Verwondering als medicijn
Christina Moormann
De Van Dale vermeldt o.a. bij wonder: iets buitengewoons, iets waarover men zich zeer verwondert, iets dat men niet verklaren kan; de manifestatie van een bijzondere
kracht, afwijkend van of zelfs in strijd met het gewone.
Volgens de quantumgenezing draagt de mate waarin iemand zich regelmatig kan verwonderen bij aan zowel zijn lichamelijke als geestelijke welzijn. Verwonderen wil zeggen dat je oog hebt voor de wonderen van de natuur, van het leven, van de
schepping. Het wonder in iets zien. Je ziet de schoonheid, ervaart vreugde en voelt je verbonden.
Etty Hillesum omschreef het in haar dagboek als volgt: ‘En toch, en toch, mijn grootste avontuur van deze week: die kiezelsteen. Ik voel nog in me die verbazing over die kiezelsteen: dat daar zó een machtig stuk schepping is ondergebracht in één kleine
kiezelsteen. Het leven is zo mooi, ik geloof, dat ik het nu pas langzaam begin te ontdekken.
En misschien zal ik nog eens in woorden kunnen beschrijven alles wat ik beleefd heb met die kiezelsteen.’ (uit: De nagelaten geschriften van Etty Hillesum 1941-1943)
Deze zinnen werden in Juni 1942 door Etty geschreven, in een tijd waarin zij zich als jonge j Joodse vrouw zeer bedreigd gevoeld moet hebben. Maar haar woorden laten ook de grote impact, de heilzame werking van verwondering zien.
Een deelnemer van de workshop: ‘Burn-out te lijf’ zei het volgende:
‘Ik voelde mij al meer dan een half jaar zo opgebrand als een kaars. Maar op die dag was ik helemaal alleen aan het strand. De lucht was onheilspellend donker, dezelfde donkerte die ik van binnen voelde. Ik stond daar minutenlang en keek uit over de zee en de horizon, naar daar waar het leven ophoudt en de dood begint. Ik raakte gefascineerd door de
kleurschakeringen, was ontroerd. Ineens voelde ik me opgetild door de golven, ik was de branding, het geluid, de kracht. Ik was veel meer dan mijn lichaam, was overal.
Even later was ik weer gewoon ik, maar was erg ontroerd. Mijn hart klopte als een bezetene, ik voelde mijn bloed stromen en mijn huid tintelde. Ik voelde me gereinigd, nieuw, en
barstensvol energie. Vanaf dat moment voelde ik mij dagelijks beter worden. Medicijnen hebben nooit dat effect gehad.’
Quantumgenezing
Oude geneeswijzen zeggen dat de mens is gevormd uit aarde, lucht, vuur en water. Omdat het lichaam intelligent is, is het hiervan op de hoogte, en wanneer het terugkeert tot de natuur voelt het zich vrij. Dat gevoel van vrijheid en vreugde is wezenlijk, het stelt de natuur in ons en die buiten ons in staat zich met elkaar te vermengen.
Dit is ook het principe van de quantumgenezing.
Dr.Deepak Chopra is endocrinoloog in Boston (USA). Tijdens een bezoek aan zijn
geboorteland kwam hij in aanraking met de traditionele Indische geneeswijze, de Ayurveda, waarin niet de ziekte maar de patiënt centraal staat. De benaming Ayurveda ontstond meer dan vierduizend jaar geleden; het is Sanskrit en betekent ‘de wetenschap van het leven’.
De artsen van het oude India waren tevens grote wijzen, en hun voornaamste overtuiging was dat het lichaam is geschapen uit bewustzijn. Hun geneeskunde was er dus één van het bewustzijn, een benadering die tegelijkertijd lichaam en geest omvat.
