POLITIEK en CULTUUR

november~

. olitiek en Cultuur

NOVEMBER 1961

De Nederlandse arbeidersbeweging en de strij d voor neutraliteit en vrede

De geschiedenis herhaalt zich niet

Van proletarische dictatuur naar socialistische demo era tie

Het beeld van de toekomst lndrukken uit Noord-Korea CRITISCHE NOTITIES:

Gesprek met Moskou PARTIJDOCUMENTEN:

Resolutie van het Partijbestuur der CPN Mededeling van het Dag. Bestuur der CPN

POLITIEK en CULTUUR

H. de Vries F. Baruch

G. Maas S. Heym A. Averink

465 477

484 494 500

508

verschijnt maandelijks bij uitgeverij Pegasus

Leidsestraat 25, Amsterdam-C., tel. 35957.

De aboonementsprijs is f 4,50 per jaar, f 2.25 per half jaar, losse nummers 40 cent.

Ons girooummer is 173127, gemeentegiro: P 1527.

Correspondentie over betalingen en verkoop zenden naar de administratie p/a Pegasus.

Aile correspondentie over de inhoud naar de redactie van P. en C.

Prinsengracht 473, Amsterdam-C., tel. 62565.

l I

21e jaargang no. 11 november 1961

Politiek en CultuJr

maandblad gewijd aan de theorie en praktijk van het

marxisme•leninisme onder Ieiding van het partijbestuur der c.p.n.

De Nederlandse arbeiders- beweging en de striid voor Neutraliteit en vrede

JN de besluiten van het Twintigste Congres van de Communistische Partij van Nederland is de strijd voor het behoud van de vrede als belangrijkste taak gesteld. Het congres aanvaardde met algemene stemmen een resolutie, waarin het besluit werd vastgelegd, om alles in het werk te stellen de eenheid van alle vredelievende mensen voor de vrede en voor een neutraal en atoomvrij Nederland te bewerkstelli- gen.

Deze politiek heeft in de afgelopen maanden zijn concrete uitdruk- king gevonden in de handtekeningenacties en protestdemonstraties van de bevolking tegen de uitzending van Nederlandse troepen naar West-Duitsland, tegen de aanwezigheid van Amerikaanse atoombases in ons land en voor een buitenlandse politiek van neutraliteit tussen de grate mogendheden. De uitwerking van de neutraliteitspolitiek be- gint steeds concreter vorm aan te nemen en steeds grater delen van ons volk aan te spreken.

Hier en daar doen zich echter bij de communisten nog onjuiste op- vattingen voor.

In het artikel ,Nederland, neutraliteit en Duitsland" { Politiek en Cultuur juli/augustus 1961] zijn een aantal van deze onjuiste opvat- tingen aangetoond. Het zijn opva,ttingen, die - hetzij in openlijke, hetzij in versluierde vorm - hun oorsprong vinden in oude tribunis- tische opvattingen van de SDP, zoals ze gedurende de Eerste Wereld- oorlog door Van Ravesteijn naar voren zijn gebracht. In die jaren be- stand er in de SDP geen juist inzicht in het wezen van het imperialis- ms en liet vooral Van Ravesteijn zich door kleinburgerlijke anti- Duitse stemmingen leiden.

*

NEDERLAND heeft aan de wereldoorlog 1914-1918 niet deelgeno- men en tbt de neutrale staten behoord. De Nederlandse bour.J, geoisie met velerlei draden zowel met het Engelse als met het Duitse

465

imperialisme verbonden, hield zich buiten het conflict. Voor de Ne- derlandse imperialisten was er het meeste aan gelegen om in deze worsteling, die om een herverdeling van de wereld ging, zijn kolonHin te behouden. Het Nederlandse imperialisme had pas ,IndHl gepacifi- ceerd" en nog maar in 1904 was de bloedige Atjeh-oorlog tot een ein- de gekomen. De Nederlandse imperialisten waren geen haar beter of slechter dan de imperialisten van andere landen. Gedurende de oar- log is dat meerdere malen gebleken, als de kansen voor de uiteinde- lijke uitslag werden beoordeeld en stemmen opgingen om zich in de strijd te mengen. Het meest kras werd dit door Colijn in het eerste oorlogsjaar tot uitdrukking gebracht. Hij verklaarde zich voor mobi- lisatie van Nederlandse troepen, omdat tegen het einde van een oar- log een fris Ieger - hoe klein ook - van doorslaggevende betekenis kan zijn en Nederland, door zich eventueel bij een der strijdende par- tijen aan te sluiten, aan de tafel zou komen, waar over vredesvoor·

waarden onderhandeld zou worden. ·

Hoewel Nederland niet in de oorlog betrokken raakte, had de Ne- derlandse arbeidersbeweging toc,h zijn standpunt te bepalen tegen- over het Nederlandse tmperialisme in een wereld, die nog slechts uit imperialistische mogendheden en koloniale volken bestond. Het ging om het bepalen van het karakter van de oorlog, om de vraag, hoe Ne- derland buiten de oorlog zou kunnen blijven en hoe de strijd tegen de oorlog zou moeten worden gevoerd.

In het bijzonder ook aan de vooravond van de Eerste Wereldoor- log heeft de arbeidersklasse op enkele congressen van de Tweede In- ternationale het probleem van de strijd tegeri de oorlog besproken.

Hoewel er geen eensgezinde opvatting bestond en er verwarring over dit vraagstuk heerste, kwam men in Bazel (' 1912 J tot een eensge- zinde resolutie.

In die periode bestond nog het algemeen begrip sociaal-democra- tie, Lenin en de bolsjewiki, die aan dit congres deelnamen, werden in die tijd nog als sociaal-democraten aangeduid. Onder invloed van Lenin werd in de resolutie van Bazel de volgende passage opgenomen:

... ,In geval de oorlog tach zou uttbreken, dan is het de plicht, op te komen voor een spoedige beeindiging daarvan en er met alle kracht naar te streven, de door de oorlog teweeggebrach- te economische en politieke crisis te gebruiken om het volk in beweging te brengen en daardoor de vernietiging van de ka- pitalistische klasse-heerschappij te verhaasten" ....

Men moet natuurlijk in het oog houden, dat het imperialisme in die tijd het enige maatschappelijke stelsel was. Daarom hieven toen de beste vertegenwoordigers van de arbeidersklasse de leuze aan van de omzetting van de imperialistische oorlog in een burgeroorlog.

Toen echter in 1914 de wereldoorlog uitbrak, volgde een algehele ineenstorting van de Tweede Internationale .. De sociaal-democratie viel uiteen in: sociaal-chauvinisten, centristen, en internationalisten (linksen).

Terwijl de sociaal-democratie op de internationale congressen had beloofd om met alle middelen tegen de omlog te strijden, liepen de sociaal-chauvinistische leiders van de Westeuropese socialistische 466

partijen met pak en zak over naar hun ,eigen bourgeoisie". De so- ciaal-chauvinisten van de Tweede Internationale gingen over. tot de ,verdediging van het vaderland" iJ en ondersteunden de imperialis- tische bourgeoisie bij de ophitsing van de arbeiders tegen elkaar.

