dr. J.J.M. van Dijk

Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum van het

Ministerie van Justitie mei 1978

drs. C. Cozijn

dr. J.J.M. van Dijk

Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum van het

Ministerie van Justitie mei 1978

drs. C. Cozijn

dr. J.J.M. van Dijk

1. INLEIDING

In de maand maart 1977 zijn alle gestichtsartsen, verbonden aan de peniten- tiaire inrichtingen in Nederland, benaderd met de vraag gegevens beschik- baar te stellen over de opvang en behandeling van gebruikers van harddrugs.

De gegevens werden verzameld met behulp van speciaal voor dit doel ontwor- pen registratieformulieren x

. Het registratieformulier bevatte vier catego- rieen van gegevens, te weten persoonsgegevens, gegevens over het drugge- bruik, behandelingsgegevens en gegevens omtrent de psychische begeleiding

tijdens de ontwenning. De artsen werden verzocht van elke harddruggebrui- ker, die in de periode van 15 maart 1977 tot 15 juni 1977 in de betrokken

inrichting werd opgenomen, een dergelijk registratieformulier in te vul- len.

Het doel van deze registratie was enerzijds te komen tot een schatting van het aantal harddruggebruikers dat jaarlijks in de inrichtingen wordt opgenamen, en anderzijds am inzicht te krijgen in de wijze waarop de me- dische diensten van de inrichtingen het voor hen relatief nieuwe probleem van de druggebruikers aanpakken.

Tevens bleek het mogelijk am van een groat deel van de geregistreerde druggebruikers het strafrechtelijke verleden na te gaan, gemeten in aan- tallen veroordelingen en sepots voor misdrijven.

x. Een exemplaar van dit formulier is opgenomen als bijlage I.

Een minderheid van de gestichtsartsen heeft niet aan het verzoek cm de re- gistratieformulieren in te vullen voldaan. Van deze gestichtsartsen hebben de meesten echter wel een opgave gedaan van de aantallen gedurende de verslag-

periode in de betrokken inrichtingen opgenomen harddruggebruikers. Het resul- taat hiervan is, dat van ails Huizen van Bewaring een opgave werd ontvangen, en van de gevangenissen op twee na.

In de rijksasielen werden geen druggebruikers opgenomen, terwijl van twee rijksinrichtingen veer jongens geen opgave werd verkregen. Aldus ontstaat het overzicht van het aantal harddruggebruikers dat werd opgenamen in de inrichtingen, zoals weergegeven in tabel 1.

In totaal werden volgens de opgave van de gestichtsartsen x in de verslag- periods 326 harddruggebruikers in de inrichtingen opgenomen, waarvan 224 in de Huizen van Bewaring. Wanneer we de Penitentiaire Inrichting veer Vrouwen te Rotterdam, welke zowel gevangenis als Huis van Bewaring is, als Huis van Bewaring kwalificeren wordt het aantal in de H.v.B.'s opgenomen harddrugge- bruikers 258. Indien we mogelijke seizoensinvloedenlbuiten beschouwing laten zouden in 1977 dus vier maal 258, oftewel 1032 harddruggebruikers. in .de Huizen van Bewaring zijn opgenomen. Voorzover er van een seizoensinvloed sprake is,

zou deze, volgens gen van de in de randstad werkzame gestichtsartsen, bestaan uit een toeneming gedurende de zomermaanden van de aantallen buitenlandse ver- slaafden. Dit betekent dat de hier gegeven schatting van ruim duizend ver- slaafden per jaar als een minimum-schatting meet worden opgevat.

Zoals hierboven reeds vermeld, werd van verschillende inrichtingen.slechts een opgave van de aantallen ingesloten druggebruikers verstrekt. Van daze in- richtingen werden geen ingevulde registratieformulieren verkregen. In totaal werden 263 registratieformulieren ontvangen, waarvan 214 betrekking hebben op verslaafden in,de Huizen van Bewaring. Van de voormalige P.I.V. te Rotterdam werden geen registratieformulieren ontvangen, zodat gegevens over vrouwelijke verslaafden ontbreken.

2.1. Herkomst, duur van het verblijf in het Huis van Bewaring en reden van het ontslag uit het Huis van Bewaring.

Het overgrote deel van de gedetineerden in het Huis van Bewaring komt bier via het politiebureau (76%). Bijna 5% was overgeplaatst uit een andere in- richting, terwijl het resterende deel (+ 20%) rechtstreeks uit de vrije

x) De mogelijkheid bestaat dat zich onder de gedetineerden enkele gebruikers

van hard drugs bevonden, die niet als zodanig door de gestichtsarts zijn

geldentificeerd. Het is echter niet waarschijnlijk dat het hierbij cm

ernstig verslaafde gebruikers ging.

cn ,a 4

,•••

c•O C•0 5.4

"Z

r...4 •

C13

0.0

5.4 at CU 1.1

CO

••-4

= CO

•••1 t-1

CJ

>

C ca

>

P•••.. • rl

e;'• C.) CU

t.41

CO

C.)

• ri

$.4

CO

CIJ .••••. .••••

X CU X

X

X

-4' •-• C)

I tO 0

1 •.0 CD 0 I

crl I CN1

cn

cn zi

0 c43 C

CO C) C

C OcntOfncn

0 0 0'n

• r.4 0 0

0 4-) P-3 0 0 0 0 0 • ,-5

on t•O 1.4 Z t..0

S. 00 • ,-I

• ,-1 0 On > 0 On=

••• ■ > 00

v3 • > $-; • > > 1•• ■

$•4

• 0 S-1 00

*1-4 C, $.4 C • • 0 0

r!-.1 •'.1) •rmt C S-1 $-1 > >

M <1 cn ••••I a, 0 C

Ct CO • ri 71 • • r4 • ri • •

GO • CO ■•:•'• 4..1 $4 •

cn 1.4

• C.' •,--) •.4 •••4 C C

•,,4 cc •

• •-• • 0.3 •r-$ •r

• > .r.1•VI U2

4-) 11) • 1:4 a A toe' eke. "•••

• C., = :11

4.4 A • r•-•1

•• • ri

••• 0 c"4 -0 0 tO at: 24

-

0 Z.' 0 CO 4-1 0 -0 -4 11 C W 0 .--:, 1

4-1 - 0 tO

.0 CU C.) 43 (1)

•

-

■

tt) C/1

0 J

-

1 4

-

1 0 0 5-‘ 0 71 Cl C. • •••1

CU C C > 4.J E >

el)

• I

■

•0

r-1 CZ 1.1 0

cl

0

CO

••••••

••••4 •••4

cia

.••••••

eN en

0 .1" 0 - -

0

:`,1 CN •••• ■■•• CN CV CNI ■-• 14-1

• •

cn

CJ X

cn -

C)

1•••••

-

00

-

zr .co

-

Len

■1'•

c.‘t

CNI

. 0 X

•-• Lrl CO .0 I r•••

Cl, • 1.)