Chopra schrijft in zijn boek ‘Quantumgenezing’: ‘Het lichaam heeft zelf een geest, zo moeten we concluderen. Als we dit mysterieuze aspect, dat tot de essentie van onze natuur behoort,
eenmaal begrijpen, dan is genezing van kanker niet langer een wonderbare genezing. Want al hebben slechts weinigen een lichaam dat weet hoe het kanker moet genezen, elk lichaam weet hoe het een snijwond moet genezen’. Verderop schrijft Chopra: ‘Als wij ons lichaam konden zien zoals het in werkelijkheid is, zouden wij niet tweemaal hetzelfde zien. 98% van de atomen in uw lichaam bevond zich daar een jaar geleden nog niet. Het skelet, dat zo stevig lijkt, bestond drie maanden geleden nog niet. De configuratie van de botcellen is min of meer constant, maar allerlei atomen gaan vrijelijk de cellen in en uit, met als gevolg dat het skelet zich om de drie maanden vernieuwt. De huid vernieuwt zich maandelijks, de binnenwand van de maag om de vier dagen, en het oppervlak van de maagwand, waar zich de cellen bevinden die met het voedsel in aanraking komen, om de vijf minuten. De cellen van de lever transformeren zich veel trager, maar ook door die cellen stromen nieuwe atomen, als water door de bedding van een rivier, zodat eens in de zes weken een nieuwe lever tot stand komt.’
Ons lichaam is dus ogenschijnlijk steeds hetzelfde; maar door de processen van
ademhaling, spijsvertering, uitscheiding, is er een constante uitwisseling met de rest van de wereld. Het bovenstaande stukje laat zien hoe indrukwekkend intensief ons lichaam almaar aan het veranderen is en vooral ook hoe vaak bepaalde organen veranderen. Het laat ook zien hoe groot de invloed van buitenaf is.
De quantumgenezing wendt zich tot de diepste kern van het systeem van geest en lichaam.
Hierin ligt de kiem van het genezingsproces. Wel moeten we ons eerst begeven naar het punt waar lichaam en geest samenkomen. Cellen bestaan uit atomen en atomen uit lege ruimte. Volgens de quantummechanica is een atoom verhoudingsgewijs in feite vrijwel even leeg als de ruimte tussen de melkwegstelsels. Datzelfde geldt voor ons lichaam dat uit atomen bestaat, uit lege ruimte dus. Maar deze lege ruimte is niet levenloos, kil en zinloos, ze is gevuld met niet waarneembare energie of bewustzijn. En juist die energie of dat bewustzijn kan beïnvloed worden en ineens grote veranderingen teweegbrengen. Een sprong naar meer bewustzijn kan tot genezing leiden.
Met bewustzijn een sprong naar genezing
Chopra stelt in het zelfde boek: ‘We hebben de Natuur nodig om onze natuur te bevrijden.
Overal om ons heen hebben we de best mogelijke genezende invloeden – frisse lucht, zonlicht, en schoonheid. In India schreef Charaka, een groot arts en wijze, de Indische Hippokrates, voor alle ziekten zonlicht voor, en een wandeling in de vroege ochtend; dat is nog steeds een goed advies, en zal het ook altijd zijn. Als ik een groene weide ontdek, bezaaid met madeliefjes, en ik zet mij daar neer aan de oever van een heldere
snelstromende beek, dan heb ik een geneesmiddel ontdekt. Het verzacht mijn pijn zoals, toen ik kind was, mijn pijn werd verzacht door te zitten op mijn moeders schoot; de Aarde is mijn moeder, de weide is haar schoot. U en ik zijn vreemdelingen voor elkaar, maar het inwendig ritme van onze lichamen luistert naar dezelfde oceanische getijdebewegingen waarin wij werden gekoesterd in een tijd die zich aan onze herinnering onttrekt. De natuur heelt de mens omdat de Natuur de mens is.’
In de quantumgenezing is een staat van volledige, diepe ontspanning de belangrijkste voorwaarde voor het genezen van welke ziekte dan ook. Dit kan bewerkstelligd worden door meditatie, luisteren naar klassieke muziek of zich begeven in de natuur. In zijn boek
‘Quantumgenezing’ omschrijft Chopra talrijke gevallen van totale genezing. Mensen die opgegeven, uitbehandeld waren, en toch met behulp van meditatie, zelfhelende oefeningen, muziek en natuur genezen zijn. Daarnaast omschreef hij een onderzoek waarin werd
aangetoond dat het uiten van heftige emoties ook een genezend effect teweegbracht.
