Het singende nachtegaeltje

(1)

Cornelis Maertsz.

bron

Cornelis Maertsz., Het singende nachtegaeltje. Michiel de Groot, Amsterdam 1671.

Zie voor verantwoording: http://www.dbnl.org/tekst/maer005sing01_01/colofon.php

© 2012 dbnl

(2)

Op De vermakelijke en stightelijke Liedekens van Cornelis Maarts

SOo wort de schrand're Rey der vloeiende Poëten Door u, o waerde Vriend! vervult,

Soo wort uw' Naam met Eer vergult,

En door de Lof-bazuin roem rughtigh uitgekreten,

Cornelis Maertsz., Het singende nachtegaeltje

(3)

De Dight-kunst scheen wel eer in Amstel silte Plassen Alleen te sitten op haer throon,

Maar ghy stelt in uw' Dight ten toon

Dat in ons Wervershoof nogh eed'ler vrughten wassen.

Want't baat niet dat men kan een yd'le Pen beswang'ren Met wonderlijck Gedight,

Indienmen niet en stight,

Maer met een Heydensch rot vervult de Mond der Sang'ren.

Ghy soeckt de Af-breuk van het Rijck des Helschen lagers.

(4)

Dies ghy een Heiligh Ooghwit raakt, En onse Ieught sticht en vermaakt

Soo volght ghy 't saligh Spoor des Ioodschen Harpe-Slagers.

Treet voort dien Eerbaan in, en laat geen Aardsch gewemel V hind'ren in soo eed'len Saak,

Soo streckt uw 'Lands-lien tot een Baak En voert ons dart'le Ieughd al singende ten Hemel.

H. Vander Meer.

(5)

Toe-eygeninge

Aen de singende Ieught.

SOete jonckheyt, groene spruyties, Die uyt keelties, soet als fluyties,

Met een suyck'ren gallem singht, Dat het al in vreught op springht:

Ionge Dochters, soete liefies, Minnaers-veulties, herte diefies,

Die door Honich soet geluyt, Treckt mijn hert ter ooren uyt, En laet het in wellust semmen, Ende lobb'ren in u stemmen,

(6)

Ende baden in de klanck, Van uw' ziel-suygende sanck t' Wijl dat op u roode lipjes Even als koralen klipjes,

't Swacke hobbelende boot Van mijn hert, in stucken stoot.

Aengename Iongelingen, Afgeveerdight tot het singen,

Minnaers van dat soet geslacht, Dat ick mee seer hooge acht.

Ghy wordt nu van my gebeden, Om wat by my in te treden:

Koom dan binnen, want ick nu Eensjes singen sal voor u.

(7)

[O Soete Ieught! Die in u jeughde zijt]

Stemme: Periosta.

O Soete Ieught! Die in u jeghde zijt Des werelts pronck: en yder 't herte steelt, Als ghy met sangh, in uwe vreugde blijdt, Door soeten galm, veel droeve smerten heelt, Ghy jaegt my oock mijn leet ter kelen uyt, Door het geschal, op Keel en Veel, en Fluyt.

2 Niet als ghy singht 't geen tegen deughden strijt, En door ontucht de kuyssche ziele smet:

Ach! doet dat niet, schoon ghy in vreugden zijt, Satan dees strick tot u vernielen set,

En 't is vergift voor yder eerbaer hert,

't Welck knaegt de deugt tot sy onweerbaer wert

(8)

3 Maer als ghy sticht al wie u singen hoort, En deught, en vreugt, al met malkander mengt En Godes lof seer soet doet bringen voor, Of nutte leer, den een aen d' ander schenckt:

En offert soo u stem, en sijnen keel, In uwe jeught, aen Godt tot sijnen deel.

4 Voor u o jeught, die na dees dingen poogt, Dicht ick onlanghs seer menigh stichtlijck liet, 't Welck is een werk daer uyt ghy singhen mooght Wat goets en soets: in't welck ghy lichtlijck siet Wat dat de reyne lust, en vreughde scheelt, Van 't geen door-gaens de yd'le ieughde speelt.

5 Wel aen, ghy schoone, en ghy nette ieught,

(9)

Ick schenck dit werck aen u uyt goeden wil, 't Welck u niet toont een vuyl besmette vreught, Maer't hout de lusten in haer woeden stil,

't Wijl 't door vermaeck doet vry van smerten gaen:

Wel neem dan dit geschenck van herten aen, Van u lieven, ende waertsten,

Die u mint, Cornelis Maertsen.

(10)

De stemme der Wijsheyt. Proverb. 1. 20.

Stemme: O Karsnacht:

DE wijsheydt die is uytgevaren, Om haer aen 't volck te openbaren, En daerom roeptse over-luyt In al de poorten van de steden, En al waer vele menschen treden, Aldus voor 't volck haer reden uyt:

(11)

2 Hoe lang, o dwase, domme sinnen!

Wilt ghy de dwaesheydt dus beminnen, En gaen op spotters wegen voort:

Sal noyt de tucht uw' sin op-scherpen?

Of sult ghy alle tijdt verwerpen, Des Heeren wil, en wet, en woort?

3 Wild och uw' gangen omme-keeren, En schikt u gangh nae mijn begeeren, En neemt de tucht van herten aen:

En ick sal alsdan u verklaren Des levens padt, en openbaren Aen u, den weg die ghy moet gaen.

4 Maer als ick roep uyt alle krachten, En niemandt op mijn stem wilt achten, Noch luysteren na mijn geseght:

En streck mijn handt uyt haer te vaten,

(12)

En niemandt hem wil leyden laten, Noch wijcken van sijn boosen weg:

5 Soo sal ick dan, als haer comt drucken Den noodt, in doodt, en ongelucken, Oock lacchen in haer tegenspoen:

En helpen niet wanneerse klagen:

Maer spotten dan, wanneer de plagen, Van schrick, en angst haer sterven doen.

6 Daerom dat sy de ware leere, Aen haer gegeven van den Heere, Niet hebben in haer doen betracht:

En daer-en-boven, t' allen tijden, Al mijn straffen en kastijden, Niet aengenomen, maer veracht.

7 Laet haer dan wederom ter degen, De vruchten van haer boose wegen

(13)

Op eten, totse worden sat:

Want onheyl, ramp, en ongelucken, Die spruyten uyt al sulcke stucken, En wassen, op 't Godloose pat.

Volmaekten zegen. Psal. 144:12. 15.

Stem: Ghy loderlijcke Sylvia.

O Groot geluck! Voor die 't geniet, O! zegen rijcke stroomen,

Die in sijn huys, sijn Soonen siet Op wassen, als de Boomen:

Dat is een saeck // daer door vermaeck, En eere werde becoomen.

2. Geluckigh, die behalven dien, Sijn dochters magh aenschouwen,

(14)

(Daer in men 't beelde des deughts can sien) Als steenen uyt-gehouwen,

Die kant, en net // den Meester set, In kostlijcke gebouwen.

3. En die sijn Schuuren zijn vol graen, Daer elck vindt sijn behagen:

Diens Schapen op de Weyden gaen, En duysent iongen dragen:

Daer door 't getal // vermeeren sal, En wassen alle dagen.

4. Die sijn Ossen even staegh Gaen in de velden ploegen, Dat sy haer Heere alle daegh Veel vruchten door toevoegen:

Die soo bevint // hoe veel hy wint, En schept daer in genoegen.

(15)

5. die van geen schade, noch verlies, Sijn leven comt te hooren,

Noch krijght geen tijdingh onder dies Dat hy wat heeft verlooren:

Noch geenen tijdt // een moort-gekrijt Komt klincken in sijn ooren.

6. Geluckigh is een Mensch sijn staet, Die dit is toe-gevallen:

Maer Saligh, in den hooghsten graet, Ia Saligh boven allen

Is hy, die Godt // self tot een lot, En deel is toe-gevallen.

May Liet

Stemme: Edel Karsouw.

(16)

DE soete Mey

Verciert het velt met bloemen, En alderhande kruyt,

Seer veelderley

Dat niet en is te noemen, Nu uyt daer aerde spruyt.

De lucht is vol g'luyt,

Vol sangh, door 't quinckeleeren Van 't gediert // dat hene swiert Op hare rasse veeren.