• imi > ,.:11

C •

11 •

^.

00 •

Cl -,-, ....4

_{= C.) C.) Gr7}

CO •

N • "a

CJI > • rl

i•^■•4 0 "Z g:=1 >

1.) 0 cl •

- -

•

'4

1..-4 ii 1 CO • • •

0J -0 -0' al C.)

••••4 • > C > C

■-•I

= • • ,•-• 0 w

...4 ,....0

, _{• •}

.73 1.-i

cn 0 0 • 0 i•-t 1-4 - a, = - ,z, .

Cl = = • A, •

• ,-4 Ci ") = ;7. ••-• • ..I • • • = C) . C.1) C)

•■ ••4

TZ).

C.0 • • • C > 0 • •

e..) Cr. > > = • •

0 = • > > • 11 • c) A A A A = .x.,. cfl Q • • • p > = tn c0 0 0. 0.1 0 M • = • • = • c•O •

0.4

c.0 0 11 0 0 • • 0 c0 > • )-4 • ,1. = Z :3 00 C.."

>> • = = • = C, = C. .7.0 .:43 ca :A > > ^ 0 • = P. > t4 > C 0 • > > • r..! • •• cl c1 41•3 ct 7.3 • . e- lc .. ... - • (2) a a

0 = • . . • > > > a > 011 '.. ." ...^::= = .4 C.) > 0 ,..) . ..=

^■

1 = C Z C., > C

- E = = • 1) • 0 0 0 C 0 0 c.0 V 0 - . _= =_ 0.3 0 V CU 0

.. ..• M F's = co = --:: co e..) cu 1.) o . " o c.) - 0 a; . •• NI NI N: A C.,) .1..1 3-1 Smi A -0 -- _, ,, 0 > > > > = 7,

4...i t., •••1

ii: . -c -c 4..i .:•• • ,•-i •••-1 • ••• = .-• -

ca cl 0 Li s-• E •• •• -0 •• :3 ct: c c al c ;•- ^■ •• c $•• 0 1.• w _.= _:_- c c c c -'.0

:1 r3 r.1.1

11 0 0 0 17 0 •-4 0 1.4 5. 5- I. -.4 --,

ej C t..)

EC) c)

:,.) C.1 " ,-' ..= 0 3..1 Q

a i a 0 ....

.1-1 .= C./

'-"i

"Z 4-3 P C..) CZ/ C.) s..., ../1 5-, S-1 = :. C :11 t-1 ,-; ;-, 2)

CJ 0 '0 0 .J.. -1 ,t... d -= ,_ :n cn 0 M 0 0 0 M I I I I • -4

.0 0 I 0 0 0

V 1

-1

.'

-

o 1.

Le

0 0 0 > '1.0 C

0 M 0 V 0 0 0 0

4-I I-I V 0 0 0 0 •-t

- -

in r ic ht ing w aa r in z ij w er den op g en om en. Aan ta l op g enom en w

TABEL 2. Verblijfsduur van de harddrugsgebruikers in het Huis van Bewa- ring

Verblijfsduur abs. % cum %

minder dan 8 dagen 10 5.4 5.4

8 tot en met 14 dagen 10 • 5.4 10.9

15 II 21 daaen 0 9 4.9 15.8

22 II 28 dagen 13 7,1 22.8

29 II

35 dagen 14 7.6 30.4

36 If 42 dagen 3 1.6 32.1

43 ,, 49 dagen 9 4.9 37.0

50 II 56 dagen 15 8.2 45.1 .

57 II 63 dagen 16 8.7 53.8

64 dagen t/m 2 maanden 13 9.8 63.6 '

3 maanden of meer 67 36.4 100.0

onbekend (niet ingevuld) 30 - -

totaal 214 100.0%

maatschappij kwam. Deze laatste groep bestaat uit gestraften, die hun straf in het H.v.B. uitzitten, zonder dat zij onmiddellijk daaraan vooraf- gaand in preventieve hechtenis zijn genomen.

De harddrugsgebruikers verbleven gemiddeld 70 dagen in de Huizen van Be- waring x . Een meer exact overzicht van de duur van de gedetineerde drugge- bruikers in de Huizen van Bewaring wordt gegeven in tabel 2. Hieruit zien we dat ruin een derde langer dan drie maanden in het Huis van Bewaring verbleef, tegenover ongeveer een kwart dat minder dan een maand aanwezig was. In 1975 bedroeg de gemiddelde verblijfsduur van alle groeperingen die in het H.v.B. werden opgenomen (dus incl. TBR-gestelden, gegijzelden, vastgezetten e.d.) 39 dagenxx . In vergelijking met dit cijfer verblijven de harddrugsgebruikers dus relatief lang in het Huis van Bewaring.

x. Degenen, die per 15 juni nog in een H.v.B. werden opgenomen, werden "ge- volgd" tot 15 september. Per 15 september waren 34 van hen nog steeds in het H.v.B. aanwezig. Bij de berekening van de gemiddelde verblijfsduur is hiermee rekening gehouden.

xx) Bran: Gevangenisstatistiek 1975, C.B.S., 's-Gravenhage 1977.

TABEL 3. Reden beeindiging verblijf in het Huis van Bewaring

abs. %

opheffing voorlopige hechtenis 49 34.0

schorsing voorlopige hechtenis 7 4.9

einde straf 24 16.7

overplaatsing ander H.v.B. 9 6.3

overplaatsing gevangenis 43 29.9

overplaatsing penitentiair ziekenhuis 1 0.7

uitzetting, uitwijzing 11 7.6

onbekend 36 -

Totaal 180 x)

100.0%

Na het verblijf in het Huis van Bewaring werd 37% van de verslaafden overgebracht naar een andere penitentiaire inrichting (30% naar een ge- vangenis). Ruin 55% keerde weer terug in de vrije maatschappij, terwijl de overige 8% het land werd uitgezet.

x) 34 geregistreerden verbleven op de sluitingsdatum van de registratie

nog in de inrichting.