De centristen namen een aarzelend, halfslachtig standpunt in. Zij veroordeelden in woorden het uitbreken van de oorlog, in slappere bewoordingen het optreden van de sociaal-chauvinisten en wilden het niet tot een breuk met hen en hun partijen laten komen. Zij wa- ren het niet eens met de opvattingen van de linksen, van wie vooral Lenin een algehele breuk met het opportunisme en chauvinisme be- pleitte.

Tot de meest consequente internationalisten behoorden Lenin en de bolsjewiki. Zij stelden onmiddellijk bij het uitbreken van de oar- log de leuze van het omzetten van de imperialistische oorlog in een burgeroorlog, voor de nederlaag van· de eigen bourgeoisie.

Lenin stelde gedurende de oorlog alles in het werk om de interna- tionalisten te verenigen en in de kiemvorm ontstond reeds bij deze samenwerking de Derde Internationale.

*

DE

Bij het uitbreken van de oorlog stelde de SDAP zich op het stand- punt van de vaderlandsverdediging. Haar woordvoerder Troelstra'

•) Hierbij dient men te bedenken. dat het gaat om de verwerping van de ,vaderlands- verdediging" in de gegeven imperialistische wereldoorlog 1914-1918. Lenin heeft daar meerdere malen zelf op gewezen. Zo schreef hij in een brief aan Ir.essa Armand:

... ,In het algemeen gesproken, komt het mij voor. dat U een beetje eenzijdig en formalistisch oordeelt. U heeft een citaat uit het ,Communistisch Manifest" gena- mer.. (De arbeiders hebben geen vaderland) en U wilt het zonder meer van toepas- sing brengen, tot aan de ontkenning van nationale oorlogen toe.

De gehele geest van het marxisme, zijn gehele systeem vereist, dat men iedere si- tuatie slechts beschouwt: a) historisch. b) slechts in verband met het andere, c) slechts in verband met de concrete ervaring uit de historic.

Het vaderland is een historisch begrip. Een zaak is het vaderland in het tijdperk of nog sterker, op het moment van de strijd van: het afwerpen van het nationale juk.

Een andere zaak op het moment wanr.eer de nationale beweging ver achter is ...

In het •. Commur.istisch Marlifest" wordt gezegd, dat de arbeiders geen vaderland hebben. Met recht. Maar dat staat er niet alleen. Daar staat ook nog, dat bij de vor- ming van nationale staten de rol van het proletariaat een enigszins bijzondere is.

Indien we de eerste situatie nemen (De arbeiders hebben geen vaderland) en haar vergeten te verbinden met de tweede (de arbeiders constitueren zich als klasse nationaal, echter niet in de zin als de bourgeoisie) dan zou dat absoluut onjuis~

zijn. Waarini bestaat dit verband? Volgens mij, juist daarin, dat in de democrati- sche beweging (op zulk eer. moment. in zulk een concrete situatie) het proletariaat niet kan weigeren haar te ondersteunen (bijgevolg dan ook niet de verdediging van

verklaarde op de 3 augustus 1914 onder llliler in de Tweede

~amer, l

dat de ,nationale gedachte de nationale geschillen moet overheer- ~

sen." Geduren<le de oorlog is de SDAP op het standpunt van de vader- landsverdediging blijven staan. Zij pleegde verraad aan de interna- tionale solidariteit en werkte samen met de Nederlandse bourgeoisie tegen de belangen van het Nederlandse werkende volk; zij maakte de proletarische organisatie dienstbaar aan de imperialistische be- langen. Zij vergrootte door haar instemming met de mobilisatie, het gevaar, dat Nederland in de oorlog zou worden betrokken.

De SDP is gedurende de oorlog het standpunt van de klassenstrijd trouw gebleven. In de jaren 1914-1918 hebben een reeks figuren in haar rijen een vooraanstaande rol gespeeld: HenrHitte Roland Holst, Wijnkoop, De Visser, Gorter, Pannekoek en Van Ravesteijn, van wie een aantal internationale bekendheid genoten. De meesten van hen vervielen later tot vijanden van het communisme en slechts Wijn- koop en De Visser waren op het moment van hun dood nog lid van de Communistische Partij. Lenin onderhield in die jaren briefwisse- ling met een aantal Nederlandse linkse sociaal-democraten (Wijn- koop, Gorter, Pannekoek). De Nederlandse socialisten ·kenden de standpunten van Lenin en in De Tribune werden een aantal artike- len van Lenin overgenomen. De SDP was het echter met deze stand- punten niet eens. Hoewel zij zich verzette tegen de vaderlandsver- dediging en de godsvrede met de bourgeoisie, betekende dit niet, dat zij een klare en duidelijke politiek bezat. Er bestond slechts schijn- baar eenheid van opvattingen en al spoedig traden meningsverschil- len aan de dag.

JN zijn boek ,De wording van het communisme" (1949) beschrijft de tot het renegatendom vervallen Van Ravesteijn de tegenstellingen, welke binnen de SDP ontstonden. In de SDP overheersten anti-Duitse

het vaderland in een nationale oorlog karl weigerer,)" (Lenin d.eel 35 - Russ. uit- gave blz. 200 en 201).

Ook in zijr. antwoord op de Junius-brochure (Junius-pseudoniem van Rosa Luxemburg, die in Duitsland illegaal de brochure ,De crisis van de sociaal-democratie" publiceerd.e) hield Le,llin zich met dit vraagstuk bezig. Junius ontkerMe eens en voor altijd de moge·

lijkheid van natior.ale oorlogen en Lenin schreef:

... ,Het zou slechts een fout zijn, wanneer men met overdrijving van d.eze waar- heid (de waarheid, dat er in 1914-1918 geen nationale oorlog werd gevoerd), af- wijker.d van de marxistische eis concreet te blijven.. de beoordeling van de huidige oorlog op alle onder het imperialisme mogelijke oorlogen wilde overdragen en! de nationale bewegingen tegen het imperialisme vergeten. Het enige argument ter ver- dediging van de these: ,nationale oorlogen kunr.er.l er niet meer voorkomen" is, dat de wereld onder een klein groepje imperialistische grootmachten is opgedeeld en daarom iedere, hoewel ook in oorsprong nationale oorlog, in een imperialistische veranid.ert, omdat zij d.e belar.gen van een van de imperialistische machten of coa- lities aangaat. De onjuistheid van dit argument valt in het oog. Vanzelfspreke'nd bestaat de grondslag van de marxistische dialektiek daarin, dat alle grenzen in de natuur en d.e geschiedenis bepaald en verschuifbaar zijr., dat er geen enkel ver- sehi.jnsel bestaat. dat niet onder zekere omstandigheden in zijn teg~ndeel kan om- slaan. Een nationale oorlog kan in eeno imperialistische overgaan en omgekeerd." ...