2. De tijdt voor heen, De Lente, en de Winter, Ons nu niet meerder bijt:

Maer yder een

Nu tegenwoordigh vindter Al gants een ander tijdt

(17)

Weest nu oock verblijt, En wilt den Heere loven, Want al't goet, dat ons ontmoet Dat komt alleen van boven.

3. Al wat verdort Sijn cieraet had verlooren En 't leven was ontgaen, Dat selve wordt

Nu wederom herbooren, En komt uyt 't graf opstaen, Kruyt, en Gras en Graen, Steeckt nu het hooftjen buyten, En in jeught, vol soete vreught, Komt lieffelijck uyt-spruyten.

4. Lof zy u Heer, Bestuurder der nature,

(18)

Die aen ons staegh gedenckt:

En altijdt weer

Na 's Winters kout besuren De soete Mey ons schenckt, En den Somer brenght, Die met sijn rijcke gaven, Ons staegh doet // met overvloet En alle noodruft laven.

5. Kroont weer dit Iaer Met u goedtgunsticheden, En sent u zegen neer, Geeft oock daer naer, Dat wy in rust en vreden Besorgen uwe eer:

Ende geeft, o Heer;

Dat wy na u behagen.

(19)

In 't gemoet, staegh vruchten goedt, Tot uwer eere dragen.

Minne-spiegel.

Stem: Ick quam in een Boomgaerdetjen.

MEn siet de Min, en haren dwangh, In Iacob in haer kracht,

Een dienst van veerthien jaren langh, Wort by hem kort geacht,

Alleenelijck om dat hy tot sijn loone Den minnelijcken Rachel wacht.

2. Als niemandt hem onthouden dorst Ontrent het open velt,

Wt oorsaeck dat de koude vorst Daer bits, en vinnich knelt,

(20)

Brant hy van liefde, ende wordet nimmer Ia sijn verhert gedult ontstelt.

3. Als oock de Son door heeten brant De nacht uyt 't velt verjaeght,

En door sijn vlam doet spleten 't landt, Hy 't altemael verdraght:

Noch ys, noch vyer en kond hem nauliks krenken Door suyv're liefde tot die maeght.

4. Wie is hy, die niet loven sal Dees Minnaer, en Vriendin:

Geluckigh zijn so boven al, Die dus uyt reyne min

Te samen voegen, herten ende handen:

Ick wensch geen ander Huys-gesin.

Dina geschent

(21)

Het Singende

Stemme: O boole domme jeught.

GHy Dochters jongh, en teer, Die geern vermeyen gaet, Komt siet eens hoe u eer, Dan in perijckel staet, En hoe dit soet vermaeck Vermenghelt is met gal

Dees' saeck, dees' saeck, dees' saeck, Ick u vertoonen sal.

3. Dina niet wel bedacht, Vingh eens het reysen aen, En lette op de dracht, Daer mee de Meysjes gaen:

En om oock self daer by, Wat meerder nieuws te doen, Kleed sy, kleed sy, kleed sy

(22)

Haer in een vreemt fatsoen.

3. Doe sy dus moy, en schoon, De Landen ommegingh,

Soo saegh haer Hemors Soon, Een dertel iongelingh, Die met sijn ooge sweeft, Ontrent haer moye dracht, En heeft, en heeft, en heeft Die schoone Maeght verkracht

4. Doe dit nu was geschiet, Denck eens, wat ongemack, Dat onheyl, en verdriet, Vyt dese daet ontstack:

Daer wort veel bloot gestort, En wie in Sichem woont, Die wort, die wort, die wort,

(23)

Niet van het sweert verschoont.

5. Twee Broeders seer verstoort, Om dese vuyle schant,

Begingen dese moort, Self met haer eygen handt.

Den ouden Iacob treurd, En nam't geweldigh swaer,

En scheurd, en scheurd, en scheurd, Het hert schier van malkaer.

6. En Dina mist haer eer, Daer elck sijn roem op draeght, En sy en word niet meer Gereeckent voor een Maeght Niet een woordt meer en staet, Van haer, den Bybel deur:

Ick haet, dees daet, en laet Voortaen oock na van heur.

(24)

Op een Swellingh aen mijn Aengesicht.

Stemme: Ach droom hoe quelt ghy mijn gedachten?

WAt is ieught, en't leflijck bloosen

Van haren verw? 't zin meerder niet als Roosen Die wel schoon, staen ten toon,

Cierelijck te proncken,

Root als bloodt // wonder soet // ende doet Het gesicht van yder daer op loncken:

Maer als 't onweer daer opblaest, Dan is al haer schoonheydt haest,

(25)

Geheel te niet, als ware het versoncken.

2. Even alsoo zijn de schoonheden:

Een moy aenschijn, het ciersel van de leden, Dat nu staet // tot cieraet,

Als een Son te schijnen,

Kloec en hel // eenen swel // terstont fel, Al de schoonheydt veerdigh doen verdwijnen:

't Blomtien dat soo aerdigh tierd, Is dan in der haest ontcierd,

Men siet het sonder schoonheyt treurigh quijnen.

3. Sulcken les kan ick heden lesen In mijn aensicht, en in mijn eygen wesen:

Want als ick // my bekick, 'k Sie dan mijn wanghen,

Noch onlangh // glad en blanck, nu vol stanck, Ende vol van buylen etter hangen:

(26)

Soo dat als men my besiet, Ick gelijck my selven niet:

Maer 't schijnt, ik heb een ander hooft ontfangen.

4. Druck dit in 't hert, ghy jonge lieden,

En leert hier door, de trots, en hoogh-moet moet vlieden Draeght geen roem // op een bloem

Teerder als de Roosen,

V aenschijn // kan haest zijn // gelijck mijn, Als een bloemtjen dat nu is bevroosen 's Werelts schoon, en't jeughlijck moy, Dat kan even als het hoy,

Sijn groen verliesen, in seer korte poosen.

Den 25. Iannarius 1671.

Davids Huwelijck met Abigael.

(27)

Stemme: Ick roep u Hemelsche Vader aen.

EEn goet verstant, een wijs beleyt, Verciert ons 't gantsche leven:

En die sijn dingen met bescheyt, In goede billickheyt,

Voorsichtigh wel beleyt, Die wordt daer door verheven

2. En 't is een saeck die seker gaet, Wt wrevelmoedigh wesen,

Dat daer uyt voor gevolgh ontstaet, Dat yder een hem haet:

Het welcke is een quaet, Dat elck behoort te vreesen.

3. Een groote straf, een swaer verdriet, Heeft David in sijn tooren,

(28)

den Nabal (die hem niet ontsiet, dat hy een volck verstiet, daer van hy dinst geniet) Seer heftelijck gesworen.

4. Maer Abigail gingh hem te moet, Om hem eerst aen te spreken,

En doe sy viel den Vorst te voet, Veranderd' hem 't gemoet, Soo datse david doet, Sijn quaden aenslagh breken.

5. door haer soet en vriend'lijk gelaet, En haer geschickte zeden:

En daer en boven door haer daet, Soo maecktse dat het quaet Van haer geslachte gaet:

En dit was hare reden.

(29)

Stemme: Schoonste Nymphje in het wout.

ACh! gesalfde van den Heer, Vol van eer,

Hoor u Maeght geduldigh spreken, Nabal is een heyloos man,

Daerom dan,

Laet doch na om dat te wreken.

2. Nabal deed u dit verdriet, Daer ick niet

Wiste van de gantsche sake:

Toornt om soo een sot niet meer Vromen Heer,

God bewaer u voor dees wraek.

3. God is Richter over al,

(30)

En hy sal

Selver Nabal daer om straffen:

Siet, hier brengh ick een geschenck, Ende denck,

Dit u krijghs-volck te beschaffen.

4. Wreeckt doch lieve David niet V verdriet,

Nabal is u roed ontwossen:

God die selver voor ugaet, Sal uyt smaet,

En verdriet u eens verlossen.

5. Dit te wreken is Gods saeck, Laet de wraeck,

Dan aen hem bevolen blijven:

Ende soo wanneer als dan Een Tyran

(31)

V soud soecken te verdrijven, 6. Sal u ziele vry van last, Sterck en vast,

In Gods hoopken zijn gebonden Maer u boose vyant sal

Over al

Zijn geslingert in het ronde.