3. DE GEBRUIKTE DRUGS

Op het registratieformulier kwam de vraag voor welke drug(s) de betrok- kene had gebruikt. Beperken we ons oak hier tot de Huizen van Bewaring, dan had 82,2% heroine gebruikt, 20,6% gebruikte amfetaminen, 5,1% opium,

19,6% hennepproducten, terwij1 19,6% ook nog andere drugs had gebruikt.

Op 5% van de registratieformulieren was het druggebruik niet ingevuld.

Uit deze cijfers volgt reeds dat er door verschillende gebruikers meerde- re soorten drugs werden gebruikt (zie ook tabel 4).

TABEL 4. De gebruikte drugs

uitsluitend heroine uitsluitend amfetamine uitsluitend 1.s .d.

uitsluitend tri uitsluitend methadon uitsluitend palfium uitsluitend cocaine

uitsluitend overige drugs

heroine in combinatie met amfetamine heroine in combinatie met opium heroine in combinatie met hennep heroine, amfetaminen en hennep

heroien, amfetaminen, opium en hennep overige combinaties met heroine

overige combinaties zonder heroine

totaal

abs.

105 51,5

10 4,9

5 2,5

1 1 1

2 1,0

1 ,5

9 4;4

3 1,5

22 10,8

7 3,4

4 2,0

26 12,8

7 3,4

204 x)

x) In 10 gevallen werden de gebruikte drugs niet aangegeven.

100,0 %

TABEL 5. Gedetineerde harddruggebruikers en totale bevolking van de Huizen van Bewaring naar leeftijd

leeftijd harddruaaebruikers 00 totale H

3 v.B. be- volking x

jonger dan 18 jaar 3 ( 1,4%) 59 ( 3,9%)

18 - 20 jaar 28 (13,4%) 262 (17,5%)

21 - 24 jaar 86 (41,1%) 439 (29,3%)

25 - 29 jaar 58 (27,8%) 324 (21,67)

30 - 39 jaar 31 (14,8%) 288 (19,2%)

40 - 49 jaar 3 ( 1,4%) 97 ( 6,5%)

50 - 59 jaar - 20 ( 1,3%)

60 - 69 jaar - 8 ( 0,5%)

totaal 209 (100,0%) 1497 (100,0%)

4. DE HARDDRUGGEBRUIKER IN HET HUIS VAN BEWARING: EEN BESCHRIJVING AAN DE HAND VAN ENKELE SOCLAAL-DEMOGRAFISCHE PERSOONSKENMERKEN.

Alle in de analyse betrokken gedetineerde druggebruikers waren van het mannelijke geslacht. 81%, dus ruim vier vijfde deel, was ongehuwd, en

10% was gehuwd. Een meerderheid van de gedetineerde harddruggebruikers valt in de categorie 21-29 jaar. Het percentage gedetineerde harddrug- gebruikers dat jonger of ouder is dan 21-29 jaar is kleiner dan bij de overige gedetineerden. De gemiddelde leeftijd van de harddruggebruiker

(25,4 jaar) ligt twee jaar beneden die van de totale bevolking van de Huizen van Bewaring (27,5 jaar). Beide frequentie-verdelingen wijken

dan ook significant van elkaar at (x _ 2

= 33,13, df = 7, p < .005).

x) Bron: Gevangenisstatistiek 1975, C.B.S., 's-Gravenhage, 1975.

TABEL 6. Harddruggebruikers in het Huis van Bewaring naar geboorteland

geboorteland abs. %

Nederland 97 53,3

Suriname 52 28.6

Nederlandse Antillen 3 1.6

Voorm.Ned. Indie/Indonesie 5 2.7

West-Duitsland 4 2.2

Overige Europese landen 16 8.8

Overige landen 5 2.7

Onbekend 32 -

totaal 214 100.0

De gedetineerde harddruggebruikers in het Huis van Bewaring zijn (voorzo- ver het geboorteland bekend was) voor lets meer dan de helft in Nederland geboren, ruin een kwart was in Suriname geboren (zie tabel 6). Onder de 97 in Nederland geborenen bevinden zich tenminste 6 leden van de Zuid- Molukse bevolkingsgroep. In verhouding tot de totale omvang van deze groep

is'dit een vrij hoog aantal. Het aandeel van de in Suriname geborenen is, in verhouding tot de omvang van deze bevolkingsgroep echter veel groter. Het percentage buitenlanders onder de verslaafde gedetineerden

is betrekkelijk klein.

Harddruggebruikers wonen, zoals bekend, vooral in de grote steden. Dit geldt ook voor de harddruggebruikers die zich in het Huis van Bewaring be- vinden. Van deze groep was 56% in een C5-gemeente geboren (+ 100.000 en meer inwoners). Laten we degenen buiten beschouwing waarvan de woonplaats niet bekend was, en ook degenen die in het buitenland woonachtig waren, dan is zelfs ruin 80% woonachtig in een C5-gemeente. Van deze groep was

60% in een C5-gemeente geboren. Van de in Nederland geborenen waarvan zo-

wel de woonplaats als de geboorteplaats bekend was, laat zich de "trek

naar de stad" van de harddruggebruiker illustreren, zoals weergegeven in

tabel 7.

TABEL 7. Gedetineerde harddruggebruikers naar urbanisatiegraad van geboorteplaats en woonplaats

-

urbanisatiegraad urbanisatiegraad woonplaats

geboorteplaats totaal

Al t/m C3 C4, C5

Al t/m C3 12 (100.0%) 7 (15,6%) 19 (33,3%) C4, C5 x)

38 (84,4%) 38 (66,7%) totaal 12 (100.0%) 45 (100.0%) 57 (100.0%)

We zien dat alle in het Huis van Bewaring opgenomen gedetineerde harddrugs- gebruikers die in een C4 of C5-gemeente waren geboren, ook in een C4 of C5-gemeente woonachtig waren. Van degenen die in de overige gemeenten wa- ren geboren, waren er 7 van de 19 naar een C4 of C5-gemeente verhuisd . Driekwart van de gedetineerde harddruggebruikers in het Huis van Bewa- ring was woonachtig in de provincies Noord- en Zuid-Holland. Belangrijke

•centra zijn Amsterdam en Haarlem (samen 36%) en Den Haag en Rotterdam (samen 26%).