Deze analyse van Lenin is aan de vooravond van en gedurende de Tweede Wereld- oorlog op schitterende wijze bevestigd.

opvattingen, die gedurende de gehele oorlog door Van Ravesteijn on- der woorden zijn gebracht. Van Ravesteijn wenste de nederlaag van bet Duitse imperialisme en bv. Gorter verweet de redactie van de Tri- bune [Wijnkoop en Van Ravesteijn), dat zij pro-Entente-[Frankrijk, Engeland en de Verenigde Staten) gezind was. Van Ravesteijn zocht de schuld van de oorlog bij bet Duitse imperialisme. In zijn boek schrijft hij:

... ,De Tribune" toonde verder in een dier vele artikelen die zij, meestal van Van Ravesteijn, aan de oorlog wijdde, dat dit de oorlog van de Habsburgers was en dientengevolge oak van Duitsland dreigde te worden" ... .

E:n verder schrijft hij:

... ,de overtuiging, dat Duitsland de nederlaag zou lijden werd reeds in de loop der eerste maand om zo te zeggen, ;a reeds de eerste dagen, door de overweldiging van het neutrale Belgte bij hen versterkt en aangevuld met dezelfde sen t i- m e nt e n ( gespatieerd van ons opm.}, die oak hier te lande zo goed als in de Angelsaksische wereld een groat deel der een- voudige publieke opinie - eenvoudig d.w.z. niet onder den in- vloed van commerciiHe of politieke overwegingen - tegen de Duitse barbaarsheid in 't geweer brachten. De opmars in Bel- gill, met wreedheden, executies en verwoestingen gepaard - Dinant, Leuven enz. - die hier te lande onmiddellijk bekend werden en diepe verontwaardiging wekten, bracht oak bij de schijnbaar koele jonge marxisten, die het kleine blad leidden, gevoelens teweeg die wonderwel pasten bij hun op de theorie gebaseerde mening omtrent Duitslands schuld aan de oorlog en de noodzakelijkheid van zijn nederlaag" ... .

In de ,eerste maanden van de oorlog ontspon zich dan oak reeds een discussie in de Tribune over de vraag, welke van de mogendheden een nederlaag zou moeten lijden. Van Ravesteijn schree:f op 26 septem- ber 1914:

... ,Behaalde nu het Duitse militarisme, onder aanvoerinq der jonkers, en na de offictele daad der sociaal-democratie, de overwinning, d.w.z. slaagde het erin zijn doel te bereiken:

vernedering van Frankrijk, versterking van het Donau-despo- tisme, vergroting der imperialistische uitbuitingssferen in Klein-Azie en Afrika, dan zou voor afzienbare tijd het Duitse proletariaat afgedankt hebben als revolutionaire factor. Een der grootste rampen, die de mensheid zou kunnen overkomen.

Daarom hebben wij het recht ons erin te verheugen, dat de mi- litaire gebeurtenissen der laatste dagen een keer hebben ge- nomen, die een dergelijke snelle Duitse overwinning minder waarschijnlijk maakt" ... .

Anders verzette zich daartegen, maar liet daarbij doorschemeren, dat een overwinning van Duitsland - met geconcentreerd industrie- kapitaal - wenselijk ware. In een verklaring van de Russische So- ciaal-df!mocratische Partij [ opgesteld door Lenin en reeds gepubli- ceerd in oktober 1914) werd geschreven:

... ,ln de gegeven toestand kan men van het standpunt van

het internationale proletariaat niet bepalen van welke der twee groepen van oorlogvoerende naties de nederlaag het kleinste kwaad voor het socialisme zou zijn" ... .

... ,Beide groepen van oorlogvoerende landen doen in niets voor elkaar onder, wat hun roofzucht, hun beestachtigheid en hun eindeloze oorlogsgruwelen betreft; maar om het proletari~

aat te verdwazen en zijn aandacht af te leiden van de enige wer- kelijke bevrijdingsoorlog, nl. de burgeroorlog tegen de bour- geoisie, zowel van ,hun eigen" als van de ,vreemde" landen, - om dit hoge doel te bereiken, tracht de bourgeoisie van elk land door leugenachtige frazen over vaderlandsliefde, de bete- kenis van ,haar" nationale oorlog te verheften en de overtui- ging te wekken, dat zij haar tegenstanders niet poogt te ver- slaan om hen uit te plunderen en om gebieden te annexeren, maar om alle andere volken te ,bevrijden", - behalve dan haar eigen volk" ... (Lenin, Verz. Werken, Ned. uitgave deel V blz.

143 en 145}.

Het omzetten van de imperialistische oorlog in een burgeroorlog was de enig juiste proletarische leuze.

*

DE

nationalist was, doch later op een ultra-links standpunt tegenover Lenin kwam te staan, veroordeelde in zijn brochure op scherpe en rake wijze het verraad van de internationals sociaal-democratie. Hij karakteriseerde de wereldoorlog als een imperialistische oorlog van beide zijden en schreef onder meer:

470

... ,De ware oorzaak, de beginner, de teweegbrenger van de oorlog is dus niet een staat - maar al l e s t a t e n die imperialistische politiek voeren, Duitsland, Engeland, Frank- rijk, Oostenrijk, Rusland, Belgte, Japan, elk voor ztch en alle tezamen zijn de oorzaak.

Alle gebazel der burgerlijke en sociaal-democratische par- tijen en blgden, dat men een afweeroorlog voert, dat men wel mee moet doen, omdat men aangevallen is, is niets dan be- drag, dat dient om aan het eigen meedoen een schoonen schijn te g2ven.

Duitsland of Rusland, of Engeland de oorzd.ak van de oar- log te noemen is even dwaas of onwaar, als de spleet die in de vulkaan komt de schuld te geven van de uitbarsting.

Alle Europese staten hebben zich · voor dit conflict sinds jaren gewapend. Zij willen allen aan hun roofzucht voldoen.

Zij zijn allen even schuldig" ... .

l

'

l

Gorter richtte zich vooral ook tegen Kautsky, die zich internatio- naal met ,marxistische frases omkleedt", en zich op het standpunt van .de vaderlandsverdediging plaatste. Hoewel de brochure een aan- tal onjuistheden bevatte en in het vraagstuk van de zelfbeschikking grote theoretische fouten toonde werd ze door Lenin begroet, die on- der meer schreef:

,Gelijk en duizend maal gelijk heeft de marxist Gorter}

wanneer hij in zijn in Holland verschenen brochure ,Ret impe- rialisme} de wereldoorlog en de sociaal-democratien (blz. 84) }}de radicalen van het slag Kautsky met de liberalen van het jaar 1848 vergelijkt} die in woorden dapper} maar in hun daden verraders waren." (Lenin Verz. Werken blz. 193 XVIII Duitse

editie). •

De brochure werd in vele buitenlanase talen vertaald en onder meer illegaal in Duitsland verspreid.

