Lodewijk Vleeschouwer, Stukken en brokken · dbnl

(1)

Lodewijk Vleeschouwer

bron

Lodewijk Vleeschouwer, Stukken en brokken. J.E. Rysheuvels, Antwerpen 1841

Zie voor verantwoording: http://www.dbnl.org/tekst/vlee005stuk01_01/colofon.php

© 2017 dbnl

(2)

Voorwoordeken.

Op verscheiden tydstippen, had ik kleine afgezonderde stukken geschreven.

Een vriend zegde my: Maek er nog wat by, en geef alles te samen in het licht.

Dit heb ik gedaen, en hier zyn eenige dier vroegere, vergezeld van een zeker getal nog onuitgegeven voortbrengsels.

Het zyn maer Stukken en Brokken, zoo dat de lezer ze niet met te veel strengheid moet beoordeelen.

Lodewijk Vleeschouwer, Stukken en brokken

(3)

Een goed geweten.

(4)

Een goed geweten.

Eenige portretten naer het leven.

Een goed geweten is een van de puikste dingen die ik ken, en hy, die er gebruik weet van te maken, is boven Jan.

Wat is een goed geweten? Dat is de vraeg. Op honderd menschen, is er misschien niet een, die kan zeggen, hoe er een geweten moet uitzien, om goed te zyn. Gy zelf, die, met al uw verstand, over deze diepzinnige woorden ligt na te denken, zoudt er waerschynlyk nevens slaen, indien gy deze vraeg wildet beäntwoorden. Ik wed, dat gy zoudt zeggen: ‘Een goed geweten is er een, dat u belet kwaed te doen, en welk u gedurig verwytingen toerigt, wanneer ge iets onbillyks of onregtveerdigs bekuischt hebt.’

Dit schynt op het eerste gezigt nog al aennemelyk. Het is nogtans de zuiverste onzin, die er ooit uit de lippen van een redelyk schepsel Gods gevloeid is, en dit zult ge dadelyk gaen begrypen.

(5)

Veronderstelt eens, dat ge getrouwd zyt, - dit is een ongeval, welk aen den

ordentelyksten mensch van de wereld kan gebeuren. - Genomen, uwe vrouw ligt dag en nacht aen uwe ooren te klagen over hetgene gy gedaen hebt, of hadt moeten doen;

zoudt ge zeggen, dat dit een goed wyf is? Verre van daer! Ge zoudt ze aenzien als de onverdragelykste last, die de Heer op zyne wereld gezonden had, en ge zoudt ze wel honderd keeren daegs naer de maen wenschen.

Nogtans wilt ge hebben, dat een geweten, welk onophoudelyk aen uwe ingewanden knaegt en uwen geest ongerust maekt, verdient geprezen te worden? Zegt dan ook maer, dat leerzen die u te eng zyn en u doen schreeuwen van de pyn, goede leerzen zyn. Wat my betreft, ik heb liever, dat zy my niet zeer doen.

Daerentegen, een geweten, dat u stillekens laet betyën, zonder ooit te klagen, al belast gy het met nog zulke zware dingen, dat verdient den palm voor de goedheid.

Als ge zulk een juweel van een geweten hebt, weest dan zoo onregtveerdig als ge wilt; steelt, moordt, steekt het huis van uwen gebuer in brandt, geeft valsche getuigenis; het zal u niet de minste opmerking maken: het zal veeleer eens met al deze aerdigheden lagchen. Dat heet ik een goed geweten.

Ziet dien braven pleitbezorger of avoué daer eens deftig henen stappen. De zelftevredenheid glanst op zyn

(6)

dik, blozend, blinkend aengezigt. Luistert, hy zingt zachtjens een vrolyk liedjen binnen 's monds. De man is gelukkig. Ik geloof het wel: hy hoort nooit in zyn binnenste eene stem die hem zyne daden verwyt; hy heeft een goed geweten.

