niet langher verdooft.

+Gal. 5. b, 14 Maer wie in sonden swaerlijck⁺

O menschen dit verstaet Hier wandelt openbaerlijck

+Esa. 13. a, 8 Wie niet van tquaet af staet⁺

Gods toorne seer veruaerlijck Sijn siel niet en ontgaet.

+Eccl. 5. a, 5.

Daerom so wilt v spoeden⁺ Ghy menschen altesamen

+Joel. 2 b 12 Bekeert v al ten goeden⁺

+Psa. 50. b 15 Roept toch den Heere aen⁺

+Joel. 2. b 12 Schreyt laet v tranen vloeden⁺

Ouer v wanghen saen.

FINIS.

Dat iiij. vermaen Liet.

DINHOVT.

De menschen int ghemeyn werden in desen liede vermaent, naerstich waer te nemen die stemme des Heeren, oock dat zy naer die leere Christi souden goede vruchten voortbrenghen, gherechticheydt oeffenen, ende door Christum in een nieuw leuen vol heylicheyt wandelen ende treden. Eyndelyck wert Godt ghebeden om syn genade, ende verclaert dat des Heeren dach, den welcken snel comt, seer afgrijselijcken wesen sal om aen te schouwen, inden welcken niemant buyten die ghenade Godes en sal moghen staende blijuen.

Naer die voyse.

(35)

Rijst wt den slaep, nu niet en vaeckt, naer vreuchden haect, trijck Gods genaect

Singt met aendacht.

+Heb. 3. b, 15

+O mensch neemt waer des Heeren woort Eer ghy versmoort, Gods stemme hoort Comt in een nieu leuen voort

+Eph. 4. c 24

+Door Christum onsen Heere Datmen in v goede vruchten spoort Met goet accoort

+2. Pet. 1. a7 Lu. 20. d, 37

+Liefde oorboort

Aen allen menschen suydt en noort Doende naer Christus leere Als leden syns lichaems teere.

Siet dat ghy goede vruchten bringt.

+1. Co. 9. c 27 esai. 54. b 11

+V daer toe dwingt int leuen springt Godsbeloften toch wel bedinckt Wat hy in v sal croonen

+Re. 8. b, 15.

+Sijnen Gheest hy alleen in v schinckt Van vreuchden singt

+Eph. 5. b. 19

+V stemme klinckt

Gaet altyt recht, niet meer en hinckt Gods gheest wil in v woonen

+2. Co. 6. b 16

+Met vreuchden sal hy v loonen.

Bereyt v siel tot nedericheyt

+1. Pe. 5 a, 5 Joe. 2. b, 12

+Met droefheyt schreyt, hebt rou en leydt

+Jaco. 4. a, 9 Mal. 4. a, 1

+Van sonden of Gods maiesteyt Sal v als een vier verslinden

+esa. '66. 5, 24

+In helsche banden eewich bereyt

(36)

+mt. 25. e, 42 Als die Schrift seyt⁺

Met claer bescheyt

Wee die sulcx hier naer verbeyt Men salse tsamen binden

+mt. 13. d, 30 mat. 25. e 47 En eewich verloren vinden.⁺

Daerom lieue vrienden ghemeyn

+Joa, 14, a, 6 Souckt nu certeyn, in Christum alleyn⁺

Het leuen goet wt Godt seer reyn

+Ro. 5. b, 18 Dat in Adam was verlooren⁺

Waer door wy gebrocht syn int geweyn

+Gen. 2. b 17 Tveele Gods certeyn⁺

Tgoddelycke greyn

+Gene. 7. a, 1 Dat is verstoort, hoort desen seyn⁺

Wy quamen int versmooren

+Sap. 2. c 24 Al door des duyuels toorn.⁺

O Heere gheeft ons goeden raet Eert ist te laet, te mijden tquaet Met uwen gheest ons doch bystaet

+Mat. 50.

Om ons te wedervaren⁺

+Joan. 3. a, 5 mat. 13. b 19 Stort in ons v Hemelsche Saet⁺

Dat het wel opgaet In goeden graet

+mt. 22. b, 11 Al met het reyn bruylofts ghewaet⁺

Wilt ons o Godt verclaren

+Joan. 1. a, 5 Tgheests licht wilt openbaren.⁺

Doet ons bystant o Vader goet

+1. Joa. 1. a 7 Door v soons bloet, ons toch behoet⁺

Bewaert ons vanden helschen gloet Bevrijt ons Heer van schanden

(37)

+mat. 3. a, 8

+Och menschen doet toch oprechte boet Wert toch ghevoet

Haest, seer v spoet

+mt. 25. d, 34

+Te hooren die Godlijcke groet Verlost wt helsche banden

+Esa. 66. c 24

+Die eewich sullen branden.