De verwerping van de vaderlandsverdediging stelde hoge eisen aan de revolutionaire beweging, aan bet politieke bewustzijn van de arbeiders en hun !eiders.

De afkeer van bet chauvinisme dreef Gorter echter naar het an- dere uiterste: de ontkenning van elke nationale bijzonderheid en minachting voor de belangen van Nederland. In zijn brochure over de wereldoorlog vindt men geen woord over de concrete taken voor de SDP. Gorter beschouwde Holland als een klein land, dat eigen- lijk niet meetelde. Zo schreef hij in 1916:

... ,Men zal ons vergeven} dat'Wij met ons land zo goed als geen rekening houden. Ret imperialisme is een wereldprobleem en Nederland heeft zich te richten naar de grate mogendheden}

het Nederlandse proletariaat heeft te doen wat voor het prole- tariaat der grate landen der wereld nuttig is" ...

Dit was een voortzetting van hetgeen Gorter reeds in 1904 had be- toogd, nl.:

... ,dat heden nag n!ets aar.. actualiteit verloren heeft} dat de strtjdwijze in grate lijnen gegrondvest moet zijn op de gelijk- wording van de naties onder het lcapitalisme} niet aangepast aan de eigenaardigheden van elk nationaal milieu" ..

zo

*

met zijn pro-Entente-opvattingen, aan de andere zijde Gorter met zijn juiste opvatting over het karakter van de oorlog, dueh met de ontkenning van de Nederlandse belangen.

Van Ravesteijn koos in wezen partij tegen Duitsland met de ar"

gumenten, waarmede de Franse en de Engelse bourgeoisie haar ar- beidersklasse verdwaasde; met de bewering, dat bet ging om de verdediging van de vrijheid en de cultuur tegen het militarisme en despoti:>me van Duitsland.

Zo schreef hij 18 nov. 1914:

... nNemen wij daarentegen nu de andere mogelijkheid.

Duitsland wordt overwonnen. Ret Duitse kapitalisme verliest

471

geheel of voor het groat st. e deel zi;n overzeese beztttingen en

·l_ '·_.

steunpunten. Dit betekent niet de ondergang van het Duitse in- dustriekapitalisme, maar de ondergang van het heersende poli- ·- tieke stelsel in Duitsland. Het betekent, kan althans met rede-

lijke kans op verwezenlijking betekenen, de noodzakelijkheid van de democratisering van Pruisen-Duitsland" ... ²) .

Vooral door toedoen van Van Ravesteijn was het, dat de SDP de gehele oorlog door een anti-Duits standpunt heeft ingenomen en de kant van het Entente-imperialisme koos. Dat ging zelfs zover, dat Van Ravesteijn over de deelname van Amerika aan de oorlog schreef

( 26 september 1918) :

.ooooo ,lnderdaad gaat het voor de Verenigde Staten niet op de

eerste plaats om directe, Of! zo te zeggen grijpbare imperialis- tische belangen. Belangen dus van territoriale, economische of financiiHe aard" 0 0 0 0 0 0

Van Ravesteijn verweet de Nederlandse regering, dat zij een pro.

Duitse houding aannam. Dat leidde ertoe, dat de SDP wel heftig pro- testeerde tegen de Duitse doorvoer van zand en grint naar Belgie

(die door de Duitsers gebruikt werden voor bunkers), maar dat zij la- ter met de regering instemde om de haven van Rotterdam ter be- schikking te stellen voor de oorlogvoering van de Entente.

In de Tribune had Van Ravesteijn aanvankelijk oak het sluiten van de vrede van Brest-Litowsk als een verraad aan de revolutie bestem- peld. Zijn anti-Duitse gezindheid trad zelfs nag aan de dag na del november-revolutie in Duitsland, toen hij in de Tribune schreef:

0 0 0 0 0 0 ,Dit volk, in zijn grate massa's, is zo eeuwenlang, sinds

de Dertigjarigen oorlog, mag men wel zeggen, die Duitslands volkskracht ondermijnde en leegzoog, gewend aan ,leiding'' van bovenaf. Het is zo weinig tot eigen initiattef, tot spontani- tett, tot zelfdoen opgekweekt, gelijk bij de grate Westerse val- ken en de kleinere Westeuropese het geval is geweest. Het heeft zo lang als een klein kind van vroeger dagen aan den lei- band gelopen, of is, als een leerling op een ouderwetse kost- school of een recruut gedrild, dat het onmogel ijk thans .ineens in vrijheid gedresseerd kan blijven"

*

•) In de SDAP werden door bepaalde ]eiders in bet begin van de oorlog ook zulke anti- Duitse stemmingen gepropageerd. Vliegen, voorzitter van de SDAP, ging zelfs zo ver om deelname van Nederland aan de oorlog te eisen. Hij sebree£ in Het Vrije Volk:

472

oo···· ,,En. bij dit alles komt de benauwende gedachte, dat, wint Duitsland de strijd-

tegen Frankrijk en Belgie, de onafhankelijkheid van ons land niets is als een stuk glas in handen van een athleet. Ook maar bet gerin.gste bij te dragen! ons in die positie te brengen, ware misdaad.

En de vraag kan opkomen .of een ingrijpen onzerzijds om de Frans-Belgische kan- sen te versterken uit een oogpunt van zelfbehoud. geen wijze politiek is. Er gaat door ons volk een sterk gevoel van. solidariteit met bet aangerande naburige land, welks bewoners voor bet grootste deel zijn van Nederlandse stam. en bet ware voor heel bet nationale Ieven van ons land een debacle, als wij niet een positie kozen die met dat gevoel van solidariteit in overeenstemmin.g is. Vertrouwen wij, dat de regering bet oor te luisteren legt, waar bet hart van de natie klopt".

DE anti-Duitse opvattingen van de SDP en de onjuiste orienteringl zijn hardnekkig gebleven en men komt ze oak nu tegen. Men' vindt ze b.v. terug in het boekje van kameraad J. Snellen: De erf- vijand. Het boekje toont met een groat aantal citaten en gebeurte- nissen de heilloze rol van het Nederlandse imperialisme in zijn buk- ken voor het Duitse fascisme, zoals het vooral tot uitdrukking is ge- komen tijdens de bezetting van 1940-1945.

Het toont eveneens met vele uitspraken de annexatie-drang van oudsher van de Duitse imperialisten ten aanzien van Nederland aan.

Het geeft echter als geheel een overtrokken beeld van het ontstaan van de beide wereldoorlogen, omdat het uit een geheel complex van krachten een facet - Duitsland - neemt en daar het gehele poli~

tieke perspectief omheen bouwt. Het geeft geen verklaring van de internationals situatie als geheel, zoals ze bij het uitbreken van de oorlogen bestond.