Het beeld dat langs deze weg van de in het H.v.B. gedetineerde drugge-, bruikers wordt verkregen, ziet er als volgt uit: het betreft een ongehuw- de man, gemiddelde leeftijd 25 jaar, geboren in Nederland of Suriname, en woonachtig in de steden Amsterdam, Rotterdam, Den Haag of Haarlem.

x) C4-gemeenten: gemeenten met 50.000-100.000 inwoners, als -mede Leiden en Dordrecht.

C5-gemeenten: gemeenten met 100.000 en meer inwoners, exclusief Leiden

en Dordrecht.

5. HET STRAFRECHTELIJK VERLEDEN VAN DE IN HET HUIS VAN BEWARING OPGENOMEN HARDDRUGGEBRUIKERS

Van 124 van de 214 gedetineerde harddruggebruikers kon informatie over het strafrechtelijk verleden worden ingewonnen bij het Algemeen Documentatie Register x)

. Slechts 16% was nog nooit eerder in aanraking met justitie ge- weest terzake van een misdrijf. De overige 84% hadden alien reeds een

of meerdere sepots of veroordelingen achter de rugxx) . Het gemiddeld aan- tal eerdere veroordelingen van de harddruggebruikers bedroeg 4, het gemid- delde aantal sepots 6, zodat men in totaal gemiddeld 10 contacten met jus- titie blijkt te hebben gehad.

Ruim een derde deel (35%) had reedse'en of meer contacten met de justitie gehad voor zijn achttiende jaar. Het gemiddeld aantal contacten voor het

18e levensjaar bedroeg 1,75. Beschouwen we alleen degenen die contacten met justitie voor hun achttiende verjaardag hadden, dam wordt dit gemid- delde gelijk aan 5. Anders gezegd: ruim een derde van de in het H.v.B.

opgenomen harddruggebruikers had voor het achttiende levensjaar reeds ge- middeld 5 contacten met de justitie gehad.

Het totaal aantal coritacten met de justitie van de gehele groep was 1272.

In tabel 8 is weergegeven welke typen van criminaliteit de oorzaak vorm- den voor het contact met justitie.

x) Nadat de gegevens van de uittreksels uit het Documentatieregister wa- ren verwerkt, werden zowel de gebruikte registratieformulieren als de uitreksels vernietigd. Aangezien de personalia van de betrokkenen slechts zeer globaal werden gecodeerd (bijv.niet de geboortedatum maar de leeftijdsklasse) kunnen de door ons verzamelde gegevens onmogelijk tot personen worden herleid.

xx) Met veroordelingen wordt hier bedoeld vonnissen. Terwille van de eenvoud

zijn alle voegingen als sepots geteld. Dit omdat veelal de aanduiding

omtrent de aard van de voeging ontbrak.

TABEL 8. Contacten met justitie naar type delict x)

type delict abs. %

opiumwet 155 12,2

vermogensdelicten v66r 1972 177 13,9

vermogensdelicten sinds 1972 760 59,8

geweldsdelicten 74 5,8

overige delicten 106 8,3

totaal 1272 100,0%

Exclusief overtredingen en transacties.

In totaaI blijkt bijna driekwart (73,7%) van de contacten betrekking te hebben op vermogenscriminaliteit. Dit gegeven is in overeenstemming met de stelling dat een harddruggebruiker vermogensdelicten gaat plegen am de kosten voortvloeiende uit zijn behoefte aan drugs te kunnen bestrij- den (het zgn.'scoren f ).Toch kan niet alle vermogenscriminaliteit van hard- druggebruikers hieraan worden toegeschreven. Wanneer we rekening houden met het gegeven dat pas in 1971 de eerste heroine in ons land werd gesig- naleerd, dan kunnen de veroordelingen en sepots van voor 1972 niet een ge-

volg van het harddruggebruik zijn. Het is dus onjuist am te menen dat het harddruggebruik altijd aan de vermogenscriminaliteit van verslaafden voor-

afgaat. Er is tevens een niet onaanzienlijke groep van gebruikers die reeds voor de binnenkomst van de heroine in ons land met justitie in aan- raking is gekomen: in totaal registreren wij 238 contacten voor 1972, waarvan 177 terzake van vermogensdelicten. Bij deze laatste contacten was

25% van - de door ons onderzochte harddruggebruikers betrokken.

,

TABEL 9. Gedetineerde harddruggebruikers naar inschrijving en behande- ling

behandeling inschrijving totaal

, .

wel niet

wel 41 (70,7%) 13 ( 9.3%) 54 (27.3%)

niet 17 (29.3%) 127 (90.7%) 144 (72.7%)

totaal 58 (100.0%) 140 (100.0%) 198 (100.0%) x)

6. DE GEDETINEERDE HARDDRUGGEBRUIKER IN HET HUIS VAN BEWARING EN DE HULP-

VERLENING VOOR DE OPNAME IN HET HUIS VAN BEWARING

Minder dan een derde deel van de in het Huis van Bewaring opgenomen harddrug- gebruikers was, voorzover de medische diensten hierover werden ingelicht, ingeschreven bij een hulpverleningsinstelling voor harddruggebruikers (59 van de 205). Eveneens ongeveer een derde deel bleek reeds onder behande7 ling te zijn (58 van de 202). Van degenen die ingeschreven waren was 70%

onder behandeling. Dit komt er op neer dat slechts 21% van de ingesloten harddruggebruikers onder behandeling was bij een hulpverleningsinstelling

(nl. 41 van de 198). Van degenen die niet waren ingeschreven was 9% onder behandeling, en wel voornamelijk bij de huisarts (zie tabel 9).

x) In 16 gevallen werd de vraag naar de behandeling en/of naar de inschrijving niet ingevuld. •

De harddruggebruikers, die reeds onder behandeling waren, werden in 59%

van de gevallen behandeld net methadon (vervangende drugmethode). In 28%

van de gevallen werd een drugvrije therapie toegepast met behulp van far- maca, terwijl in de overige 13% een drugvrije therapie werd toegepast

zonder dat daarbij gebruik gemaakt werd van farmaca.