De Amerikaanse vrouwenarts Dr. Christiane Northrup bevestigt in haar omvangrijke boek:
‘Vrouwenlichaam, vrouwenwijsheid’ de quantumtheorie en gaat ook uit van het principe: ‘De
geest kan niet langer worden beschouwd als iets wat zich beperkt tot de hersenen of het intellect; de geest bestaat in iedere cel van ons lichaam.’
Ze omschrijft hoe overtuigingen fysiek kunnen worden, hoe trauma’s hun lichamelijke sporen nalaten maar ook hoe je met behulp van de natuur en je geest invloed kunt hebben op je eigen genezings- of helingsproces. Het komt zelfs voor dat mensen met aids langdurig in leven gebleven zijn en dat mensen van seropositief seronegatief geworden zijn. Ze
hadden allemaal iets gemeen: ze hadden namelijk besloten hun leven en immuunsysteem te transformeren door de helende kracht van de natuur en de liefde te gebruiken.
Over wonderbaarlijke genezingen is veel geschreven en bekend. Daarom licht ik er verwondering als medicijn uit.
Wat is verwondering
Onbewust of bewust hebben we allemaal een verlangen om ons regelmatig in de natuur te begeven. Vakanties worden meestal in de natuur, aan zee, in bossen of in de bergen
doorgebracht. Ook romantische momenten associëren we vaak met mooie plekjes ergens in de natuur. Iedereen kent de overbekende zonsondergang aan zee, de nevel die mysterieus boven de weilanden hangt, de met sneeuw bedekte bergen, de zonnestralen die tussen de bomen doorschijnen. Wie zit er niet graag aan de oever van een rivier of loopt graag langs het strand en wie geniet er niet van een vergezicht dat vanaf een berghelling zichtbaar is.
Op deze plaatsen kunnen zich allemaal momenten van verwondering voordoen en vaak gebeurt dat ook onbewust of zonder dat we er erg in hebben. In ieder geval stel je jezelf in de gelegenheid om je te verwonderen, bewust of onbewust.
Wanneer ik mij verwonder dan ervaar ik de schoonheid en voel ik dat in mijn borstkast, mijn hart klopt sneller, mijn ademhaling gaat dieper en vaak gaan de haartjes op mijn armen overeind staan.
Deze verwondering kan ik ook oproepen door bij iets bijzonders stil te staan en bewust in me op te nemen. Meestal loop ik een paar maal per dag even het bos in en kijk enkele minuten uit over de Rijn en uiterwaarden. Dat is een moment van verstilling en verwondering en deze momenten vormen voor mij de basis van de dag.
Een goede vriendin van mij, met wie ik zo’n vijftien jaar een intensieve briefwisseling onderhield, stuurde vaak een foto mee. Het waren altijd foto’s van iets in de natuur zoals bloemen, bomen, onkruid, takken, mossen, paddenstoelen. Haar verwondering sprak uit de foto’s en op mij hadden ze wederom hetzelfde effect. Al die foto’s doen nog steeds als bladwijzer dienst in mijn boeken en elke keer geniet ik met een glimlach als ik er een tegen kom.
Zo kom je ook regelmatig omschrijvingen van verwondering tegen in de literatuur. Hierbij moet ik denken aan de Duitse schrijver en Nobelprijswinnaar Hermann Hesse, die in zijn boeken de dingen prachtig weergeeft. Het volgende citaat uit zijn werk ‘Siddhartha’ ontroerde mij in het bijzonder: ‘Siddhartha keek om zich heen en het scheen hem toe dat hij voor het eerst de wereld zag, die prachtige wereld, zo rijk aan kleur, zo vreemd en vol geheimen. Er was blauw, er was geel, groen was er, de hemelzee stroomde en het water ging door de rivier, bossen en bergen stonden bewegingloos aan de einder; hoe mooi was alles toch, hoe raadselachtig en vervuld van vreemde magie, en in het hart van deze bloem stond hij, Siddhartha, die pas ontwaakt was en op weg was om zichzelf te vinden. Voor het eerst had Siddhartha werkelijk oog voor al wat hem omringde, dit geel en blauw, dit bos en deze rivier.