Bij zijn beschrijving van de agressieve aspiraties van het Duitse imperialisms doet de schrijver het voorkomen, alsof in de Eerst~

Wereldoorlog de dreiging slechts van de zijde van Duitsland kwam, terwijl de Eerste Wereldoorlog een imperialistische oorlog van bet- de zijden is geweest. Wanneer hij schrijft:

... ,Wat het lot van Nederland zou zijn geweest, indien de Eerste Wereldoorlog met een overwinning van Duitsland zou zijn geetndigd, laat zich gemakkelijk raden" ... .

dan sluit hij zich aan bij de oude tribunistische gedachte over de wenselijkheid van de nederlaag van Duitsland tijdens de Eerste We- reldoorlog.

Het boek richt zich eenzijdig tegen Duitsland uit gevoelsoverwe- ' gingen, wanneer over 1915 wordt geschreven: , ... toen iedere Neder- lander met afschuw gadesloeg hoe de Duitsers zich in het kleine buurland (Belgie) aan het vertreden waren" ... omdat in wezen bei- de groepen van oorlogvoerende Ianden in niets voor elkaar onderde- den, wat hun roofzucht, beestachtigheid en eindeloze oorlogsgru- welen betrof. Bovendien was de positie van Belgie in die jaren zeer.

ingewikkeld. De Duitse imperialisten hadden in 1914 de Belgische neutraliteit geschonden, maar de verdediging van zijn onafhankelijk- 'heid was zeer gecompliceerd. Zo schreef bv. Lenin in de brochure

,Oorlog en Socialisme":

... ,De Duitse imperialisten hebben de neutraliteit van Bel- gie op onbeschaamde wijze overtreden ... Laten wii aannemen, dat alle staten die belang hebben bij de inachtneming van de in- ternationale verdragen, Duitsland de oorlog verklaard hadden met de eis, Belgie te bevrijden en schadeloos te stellen. In dat geval zou de sympathie van de socialisten natuurlijk aan de zij- de van de vijanden van Duitsland geweest zijn. Maar dat is juist de zaak, dat de oorlog door de Entente en de Centralen n i e t wegens Belgte gevoerd wordt ... Engeland rooft de kolonies van Duitsland en Turkije - Rusland, Galicte en Turkije - Frankrijk is het om Elzas-Lotharingen en zelfs om de linker- oever van de Rijn te doen" ... .

473

En hoewel het land slachtoffer van de imperialistische reuzen was geworden, was Lenin van mening, dat de schending van de Belgische neutraliteit voor de Belgische socialisten geen aanleiding had mo- gen zijn om aan de regering deel te nemen.

Verder schrijft Jan Snellen: ... .

,De Zeiders van de burgerlijke politieke partijen, oak de soci- aal-democratische, beloofden in de Rijksvergadering de keizer op handslag aan zijn zijde te zullen staan door ,dik en dun, in nood en dood". Zij gaven hem de oorlogscredieten, die hij vroeg" ... .

Het verwijt aan Duitsland en de Duitse sociaal-democraten is even gerechtvaardigd aan het adres van Engeland en Frankrijk en de so- ciaal-chauvinisten van die landen. Ook daar stemden de sociaal-de- mocraten voor de credieten van de oorlogvoering, welke hun impe- rialistische regeringen voor de imperialistische oorlog vroegen. Het was voor de internationale sociaal-democratie een bittere teleurstel- ling, dat de sterke Duitse sociaal-democratische partij zich bij de eigen imperialisten aansloot. Doch het was ook juist vanuit Duits- land, dat een lichtstraal opschoot, toen Karl Liebknecht [en de groep van de Internationale met o.a. Rosa Luxemburg) zich - ondanks al de overige fouten, die zij toonden - tegen dit chauvinisme verzet- ten en het karakter van de oorlog als een imperialistische verove- ringsoorlog ontmaskerde. Liebknecht stemde in december 1914 te- gen de Duitse oorlogscredieten en verklaarde: de vijand staat in

eigen land. ·

Lenin hield meermalen de houding van deze linksen aan de gehe- le internationale sociaal-democratie voor.

Bij de beschrijving vap de voorbereiding en het ontstaan van de Tweede Wereldoorlog laat Jan Snellen zich eveneens leiden door een overbelichting van het Duitse vraagstuk. Het gaat niet om de weer- , legging van losse uitspraken, maar in de gehele betoogtrant wordt

geen rekenschap gegeven van het complex van tegenstellingen, dat na de Eerste Wereldoorlog ontstond.

Na de Russische revolutie had het wereldbeeld een grondige wijzi- . ging ondergaan; het wereldstelsel van het imperialisme was door- broken. De hoofdtegenstelling in de wereld was die geworden tussen · het socialisme en het imperialisme, - waarbij de imperialisten er op alle mogelijke manieren op uit waren om de Sowjet-Unie te ver- nietigen. Bovendien bestonden er de tegenstellingen tussen de impe- rialisten onderling, die zich als gevolg van de ongelijkmatige ont- wikkeling van het imperialisme verscherpten. Het verdrag van Ver- sailles - ,een verdrag van roofdieren en rovers", zoals Lenin het noemde - legde het systeem van internationals betrekkingen vast.

,Wij hebben hier", zo verklaarde Lenin op het Tweede Congres vern de Communistische Internationals - ,het eerste geval in de wereld- geschiedenis van een juridische vastlegging van roof, slavernij, af- hankelijkheid, bittere armoede en hanger met betrekking tot een en een kwart miljoen mensen".

Het verdrag weerspiegelde de tegenstellingen zoals ze bestonden tussen de overwinnende en overwonnen imperialistische mogend·

474

r !

heden en tussen de overwinnende imperialisten onderling. Het be- vatte alles wat tot een verdere verscherping van die tegenstellingen zou leiden.

Het verdrag handhaafde in Duitsland de heerschappij van de re- actionaire imperialistische krachten; het had tot grondslag een eind te maken aan de aanspraken van Duitsland op wereldheerschappij en het vastleggen van het kapitalistische deel van de wereld ten gunste van de overwinnaarsstaten. Het was gericht op de vernieti- ging van de Sowjet-Unie (na de vrede van Versailles organiseerden de Entente-landen hun interventie tegen Rusland) en tegen de revo- lutionaire beweging in de gehele wereld.

De ontwikkeling na de Eerste Wereldoorlog tot aan het uitbreken van de tweede is geen gladlopend proces geweest. Na de revolutio- naire situatie vlak na de wereldoorlog volgde een stabilisatie van . het kapitalisme in 1924. De jaren 1929-1933 werden gekenmerkt door een hevige economische crisis, die gepaard ging met de op- komst van het fascisme in Duitsland en Japan. (In Italie was in 1922 het fascisme onder bijzondere verhoudingen reeds aan de macht gekomen). De krachtsverhoudingen wijzigden zich en ook de tactiek van de communisten heeft in die periode veranderingen ondergaan.

Men behoeft er slechts aan te herinneren, dat de Sowjet-Unie aan- vankelijk geen lid was van de Volkenbond en later tot deze organi- satie toetrad.