7. Ende als de grooten Godt, V stelt tot

Eenen Heer, en Vorst van allen, Soo en sal't knagen noyt, Datje oyt,

Yemant in u toorn deed' vallen.

8. En de Heer op 's Hemels troon, Sal tot loon,

V sijn milde zegen schencken:

(32)

En daer na soo sult ghy weer, Vromen Heer,

Vwe Maeght in gunst gedencken.

Stem: Roosemont die lagh gedoocken.

DOe de Koningh dit aenhoorde, Liet hy van de wrake of, En na 't sluyten van haer woorde Riep hy uyt tot haren lof:

d'Alderhoogste lof en eer, Zij bewaert voor God den Heer:

2. Maer naest hem, zijt ghy gezegent, O! ghy zegen-rijcke mont:

Waerje my hier niet bejegent, 'k Had u volck in 't hert gewont,

(33)

En u mannelijck geslacht, d' Een, met d' ander omgebracht.

3. Oock ontfingh hy haer geschencken, Ende seyde: Treckt nu voort,

En wilt om geen onheyl dencken, Want ick heb u stem verhoort:

Gaet na huys, en weest gerust Want mijn toorn is uyt-geblust.

4. Doe de Son nu met sijn wagen Thienmael had rondom gereen, Heeft God self den dwaes geslagen, Nabals hert word als een steen, En het leven tornt hem af, Ende Nabal zijght in't graf.

5. Dit klonck strack in alle ooren, Nabals wreetheyt is ten ent,

(34)

Yder een quam dit te vooren, En 't word David oock bekent:

Doe hy nu dees saeck verstont, Opend' hy aldus sijn mont:

6. Wie en soud u, Heer, niet prijsen?

Noch u geven lof, en danck?

Wie soud u geen eer bewijsen, Al sijn leve dagen lanck?

Ghy hebt al mijn spt, en smaet, Nu gewroocken metter daet.

7. Heere, gy deed my beletten, Dat ick in mijn ongedult, My niet in u plaets gingh setten 't Welck geweest had sware schult:

Wat my soo een mensche doet Ghy, O Heere! wreecken moet.

(35)

8. Ghy neemt oock de wraeck in hande, Ende wreeckt mijn swaer verdriet:

Nabal maeckt ghy heel te schande, En ghy brenght hem gants te niet, Ia verslaet hem in het stof.

V zy Heere, Eeuwigh Lof.

Stem: Laura sat laest aen een Beeck.

DAvid die nu had verstaen Van des Nabals haestigh sterven, Dachte strack van stonden aen:

Nu sal ick het best verwerven, Van al Nabals rijcke erven, Dat is sijnen wijsen Vrou:

Daer wil ick door mijn Booden

(36)

Abigael laten nooden, Tot mijn gade in de Trou.

2. Hier op geeft hy sijn bevel, Aen de dienaers van de Koningh, En sy reysen ras, en snel, By de Vrou in hare wooningh, En met een beleefde tooningh, Seggen sy dit voor haer uyt:

Weest gegroet, ghy wijse Vrouwe:

David die versoeckt in trouwe, V te hebben tot sijn Bruydt.

3. Hier op sijne op haer wangh, Roode pleckjes voort-gebroocken, Evenwel ten duurd niet langh Of sy heeft haer mondt ontloocken, En in vreughden uyt-gesproocken:

(37)

Ick ben tot dees saeck bereyt.

Daer mee reysden sy te samen, Tot dat sy by David quamen, Daer hy hare komst verbeydt.

4. Daer wordt dese wijse Vrou, Met de Vorst gepaert in dughden, En het gantsche landt wort nou Wacker, en sprong op van vreughde:

Yder een hem seer verheugde, Om dat Abigail niet meer, Sal een stuuren kop verdragen, Maer een wijsen Vorst behagen, Siet, dus seltsaem wreckt de Heer.

(38)

Minnaers Compasjen.

Stem: Poliphemus aen de strande.

DOe de hoogen Godt op eerde Eerst formeerde

't Edel menschelijck geslacht, Heeft hy Adam, en sijn Vrouwe, In de trouwe.

Met sijn eygen handt gebracht.

2. Noch op heden, in de sinne, Woont de minne

Daer door dat het wijf, en man, d' Een aen d' ander geeft te smaken.

(39)

Sulck vermaken

Als haer niemandt geven kan.

2. Dese lust, des menschen leven:

In geschreven

Doet hem soecken sonder rust, Tot hy in 't getal der menschen Na sijn wenschen,

Vint sijn lief, en herten lust.

4. Maer in't soecken, en bejagen Moet we vragen

't Oogemerck van ware deught, Soo sal onse trouw ons geven Al ons leven,

Reyne lust, en vaste vreught,

5. 't Is veel grooter schat van weerden Als op eerden

(40)

Al de rijckdom geeft aen ons, Datmen in ons jonge ieughde Reyne deughde

Beyde brenght op 't pluymen-dons.

Rey der Israelitische Vrouwen. 1. Samuel 18:6.

Stem: Als Bocksvoetje speelt &c.

ALs Saul, en David den vyant in 't velt Verioegen, en sloegen

Haer met gewelt,

En quamen in 't Hof // soo worde haer lof,

(41)

Door 't gantsche landt Cana seer hoogh vermelt.

2. De vrouwen in't Israelitische landt, Die namen, te samen

Den vedel in d'handt,

En springende voort // men singende hoort Aldus haer schateren door het landt.

3. Weest wellekom Vorsten van Iacobs geslacht Ghy helden, in velden,

Seer dabber geacht;

Den vyandt besweeck // wanneer hy u keeck, Noch meer wanneer hy beproefde u macht.

4. Wel laet ons nu Saul veel lof, en veel eer Bewijsen, en prijsen

Die dapperen Heer,

Die selver op 't landt // met eygener handt, In't Heydens geslacht sloegh duysent ter neer.

(42)

5. Maer singt noch veel hooger, o vrouwen gedans Wy moete, begroete,

En setten de krans

Op David sijn hooft: Een yder nu looft

Dees eenighst, dees Fenix, het puyck der Mans.

6. Hy heefter thien-duysent alleenlijck gedoot En velde, die helde

Seer machtigh en groot:

V daden zijn meer // als Sauls, uw' Heer, g' Hebt thiemael, den Philisteen meer ontbloot.

Salomons Gebedt. 2. Paral.1.

Stem: Roosemont. Waer ghy vliet.

(43)

DEs Hemels licht verdween, Doe het groote licht verscheen, Dat te boven gaet, de vlammende Son, En hem openbaerd aen Solomon:

Namentlijck doe God, quam van boven af, En hem dit antwoordt gaf:

Salomon eyscht ghy Nu vrymoedelijk van my, Wat dat u lust, en wat het zy.

2. Salomon hier op seydt:

Ghy hebt die Barmhertigheydt

Aen David gedaen, dat ick sijnen Soon, Na hem ben gevolght, of sijnen troon,

Tot een Hooft van 't volck: en ik ben noch ionck, En 't volck dat ghy my schonck,

Is sulck een getal,

(44)

Dat niemant tellen sal, En desen wachten op my al.

3. Daerom ghy wijsen Heer, Sendt op my een straeltjen neer Van u Hemels licht: op dat ick nu voort, Dit volck leyden magh, soo het behoort.

Doe antwoorde Godt: nadien dat het wit Van 't gene ghy my bidt,

Niet is machtigh goedt,

Noch oock niet uw's vyandts bloedt, Noch niet dat ghy langh leven moet.

4. Maer alleen dat verstant In u herte zy geplant,

Dat ghy Iocobs, stam, leyden meught in dees, Na mijn wil, en woort, in mijne vrees.

Soo geef ick u verstant, wijsheyt, overvloet,

(45)

Rijckdom, schatten, en goet, En oock lof, en eer,

Alsoo datmen sulcken Heer Niet en sal vinden immermeer.

5. Hier mee de Heer verdween, En voer na den Hemel heen.

Ende Salomon, kreegh oock van den Heer, Wijsheydt, en verstant, rijckdom, en eer:

Ia sulck een verstant, datmen nergens niet Sijnes gelijcken siet

Silver, ende Gout,

Ende kostlijck Ebben hout,

Kreegh hy oock mede menigh-fout.