Blauw was blauw en een rivier was een rivier. En ook al was het zo dat slechts verborgen steeds die glimp van het goddelijke aanwezig was, in het blauw of in de stroom of in Siddhartha, juist dan was het toch goddelijk naar aard en opzet om geel te zijn of blauw, hemel, bos of Siddhartha. Het was niet zo dat zin en wezen zich ergens achter de dingen verborgen hielden, zij waren in de dingen zelf aanwezig, in alles zonder onderscheid.’
Ook uit de natuuromschrijvingen van Jan Wolkers spreekt vaak verwondering.
Verwondering in de praktijk
In onze samenleving zijn veel mensen vervreemd van de natuur. De 24 uurs economie stelt hoge eisen. Totdat er een kink in de kabel komt.
Juist in periodes van depressie, burn-out, overspannenheid, oververmoeidheid of het verwerken van een groot verlies heeft men het contact met de natuur zo hard nodig. Maar ook lichamelijk ziek zijn geneest beter en sneller met behulp van de natuur. Er zijn mensen die dit zelf al aanvoelen en in zo’n periode meer naar buiten gaan. Zo vertelde Lotte na een periode van zware chemotherapie; ‘Ik was te verzwakt om maar iets te doen, maar dat beetje energie dat ik had wilde ik gebruiken om de tuin in te gaan. Het was eind februari en ik scharrelde een paar minuten rond maar het leek wel of ik veel dingen voor het eerst zag. De sneeuwklokjes waren nog nooit zo mooi geweest, de winterheide was helder van kleur, twee lieveheersbeestjes zaten in de zon en de vogels floten een voorjaarsserenade. Vanaf die dag ben ik meer naar buiten gegaan, maar nu loop ik niet meer, zoals voorheen, aan al het moois voorbij, nu sta ik regelmatig stil, verwonder me en geniet. Deze momenten zal ik nooit meer overslaan, ze behoren, net als eten en douchen bij mijn dagritme.’
Tijdens een therapiegesprek vraag ik regelmatig: ‘Trek je wel eens de natuur in en sta je ook stil bij iets om je te verwonderen?’ Meestal heeft men daar geen tijd voor oftewel men neemt er de tijd niet voor, of men realiseert zich de mogelijkheid niet eens.
Bijna altijd adviseer ik cliënten om meer naar buiten te gaan, om elke dag minimaal een half uur te lopen of te fietsen. Meestal moeten ze over een drempel heen omdat ze niet gewend zijn om zomaar zonder doel iets te ondernemen. Maar als ze deze opdracht serieus nemen dan blijkt na een korte periode al hoe verknocht ze aan deze uitjes raken.
Ook in gevallen van relatietherapie geef ik deze adviezen. Soms is het goed dat men juist samen iets gaat ondernemen maar het komt ook voor dat in verband met ieders autonomie het belangrijker is dat betrokkenen er apart op uit trekken.
In enkele gevallen vraag ik zelfs of hij/zij zijn ervaringen in de natuur wil bijhouden in een dagboekje. Dit breng een bewustwordingsproces op gang, men krijgt meer oog voor details en het wezenlijke, gaat de klemtoon verleggen en geleidelijk aan worden er andere keuzes gemaakt.