Het kenmerk van de Tweede Wereldoorlog is, dat zij began met een aantal kleinere oorlogen, die door de agressieve fascistische staten werden ontketend. Tegen de toenemende agressiviteit van de fascis- ten stelde de Sowjet-Unie concrete voorstellen voor collectieve vei- ligheid, die echter door Frankrijk en Engeland werden verworpen.

Zij probeerden de hoofdaanval van het fascistische Duitsland tegen de Sowjet-Unie te richten en de Sowjet-Unie in een ge'isoleerde posi- tie te manoeuvreren. Deze houding noodzaakte de Sowjet-Unie een niet-aanvalsverdrag met Duitsland te sluiten, hetgeen haar de mog~­

lijkheid gaf een aantal jaren te winnen.

Het voorspel tot de Tweede Wereldoorlog is zeer ingewikkeld ge- weest. Wanneer Jan Snellen in zijn boekje schrijft: ... ,Op 1 sep- tember vielen Hitlers diVisies Polen binnen en de wereldoorlog was een feit" ... geeft hij geen antwoord op de vraag: wat was het voor een oorlog? Men kan er niet aan voorbijgaan, dat de Tweede Wereld- oorlog begonnen is als een oorlog tussen imperialistische mogend- heden, als een imperialistische oorlog. "Het karakter van een oar- log", zo zegt Lenin, "hangt niet af van de vraag, wie de aanvaller is en in welk land zich de vt;and bevindt", maar "welke klasse de oar- log voert en van welke politiek zulk een oorlog een voortzetting is" ... .

Voor de kleinere Ianden, die in de loop van de oorlog door Duits- land werden overvallen, kreeg de strijd vanaf het begin een bevrij- dingskarakter. Zo ook voor Nederland. Wanneer men echter de bij- zondere omstandigheden voor ons land onderzoekt, (zoals door ka- meraad J. Snellen is gedaan) kan men aileen tot juiste conclusies komeil, wanneer rekening wordt gehouden met de internationals si-

475

tuatie als geheel en met de voornaamste, beslissende tendenties in de ontwikkeling.

Interessant bijvoorbeeld is de weergave van deze periode in de on- langs gepubliceerde 11Geschiedenis van de CPSU". Daar wordt ge- schreven:

•••••• 11Engeland en Frankrijk verklaarden de oorlog niet aan

Duitsland ten bate van Polen en helemaaz· niet met het doel om het fascisme te vernietigen, maar om hun eigen imperialistische belangen en posities te verzekeren, voor de verzwakking van een gevaarlijke concurrent en voor het behoud van hun eigen positie als grate mogendheden ... De oorlog tussen Duitsland en Engeland en Frankrijk was aan het begin aan beide zijden een imperialistische oorlog. Ret Poolse volk, evenals de volken van andere landen, die slachtotfer werden van de agressie, streden voor hun onafhankelijkheid; maar wat de grate staten betreft, beide zijden, zowel Ritler-Duitsland, als Engeland en Frankrijk, joegen achter imperialistische doeleinden. Ret was echter zo, dat tegenover Engeland en Frankrijk de gemeenschappelijke vijand van alle volkeren, die slachtotfer werden van de imperi- alistische agressie, kwam te staan - het Duitse fascisme. Bo- vendien begonnen als gevolg van de zware nederlagen die En- geland en Frankrijk in 1940 van de Ritlerianen toegediend kre- gen, deze beide staten niet zozeer meer te denken hoe zij hun imperialistische plannen zouden verwezenlijken, maar hoe zij hun nationale onafhankelijkheid konden behouden. Tegelijker- tijd vergrootte zich in Engeland~ Frankrijk, zowel als in de Ver- enigde Staten, de druk van de volksmassa's, die van hun rege- ringen eisten een· actieve anti-fascistische vrijheidsoorlog te voeren. Onder deze omstandigheden van het actieve optreden van het volk wijzigde de oorlog van Engeland en Frankrijk te- gen Ritler-Duitsland in de loop van de tijd zijn karakter. Zij viel praktisch samen met de oorlog van de vrijheidslievende volke- ren tegen de fascistische agressie en kreeg een bevrijdingska- rakter. Ret bevrijdingskarakter van de oorlog werd in het bij- zonder versterkt na de deelname van de Sowjet-Unie, toen En- geland, Frankrijk, en vervolgens de Verenigde Staten, zich te- zamen met de USSR bevonden in de rijen van een algemene anti-Ritler-coalitie" ...

Het is van belang een juist inzicht te hebben in de gang van za- ken aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog. Een onjuisll begrip van de situatie toen kan leiden tot een verkeerde orientering nu. In een volgend artikel meer over de huidige situatie.

H, DE VRIES

476

De geschiedenis herhaalt zich niet

DE

Het is een onmiskenbaar feit, dat de Westelijke Geallieerden uit de Tweede Wereldoorlog zich in wezen van dezelfde middelen jegens Duitsland hebben bediend, die zij reeds na de Eerste w:ereldoorlog heb- ben toegepast. Dit weerspiegelt de ij.delheid van hun hoop, want een der voornaamste lessen uit de Tweede Wereldoorlog was juist, dat Duitsland gefaald heeft in de rol die zij dit land hadden toebedacht:

de gendarme van bet imperialisms te zijn, die de oude orde op zaken in de Sowjet-Unie diende te herstellen. Het omgekeerde is gebeurd: Niet de Sowjet-Unie werd verslagen, maar Duitsland!

Een historische vergelijking heeft inzoverre zijn nut, dat zij tot ver- heldering van de huidige toestand kan bijdragen, al was het alleen maar om aan te tonen, dat het imperialisms niet veranderd is en even- zeer om aan te tonen, dat de toepassing van methoden uit een defini- tief verleden tijd - die reeds een keer hun ondeugdelijkheid hebben bewezen - thans in bet geheel geen kans op succes maakt.

*

HET is een bekend feit, dat bet snelle herstel van de economische en politieke macht van West-Duitsland mogelijk werd gemaakt door de politiek vooral van .Amerika, die erop gericht was en is de Bonds- republiek als de agressieve voorpost van bet Westen tegen de landen van bet socialisme te gebruiken.

Merkwaardige tegenstrijdigheid: de Tweede Wereldoorlog is ont- staan als gevolg van de imperialistische tegenstellingen. Het Westen hoopte zich van zijn voornaamste concurrent - Duitsland - te ont- doen, maar nog meer hoopte bet, dat de Sowjet-Unie in de strijd tegen Hitler ten onder zou gaan. Na de nederlaag van Duitsland bleef er ai- leen nog de hoop, dat de Bondsrepubliek een tweede keer als ,gen- darme" dienst kon doen. Daartoe was bet nodig, de gevreesde impe- rialistische concurrent weer sterk te maken. En dat is bet, wat ook na de Eerste Wereldoorlog gebeurde. Elders in dit nummer wordt uit- eengezet, welke betekenis bet Verdrag van Versailles had. Wlij willen derhalve bier een ander verdrag in herinnering brengen, nl. dat van Locarno.