6. Salomon hier in speelt Aen ons allen een voorbeelt,

Dat hy het verstant, acht in sijn gemoet,

(46)

Meerder weert te zijn, als 't aertsche goedt.

Daer is oock geen schat, ons soo nut als dit:

Want die dien schat, besit Heeft een instrument,

Daer door dat hy tot hem went, Edele schatten sonder ent.

Gierigheydt.

Stem: Van de drie Dortsche Maeghden.

EEn Mensch die hoord te weten, Datmen niet leeft om t' eeten, maer eet op dat men leeft:

Dit moetmen wel bemercken

(47)

In alle onse wercken, Wat oorsaeck wercken heeft.

2. Maer die dit niet wel weten, En deerlijck is beseten

Met dwase gierigheyt, Die werckt niet om te leven, Maer heeft hem gants begeven Te leven om arbeydt.

3. Hy slaet hem self met roeden, En leeft dus in armoeden,

Soo lange tot hy sterft:

En geeft niemant in't leven, Maer moet het alles geven, Aen eenen die het erft.

4. Dus dunckt my kan ick mercken, Dat hy is als een vercken,

(48)

Dat, t' wijle dat het leeft Ons niet met al doet geven:

Maer na zijn gnortigh leven Ons vele leckers geeft.

5. Hy is oock als de Peerde, Die ploegen gaen op eerde, Met moeylijck ongenucht:

Maer van 't verdrietigh ploeghen, Van 't sweeten, en van 't swoegen, En treckse self geen vrucht.

6. Men siet oock in hem blijcken, Een Esel sijng practijcken,

Die dickmael seer bedroft, Met sware ongemacken, Draeght kostelijcke packen, Daer hy noyt self van proeft.

(49)

7. My denckt hy doet oock mede Gelijck een Hondt eens dede, Die op een Hoy-hoop lagh, Waer hy niet van woud' eten, En heeft wel luyd' gekreten, Wanneer hy yemandt sagh.

8. jammerlijcke menschen:

Die staegh om rijckdom wenschen, En woelen sonder rust,

Om eens vermaeck te vatten, Maer al des werelt schatten Verzaken noyt haer lust.

(50)

Minnaers Noort-ster.

Stem: Het daget in den Osten.

MY dunckt dat eenen veugel, Ellendigh is geplaecht, Die niet meer als een vleugel Op sijn kleyn lijfjen draeght:

Die kan hem na behagen Niet wegh dragen.

2. Soo is 't oock met een herre Die op een wiegel loopt, Want sulck een rijedt niet verre Of is wel dra gesloopt,

Dan scheurt het een, en't ander Van malkander.

(51)

3. Hier op soo denck ick stracken, Hier aen sien ick nou,

Het leet, en ongemacken, Des menschen buyten trou:

Want hem ontmoeten alle Ongevalle.

4. De man met sijne Vrouwe, Die is een vleesch, en been, En daerom buyten trouwe, Is elck de helft van een:

Dus moet we dese deelen t' Samen heelen.

5. En soecken na genoegen Een ander weder-helft, Om die ons toe te voegen, En t' smelten aen ons self,

(52)

Om dus twee halve saken Een te maken.

6. Alleen staet dit te myen, Dat sonder goedt bestuur, Wy niet bestaen te vryen Een ongelijck partuur:

Dat soud' ons onlust geven Al ons leven.

7. Men siet het noyt gebeuren Dat yemandt Laken sneedt, Van twee verscheyden kleuren, En nayd' het aen een kleedt:

Of die dit doen, zijn sotten, Meet te spotten.

8. Of saeghje twee Hant-schoene, d' een nieu, en d' ander oudt,

(53)

d' Een geel, en d' ander groene, Ick weet, ghy seggen soudt, Dit past niet, d' een, en d' ander, By malkander.

9. Kiest dan tot u vriendinne, Een die u wel gelijckt,

Opdat u hert, en sinne, Van haer niet af en wijckt, Maer dat gy liefd' mooght dragen, Al u dagen.

Geestelijck Snoep-mes Matth.3:7.8.9 Stem: Florida, soo het wesen magh.

(54)

DOe eertijdts Iohannes vernam Dat menigh tot sijn Doopsel quam Met Phariseus gebreecken, En dat hy sagh, oock meenigh een 't Welck was een Saduceen, Begon hy dus te spreecken:

2. Ghy boose Adderen geslacht, Wie heeft de bootschap u gebracht, Om Godes toorn t' ontvluchten?

Indien ghy soeckt na Godts genaet, Soo toont ons metter daet

Nu boetveerdige vruchten.

3. En seght niet: wy zijn soo een stam, Diens wortel is den Abraham,

Dit magh geen reden strecken:

Want soo ons Godt sijn macht liet sien,

(55)

Hy kond uyt soo een stien, Een Abraham kindt verwecken.

4. Ick segh u volgens mijn bescheyt, De Bijl is heden aen-geleyt,

En veerdigh zijn de handen.

Om uyt te roepen onverschoont Wat Boom geen vreucht en toont, Om die dan te verbranden.

5. Ick doope wel voor u gesicht, Een doop, doe ons tot boet verplicht?

Maer die my na komt loopen, Die is veel weerdiger als ick, Die sal sijn volk gelick, Met sijn geest, en vyer doopen.

6. Sijn wan heeft hy in d' hant geree, Te suyveren sijn dersch daer mee:

(56)

En sal met sijne handen De Terw vergaren in de schuur, Maer sal het kaf in't vuur, In eeuwigheydt doen branden.

Dwase Hoovaerdigheydt.

Stemme: Prins Robbaert.

EEn Aexter was eens bloot en kael, En had niet op sijn huyt,

Sijn bonte veeren altemael Waren ghevallen uyt,

Dies klaeghde hy met groot hert-seer De vogelen zijn leet

(57)

Woud' schencken tot sijn kleet.

2. Een yder was hier willigh toe, En hebben dat gedaen,

Op dat hy in sijne arremoe Van koud' niet sou vergaen:

Dit alle vog'len 't samen doen, Elck pluckt een veertjen uyt, Soo dat men root, en geel, en groen, Sagh blincken op sijn huyt.

3. Doe nu den Aexter hem bekeeck Hy van hem self verschiet,

En seyd, wie is't, die my geleeck?

Ick vind soo eenen niet:

Dus komt, o Vogels! nu ten toon, Ghy alle te gelick,

En siet of yemandt wel soo schoon

(58)

En cierlijck pronckt als ick.

4. Daer quaem wel haest een grooten som, Van vogels kleyn, en groot,

Elck nam sijn pluymtjen wederom, Daer word' hy weder bloot,

En stont daer met sijn naeckten huyt, Gants kael en sonder kleet.

Hy schreyde bey sijn oogen uyt, Maer 't holp niet tot sijn leet.

5. Dit toont so aerdigh als het mach, Een pronckaert sijn bedrijf,

Die naeckt, en kael, quam voor den dagh, En had gants niet om 't lijf:

Maer op dat hy dus niet versmacht, En door de koud' vergaet,

Soo neemt hy meenigh beest sijn vacht

(59)

En maeckt hem een gewaet.

6. Als nu den pronckaert, dit gewaet, Rondom sijn lijf bekijckt,

Soo denckt hy met een trots gelaet, Wie is't, die my gelijckt:

Maer dat elck 't sijne na hem trock, Dat hy hem heeft gedaen,

Daer soud' den geck tot yders jock, Met bloote billen staen.

Hooghmoedt voor den Val.

Stemme: Prins Robbert.

EEn Aep die eenen vreemden lust In sijn gedachten kreegh,

(60)

Was in hem zelven niet gerust, Te blijven hier om leegh,

Hy sagh de swier der Vog'len aen, Tot boven in de Lucht,

En dachte, ick wil mede gaen, En trecken op de vlucht,

2. Hy maeckte vleugelen van Was, Aen elcke zyde een,

En daer mee was hy wel te pas, Want daer op vloogh hy heen:

De grillen in sijn malle kruyn, Die dreven hem om hoogh,

Geen spitse toorn, noch hooge duyn, Daer hy niet op en vloogh.