TABEL 10. Wijzen van bekend raken met het harddruggebruik van de gede- tineerden

abs. %

uitsluitend mededeling gedetineerde 49 24,1

uitsluitend anamneseformulier 97 47,8

uitsluitend eigen waarneming 28 13,8

uitsluitend mededeling politie 1 0,5

uitsquitend medische dossiers 8 3,9

eigen waarneming + anamneseformulier 8 3,9 medische dossiers + anamneseformulier 6 3,0

avenge combinaties 6 3,0- •

niet ingevuld 11 -

,

totaal 214 100.0%

vaststellen dat hij met een harddruggebruiker te maken heeft. In de mees- te gevalIen bleken de artsen hiervan op de hoogte te zijn gekomen via het door de gedetineerde ingevulde anamneseformulier of door mondelinge mede- delingen van de gedetineerde. Slechts in 3 gevallen ontving de gestichts- arts de informatie via de politie, terwijl in 28 gevallen de arts geheel op de eigen waarneming tijdens de keuring moest afgaan (zie tabel 10).

Een belangrijk gegeven met betrekking tot de eventueel in te stellen be-

handeling is het tijdsverloop tussen het moment van binnenkomst in het

Huis van Bewaring en het eerste contact met de gestichtsarts (keurings-

gesprek). Een eventuele behandeling kan immers zoals gezegd niet gestart

worden alvorens de arts op de hoogte is. Welnu: het keuringsgesprek vond

plaats gemiddeld 2 dagen na opname in het Huis van Bewaring. In 37% van

de gevallen vond het nog dezelfde dag plaats, en in 18% direct de volgen-

de dag. In enkele gevallen duurde het echter langer dan 10 dagen, alvo-

rens de gedetineerde voor een keuring bij de arts kwam (tabel 11).

TABEL 11. Tijdsverloop tussen datum insluiting en keuringsgesprek

tijdsverloop abs. % cum. %

0 of I dag 117 54,9 54,9

2 of 3 dagen 49 23,0 77,9

4 of 5 dagen 31 14,6 92,5

6 of 7 dagen 10 4,7 97,2 .

8 of 9 dagen 2 ,9 98,1

10 dagen en meer 4 1,9 100,0

totaal . 213 100,0%

het politiebureau is ingesloten.

In 8% van de gevallen verliepen er, zoals uit tabel 11 blijkt, meer dan vijf dagen voordat het keuringsgesprek plaatsvond. In dergelijke gevallen kan van een ontwenning onder toezicht van de gestichtsartsen nauwelijks sprake zijn geweest. Zowel onder deze 8% als onder de andere gebruikers zullen personen hebben gezeten die eerst enkele dagen op het politie- bureau hebben gezeten. Wanneer een gebruiker eerst gedurende de maximale periode in verzekering is gesteld en vervolgens pas enkele dagen na inslui- ting in het Huis van Bewaring met een arts in contact komt, zal de ont-

wenning vaak al voor een groot gedeelte hebben plaatsgevonden. Dit is dan oak

ggn van de oorzaken voor het feit dat in enkele volgens de opgave van de

artsen de ontwenning in het Huis van Bewaring 0 dagen bedroeg. Daarnaast

kan de gedetineerde uiteraard op zodanigawijze harddrugs hebben gebruikt

dat geen ontwenning hoeft plaa ts te vinden. De ontwenningskuren in de Huizen

van Bewaring duurden gemiddeld 13 dagen, met als modus (= meest voorkomende

duur) 10 dagen (zie tabel 12).

1 - 5 dagen 10 10,6 10,6

6 - 10 dagen 52 55,3 66,0

11 - 15 dagen 8 8,5 74,5

16 - 20 dagen 4 4,3 78,7

21 - 25 dagen 8 8,5 87,2

26 - 30 dagen 7 7,4 94,7

langer dan 30 dagen 5 5,3 100,0

geen ontwenningskuur 20 -

ontwenningskuur niet afgemaakt 16 - -

niet ingevuld 84 - -

totaal 214 100,0 %

Gedurende de ontwenning in het H.v.B. was er volgens de opgave van de ge- stichtsartsen in 91 gevallen sprake van een vorm van psychische begeIeiding.

In 31 gevallen was de vraag naar de psychische begeleiding niet ingevuld, terwijl 92 keer werd opgegeven dat geen begeleiding had plaatsgevonden. Met betrekking tot de laatstgenoemde 123 gevallen kan niet zonder meer geconclu-

deerd worden dat in het geheel geen psychische begeleiding plaatsvond. De mogelijkheid bestaat dat in sommige gevallen wel een vorm van psychische be-

geleiding plaatsvond maar dat dit door de gestichtsartsniet als zodanig is opgevat. Van de 91 gevallen waarbij volgens de artsen wel psychisch werd begeleid werd deze begeleiding in 31 gevallen mede door een psychiater ver- zorgd, terwijl verder vooral verplegers en personeel van het H.v.B. zich met de harddruggebruikers bezighielden (37 gevallen). In twee gevallen kwam er, volgens de artsen, een medewerker van een hulpverleningsinstelling aan te pas.

De psychiater werd ingeschakeld in de Huizen van Bewaring te Amsterdam I

(50%), Arnhem (75%), Breda (100%), Jeugd-H.v.B. Den Haag (50%), Den Haag (50%) en Maastricht (5%). In de vorige paragraaf hebben we gezien dat een derde deel van de harddruggebruikers in ons onderzoek reeds onder behandeling was.

Het betrof hier 58 personen. Door de medische diensten werd in totaaI 31

keer contact opgenomen met de huisarts of behandelende ins telling. In tien

gevallen ging het hierbij om contact met de huisartsen van verslaafden die

niet onder behandeling stonden. Dit betekent dat slechts in gen op de drie

voorkomende gevallen door de gestichtsartsen contact werd opgenomen met in-

stanties of huisartsen waarbij de verslaafden onder behandeling waren.

TABEL 13. Contact tussen gestichtsarts en behandelaar onder behandeling

wel niet

totaal

contact opgenomen wel

18 10 28

niet 37 125 162

totaal

55 135 190 x)

x) In 24 gevallen was de vraag naar de behandeling en/of de vraag naar het opnemen van contact niet ingevuld.