Hy mag bly zyn, dat het zoo is; want, wat voor een rampzalig wezen zoude die pleitbezorger anders niet zyn! De menschen die hy bedrogen heeft, de weduwen en weezen, van wier eigendom hy zich onregtveerdig heeft meester gemaekt, zouden 's nachts aen zyne bedsponde komen, om zyne rust weg te spooken. Zyne gezondheid zoude verdwynen, zyne dikke kaken zouden invallen, zyne zelftevredenheid zou plaets maken voor angst en kommer, en op minder dan acht dagen waren zyn kleed, zyne pruik en zyne broek hem eene wereld te groot.

Maer zyn goed geweten werpt eenen sluijer over al die kleinigheden, en hy mag gerust en vergenoegd voortgaen met zynen evennaesten te bedotten.

Men kan een goed geweten hebben en toch slim zyn. Ook is de brave pleitbezorger een der slimste vogels die ik ken. De zielerust, die op zyn gelaet uitgedrukt staet, brengt hem clienten by; en zyne slimheid doet ze hem alle aennemen, hoe strydig hunne belangen met elkander ook zyn mogen. Hy laet hun gelden betalen, waertoe hy geen regt heeft, en weigert er later rekenschap van te geven; door bedrog, laet hy degenen,

(7)

die vertrouwen in hem stellen, hun' afstand teekenen van het erfdeel van hunnen vader; hy brengt, door argelist, de onteigening te weeg, der goederen van weduwen, en stort deze in het verderf; hy tracht de door hem gegevene kwittantien uit hare handen te ontfutselen, om de ontvangene gelden te kunnen loochenen; met een woord, hy doet alles, om zyn geweten zoo zwaer te beladen als eenen drymaster; maer het is zoo goed, zoo verduldig, zoo toegevend! Het zegt niets, verwyt hem niets, legt niet de minste ontevredenheid aen den dag. Gelukkige pleitbezorger!

Steekt nu eens eventjes uw hoofd buiten het venster, en kykt eens naer dien gebrilden advokaet, met zyn altyd glimlagchend wezen. Die man heeft ook over zyn geweten niet te klagen: hy kan er mede doen wat hy wil, zoo vriendelyk is het.

Vraegt hem, wat voor eene godsdienst hy aengekleefd is; ge zult hem zien schokschouderen, als of hy wilde zeggen: ‘Ik begryp niet, hoe ge my over zulke kinderachtige dingen kunt spreken.’ - De leer van Christus, het bestaen der godheid zelf, zyn voor hem niets beters, dan vertelsels van moeder de Gans. Nogtans, zoohaest zyn belang zulks medebrengt, zal hy een yverig medewerker worden van een dagblad, dat de nauwgezetste katholyke meeningen voorstaet; en zyn geweten is er in 't geheel niet over gestoord.

(8)

Van natuer en aerd, is hy een tegenstrever van alle overheid. Nogtans zal hy het bestuer ootmoedig te voet vallen, vleijen en pluimstryken, zoo lang hy mag hopen daerdoor iets te verkrygen.

Hy staet by voorbeeld naer het eene of andere ambt, en om het zeker niet te misloopen, vraegt hy dry bedieningen te gelyk. In dry verschillende gemeenten staet een vredegeregt open, en hy verlangt van den minister die plaetsen alle dry. Hy vergeet, dat men geene twee hazen te gelyk moet jagen. Maer dat is de schuld van zyn geweten niet.

Is de zaek eindelyk beslist; wordt het verzoek van den glimlagchenden advokaet van de hand gewezen, dan is op eens de minister ‘een onbeschaemde minister van injusticie; een willekeurig en trouwloos mensch, die al wat regt en billyk is met den voet verstoot.’

Maer onze glimlagchende advokaet mag in de dagbladen schryven wat hy wil, hy staet, met al zyne slimheid, niet te min door zynen bril te kyken gelyk eenen uil, en ongetwyfeld zoude hy te neêrgeslagen zyn, indien hy doorzyn goed geweten niet opgebeurd wierd, welk, verre van hem de minste verwyting te doen, hem veeleer goedkeurt en toejuicht.

Ce n'est que le premier pas qui coute, en daer onze advokaet nu de baen der oppositie heeft beginnen te betreden, vermeent hy, daerdoor datgene te verkrygen, waertoe zyne fleemery hem niet heeft kunnen helpen.