3. Ten lesten door sijn dwase sucht Die dagelijcks aenwon,

(61)

Soo dacht hy met een snelle vlucht Te vliegen op de Son:

Maer desen dwasen overlegh, Die word' in't eynde vals,

De Son die smolt zijn vleug'len wegh, Hy viel, en brack sijn hals.

4. Een die met ander lieden gelt Hem meent te maken rijck,

Door dien dat hem den hooghmoet quelt, Is oock dees Aep gelijck:

Hy met een op-geblasen moet, t' Onvreden in sijn staet,

Gaet hoopen t' samen goedt op goedt, En staegh hy hooger gaet,

5. Dan ist dat hy met nijdt aensiet, De gene die regeert,

(62)

En hoe een yder 't hoogh gebiedt Met kromme knien eert,

Dies Fyselt hy hem selven op, Tot hooge macht en eer,

Tot dat hy op den hooghsten top, Sit proncken als een Heer.

6. Maer wanneer hy in hooge macht De Son wil zijn gelijck,

En over al de swarte nacht Wil jaghen uyt sijn rijck,

Alleen door glans van sijn cieraet, Soo comt des Hemels Heer, En smelt sijn trotsen, hoogen staet:

Daer Valt den Aep dan neer.

(63)

Boere Philosophy.

Stemme: Princesse hier koom ick by nacht.

WIlje wercken op goe voet, Dan soo moet

Ghy wel letten wat elck doet:

Ghy moet yder Beest bestuure

Na de drift, na di drift van sijn natuure.

2. Heb je eenen moedigh Paert, Schatten waert,

Laet het volgen sijnen aert, En laet het u selven dragen,

Of het moet of het moet gaen voor de wagen.

3. Hebj' een Os, soo stelt hem vroegh Voor de ploegh,

(64)

Want het is hem spuls genoegh:

Maer kan hy dat niet betrachten,

Weyt hem ver, weyt hem ver, en wilt hem slachten 4. Hebje Koeyen, geeft haer Gras,

Op haer pas,

Anders het noyt voordeel was:

Want sy moeten der van leven,

En dan oock, en dan oock haer Melleck geven 5. Hebje Verckens, geeft haer veel

Garsten meel,

Yder rijckelijck sijn deel:

Geeft haer wey van uwe Koeyen,

Want sy moet, want sy moeter vet van groeyen.

6. Maer indien ghy hebt een Kat, Geeft het wat

Van het witte Koeye nat:

(65)

Laet het woonen in u huysen,

Want het vanght, want het vangter vele Muysen.

7. En indien ghy hebt een Hoen, Wilt het voen:

Wat sal 't arme diertjen doen?

Daer en valt niet op te seggen,

Want het doet, want het doet, ons Eyers leggen.

8. Ende hebje noch wat meer, Als een Heer,

Houdt u Beestjes frays in eer:

Want men moet na reden leven,

Self een Beest, self een Beest het sijne geven.

(66)

Wereldts ghewoel.

Stem: Te may als al de vogelen singen.

HEt is een wonder om aen te mercken, Hoe vele, en hoe verscheyden wercken De menschen wel aenvaten:

Een yder die voeght hem tot het sijn, In hoog, en lage staten,

2. Wanneer als wy de landen doorloopen, Wat siene wy al menschen met hoopen, In vaerten, en op wegen,

Die sommige loopen met ons heen, And're komen ons tegen.

3. Dat ick eens op de maen mochte klimmen, Wanneer als hy op rijst in de kimmen,

(67)

En gaen met hem om hoogen,

Hoe frap soud' ick dit wereldts gewoel Aenschouwen met mijn oogen?

4. Maer holla neen, ick heb my versonnen, Wanneer ick dus was rondom geronnen Soud' ick niet ander seggen

Als, 'k heb een krimmelende Mieren-hoop Vol van mieren sien leggen.

Bekeeringe.

Stem: Wel op, wel op, ick ga ter jacht:

KEerom, keerom, o wereldts Kint:

Die de sonden seer bemint:

(68)

Ghy gaet dwalen Buyten palen

Buyten 't spoor, en buyten 't padt, Dat ingaet in des Hemels, Stadt:

2. 't Geselschap dat u hier toe-lacht, Dat wordt in de Hel verwacht, En 't vermaken,

Dat sy smaken,

Sal haer op-breecken seer suur, Hier namaels in het Helsche vuur.

3. Wijckt dan af van den boosen hoop En kiest ghy een ander loop,

Eer sy hooren Godes cooren,

Die opvaren doen vergramt, Als eenen vuur seer brandigh vlamt.

(69)

4. Valt dan oock met een yder aen, Om u sonden te verslaen,

Heel te mortel, Dat den wortel

Wt u hert magh zijn geroyt, En die vyanden heel verstroyt.

5. Die door dick, en door dun soo heen Heeft een vuylen wegh gereen,

En tot boven Is bestoven

Laet dien wegh alleen niet naer

Maer maeckt hem oock van smeten klaer.

6. Soo zijn door sonden meenigh smet, Leelijck aen de ziel geset:

Wilje wesen Reyn van desen,

(70)

Veeght dan al de smetten af, Die oyt de sond' u ziele gaf.

7. Docht t' wijlwe door dit sterck fenijn, Selver sonder krachten zijn,

Moet je klagen, Ende vragen,

Waer is sulcken wijsen geest, Die my van dit gebreck geneest?

8. Dan sulje hooren eenen stem, Tot u roepen, (dat van hem, Die de smerten Vwer herten Kan omkeeren in genucht) Komt tot my al die droevigh sucht

(71)

De [y]delhe[y]t der Rijckdommen.

Stem: Doe ic lest wandeld[e] over de Helder

DAer zijn geen saucen die soeter doen smaken Als doet den honger, die 't alles maeckt soet:

Daer is geen suycker, die 't drinken doet maken Soo soet, en liflijck, als dorste wel doet.

Oock kan om schatten, den machtigsten Vorst, Niet koopen honger, noch soeten dorst Want dese beyde zijn meerder in weert, Als al de schatten hier op der eerdt.

2. Yemandt verleckert op soete lusten, Schud vry sijn bedde van pluymen wel sacht, Nochtans sal hy niet vrediger rusten,

Als eenen Boer, slapend' op 't stroo by nacht.

(72)

Men kan om schatten, noch groote rijckdom, Geen slaep becomen in eygendom,

Noch rusie koopen: ja 't is altemet, Dat rijckdom selver den slaep belet.

3. En ook een mantel die rammelt van Goude En blinckt gelijcken de mane nu vol,

Beschut niet meerder voor bijtende koude, Als slechte kleeren, van Schapen haer wol.

En oock de huysen aen d' Hemelen hoogh, Decken niet beter, noch schuylen droogh, Als eenen stulpjen, of Boere Hoy-schuur, Het hout is mermer, als steenen muur.

4. Ook smaeckt het drincken uyt gouden vaten Niet soeter, als uyt eenen pot van aerdt:

Sy smake de min in hoogere staten Niet soeter, dan offer een Huys-man paerd:

(73)

En groote kassen, vol silver gestoud, Zijn niet van nooden tot onderhoud.

Een mensch sal leven van 't gene hem voedt, Maer noyt sijn dage van overvloedt.

5. Daerom soo zijn het verdwalende menschen Die altijdt woelen om rijckdom met smert.

Ick wil betrachten, en meerder niet wenschen, Als noodtdroft, ende genoegen in 't hert.

Want ick en brochte ter wereldt gans niet, Niemant in't sterven behouter yet.

Derhalven niemandt die meerder en heeft, Als dat alleenlijck, daer hy van leeft.

Klachte der Godloosen.

Stemme: Lest lagh ick onder eenen boom,

(74)

WAnneer als Godt zijn strengh gericht Ten jonghsten dage komt te houwen, Soo sal sijn volck, elck als een licht, Ia Son zijn, in haer glans 't aenschouwen:

Maer het boos geslacht, Dat haer heeft veracht,

Sal sien, wat haer dan wordt toegebracht.

2. Als sy dan dus Godts kind'ren sien, Sal d' eene tot den ander spreken:

Ach wee ons doch! Wel wie is dien Die daer komt als een Son voort breken?