De conferentie van Locarno ( 1925) vyas de eerste bij eenkomst van een reeks Westelijke mogendheden na de Eerste Wereldoorlog, waar-

477

aan Duitsland weer als gelijkberechtigde partner deelnam. Het offi- cHlle doel van deze conferentie was ,om gemeenschappelijk de mid- delen tot bescherming der volkeren tegen de gesel van de oorlog te zoeken en de vreedzame regeling van strijdvragen van verschillende aard die mogelij k tussen enkelen van hen [de deelnemers) zouden kunnen ontstaan".

Maar later gaf de Britse cliplomaat Ormsby-Gore ( clie de regering Macmillan op de Geneefse conferentie voor stopzetting van de kern- proeven vertegenwoordigd heeft] een geheel andere uitleg aan het doel van Locarno. Hij verklaarde, dat het verdrag ,de solidariteit van Duitsland met de Westerse beschaving" inhield tegen de ,duisterste macht die ooit in de geschiedenis van Europa heeft bestaan." Dit klinkt ons zeer bekend in de oren. We hoeven de tekst van de Parijse Verdragen van 1954 er niet eens op na te slaan om te weten dat der- gelijke formuleringen daar ook in voor komen.

Ten tijde van de Parijse Verdragen, die in de re-militarisering van de Bondsrepubliek voorzagen en inmiddels al weer doorbroken be- perkingen van de bewapening oplegden, werd gezegd, dat zij juist het middel waren om het Westduitse revanchisme in toom tehouden. Want, niet waar: het nieuwe Westduitse leger zou toch een onderdeel van de NAVO-strijdmacht worden, die ern ware strijdmacht voor de vrede heette te zijn.

Hoe echter was de situatie dertig jaar geleden, ten tijde van Lo- carno?

Locarno bezegelde min of meer de verzoening met Duitsland, die gezocht werd omdat men toen een toenadering van dit land tot de Sowjet-Unie vreesde. Men schiep - net als in 1954 - de illusie, dat Europa de weg naar de vrede had betreden, doordat Duitsland weer in het ,Europese concert" was ingeschakeld.

De feiten hebben echter bewezen, dat Locarno door de Duitse im- perialisten alleen maar als een tijdelijk uitstel van de revanchistische plannen werd beschouwd. Had Duitsland als gevolg van de Eerste We- reldoorlog niet Elzas-Lotharingen, Eupen-Malmedy, de provincie Poz- nan, de beruchte ,corridor" naar Polen, Dantzig, Memel en Litauen ,verloren"?

Zo wordt dus verklaard waarom de voormalige bierbrouwer - al- weer een vergelijking J - en winnaar van de Nobelprijs voor de vre- de, de toenmalige minister van Buitenlandse Zaken der Weimar-re- publiek, Stresemann, enkele maanden na Locarno tegenover een HambU:rgse journalist kon verklaren: ,U kunt van de Duitse regering en de Duitse diplomatie niet verwachten, dat zij zo naief is, om de Entente [Engeland en Frankrijk) mee te delen, dat Duitsland van plan is zijn grenzem met geweld te veranderen."

Locarno was voor hen juist genoeg, om het nevelgordijn voor die plannen te scheppen. Tegelijkertijd wordt echter de legende die door figuren als prof. Geyl is uitgevonden, vernietigd, welke luidt, dat Hit- ler om zo te zeggen een ,einmalige" misstap van Duitsland is geweest.

Integendeel: Hitler was aileen maar het instrument voor de uitvoe- ring van plannen, die reeds in 1926 openlijk door Stresemann wer- den aangekondigd.

47R

Wij moeten er oak op wijzen, dat de economische methodes die na de Eerste Wereldoorlog werden toegepast, niet zo heel veel verschil- den van die na de Tweede Wereldoorlog.

Er was een verschil: toen werden de herstelbetalingen die door het verslagen Duitse imperlalisme aan het overwinnende Entente-imperia- lisms moesten worden betaalcl, oorspronkelijk vastgesteld op de fan- tastische sam van 118 miljarcl goudmark. (In tegenwoordige prijzen omgerekend, om maar een schatting te maken, een 500 miljarcl.)

Na de Tweede Wereldoorlog werd meteen van herstelbetalingen af- gezien. Maar in feite heeft Duitsland toen net als nu (de DDR uitge- zonderd) geen cent betaald. Het is onmogelijk hier de hele lange ge- schieclenis van sabotage der herstelbetalingen na te vertellen. In elk geval: ln 1924 kwam Amerika te hulp met het ,Dawesplan", in 1929 vervangen door het ,Young-plan", die beide voorzagen in de financie- ring van de herstelbetalingen door Amerika. Duitsland kreeg, zo lezen wij in de encyclopedie-ENSIE, cleel X, blz. 606, tussen 1921 en 1931 ,enorme kapitalen van het buitenland, om daarmede een reeds door lnflatle schulclenvrij geworden industrie uit te breiden en te vernieu- wen" .. ,Feitelijk" zijn de herstelbetalingen voldaan ,met geld van zijn crecliteuren"! •

Maar dat was slechts de halve waarheid. Prof. J. A. Boltin, een Sow- jet-historicus, heeft in een lezing over het ontstaan en het karakter van de Tweede Wereldoorlog (Berlijn, december 1959) op het volgen- de gewezen: ,Aileen in de zes jaren van 1924-'29 ontving Duitsland evenveel leningen als cle Verenigde Staten in de veertig jaar voor de Eerste Wereldoorlog heeft ontvangen ( dat was een tijd van een grate stroom van buitenlandse beleggingen in Amerika, w.o. vooral oak Ne- derlandse, schr. J. Tot het midden van de dertiger jaren bereikte het in de Duitse economie belegde vreemde kapitaal een bedrag van on- geveer 27 miljard mark, waarbij van de langlopende leningen niet minder clan 70 pet uit Amerika afkomstig waren [zes a zeven miljard mark) Slechts dankzij de buitenlandse credieten en leningen kon Duitsland zijn zware- en oorlogsindustrie in zulk een snel tempo ont- wikkelen."