+Esa. 13. a, 8

+O Godt seer groot, wie ist die sach Oyt uwen dach, al vol gheclach

+Mal. 4. a, 4 Soph. 1. 15.

+Gheen vlees voor v dan staen en mach Als uwen dach van vrake

+Amo. 5. b 16

+Sal comen al sonder verdrach Naer Schrifts ghewach O droeuen slach

Bekeert v noch die gheuallen lach

+Joe. 2. b, 12 Eph. 5. b 14

+Wilt opstaen en hout wake Christus ist die v Salich make.

FINIS.

Dat v. vermaen Liet.

DINHOVT.

Tewijle den vrede der consciencien, dat leuen ende die salicheyt, verscheydelyck ghesocht wert, ende den mesten hoop tot haerder sielen schade, hoochelijcken in desen dwalende misschen, dan in dat sy den schat der salicheyt soecken, daer hy nimmermeer en mach geuonden werden: Daerom wert in desen liede bewesen dat den rechten waren vrede der conscientie, die salicheyt en dat leuen der sielen, Godes genaden, gebenedijdinghe, gheest, licht ende claerheydt alleen te vinden ende te vercryghen sy buyten alle creatuerlijcke dinghen of elementen, in Christum Jesum den Sone Godes, inden welcken die volheyt der Godtheyt woonet, ende inden welcken alle schatten der wijsheyt zijn besloten.

(38)

Naer die voyse. Ick seg addieu vlees bloet wy moeten scheyden.

Singt met aendacht.

COemt al tot my,

+mat. 11. c 28 Ghy die daer zijt beladen⁺

Spreeckt Christus vry Ick sal v al versaden

Ghy belaste sondaers al tsaem Coemt al tot my spreect hy bequaem Hoort dese faem

Die zijt belaen

Wilt niet meer tot onreyne watren gaen.

+Joa. 14. a, 6 Den wech seer reyn⁺

Die waerheyt seer verheuen Ben ick alleyn

Seyt Christus hier beneuen

+Joa. 11. 25 Dat leuen en die verrijsenis⁺

+Joa. 6. d, 35 Dat broot al vanden Hemel fris⁺

Hy die Heer is

+Joa. 6. f, 51 Een spijs ghewis⁺

+Joa. 10. a, 7 Naer der Schriftueren ghetuyghenis.⁺

Die deur voorwaer Totten eewighen rijcke Is Christus claer

+Heb. 7. a, 3.

Gods sone eewichlijcke⁺

+Joa. 1. a, 4.

mat. 23. a, 9 Des werelts licht en leeraer goet⁺

(39)

+Col. 1. b, 14 1. Joa. 1. a 7

+Onsen helper en meester soet

+Joa. 14. a, 6

+Die ons behoet Al door zijn bloet

Des leuens fonteyn die oueruloet.

+Joa. 1. b, 17 Col. 1. b, 14.

Joa. 8. d, 32 Col. 1. b, 13

+Ghenade groot

En quijtschelding van sonden Ghevrijt van doot

+Joa. 5. c, 25 Act. 13. d, 39

+En vanden duyuel ontbonden Worden al die gheloouen reen In Christum onsen Heer ghemeen Verlost certeen

+Eph. 2. a, 4 Col. 2. a, 9.

+Wt al gheween

In hem is den schadt des leuens alleen.

Die honghert groot Comt al tot desen Heere

+Esa. 55. a, 1 Apo. 22. b 17

+Eet van dit broodt,

+Joa. 6. f, 51.

+Vanden hemel ghedaelt neere

+Joa. 6. f. 58.

+So honghert v siel nimmermeer Wie daer van eet sal leuen seer Naer Christus leer

Des gheeft hem eer

+Apo. 1. a, 6.

+Van desen broode neemt niet uwen keer.

Coemt int ghemeyn

+mt. 11. c, 28.

Apo 22. 17.

+Ghy die dorst groot en cleene Tot dees fonteyn

+Eccle. 51. 33 Esa. 55. a, 2

+Drinckt leuende water reene So sult ghy leuen eewichlijck Hier bouen in des Heeren rijck

+Luc. 14. b 17

+Sonder beswijck

(40)

Coemt al ghelijck

Van desen water neemt niet uwen wijck.

+Joa. 14. a, 6 Die waerheyt al⁺

Ende der wijsheyt schatten Men vinden sal

+Colo. 2. a, 9 Luc. 3. b, 16.