In 20 gevallen werd volgens de mededeling van de artsen de behandeling voortgezet. Dit impliceert dat in 38 gevallen de eerdere behandeling werd gewijzigd of stopgezet. Dit laatste kan niet exact worden vastgesteld om- dat het registratieformulier geen mogelijkheid aan de gestichtsartsen bood on mede te delen dat zij in het geheel niet behandelden. Duidelijk is even- wel dat in de Huizen van Bewaring de behandelingsprogramma's van de ver-

slaafden lang niet altijd worden voortgezet.

In paragraaf 6 hebben wij gezien dat van degenen die voor de insluiting onder behandeling waren 59% behandeld werd met behulp van methadon (ver- vangende drugsmethode), 28% drugvrij was met gebruik van farmaca en 13%

drugvrij zonder gebruik van farmaca. In de Huizen van Bewaring zijn deze

percentages als volgt: 18, 38 en 44. In tabel 13 hebben wij de gegevens

over het type behandeling dat de gebruiker kreeg voor de insluiting ge-

plaatst tegenover de gegevens over zijn behandeling in het Huis van Be-

waring.

TABEL 14. Type behandeling 1766r en na opname in het Huis van Bewaring In het H.v.B.

v66r de insluiting I totaal

drugvrij drugvrij methadon

zonder met

, farmaca farmaca

niet behandeld 56 53 18 127

drugvrij zonder F. 5 - - 5

drugvrij met F. 1 10 - 11

methadon 8 6 9 23

totaal 70 69 27 166

voor methadon te lezen: vervangende drugmethode.

We zien uit tabel 14 dat 18 van de 127 gebruikers (14%) die voor hun in- sluiting in het geheel niet werden behandeld in het Huis van Bewaring met de vervangende drugmethode werden behandeld. Hiertegenover staat'dat van

degenen die in de vrije maatschappij een therapie volgens de vervangende drugmethode hebben ondergaan 60% in het Huis van Bewaring niet met metha- don werd behandeld (14 van de 23).

Of men in het Huis van Bewaring al dan niet aan een methadontherapie wordt onderworpen, blijkt dus slechts in geringe mate afhankelijk te zijn van de soort therapie die men voor de insluiting ondergaat. De factor die hiervoor bepalend is, lijkt veeleer gelegen te zijn in de persoon van de gestichtsarts die verbonden is aan de inrichting waarin men wordt gehuis- vest.(zie tabel 15). De vervangende drugmethode blijkt uitsluitend te

worden toegepast in de Huizen van Bewaring te Haarlem en Amsterdam (H.v.B. I).

TABEL 15. Type behandeling naar inrichting (H.v.B)

Inrichting Type behandeling totaal

drugvrij drugvrij vervangende zonder met far- drugmethode farmaca . - maca

Amsterdam I 3 3 12 18

Amsterdam II 16 6 2 24

Arnhem 5 . 9 - 14

Assen 2 - - 2

Breda 2 1 - 3

Den Haag, Jeugd 11 5 - 16

Den Haag 5 7 - 12

1 Haarlem II 3 3 14 20

Haarlem I 1 7 7 15

Leeuwarden 22 2 - 24

Maastricht 11 6 - 17

Rotterdam 5 22 - 27

Utrecht - 5 _ 5

totaal 86 76 35 197

,Vijftig gedetineerde harddruggebruikers waren volgens de gestichtsarten bij hun ontslag gemotiveerd om met he (hard)-druggebruik te stoppen. Dit houdt in dat 23% van de gebruikers te kennen heeft gegeven dat zij met het

gebruik wilden stoppen. In 94 gevallen wend deze vraag echter niet inge- vuld. Laten wij deze buiten beschouwing, dan was 42% tot stoppen geneigd.

Slechts in 5 gevallen werd een druggebruiker bij ontslag doorverwezen naar

een hulpverleningsinstelling. Aangezien op de sluitingsdatum van de regis-

tratie nog 34 personen aanwezig waren, en en van de overigen slechts 80 in

de maatschappij terugkeerden, betekent dit dat 6% van de uit het Huis van

Bewaring ontslagen harddruggebruikers wend doorverwezen naar een hulpver-

leningsinstelling.

8. SAMENVATTING

Gedurende de registratieperiode van drie maanden werden er in de Huizen van Bewaring 258 harddruggebruikers ingesloten. Dit betekent op jaarbasis ruin duizend insluitingen. Sommige verslaafden worden in de loop van een jaar waarschijnlijk meerdere keren ingesloten. Men kan dus niet zonder meer concluderen dat de penitentiaire inrichtingen in een jaar tijd met ruin dui- zend verschillende harddruggebruikers te maken hebben. Hier staat evenweltegen- over dat volgens de justitiqle diensten van de politiecorpsen in de grote ste- den slechts ongeveer genderde gedeelte van elle harddruggebruikers die op

de politiebureau's worden ingesloten doorgaat naar de Huizen van Bewaring.Op ba- sis van dit laatste gegeven komen wij tot de schatting dat er in Nederland ten

minste drieduizend harddruggebruikers zijn die misdrijven plegen. Aangezien niet alle criminele verlaafden jaarlijks door de politie worden gearres- teerd, gaat het hier on een minimum-schatting.

Het overgrote deel van de harddruggebruikers in de Huizen van Bewaring gebruikt heroine. Het demografische profiel van de gedetineerde harddrug- gebruiker ziet er als volgt uit: mannelijk,. ongehuwd, leeftijd omstreeks 25 jaar, geboren in de Randstad of in Suriname (30%), en woonachtig in Am-

sterdam, Rotterdam, Den Haag of Haarlem.

In 1977 verbleven er + 13.000 gedetineerden-in de Huizen van Bewaring. Aange- zien de verslaafde gedetineerden gemiddeld langer in het Huis van Bewaring verblijven dan de niet-verslaafden betekent een cijfer van + 1000 inslui-

tingen dat per Huis van Bewaring gemiddeld ruin 10% van de gedetineerden- bevolking in 1977 uit harddruggebruikers bestond. In sommige Huizen van Bewaring ligt dit percentage gedurende bepaalde delen van het jaar aanzien-

lijk hoger. De gemiddelde verblijfsduur van de harddruggebruikers be-

draagt 70 dagen. Dertig procent van de harddruggebruikers wordt na het ont- slag uit het Huis van Bewaring overgebracht naar een gevangenis. Ruin de helft van de ontslagenen keert terug in de vrije maatschappij.