(9)

Daerom woelt en vroet en spartelt hy zoo geweldig; hy schreeuwt zoo luid, hy schryft zoo hevig tegen het bestuer, dat de minister eindelyk gewaer wordt, dat er zoo iets bestaet gelyk de glimlagchende, maer gebrilde advokaet.

Er zyn oogenblikken in het leven van eenen minister, wanneer de domste razers invloed kunnen hebben op den loop der zaken van het bestuer. Dit heeft vooral plaets wanneer er kiezingen op handen zyn. Dan stellen de schreeuwers eene soort van nyverheid in het werk, welk de Franschen chantage heeten. Zy trachten, door den schrik dien hun geschreeuw dikwyls inboezemt, datgene te verkrygen, waertoe zy te vergeefs door andere middels hebben getracht te geraken.

Het ministerie, om eenige stemmekens meer te zynen voordeele te verwerven, belooft den glimlagchenden advokaet het gewenschte ambt, op voorwaerde echter, dat hy niet meer tegen de regering zal schreeuwen of schryven, en gedurende de kiezing een handje mede zal helpen, om er de ministeriele candidaten door te halen.

Ziet nu weêr eens, hoe nuttig een goed geweten kan worden. Onze nauwgezette advokaet weet geen woordeken legen den loop der zaken meer in te brengen;

integendeel, alles gaet zoodanig naer wensch en lust, dat hy geene uitdrukkingen kan vinden, die hem hard genoeg dunken, om diezelfde oppositie te bevechten,

(10)

in wier rangen hy onlangs nog eene zoo luidruchtige plaets bekleedde.

De deugd wordt altyd beloond, en de glimlachende advokaet, zal op het einde toch het ambtje verkrygen, dat hy door zyn eerlyk gedrag zoo goed verdiend heeft. Dan zal hy het overige zyner dagen in rust kunnen doorbrengen, met na te denken over het geluk, dat een sterveling geniet, wanneer hy met een goed geweten begaefd is.

Maer wat is dit voor een manneken, dat daer zoo somber komt aengeslapt? Eene onbekende kwael schynt aen zyn gemoed te knagen. Dit manneken heeft immers toch geen goed geweten; want ziet, de onrust staet op zyn voorhoofd geschreven!

Geen goed geweten? Daer slaet gy er nevens! Het is een dichter, en hy bezit een der voortreffelykste gewelens, die er ooit in het lyf van eenen verzenmaker gestoken hebben.

Wat is het dan, dat hem plaegt? Waerom werpen zyne oogen zulk een duister vuer?

- Waerom? - Er is een worm, die aen zyne ingewanden knaegt; maer zyn geweten is die worm niet. Zyne wangen zyn ingevallen, omdat haet, afgunst en nyd hem verslinden. Zyne eigene onmagt, de nietigheid zyner voortbrengsels, springen des te meer in het oog, daer de werken van anderen grootere bewondering verwekken. Elke lofrede op een' andere

(11)

dichter, is hem een steek in het hart; en wanneer een verdienstelyk letterkundige overladen wordt met eereteekens, dan voelt de sombere dichter ontelbare scorpioenen hunne venynige angels in zynen lever steken. Dit is de kwael, die hem verteerd: maer zyn geweten is volkomen onschuldig.

Hy schryft veel, zeer veel; maer de uitgaven zyner werken staen nog, byna volkomen onaengeraekt, op de schabben der boekverkoopers. Waeraen denkt gy, dat hy dit toewyt? Aen zyn geestesgebrek? Aen zyn gebrek aen gevoelen? Aen zyne onkunde? - Ge zyt er niet. - Zyne werken worden door niemand gekocht of gelezen, niet omdat ze den lezer doen slapen; - maer omdat andere schryvers, die zyn talent benyden, alles in het werk stellen, om het publiek te beletten er smaek in te vinden.

- Vraegt het hem liever, en ziet eens of hy u dit niet ten antwoord zal geven.