Oefening baart kunst
Waardevol bij het oefenen in verwondering is om je bewust te worden van je vijf zintuigen, en dat doe je door ze te gebruiken. Dit zal op veel mensen misschien vreemd overkomen maar het enige wat je hoeft te doen is horen, ruiken, proeven, voelen en kijken. En dit moet je doen met al je aandacht, heel je hart. Of zoals de vos in ‘De kleine prins’ van Antoine de Saint Exuperie zo mooi tegen het prinsje zei: ‘Alleen vanuit je hart kun je goed zien. Het wezenlijke is voor je ogen onzichtbaar.’
Verwondering zit hem in de manier waarop je kijkt. Zie die gewone boom, kijk naar de stam, de takken en de bladeren die bewegen in de wind. Luister naar het geritsel, hoor het ruisen van de wind en snuif de geur op. Haal een paar keer diep adem en zuig de lucht diep naar binnen tot in de uiterste puntjes van je longen. Blijf diep ademen en kijk nog eens opnieuw naar dit machtige stuk schepping. Kijk alleen maar! Observeer. Ruik en luister. Door deze manier van kijken kom je vanzelf uit bij stilte en meditatie, dan ben je voorbij de woorden en gedachten. Het kan zijn dat je aanvankelijk nog sterk in je hoofd zit, dat gedachten je niet loslaten. Maar hoe vaker je zo’n oefening doet des te eerder zul je merken dat je je zomaar verbonden voelt met wat je ziet. Of dat je ontroerd bent door hetgeen je ziet. Dan zie je niet alleen iets maar dan ervaar je het ook. En zo kan het zijn dat je op een gegeven moment achter de dingen kunt kijken, ze in groter perspectief ziet. Of zoals een oosters verhaaltje duidelijk maakt over een visje dat in de oceaan zwemt: ‘Oh, wat is de oceaan toch
uitgestrekt. Wat is hij enorm en geweldig!’ zegt iemand tegen de vis. Waarop het visje, dat
lekker aan het rondzwemmen is, vraagt: ‘Maar waar is die oceaan dan?’ ‘Daar zwem jij in,’
luidt het antwoord. Maar het visje ziet alleen maar water, het herkent de oceaan niet.
Een jonge studente aan wie ik ook de loop- en verwonderingsoefening meegegeven had kwam de therapiekamer binnen en vertelde spontaan: ‘We hebben thuis voor een vierkant klein raam een spinnenweb hangen. Het lijkt wel of het er voor de sier voorgehangen is. Het is zo mooi en ik kijk er steeds naar. Mijn moeder wilde het weghalen maar ik heb haar daarvan kunnen weerhouden. Vanmorgen zat er dauw op het web, alsof het met diamantjes bezet was. Ik voelde me er helemaal gelukkig van worden.’
Haar ogen glansden toen ze dit vertelde.
We kunnen dus leren om oog te krijgen voor het kleine en we kunnen leren ons te
verwonderen. En dit zal ongetwijfeld een heilzame werking op ons psychisch en lichamelijk welzijn hebben.
Eenheid van natuur en architectuur
De wereldberoemde Weense architect en kunstenaar Friedrich Hundertwasser (1928 - 2000) ging ervan uit dat het nodig is dat de mens zich in zijn huis verbonden kan voelen met de natuur. De architectuur moet op de natuur gebaseerd zijn, ze moet er een mee zijn en er moet de natuur niets ontnomen worden. Het belangrijkste voor hem was om te harmoniëren met de bouwkundige wetten van de natuur, daarom ontwierp hij de grasdaken en zei: ‘Op het dak is aan de natuur teruggegeven wat het huis haar heeft afgenomen. De natuur neemt de mens op en beschermt hem. Ze behoedt hem voor gevaar en ziekte. Onder een grasdak is hij veilig, er kan hem niets overkomen.’ (uit: ‘Hundertwasser architectuur. Naar een natuur- en mensvriendelijker manier van bouwen.’ Taschen Verlag, Keulen, 1997).