Wij moeten hieraan toevoegen, dat in 1931 feitelijk reeds een einde kwam aan de herstelbetalingen. Dit geschiedde door het zg. Hoover- moratorium. Onder Ieiding van cle oud-president der Verenigde Staten, Hoover - een der meest verwoede anti-communisten uit die tijd - werd Duitsland toen het recht gegeven elke betaling te staken en in 1932 werd dan clefinitief een streep onder die periode gezet. Het netto- resultaat was in elk geval, dat het snelle herstel van de Duitse oor- logsindustrie door het buitenland, voornamelijk door Amerika, werd

gefinancierd. ·

Hieraan moeten we verder toevoegen, dat na de Tweede Wereld- oorlog hetzelfde gebeurde, aileen nag iets sneller. Trots lmn Adenauer reeds op 9 juli 1952 in een redevoering ter verdediging van de Parijse Verdragen mededelen, dat zijn land 12,5 miljard mark ,economische hulp" van Amerika had gekregen. Het ging hier niet om leningen, maar om schenkingen. Dat is alweer bijna tien jaar geleden. Maar men kan herhalen, wat hierboven al is gezegd: Slechts dankzij de Ameri-

47()

kaanse credieten was de Bondsrepubliek in staat haar zware en oor- logsindustrie zo snel te ontwikkelen. Hoewel bet oak juist is te zeg- gen, dat deze industria tijdens de oorlog opzettelijk bij de geallieerde bombardementen gespaard werd. Wie dat niet gelooft moet dan maar kennis nemen van bet omvangrijke werk van Webster en Frankland over ,The Strategic Air offensief against Germany 1939-45" dat dit jaar op gezag van de Britse regering werd uitgegeven.

Het jaar 1933 luidde een nieuwe periode in de betrekkingen tussen Duitsland en de overige imperialistische landen in.

Engeland eerde de komst van Hitler met de opdracht aan de Lon- dense banken in maart 1933, alle direct opeisbare vorderingen op Duitsland, ten bedrage van niet minder dan vier miljard mark, aan te houden. ,Deze overeenkomst vestigde Hitler's economische posi- tie", commentarieert de Britse historicus A. Rothstein (,Die Hinter- griinde des Miinchener Abkommens von 1938, Bln. 1959, blz. 86).

HET

*

litiek van steun aan bet Duitse imperialisms terwille van bet ho- gere belang van bet anti-corrimunisme. De zg. Miinchen-politiek began niet in 1938, maar - als men dan een datum wil - reeds in Locarno.

Het anti-communisme was bet leit--motiv, de telkens hoogoplaaien- de geschillen tussen de grate mogendheden onderling de begeleidende imperialistische muziek.

Neem bv. de houding van Engeland en Frankrijk in die tijd jegens Italie, toen Mussolini bezig was met zijn grootscheepse koloniale roof- tocht. Dat ging rechtstreeks tegen hun belangen in. Maar Rothstein wijst er in zijn reeds aangehaalde uiteenzettingen op, dat Chamber- lain, Vansittard (de to en leidende Britse staatslieden) en oak Chur- chill als hun mening te kennen hebben gegeven, dat een nederlaag van Mussolini ,door sancties van de Volkenbond" tot ,chaos" in Italie zou kunnen leiden, d.w.z. tot omverwerping van bet fascistische regime.

En dat wilde oak Churchill niet, de man die thans als de grate tegen- stander van de Miinchenpolitiek te boek staat! Terwille van bet anti- communisme we;d Ethiopie toen dus aan Mussolini uitgeleverd.

Schrijver dezes heeft reeds in 1958 - 20 jaar na Miinchen- enkele andere feiten in herinnering gebracht. Laten wij ze bier herhalen.

Op 19 november 1937 bracht de toenmalige Britse minister van Bui- tenlandse Zaken, Lord Halifax, een bezoek aan Hitler. Tijdens een ge- heim onderhoud verklaarde hij:

480

,dat hij en de overige leden van de Britse regering'' er van doordrongen zijn, dat de Fiihrer niet alleen in Duitsland iets groats heeft gepresteerd, maar dat hij door de vernietiging van het communisme in eigen land, haar de weg naar w.esteuropa versperd heeft en dat derhalve Duitsland terecht als bolwerk van het Westen tegen het bolsjewisme beschouwd zou moeten wor- den." {Protocol van het Duitse ministerie van Buitenlandse Za- ken, afgedrukt in ,Documente en Materialen aus der Vorge- schichte des zweiten Weltkrieges, Moskou 1948, deel I, pag. 16.}

l

'I

I

-4 i

,,

I

I

":'

I

i

I

Dit was hetzelfde gesprek, waarin Halifax te kennen gaf, dat Enge- land geen bezwaar zou maken tegen verandering van de ,status quo"

inzake Dantzig, Oostenrijk en Tsjechoslowakije!

Het lijkt ons derhalve hier verder overbodig, over de kern van de Miinchenpolitiek uit te wijclen. Tsjechoslowakije werd aan Hitler uit- geleverd, niet omdat de Westelijke diplomaten hoopten door ,conces- sies" en ,tegemoetkomingen" de vrede in de wereld te kunnen be- waren, maar om Hitler het nodige opmarsgebied tegen de Sowjet- Unie te verschaffen. Miinchen diende de anti-communistische oorlog en niet de vrede.

N. S. Chroestsjow had dus volkomen gelijk toen hij op 7 maart 1959 in Leipzig zei:

,Het internationale imperialisme koesterde zorgvuldig zulk een bloedig beest als het Hitler-fascisme, het zag met voldoe- ning hoe Hitler's moordenaars de haat in het Duitse volk tegen het communisme en de Sowjet-Unie aanwakkerde. De imperia- listen hitsten Hitler-Duitsland openlijk tegen ons land op, zij streefden daarmee verstrekkende doeleinden na."

Het ging trouwens niet aileen om de Britse en Franse imperialis- ten. De Amerikanen waren - op zijn zachtst gezegcl - in die tijd al even druk bezig. Botkin haalt bv. in zijn hierboven aangehaalde le- zing een geheime Duits-Amerikaanse conferentie op 23 nov. 1937 in San Francisco aan, waar zulke kopstukken van het Amerikaanse monopolisme als de befaamde senator A. Vandenberg, Lamont, Du- . pont en anderen aan deelnamen. Een vim de daar besproken onder- werpen was het herstel van de Duits-Amerikaanse samenwerking in de strijd om de reuzenmarkten Rusland en China" [Congres-Verslag, Appendix 20 van 20 aug. 1942, Washington).

Eerst kwam de economische steun en clan de ,samenwerking" tot herovering van de Russische ,reuzenmarkt". De verwisseling van commando in Berlijn [van Stresemann tot Von Ribbentrop en van Hin- clenburg tot Hitler) speelde slechts inzoverre een rol als de laatste door het internationale imperialisme als het meest geschikte instru- ment tot voltooiing van het reeds lang voorbereide werk werd be- schouwd.

De overeenkomst van Miinchen was de bezegeling van deze poli- tiek, zij moest Hitler's agressie clefinitief en uitsluitend naar het Oosten richten.

Dat deze opzet in 1939 misluld- is, mag men niet aan het Westen wijten!

WII

*

elk geval toch symbolisch, dat een van de voornaamste assisten- ten van Neville Chamberlain - de man met de paraplu, die als de gangmal{er van Miinchen wordt beschouwd - de huidige Britse mi- nister van Buitenlandse Zaken, Lord Home was.

Anderzij ds is het een grove vervalsing van de geschiedenis, als op- gehitste Westduitse studenten Kennedy een paraplu sturen, om hem

481