Wat doet onze dichter dan? Hy moet zich immers op andere letterkundigen wreken, voor den smaed dien de lezers hem aendoen. Zyn geweten, dat ook een goed geweten is, zegt hem niet, dat zulks onbillyk, onregtveerdig zou zyn. Hy vat dus gerust zyne pen, dipt ze in de zwartste gal, en val tegen een' L

EDEGANCK

, een' V

AN

R

YSWYCK

, een' C

ONSCIENCE

uit, als of deze schryvers het schuim waren van het volk.

De roem der mannen, die hy aenrandt, verre van door zyne aenvallen te verminderen, schynt in evenredigheid

(12)

met zyne smaedschriften in glans toe te nemen. Dit is hetgene hem zoo ongelukkig maekt. Wat zyn geweten betreft, dit is te goedaerdig, om zich in zulke grappen te stooren.

Als hy nu zyn hart een' geruimen tyd vruchteloos heeft opgehaeld, met de

voortbrengsels der meest geachte schryvers aen te vallen, wendt hy zyne woede tegen hunne persoonen. Daertoe heeft hy een tweevoudig inzigt: hun hatelyk te maken en zyne eigene ydelheid en hebzucht te bevredigen. Hy zou immers zoo geerne veel geld in zyne zakken voelen en het kruis van eere aen zyn knopsgat zien blinken!

Worden die wenschen voldaen, dan kan hy de penningen missen, die hem zyne werken zouden opbrengen, indien zy verkocht wierden; en het eerekruis zou bewyzen, dat de lezers ongelyk hadden, die voortbrengsels te verachten, waervoor hy het zou verkregen hebben.

Doch hoe zal hy dit doel bereiken? Voor iemand, die een goed geweten heeft, is er niets zoo gemakkelyk.

Hy is de vlaemsche gezindheid natuerlyk aengekleefd; maer deze is in tegenkanting met het fransche bestuer des lands. De vlaemsche gezindheid brengt hem voorstrekt geen voordeel by; integendeel, zy weigert hardnekkig zich door het lezen zyner werken te laten in slaep wiegen. Het fransche bestuer kan daerentegen over geld, plaetsen en eereteekens beschikken. Wat doet hy dan? By haest zich zyne Ziel en Ligchaem te verkoo-

(13)

pen, en schryft voor duizend francs, ten voordeele der vyanden der vlaemsche tael, een boeksken, waerin hy al de beste vlaemsche schryvers met scheldwoorden overlaedt. Hoort hem aen, en welke namen geeft hy aen mannen, over wie het land trotsch moet zyn? Hy heet ze: ‘verraders, zielverkoopers; bezoedelde, onteerde, verslaefde koordendansers; besmeurde poetsemakers; besmette kwakzalvers; verachte huichelaers; onweerdige domme laefaerds, enz.’

Maer ach! hy krygt hel kruisken niet! De magtigen en grooten maken geerne gebruik van verradery; maer zy blyven des niettemin de verraders verachten. Hoe rampzalig zoude dus onze sombere dichter niet wezen, indien hy daerby nog een kwaedaerdig geweten had, dat hem zyne eerloosheid kwam verwyten! Maer dit moedigt hem aen. Hy gaet voort met schryven, schryven, schryven, en het publiek gaet even zoo vlytig voort met hem niet te lezen.

Daeruit ziet ge wel hoe gelukkig een mensch is, die een goed geweten heeft, en slim genoeg is om er gebruik van te maken; quod erat demonstrandum.

(14)

Verlichting, eene fabel.

(15)

Verlichting, eene fabel.

Mulato nomine, de te Fabula narratur.

Hor. Sat. I.

Een digt en duister woud, naer allen schyn geschapen Tot paradys der apen,

En mild voorzien van vruchten naer hun lust, Lag in een streek der afrikaensche kust.

Daer konden ze in het lommer van de bladeren Zich onbezorgd in menigte vergaderen,

Gevoelden daer voor onheil schrik noch schroom, En huppelden van boom tot boom.

Met woede mogt het romlend onweêr loeijen, Het staekte noch hun springen noch hun stoeijen;

Al scheen de wereld te vergaen, Zy lachten met het buld'ren van 't orkaen.