Joa. 16. f 55 In Christum wilt dit vatten⁺

Hy doopt ons met Godlijcken vuer En spijst met syn Goddelijck natuer Sijn creatuer

Dit maeckt haer puer

+Apo. 19. a, 9 Salich is die hy lauet alle ur.⁺

Melck ende Wijn

+Esa. 55. a, 1 Des leuens spijse goedich⁺

+1. pet. 2. a, 2 Wilt die Heer sijn⁺

Om niet ons gheuen spoedich

+Esa. 55. a, 2 Waerom gheefdy siluer en gout⁺

Voor dat v siele niet en bout Ghy slaet toch fout

+mt. 11. r, 28 Christum aenschout⁺

Ghy alle die belast zijt en benout.

Hoe langhe sult

Ghy menschen noch met hoopen Door eyghen schult

Tot doode Aderen loopen

Hoe langhe sult ghy dat leuen daer Soecken, daert niet en is voorwaer Buyten den vaer

En Christus claer

O ghy arme verdoolde schaer.

(41)

Hoe lang sult ghy

Die schaduwe voor den lichte Dwelck niet gheeft vry Dat recht volkomen ghesichte Beminnen en oock hangen aen Dwelck v siel niet en can versaen

+Esa. 59. a, 1

+Wilt tot Godt gaen Ghy sult bestaen

+mt. 25. d, 32

+Als des Heeren basuyne sal slaen.

Daerom v spoet

+Jer. 6. b, 16

+Wandelt op seker straten Christus seer goet Neemt die tot uwer baten

+Joa. 1. a, 4.

+In hem is dlicht en dleuen al Gaet tot hem in, ghy vint dat bal Hoort Schrifts gheschal

+Eph. 4. a, 8

+Rijck int ghetal

Hy met zijn gauen v veruullen sal.

+mat. 25. a. 1

+Des v bereydt Om totten Heer te treden

+2. Cor. 6. 17

+Maeckt v afscheyt Van al v aertsche seden Des vlees wellust en synen raet

+Luc. 14. 16.

+Treedt wt en totten Heer ingaet V wijsheyt quaet

Gheheel versmaet

Bereyt v siel eer het is te laet.

+2. cor. 6. b17

+Scheyt v, scheyt v Van allen creatueren

(42)

Bereyt v nu

Vertreckt noch dach noch uren

+Eccl. 5. b 15 Dleuen des vlees laet met bescheyt⁺

+Gal. 5. c, 24 V worden tot een teghenheyt⁺

+Jac. 4. a, 9.

Voor blijschap schreyt⁺ Voor vreucht hebt leydt

+Heb. 3. a, 7.

Neemt waer Godes stem en v bereyt.⁺ Weest onlustich

+1. Joa. 2. 15 Aen swerelts heerlicheden⁺

+Rom. 12. 2.

En zijt dorstich⁺

Al naer het woort van vreden Wilt begheeren dat Hemels broot

+Esa. 55. a, 1 en sleuens wijn in uwen noot⁺

Om van die doot Dijn siel minioot

Te verlossen en van lijden groot.

+Luc. 14. 17.

Esa. 25. a 6 Des haest v ras⁺

Tot die maeltijt des Heeren Al op dit pas

+Luc. 14. 18.

Wilt gheen onschult vermeeren⁺ Des Heeren basuyn die klinckt seer hel

+mat. 22. a. 3 Sijn boden roepen lustich wel⁺

Gaet in seer snel

+Luc. 14. c22 Doet vry aenstel⁺

Des leuens spijse neemt sonder ghequel.

+Heb. 3. a, 7.

Neemt waer die stem⁺ Des Heeren alle tsamen En treedt tot hem

+Esa. 25. a. 6 Wilt tot syn maeltijt versamen.⁺

(43)

+Luc. 14. c21

+Ghy creupele, lamme en blinde me Vergadert v daer is noch ste

+mat. 22. a, 3

+Tis Godes be Volcht dese ze

Coemt ende ontfangt des Heeren vre.

FINIS.

Dat vj. vermaenliet.

DINHOVT.

Door dien die heylighe Apostel Petrus leert, dat het nut ende prohijtelijck is oock die geloouige te vermanen. so hebben wy desen liede besonder ghemaeckt, ten dienste vande medeghenooten des heylighen gheloofs, die door ghenadighe met werckinghe Godes tot dat geselschap der heyligen gecomen syn, inden welcken alle gheloouighe lidtmaten vermaent werden, Christum haren eenighen man Heere ende hooft te gehoorsamen op zijn woort te letten, syn geboden te beleuen ende haer ampt ende officie waer te nemen ende te betrachten.

Naer die voyse. Ghy cleyne Christen hoop och wilt wassen en vermeeren.

Singt met aendacht.

SYon ghy Bruyt des Heeren reyn Seer heerlijck hooch verheuen Ghy Christen hoopken hier seer cleyn Ghy die v hebt t begheuen

(44)

Onder die cleyn verachte schaer

+Esa. 41. b14 Mat. 6. a, 9 Die Godt heylich, heeft tot een Vaer⁺

Wilt naer synen wil leuen.