Naast grasdaken pleitte hij ook voor beplanting van daken. Hij liet volwaardige bomen uit ramen groeien en noemde deze: ‘boomhuurders’. Hij bevocht het raamrecht voor iedere bewoner wat inhield dat iedereen het recht moet hebben om zijn raam van de buitenkant zo vorm te geven zoals hij zelf wil, en dat vooral met veel kleur en creativiteit. Ook heeft hij
‘aardvensters’ in zijn bouwwerken opgenomen die de verbondenheid met de aarde moeten benadrukken.
Daarnaast maakte hij amper gebruik van rechte lijnen, ook geen rechte skyline of rechte zijkanten. Ramen liet hij naar buiten springen en hij bracht veel torens, erkers en terrassen aan. Hij zei: ‘Mensen doen altijd alles verkeerd ten opzichte van de natuur en zichzelf. De mens heeft blijkbaar een zelfvernietigende functie op aarde. De natuur van de plantenwereld is altijd opbouwend. Ze is onze leermeester, zowel in scheppende als in ecologische zin.’
Hundertwasser noemde zichzelf een architectuurdokter. Door anderen werd hij ook wel de architectuurfilosoof genoemd. Zijn filosofie was dat een goed huis twee dingen in zich
verenigen moet: harmonie met de natuur en harmonie met de individuele menselijke creatie.
Hij stelde: ‘Paradijzen kun je niet zoeken en vinden, paradijzen kun je niet in beslag nemen of door de overheid laten opzetten. Paradijzen kun je alleen zelf maken, met je eigen creativiteit, in harmonie met de vrije creativiteit van de natuur.’
Als architectuurdokter wilde hij zieke huizen en gebouwen genezen, in het bijzonder de naoorlogse bouwwerken. Hij zei: ‘Als we de huizen genezen, zijn er minder ziekenhuizen nodig, want in de ziekenhuizen zoals ze er nu staan, worden we ziek. In klinieken en ziekenhuizen kunnen de mensen niet genezen omdat de gebouwen zelf ziek zijn.’
Op de vraag hoe hoog de extra kosten zouden komen van de te bouwen of te veranderen woningen antwoordde Hundertwasser: ‘Op de lange termijn is een creatief vormgegeven huis dat in evenwicht is met de natuur altijd oneindig veel goedkoper. Ook omdat dat het menselijk zelfrespect versterkt. Dat is niet in getallen uit te drukken; het gaat om vergroting van echte waarden, geluk, geborgenheid, harmonie en gezondheid.’
Volgens hem zouden we ook veel meer aandacht aan de volgende punten moeten besteden:
We moeten de taal van de natuur leren, om met haar te kunnen communiceren. We moeten de natuur teruggeven dat wat we haar ontnomen hebben. We moeten tolerant zijn ten
opzichte van alle vegetatie die spontaan ergens groeit. De schepping van de mens en de schepping van de natuur moeten herenigd worden. De mens moet leven in harmonie met de wetten van de natuur. De mens moet zich realiseren dat hij te gast is bij de natuur en hij moet zich daarnaar gedragen. De mens moet zijn afval hergebruiken want daarmee respecteert hij de kringloop van dood en leven en laat hij de wedergeboorte van het leven plaatsvinden.
Deze gedachte omschreef hij ook bij zijn kunstwerk (‘De tuin van de gelukkige doden.’)
‘Hier loop ik vooruit op een ecologische manier van begraven. De doden worden begraven in harmonie met de natuur en de schepping, ingebed in een ecologisch geheel, en gaan deel uitmaken van een hogere orde. Het kerkhof zou dan niet meer bestaan, alleen nog de heilige, gerespecteerde natuur die zich voortplant. Uit de mens groeit weer een boom. Er bestaan geen doden meer, er bestaat alleen nog leven. Ik noemde dit ‘de tuin van de gelukkige doden.’ De spiraal is een symbool van de kringloop van dood en wedergeboorte, van het eeuwige leven.’
Het is duidelijk dat Hundertwasser begrepen heeft dat de mens niet van maar met de natuur zou moeten leven. Zijn kunst- en bouwwerken zijn prachtig en beelden zijn waardevolle filosofie uit.