Wy en dachte noyt, Dat die gene oyt,

Dus heerlijck soude werden opgetoyt.

3. Wy achten haer, elck voor een dwaes, En deden niet als haer bespotten:

(75)

En nu zijn sy Godts volck Helaes:

Maer wy zijn nu verdoemde sotten, Sy genieten rust,

Eeuwigh soete lust,

Terwijl dat ons vuur noyt wort uyt geblust.

4. Nu siene wy het klaerlijck aen, Dat het werkeerde wegen waren, Op't welcke dat wy zijn gegaen, En daer door, aldus zijn gevaren.

Wy hebben van 't quaedt, Ons eertijdts versaedt,

Daer door zijn wy in een verdoemde staet.

5. Mochten wy weer van vooren aen, Des werelts-dal eens gaen betreden, Wy souden beter wegen gaen, En nutter onse tijdt besteden:

(76)

Maer 't is al geschiedt, Klagen helpt nu niet,

Ons rest niet anders als eeuwigh verdriet.

Besluyt.

6. Wy nu, die Godt noch vrind'lijck noot, En stelt sijn genaden-deur open,

Laet ons niet op den wegh ter doodt, Maer op den wegh des levens loopen, Ende houden Godt

Voor ons deel, en lot,

En schicken ons leven na sijn gebodt.

Cupido's Fabel bevind ick vals.

Stem: O schoone die my dus mart'liseert?

(77)

EEn oude Fabel, van lange wijl, Stelt ons Cupido voor,

Dat hy met sijne boogh, ende pijl, Des Minnaers hert schiet door, Waer uyt terstont de minne swelt,

En maeckt dat hy sijn liefd' op yemant stelt.

2. Men stelt hem met een fackel in d' handt, Gevult met brandent licht,

Daer door hy terstont in 't ingewant Een Minne vlamme sticht:

Sy schild'ren hem oock als een kindt, Sonder gesicht, en beyde oogen blindt

3. Die dit versierde seer grootlijcks loogh, En die 't gelooft is mal:

Een kindt, een fackel, een pijl, een boogh, Die doen hier niet metal:

(78)

De Minne vlam, die soete brandt,

Die comt ons toe, van heel een ander kant.

4. De minne die sijnen scherpen schicht My tot de ziel schoot in,

Quaem aen gevlogen uyt het gesicht Van haer, die ick bemin:

Haer soet, en minnelijcken oogh,

Was 't altemael, de pees, de pijl en boogh.

5. De fackel die my in mijne jeught Het herte stack in brandt,

Dat was haer reyne en witte deught, Haer zeden, en verstant:

En daer quam oock haer schoonheydt by, Waer by Heleen' niet te gelijcken zy.

6. Maer Cupido die en wasser niet, Hy heeft my noyt geplaeght,

(79)

Maer die mijn hart heeft in haer gebiet, Dat is een jonge maeght:

Ick swijgh wie 't is: maer segge so, mijn liefste in nu selver Cupido.

Valsche Vrintschup.

Stemme: Ick min mijn Herder.

DE valsche vrinde, Die ons beminde Om dat ons sake Haer konde vermake, Die neme strack de vlucht,

Wanneer ons treffen, druck, en ongenucht.

2. My dunckt sy icone

(80)

Seer fraey, en schoone, Dronckaerts maniere, Die sitten te viere

Soo langh men tapt goe dranck:

Maer schenckt men haer hef, sy gane haer gank.

3. Dit is oock even En na het leven Gelijck als doene De bladeren groene,

Die proncken den Boom schoon

Somers, maer 's Winters ontvallen sijn kroon.

4. Oock als de swalen, Die in de salen

Ons soet toe singen, Als ons alle dingen Toe lacchen met genucht,

(81)

Maer 't Winters dan trecken sy op de vlucht.

5. Is yemandt druckigh, Hy is geluckigh,

Soo hy heeft vrinden, Die hem altijdt dienden:

Maer 't is rijckst die leeft,

Die gene vrienden van nooden en heeft.

Bruylofs-Liedt.

Stem: De May die comt ons by seer bly.

GEluck, ghy die de tijdt van strijdt In 't droevigh vryen uyt-gestreden hebt, En met malkaer treet in 't begin

(82)

Van soo een staet daer in ghy lusten scheyt, Daer in dat ziel, en hert,

T' Samen gesmolten werdt,

Door vlamme van liefde, en minne-brandt.

Geluckigh Iongh-paer, Nu vindt u te gaer Een soeten bandt.

2. Men vint geen meerder soet, noch goedt, Dat in de wereldt yemandt soo behaeght, Als dan een minnaers hert, nu werdt In eygendom aen sijn geliede maeght.

O soete lieve min, Wat hebje vreughden in?

O haven van ruste! O stille Ree Daer den Bruydegom

Pluckt de maeghde-blom,

(83)

In lust, en vree.

3. Daer maeckt de Bruydt terstont gesont, Haer minnaers hart, dat sy verwondet heeft.

Soo wanneer sy uyt lust hem kust, Is 't ofje hem een nieuwen leven geeft.

Wel saligh is de lust, Die aldus wordt gheblust:

Waer liefde en trouwe te samen gaen, Wordt de eerste wet

Van Godt in geset Als dan gedaen.

4. Ghy meysjes, treedt wel dra haer na, En plaeght u trouwe minnaers langer niet, Wiens herte dat ghy steelt, maer heelt Haer droeve smerten, en haer groot verdriet, Dees Bruydt die gaet u voor,

(84)

Treedt ghy oock in haer spoor, En volget de gangen, die sy nu gaet.

Lust, en leckerheydt, Is voor u bereydt In d' Echte staet.

Lof sangh van de Vliet.

Stem: Voorby is 't Winters herde stoet.

HEf op, mijn sangh-Godin, een Liet, En met een soet gheschater,

Singh eens ter eere van de Vliet, En van haer suyver water.

2. Het is een Bron vol soet genucht,

(85)

Sy speelt musijck met suysen, Soo wanneer als de Somer lucht Haer gollefjes doet bruysen.

3. Dit ruyschende, en soet geluyt, Door 't roeren van haer stroomen, Dat lock de Steedsche jeughde uyt, Om daer mee by te komen.

4. Die van laveeren dwers, en langhs, Met vlaggen op haer Schuytje,

Wt 't welck men hoort veel soet gesanghs En 't spelen op het Fluytje

5. De Knolle-vletter uyt de streeck, Hoort men hier mede singen:

't Vergadert al op dese Beeck, Dat vreughde kan aen bringen.

6. Den Huys-man in sijn melleck-schuyt,

(86)

Voeght hem by de Besanen, En singende met soet geluyt, Ontreckt de Zee haer Swanen:

7. Die latende de bracke Zee En hare dorre stranden,

Beproncken nu de Vliet oock mee, En al die naeste landen

8. De Koeten houden in het Riet, En duysent and're mede:

Schier al wat men ter wereldt siet, Versamelt daer ter stede!

9. De grondt die wimmelter van Vis, (Het schijne wel mirakels,)

Die met vermaeck te vangen is, Met Elgers, of met Schakels.

10. Of sooje maer een Fuyckjen set,

(87)

Ter zijden voor een Slootje, Slaept vry gerustelijck op u bedt, Des morgens hebje 't sootje.

11. Des morgens legger by malkaer, De Korpers, Baers, en Snoecken:

Men vanght oock licht een zood te gaer, Met Angels, en met Hoecken.

12. Wanneer des winters koude Vorst Ons knelt op onse rugge,

Soo stremt hy op de Vliet een korst, Een held're glasen brugge.

13. Wat isser dan al reeds, en ganghs, De Peertjes, wack're Beesies,

Die draven dan de Vliet al langhs, Met duysent andere Sleesies.

14. Gewis, het is een soet vermaeck,

(88)

By dese Vliet te woonen:

Hy self heeft kennis van dees saeck, Die u dit doet vertoonen.

Seven personaedjen. Een Huys-man singht.

Stemme: Wie wil hooren singen.

DAer is geen staet te noemen, Al schijnt een Huys-man slecht, Dat reden heeft te roemen Van sulcken ouden recht:

Want Kain, en Abel beyde,

(89)

Die gingen op de weyde En volghden die manier, Als nu yder Huys-man hier.