Ghy bruyt Christi laet meerderen ras

+1. Tass. 3. 12 ephe. 4. b16 De liefsd en tgheloof mede⁺

In duechden so neemt v ghewas En in gherechtichede

+Ro. 12. a, 2.

V met die werelt niet bevleckt⁺

+1. pet. 1. b 15 2. pet. 3. b 14 Weest heylich reyn ende perfeckt⁺

So blijft ghy in Godts vrede.

+Joh. 10. c27 Joh. 3. c, 29 Christus stemme wilt nemen waer⁺

V bruydegom en Heere Wilt volghen synen wille naer Als syn ledekens teere

+Eph. 5. c, 23 Hy is dat hooft heylich en reen⁺

Van al gheloouighe ghemeen

+mat. 13. a, 5 Dus doet naer syne leere.⁺

Ghy schaepkens Christi in dit pleyn Siet op v Herder goede

Om v te verlossen ghemeyn

+eze. 34. c, 23.

Joa. 10. 11.

colo. 1. b, 14 mat. 17. a, 5 Ro. 8. b, 13.

Storten hy synen bloede⁺

Hoort zijn stem ende daer naer doet Des vlees raet wilt vlieden onsoet So blijft ghy in syn hoede.

+mt. 12. f, 50.

Ghy broeders Christi altesaem⁺ Ende syn susters alle

Die ghenoemt zijt naer Christus naem

+Lu. 12. d, 12 Ghy hoopken cleyn van ghetalle⁺

Bewijst dat ghy deelachtich zijt

(45)

+Gal. 4. a. 6.

+Den gheest Christi ghebenedijt Blijft op den wech seer smalle.

Ghy knechten Christi al ghelijck Dient uwen Heere reene

+Phi. 2. a. 6 2. Cor. 8. a9

+Hy wert arm hy die was rijck Om onsen twil ghemeene

+2. tim. 2. a3

+Strijt voor dijn Heer Christum soet Aensiet noch leuen, goet noch bloet Noch tijttelijck gheweene.

+Esa. 55. a, 3 Heb. 3. b. 15 Eph. 5. a 1.

+Ghy kindren Gods dijns vaders stem Wilt hooren en bewaren

Hout zijn ghebodt wilt volghen hem Wilt zijn aert openbaren

+Mat. 5. 16.

+Laet blijcken die Godlijcke natuer En dijn gheboort wt Godt seer puer Wilt Godes eer verclaren.

+Heb. 12. 22.

+Ghy borghers van Jerusalem Wilt houden Godes wetten

+Apo. 14. a 7

+Hy is v Godt wilt vreesen hem Om synen wil wilt letten Sijn ordeninghe die hout vast

+mat. 11. 29.

+Sijn Jock is soet, licht is syn last Wilt v hoop op hem setten.

Ghy alle die ghedoopet zijt

+Mat. 3. 11.

+Met den vier en den gheeste Van Godes naem wilt doen belijt Met duechden minst en meeste

+Ro. 8. a. 9.

+Dat Christus in v leeft seer fris

+Gal. 5 c. 24

+Dat vlees in v ghestoruen is

(46)

Bewijst in dit foreeste.

Ghy alle die met Godt seer goet Met herten vast ootmoedich V hebt verbonden wijs en vroet

+mat. 28. 19.

mat. 16. 15.

Eph. 4. a, 1 Om hem te dienen spoedich⁺

Die naer Christus woort en beuel Sijt ghedoopet naer syn instel Neemt waer uwen roep goedich.

+mat. 5. b. 14 Ghy stadt des Heeren die hooch leydt⁺

Op Syons uwen Godt verbeyt Hy comt met zijnen loone

+Phil. 2. 14.

1. pet. 2. 12.

Laet dijne wercken heylich al⁺ Slincken onder swerelts ghetal So crijcht ghy sleuens croone.

Neemt acht op uwe Namen ghy

+Eph. 1. a. 3 1. pet. 2. a. 9 Exo. 19. a 5 Gheseghende des Heeren⁺

Gods wtuercoren geslachte vry Sijn priesterdom vol eeren Sijn heylich volck en eyghendom Noemt v die Heer met hooghen rom

+Psa. 33. 8. 1 Psa. 34. 10.

1. pet. 2. 8, 9 Wilt synen lof vermeeren.⁺

Vreeset den Heere dijnen Godt Wilt syn duechden vertellen Doet synen wil hout zijn ghebodt Wilt v met hem versellen

+mat. 5. c 47 Weest heylich en een licht seer claer⁺

Laet duecht schijnen int openbaer

+Amo. 5. 14 Wilt v tot tgoede stellen.⁺