De harddruggebruikers in de Huizen van Bewaring hebben gemiddeld reeds tien

eerdere veroordelingen of sepots voor misdrijven achter de rug. Ruim een

derde deel was reeds voor zijn achttiende jaar meermalen met de justitie

in aanraking geweest. Het betreft hier dus waarschijnlijk harddruagebrui-

kers met een zogenaamd "kinderbeschermingsverleden". Deze groep zal veelal

reeds begonnen zijn met het plegen van misdrijven voordat zij aan het gebruik

van heroine verslaafd raakten. Dat de criminaliteit van harddruggebruikers

lang niet altijd volledig aan de verslaving mag warden toegeschreven, blijkt ook uit het gegeven dat 25 % reeds voor 1972 met de justitie in aanraking was geweest in verband met vermogenscriminaliteit. Deze gebruikers pleeg- den kennelijk al vermogensdelicten voordat zij aan de heroine verslaafd raakten. De resocialisatie van deze groep verslaafde criminelen is waar- schijnlijk nog aanzienlijk problematischer dan de resocialisatie van ver- slaafden die uitsluitend onder de dwang van hun verslaving tot criminali- teit zijn gekomen.

De medische begeleiding van de verslaafden tijdens de ontwenning en/of de verdere medische behandeling verschilt aanzienlijk per Huis van Bewa- ring. In drie van de negentien Huizen van Bewaring wordt regel- matig de methode van de vervangende drugs toegepast (d.w.z. methadon ver-

strekt).

lets minder dan een derde deel van de ingesloten harddruggebruikers was reeds onder .behandeling van een hulpverleningsinstelling of huisarts.

De medische zorg in het Huis van Bewaring lijkt niet altijd optimaal aan te sluiten bij de behandeling die de verslaafde voor zijn insluiting onderging. Met degenen die voor de lopende behandeling verantwoordelijk waren, werd slechts in een minderheid van de gevallen contact opgenomen Met name de methadon-onderhoudsprogramma's werden in het Huis van Bewa-

ring niet zelden stopgezet.

Bij hun ontslag uit het Huis van Bewaring gaf 23% van de harddruggebrui- kers te kennen dat zij de intentie hadden am in de toekomst geen hard-

drugs meer te gebruiken. Van 33% van de harddruggebruikers werd door de

gestichtsartsen aangenomen dat zij deze intentie niet hadden, terwijl dit bij

de overige 44% onduidelijk was.

884 0 8 .0 . 0 • C 0 .2 .

.3.4 01... .0 -2 01 0

00.0 380 • c 83.4 .6 .

34.. 8 0 .4, .

. 4. 0 14 ta . .. 13 0 • 14

Tr . .4 0148 .44 3

"4 1.4 044 C 0 . 140

C '0 '0 .0

.. 4) 5 9

••

4960

0 . 0 0 0 03 4) IP .0 .4 > 911

44 9) f41 19 ea ..o 0 0 44 ,110 0 C .44

C C 9 9 7 0 441 4) 134) C

Ai 19 4) .7 ...4 0 14 9 14 1:13 05 to

0 .44A 4) .4 a. . . tio 0 14 0 . 0 . 4.4 .

$. .. . 14 .-4 0 14 14 C 1.4 0 0 • C . 0 •C) 0

0. C .ozak > > a 4. X • C. 14 C 5..

a C C a . 0 WW> C C

0 .

00 0 . a . 0 V 2 V 14 0 . 3 • 14 0 .0 911 V

C 00 0 a 00564 14 14 0 0 0 0 0

• 'V 14 0 . 0 0 2 > 0 0 C

.4 0

C ..n c

.-1„6

.0 in .0 >

ta

3 C ••-1 c 3 0 0 .0 9

4. to

+4 C 00 0000 000 00 00 0000

0 ...•

r.

h a 2

i

C 0 Lc

.4.4 k 0 0 5

0 0 V At 0

4)

C C 0

.

0

..4 SE

0804) a k V m ,-. 9

0 > > 9 co 0 C C. CO

... 3 0 ..-s 9 9 3

0. 8 el 0 > ... v 0 44

579.4,11 A A on ...vt c- C

0 ..0 .0 14 83 44 14 C

0 0 at a C C V ..) 93 V

11 •3 T3 ..0 9 ..4 <•• 9.5 3

9 ...,

9 V "7 ...W .

0 5 C 4)0 • C

.2 43 V r■Ita 0

+4 83 .4 9.4

9-.-. z

C -2

a . >3 .2 a.*

0 1- .9 3 9 03 '0

>6 V 0 44 3 14

00 T. C 4.• .... V

1443 0 0 c 3

.0 .... V 2 0 40

08 C 11 0 0- 0 C

00 0

A al T. >3 9

al . 0.- 93 v 00

00 a Z 96 m -• 0 a

... C 1.. V 0- 0.0 8.3 ..d -,2 ,::

0 .4 3 9.9 2, 0. 1.4 21 06

0 > 0.4 4) 14 911

.0 ...SW il 9 0 Fo

C 0. .9 a ...2

4)5 itc At 8 8-4 ca "7 CD ''.0

.471 .214 "7 .9 . 14 6 . >4)

.4 •C ..49 4:1 0 C C 14 4-, 0 12

k V .0 tO

3 43 90 3 0 c

9

5 14 V C .03 21 .6.4

43

00 ci 5 00

$4 4)

li 9 9

V 4.0 01.. 9 9 C 0... 02

...40 . 0

0 . .

4.

0 C

9 0

. V^

2. 80

• .65

. 44

C 00

0 814 v

O 4) ...0 ,4

3 '0 44 8 21.3 9 •

4. C 0 83•0 .0 ..", TT

3 04) c, 643 09 c

V .-* . 00 ..- . 5 8 m .0 ... 0

0 0 4. 0 .--4 14 0 4. 0. .0

4. 4, 0 0 k ,s 9.3090 3

14 14 3 0.' 0 .-4 7 tO ,.. 9 8 k .2

0 0 0 14 . tO . "4

54

14 ta 9

0 0 .4 0 . C . C 0 19 . 14 a 5 2 14

.0 A 4, .0 pi 4) 5 0 4'

.c ,494.,

14 4. 8

0 0

ta 8 C 9 0 en O. 0 %.

8

8 .., .9 9 C

A4364)

9943

^3

5

W

v

14

0

40

0 ...