2. Abram dat was een Herder, Den vromen Iacob mee:

En komen wy wat verder, 't Is al te doen met Vee:

Iob vulde met Schapen, en Ossen, De Velden, en de Bossen:

Saul een kroone droegh, En dreef even wel den ploegh.

3. Wat was 't dat haer dus maeckte In desen staet gerust?

't Was om dat sy dus smaeckte Een leven vol van lust, En datse dus niet en wisten,

(90)

Van lagen, noch van listen, Maer hadden al het soet, In een vollen overvloedt.

4. Daer hoeft gheen gelt verspilt, Gaet maer een weynigh delven, Soo hebje, watje wilt:

Wy plucken al uyt den grase, De Boter, melck, en Kase.

Den Acker deelt ons by, Koorn tot meel, en leck're Bry.

5. Men weet van geen slampampen, Daer na de Brasser hijght,

Die hondert duysen rampen, Tot loon voor 't brassen krijght.

Wij soecken geen ydele eere,

(91)

Men acht geen zijden kleere, Ons vrolijck herte lacht Om des wereldts malle pracht.

6. Want 't zijn veel beter dingen Daer op den Huys-man lonckt, De Vogeltjes die singen, En 't veldt seer cierlijck pronckt:

Hy siet 'er het water stroomen, En vruchten aen de Boomen, En menigh schoonen Geest, Dan onspringht hem sijnen geest.

7. Maer soo ick alle dingen, Sou' trecken in mijn sangh, Die ons vermaeck aen-bringen, Ick song ses dagen langh:

Ia lichtelijck den Sondagh mede,

(92)

Welk ick niet geern, en dede Dies segh ick voor het slot:

O! geluckigh Huys-mans lot.

Een Stee-man singht.

Stemme: Phylis komt u buygen.

WIlie u vermaken, Met verscheyden saken?

Wilie eenen staet

Sien, soo soet als heunich raet?

Komt dan onse Stad genaken, Ende wandelt op ons straet.

2. Alles wat de Velden

(93)

Den Huys-man bestelden, Sijnen melck, en Room, Komen met een snellen stroom, Alles wat men hoordet melden, Komt daer, en 't is wellekoom.

3. Daer sulje aenschouwen, Huysen, en Gebouwen, So schoon dat het oogh Stadigh steygert na om hoogh:

Ghy sult nau u oogh betrouwen, Want 't is of het u bedroogh.

4. Daer sulie aenmercken, Hondert Ambachts wercken, Alderley Fatsoen,

Daer sy 't Huys gesin door voen:

En 't gemeene best verstercken,

(94)

Want elck heeft haer werck van doen.

5. Wat men kan begeeren, Eten, drincken, kleeren, En meer onder goedt, Dat een yder hebben moet, Ende niemandt magh ontbeeren, Vindt ghy daer in overvloet;

6. Daer zijn hooge wallen, (Noodigh boven allen Tot des wereldts nut,

Die bepland staen met geschut, 't Welck des Vyandts overvallen, In haer dullen fury stut

7. Maer soud' ick uyt-singen Alle goede dingen,

Die een geestigh man,

(95)

Van de Stadt wel seggen kan, Ick soud' hals, en keel verwringhen, 't Is dan best, ick scheyder van.

Een Zee-man singht.

Stem: Hoort toe matroosen al te saem.

EN roemt niet van u Landt, noch Stadt, Noch van u kost'lijck Vee,

Want al de rijckdom, en de schat, Die komt u uyt der Zee:

Ick noem met bescheydt

De Schip-vaert 't wereldts hansen,

(96)

Daer sy haer goedt mee leyt, Van dees, in gene Landen.

2. 't Rijck Indien ontsluyt sijn mijn, En levert vele Gout:

En Spanjen schenckt ons soete wijn, En Vranckrijck geeft ons Sout:

Van elders komt ons Glas, En Koper, Tin, en Verwen, En Pick, en Teer, en Vlas, En Roggen, ende Terwen.

3. Den Noor-man hackt gestaegh in 't Wout De Boomen onder voet,

Niet voor hem self: maer dat hy t' hout Na Hollandt senden doet.

Denckt nu in u verstant, Wat raedt om dese dingen,

(97)

Van 't een in 't ander Landt, En over zee te bringen,

4. Hier weet een Boots-man daetlijck raet, En komt in dit geval,

Met Schepen daer hy het in laedt, En steeckt weer van de wal, Om 't grondeloose ruym In haest te overvaren, Terwijl hy peeckel-schuym Brouwt, in de soute baren.

5. Als dan soo een geladen vloot Komt in de Steden aen,

Al was de Neeringh daer in doodt, Sy soud' uyt 't Graf op staen.

En yder een ontfonckt, En vindt dan sijn begeeren.

(98)

En 't gantsche Landt dat pronckt Gelijck in Bruylofts kleeren.

6. Maer soo de Zee-vaert wat vervalt Het rijcke Landt ver-ermt,

De Stadt verliest strack sijn gestalt, En yder Borger kermt:

Maer als een volle vloot Komt zeylen in de Haven, Krijght elck weer in de schoot, Duysent, en duysent gaven.

7. Maer indien dat ick in't geheel, Des Zee-vaerts nut uyt-songh, Ick hoefde wel een yseren keel, En een metalen tongh:

Maer 't is de pijn niet weert, Die in mijn hooft te bringen:

(99)

Soo yemandt meer begeert, Die magh self meerder singen.

Een Koop-man singht.

Stem: Ick hoor aen dees vogelen singen.

WIlje weten wat de Neeringh Aen de Stadt, en Landen schenckt?

Wat de welvaert, en verkeeringh In de rijcke plaetsen brenght?

Ick segh dat des Koopmans handt, In de Stadt, en in het Landt, Al de schat, en rijckdom plant.

2. Schoon den Huys-man in de velde,

(100)

Tot verwonderingh van elck, Hondert Koeyen t' samen telde, Yder een Fonteyn van melck, Soo hy daer van niet verkocht, Was hy in een staet gebrocht, Daer hy niet in leven mocht.

3. Schoon de Stad met volle Salen Op-gepropt van alle dingh,

Trots, en heerlijck staet te pralen, Soo is 't noch, wat sy ontfingh, 't Zy van schatten, ende gelt, 't Zy van sterckheydt, en gewelt, 't Is door ons daer in bestelt.

4. Schoon een vloot van duysent Schepen, Na de vaert, en wel-vaert tracht,

Om veel waren in de slepen,

(101)

Soo geen koop-man haer bevracht, Blijft de waer in't selve Landt, Daer 't den Schipper eerstmael vant:

En de vloot vertreckt met schant.

5. Schoon een vloot oock quam gevaren, Van een verre, rijcke kust,

En hier brachte duysent waren, Tot een yders vreught, en lust, Kochte niemandt van die last, Het bleef leggen by de mast:

Denck eens hoe of dat wel past.

6. Maer nu, wat de vreemde Landen, Ons ontsluyten uyt haer schoot, Goudt, en Sout, en alderhande Dingen, noodigh in de noot, Koopt den koop-man hier by een,

(102)

Stapelt het in onse Steen, Ende maeckt het elck gemeen.

7. Alsoo wordt door 's koop-mans handen, Al het kostelijcke goedt,

Hier gebracht in onse Landen, In een vollen overvloet.

Maer hield' ick met singen aen, 'k Song my dat ick niet mocht gaen Daerom laet ick 't singen staen.

Een Krijghs-man singt

Stem: Een Ruytertjen jongh van jaren

INdienje eens willet letten Hoe 't in de Wereldt gaet,

(103)

Wat stijle men dient te setten, Tot steunsel van yeder staet,

Gy sullet bevinden, dat Burger, noch Boer, Noch koopman noch zeman, kan dragen op schoer Des werelts welstant: maer dat het moet doen Den Krijghs-man, met Degen en Roer.

2. Den Huys-man seer rijck, en prachtigh En wel versien met gheldt,

Die isser nochtans niet machtigh, Te weeren het wreedt gewelt:

Als komen de stroopers, en rooven sijn goedt, Verliest hy sijn rijckdom, en mede de moedt.

Maer door den krijghs-man wel veylig bewaert Soo verkrijght hy weer overvloedt.