Zy mogten daer volkomen ruste smaken;

Geen vyand, die hun schuilplaets kon genaken, En zelfs de mensch, der schepping trotsche vorst, Vond er geen' weg, dien hy betreden dorst.

't Was alles naer hun wensch; slechts hier en daer een' jonker Scheen 'tvaderlyke woud wat donker.

(16)

Een nooittevreden kwant,

Maer pas uit vreemde streken aengeland,

Viel, in een zamenkomst, aldus eens aen het spreken:

Doorluchtig apenras! het is my thans gebleken, Klaer als de zon, die m'in den hemel ziet, Dat geen van u het dierenregt geniet.

God heeft aen ons geslacht de onschatbre magt gegeven, Om onvermoeid naer voortgang heen te streven..

Gelyk de mensch, kan ook de baviaen, Wanneer 't hem lust, op de achterpooten staen;

Den leeuw gelyk, kan hy op vieren loopen;

Zoo als de slang voorzigtig komt gekropen, Zoo sluipt ook hy, met ongemerkte schreên, Door struik en tak en twyg en blaêren heen;

En wie van u, die my zal heeten liegen, Indien ik staende hoû, dat eene sim kan vliegen?

Zegt, wat verheven punt ligt buiten ons bereik?

Vliegt de aep niet weg tot op den hoogsten eik?

Wat is er dan, dat de apenmagt kan stremmen?

'k Geloof voorwaer, ons ras zou kunnen zwemmen, Gelyk een visch; die zaek dient maer beproefd.

Doch wat behoeft

Men wyd en breed zyn voorrang te bewyzen?

Zoo hoog 't ons lust kan 't ras den apen ryzen.

Waerom staet dan by ons 't vooruitgaen stil?

Waerom? Omdat het apenras niet wil.

Wy zyn bestemd tot magt en roem en luister, En sukkelen als mollen voort in 't duister!

(17)

Geen zonnestrael treft ons gezigt, En de eedle baviaen is deerlyk onverlicht!

Des stel ik voor, die duisternis te breken En een der boomen aen te steken.

Door deze daed, zoo nuttig en zoo koen, Ten minsten zien wy wat wy doen.

Hy sprak, en heel 't geslacht der apen en der simmen Begon de boomen op en af te klimmen,

En zoo te juichen dat het bosch,

Weêrgalmde, als brak een schaer van duiv'len los.

Het welbespraekte dier werd door die wilde troepen Als redder van den staet met geestdrift uitgeroepen.

Hy nam met spoed een' brandstok in de hand En stak wat hout en bladeren in brand.

Het dorre hout begon al krakende te glimmen, De ligte vlam al meer en meer te klimmen;

De brand neemt toe, verslindt en woedt, En vreeslyk staet het woud in lichtelaeijen gloed.

Wat een geluk voor onze schrandre dieren!

Hoe zy verheugd het voorval vieren!

De grootsche daed is dan verrigt;

Het woud is vry, en de apen zyn verlicht!

Maer ach! de vlam, die de verblinden Zoo prachtig vinden,

Laet nimmer af van alles te verslinden!

Steeds wint zy veld; ziet hoe ze glanst en gloort!

Zy dryft voor zich de troep der apen voort.

En immer verder strekt haer woede;

Doch de verdelging nimmer moede,

(18)

Blyft hare vraetzucht onverzaed, Zoo lang een enkel boom nog overeinde staet.

Ziet, hoe de slimme schaer der apen

't Verschriklyk element verbluft staet aen te gapen;

Ach! hoe zy, onder kermen en getraen, En woonst en have en alles ziet vergaen!

Verlichting wilde zy verwerven, Dit doet haer in ellende zwerven;

Ze ontdekt in d'onverdraegbren nood,

Geen redding in 't verschiet, geene uitkomst dan de dood.

Is 't noodig verder iets te zeggen Om deze fabel uit te leggen?

Waer is dit woud? Die simmen, waer?

Gy vat het niet? 't Is echter klaer.

Dit zelfde slach van ydele apen Zal naer 't gebabbel staen te gapen Van d'eersten besten baviaen,

Die hun wat nieuws wil doen verstaen.