50905

9

•0 N;I

^{14 14. P•4} 0 V . $430480. Q

6915 C OC • 0..9 50

04400 4.4 Li M 09.n...1513 ....a

.C. 4 II . SI . 5 9 C. . • 6.3 . . =9 0 2

041 00 40 3.3 0 0 14 k C .0 44

21 V C 12 14 . .... e 0 1., T. > > 0 14 3

4, • .4 400090 09359 C 9 .... '0 V1 tO > 9 C

0 • 4'4371 83943 14 ,...4) CV I) . 3 43 5 5 ;4 43 83 45

2 •

.4994)54

004.96 93

k -3141435

0 8

9

2 • 389009 .03009 • 9 ,-'3 a 504343 >4 ^.: c --3

3 •

9

• 00000 00000 00 .... ^co 0 0000 000

ba . = 0

86 0 %. 0 •

0 1

.0

V

.0 •• • 0- ca . 9

30 C.. 4, 44 4, C

83 14 0 m

4. -vs

... 0 0

v 5

i = 8 o to 4. ^.

433 Ai 5 o c c

• c sr 0 c v .... o

z 0 Ss .0 mo 0 c.... ... As

.0 "•••. 94' JD m o CO 4. 8 0 'VS . 0 V o 0 00

830 3 0 c ..c A a

11 ..8 ta 9 8

0C'- 44 a 43

2 0 c ...i 835 450 ...-.: w

o s .., m .. c 4.0 143 0 9 0.•

14 5.3 00 . 0 0> 0 14 .o

at ..,

8.43 0 9 9 %.

39

9

",.. 99

54 V 0 4) 0 V 9 .14 .

C CO C V 0 C .3 tO C . 0 c

050 o 0 04' 50 r. ...

8 0.4 ....2 8 00 4)2 4.4 9

35

... 14 C. 5

0 ..'14 . a

.2 0 0 0 . v C 8 0.•

> 34 43..' 9 45 C

.., C . 2 5- 13 14 .4 .

a C 0 As v a a . V ..

V 0 > 9 14 2 .0 0 ,-. 0 .3 13

I c

s

. v a 0• 6

3 . 3

9

3 a 0 v k C 8 92 2 5 43C

3 9 .446 2 9405 . C 341

! ^'k^' 0

C , , 0 1 Y4. -4 0 . . 41 4

k at .a a . 0 2 3. ---. 3 c 0 5

WO k 0 9 5.4S . o >. z zo .05

3 3 9 4) .3 V 51 8 13 3 ..., > 3 .0

tv . ..3 04 9 44 14 4, 0 14 09 99

9 4' "7 . v k . 0 9

9 8 .30 91 1093

c C ..= ...

k V 01 0 C . .0 2

•

0 9

0

"4 0 0 71 71 -44 9 4. 0 ..4 V 9 c e

o 0 3 • o r. --... • z 59 zo

0 8 .. 00 ..la a .0 0 3 .9 435.4 44 14

14 0 0 54 9 0 44 ..0 14 4, 4, C 14 0 459

0 0 0 5 44 0 0 04 0 14 2C 0 I) I) 0 0 9

O. C IV .9 AI

l

C.3

•

•

19 CI• ..* 9 11 3 13 CD + ta-

g, 19 4 o 04 34 4 0

CI 0. .. -, 5.1 311 C.: *......

.1 .. ei .. ,-, . 0 22 0

0(0 1,.. 00 CD CD '0 A.' 1<

04 0 0 3 ? ••• 4 c A

0.4W 7. 0. 0. 53 c S

0. .0 .,30 A"-

‘••• al 13 33 0 90

00 en .4 = A- A

9 .4 30 00 1-. =

03 A 00. 0110

.4. a. S d. ... ..• cr

01+ 1+ 10 I.. CD 4 (13

'04 CD 00 9 SD C'l

'00 0 00. 3 la. 0 CD

(33 S 0 ('30

311 1... Pr .4 9 CO

.4 O. Pr 00 3 0 .

0 0:, 3 = C Z 0.

0

a

^{CO LI (30.}

a ,

7 Pr ... 0 .3 .••

03 .

3 0.. 4 4 Le e-o.

0 2r 171 3 0 < 0 a.

• h 113 .4 eh 9 0 0' co

... )... Tr .. 6,- 0

0" 1••• 0 • 4 -.1 CO 0

0 0 CO 0

el. CO

■

01 0. o.

4 00 0

04 4 0 0

0 0 0 110.

ce 0 4 3

.1 4 31 02

0 o. 0 (3

1.• 03

Pr 0.

0 0 ....

0 a.

0 0

.

00 ':',0 o.' 00

C.a. 3 1 1.■• 3 M CI; C..0

3 0 3 33 0 9 0

• eD 9 CD 0 Ci c.3

7 -1 7 (3 (3 0

0 . 0 (30.

3 ....

0 a ... '011

■

-t 3 m 0

o o er 1(3

3 4 o 030.

0 0 00

4 3

CP

' di 0 00.

. = = 0 (3

.4 1+ CU

0 CD 00

fir 0 00

0. 0.1

0 CD

N 0.0

. CD 97

.4 I.*

33 333

1 0 I

a

0

'0 RI 0 (30

a 1 .., , =

9 CL. M 0

M 0 3(3

CD ,.., 0

O. .. 01 ../ .1

3 4..1. 9

MI O• 01

CD CT CD 900

7 /.. (DPI

•• 1.. M 0.

O 1+

7' Oa 04

CD cD 00

eh 0

00.

0 4 -3

7 3 ,-. A

.... 3 -0 -

32 - a+

.. = '5 0

0 . 0 • .3

0

=a 0 art

0 Z 0

0 . a+ 1+.

M 0 9

• 4 1.... :71

03 9 '9

• .1 C,3 Z

0 .9

41 0

4 I..

9 Cr

0 .4

00 00000

C... 7 900 :C 0

90 (31400

Z 0 4 el 0 CI

0 4 .3 •3 4 .4

.. 0 ■-• ... co -,

• • 0 0 ... ..

0 0 0 0 7 0 el• ••■• .:4 C0 3.

9 1+1+ 414

.1 0000

04 04 0 0 1111 0 3 ,-,

r•-.

M = • • Z Cl•

1 CD 0.0.

m 43 CD 04 0 A 0

3 0.0.

4 = .-.• ••••

3. CD (1) 0403 33 • or• ..

co 03 0 0 3 • ..

32 4