3. De Steden alwaer vergaren, Schatten van Landt, en Zee,

(104)

Wel soude haer oock bewaren, Indien het geen Krijghs-man dee?

Wanneer der een Leger de muuren beklam, Of schoonder een Backer, of wever aen quam, Och laci! wat was 't? sy souden van vrees, Wel worden kreupel, en lam.

4. Schoon Zeeman al meent te zeylen, Na meenich vreemden Landt,

Seer lichtlijck kan het hem feylen, Soo dat hy wordt aengerant,

Van Roovers, en schuymers, en stroopers op zee:

Maer voert hy krijghs-helden, en wapenen mee, Soo strooyt hy de stroopers: en vaert al voort, In rusten, ende in vree.

5. Den Koop-man, die sijne goeden, Doet stuuren wijt en breedt,

(105)

Laet zijne Waren behoeden, Van Helden met stael bekleedt:

Dit siene de Roovers, en neme de vlucht, Want yder die isser voor 't leven beducht:

Dus come de ware des koop-mans aen, Tot yders vreught, en genucht.

6. Wy binden met stalen banden, Den wrevel, en 't gewelt,

En brengen de Dwinge landen Geknevelt al uyt het velt:

Wy winnen de machtige steden van 't Landt, En strooyen het ciersel van onsen Vyandt, En voeren het in triumphe mee,

En planten het in ons Landt 7. Maer soud' ick al de profijten Van d' Oorlogh singen uyt,

(106)

Ick soude veel tijdt verslijten En 't singen en geeft geen buyt: Ick soude soo lange wel singen aen een, Dat 't Leger wel soude innemen drie Steen, En was ick daer niet dat speet my seer, Adieu dan: want ick treck weer heen.

Een Medecijn-meester singht.

Stem: Seght mijn schoon Godinne.

VRaeghje wie het meeste goedt Aen het Landt, en Steden doet?

Sonder lang beraden

Segh ick, dat een Meesters handt,

(107)

Aen de Steden, en het Landt, Doet de-nutste daden.

2. Daer en wordt geen mensch verschoont, Rijck, noch arm, noch waer hy woont, In de Stadt, of dorpen,

Of hy wordt licht kranck, en swack, En is pijn, en ongemack

Stadigh onderworpen.

3. Als haer dan een sieckt verheft, Als haer pijn, en lijden treft, Door de gantsche leden,

Wat baet dan des Huys-mans Vee?

Wat baet dan de grijse Zee?

Wat baet dan de Steden?

4. Dan sal al des koop-mans goedt, En sijn rijcken overvloedt,

(108)

Hem niet heylsam wesen:

Dan ist met den Krijghs-man uyt, Spiets, noch Sabel, roof noch buyt, Can hem niet genesen.

5. Maer de Heere heeft het kruyt, Dat hier uyt der aerde spruyt, Gemaeckt een geneester Van veel lijden, en ellent, En maeckt hare kracht bekent Aen een schrander meester.

6. Die dan stelt sijn kuur te werck, Daer voor dat hy menigh sterck, En gesont doet maken,

De dus door des meesters handt, Blijven in een goede stant, Al des wereldts saken.

(109)

7. Maer soud' ick nu singen uyt, Wat door Salf, door Smeer, en kruyt, Wy al voordeel krijgen,

Ick soud singen alsoo langh, Dat ick self word' sieck en bangh, Daerom wil ick swijgen.

Een Predicant singht.

Stem: O schoon Kariclea

EEn mensche van natuur,

Is wel bequaem om yder Landt, en Stadt, Door neerstelijck bestuur,

Te doen vervullen, met rijckdom, en schat,

(110)

Maer kan niet vaten in sijn gemoet, Hoe men moet winnen het hooghste goet.

2. En wat comt hem te baet, Dat hy al in 't besit verkregen heeft, Rijckdom, en eer, en staet,

Die hier de wereldt aen haer beminders geeft, Soo hy de wereldt voor d' Hemel kiest, En dan ten lesten die beyde verliest?

3. Wat is 't, of yemandt zeylt Tot aen het ende van den Oceaen?

En alle gronden peylt,

En weet de werelt geheel romdom te gaen?

Soo hy met enen oock niet verstaet, Wat wegh ten Hemel al binnen gaet?

4. En of een Krijghs-man oock Door hem de gantsche werelt beven doet,

(111)

En blaest staegh vuur, en roock:

Indien hy selven in sijn verwoest gemoet, Sijn eygen driften niet en bevecht, Soo blijft hy dan noch een Satans knecht.

5. Dies is in Landt, noch Stadt,

Schohon datse zijn vervult met machtigh goedt, Geen kostelijcker schat,

Als 't woordt dat Godt ons nu heden schencken, doet, En dan den Hemel alhier gestiert,

Ons Landt daer mede op't hooghst verciert.

6. Het wijst ons 't hooghste goedt,

En oock den wegh, op welcke men daer gaet:

En oock hoe yder moet

Hem dragen in sijnen wereldlijcken staet:

En wat voor plichten in elck geval, Hy aen de menschen, en Godt, doen sal.

(112)

7. Wilt ghy van nu aen voort, Den zegen op ons Landen trecken neer, Soo draeght u na het woordt,

Dat van den Hemel afcomt, van Godt de Heer.

Dan wordt de wereldt zegen bereydt, En voor u selven de saligheydt.

Nu zijn de Personadjen uyt, Dies singh ick hier op tot besluyt

Stem: Maximilianus de Bossouw.

WIe wel bemerckt de ordeningh Van al der menschen wercken,

(113)

Die sal een soet en seltsaem dingh, In dat gesicht bemercken,

Te weten hoe den een, en d'aer Te samen spannen met malkaer, De wereldt te verstercken.

2. Niemandt die 't al uytvoeren can, Dat wel gedaen moet wesen,

Nu vaten wy't te samen an, En alsoo wordt door desen, Het Landt met al sijn rijcke Steen:

Ia heel de Wereldt in 't gemeen, Behouden in haer wesen.

3. Dus wordt de werelt seer bequaem, Van hoogh-geleerde Mannen,

Geleken by soo een lichaem, Wiens leden t'samen spannen,

(114)

Om elck te doen soo veel het can, Waer door dat oock het onheyl dan Verjaeght wordt, en verbannen.

4. Het ooge licht de voeten voor De voet die draeght de handen:

Het herte luystert door het oor, De buyck leeft door de tanden, En alsoo voort met al de rest.

Soo is 't oock in't gemeene best, Van Steden, en van landen.

5. Een yder blijf in sijn gelit, En doe sijn eygen saecken, Soo elck dit doet, soo sal oock dit, Des wereldts welstant maken:

En't Landt in sulck accoort gestelt, Is niet te winnen door ghewelt:

(115)

Want 't harnast alle saken.

Rou-Klacht: Over de doodt van den Admirael Tromp:

Geschoten den thienden Augusti 1653.

Stem: Mijne Harp bekleet met rouwe.

DRaeght nu vry geen swarte rocken, Als men eertijdts placht:

Want het Landt is self betrocken

(116)

Met een swarte nacht:

Eenen Son, tot 's wereldts wonder Van elck een beschout,

Doock onlanghs in 't westen onder, En soomd' het met goudt

2. Eenen muur, in 't rond gelegen Om ons Vaderlandt,

Is nu onder voet gheslegen, Door des vyandts handt.

Eenen onversaeghden Krijger, Waer voor Spanjen vloot,

Meer als voor een Leeuw, of Tyger, Laci! die is doodt.

3.Tromp, die is nu doodt geschoten, En ter neer gevelt,

Nu is 't edel bloedt vergoten,

(117)

Van dien dapp'ren Heldt:

Yder Burger hoort men weenen, Treurigh, en bedroeft:

't Gantsche Landt dat is met eenen 't Herte toe-geschroft:

4. 't Bloedt verstremt my in sijn ader Door de konde schrick,

Om dat Hollandts Vrede-vader Is een leefloos Lijck.

Wie sal nu weer uyt Kartouwen, Swanger met het Kruydt, Donder, ende Blixem spouwen, Met een groot geluyt?

5. Wie soud' lusten nu te schieten:

Laet den kanon staen:

En laet uyt u oogen vlieten,