Hy spreekt, en ziet! zy spannen mond en ooren;

Geen enkel woordje gaet verloren.

Hoort hoe de spreker tegen godsdienst woedt, En straks staet kerk en kluis en heiligdom in gloed!

Hy noemt een' eigenaer een roekloos overtreder, En de eigendom ligt straks in puinen neder!

Hy maekt het volk met 's lands gebruiken ziek, Hy steekt het ryk in brand, en schept de republiek!

Nu, al die deerlyke onheilstichting Heet, by den baviaen,VERLICHTING!

(19)

Brokken uit eene reize door de Vereenigde - Staten van Noord - Amerika.

(20)

Eerste brok.

Van New-York naer Philadelphia.

Na een verblyf van eenige weken in New-York, besloot ik, my naer Philadelphia te begeven; derhalve verzocht ik de weerdin van het boarding-house of kosthuis in Fultonstreet, waer ik afgestapt was, myne koffers te laten naer beneden halen, en den eersten kerel den besten, die met eene dray voorby zou komen, te doen stil houden.

Deze drays zyn eene soort van kar, onzen stootwagens niet ongelyk, maer hooger, korter en breeder; zy worden niet met de hand voortgeduwd, maer door een peerd getrokken. - Het is waerlyk een genoegen deze amerikaensche peerden te beschouwen;

klein van gestalte, doch sterk gespierd, vol vuer en leven, trekken zy tamelyk zware lasten met de grootste snelheid over de ongelyke, moeijelyk gekassyde straten der groote handelstad voort. Het duerde niet lang of er kwam eene dray aengereden; in een oogenblik was al

(21)

myne bagagie, en ik daerby, opgeladen, en snel als de bliksem voeren wy de stad door en naer de haven heen.

Twee stoombooten lagen in gereedheid om naer Philadelphia af te varen. Er bestond toenmaels eene concurrencie tusschen twee stoombootvaertmaetschappyen, welke malkaer ten gronde wilden helpen. Te dien einde hadden zy hunne pryzen allengs zoodanig verminderd, dat men nu voor een' dollar of twee gulden vyftig nederlandsch van New-York naer Philadelphia kon varen. Eenige weken later, konde men de zelfde reis doen, zonder eene duit te besteden; men kreeg zelfs van den ondernemer, aen wiens boot men den voorkeur had gegeven, nog een goed middagmael toe. Ook vonden het dan vele liefhebbers zeer aerdig, hunne dagen door te brengen, met zich heen en weder van de eene stad naer de andere te laten overschepen. De lust tot reizen scheen op eens tot eenen zeer hoogen trap geklommen te zyn. Dit duerde tot dat een der twee genootschappen, de concurrentie niet langer kunnende uithouden,

genoodzaekt was het op te geven, en den vryen loop te laten aen zyn' mededinger, die alsdan, tot groot ongenoegen van het reizende publiek, zyne pryzen naer welgevallen verhoogen konde.

De reizigers waren allen aen boord getreden. De klokken der beide stoomtuigen, die reeds een' ruimen tyd geluid hadden, waren nu stil. Het water begon zich door

(22)

het ronddraeijen der raderen te bewegen; de twee schepen vingen langzaem aen de rivier af te varen; allengskens namen zy in snelheid toe, en eer zy nog eene halve engelsche myl van de stad verwyderd waren, hadden zy hunnen vollen loop bereikt.

Beide dampschepen bleven aenvankelyk nagenoeg den zelfden voortgang houden;

doch daer de rivier, na een paer uren varens, steeds smaller en smaller werd en weldra geene ruimte genoeg meer zoude aenbieden om twee nevens elkander varende schepen door te laten, spande ieder al zyne krachten in, om eerst aen de engte te geraken, en aldus aen zynen medestrever de mogelykheid te benemen, hem gedurende de gansche reis nog in te halen. Ieder passagier scheen met dezelfde drift bezield te zyn en vurig te wenschen, dat het vaertuig waerop hy zich bevond, den eerepalm mogt behalen.

Het kwam er nu op aen, den medestrever voorby te varen. Reeds zyn de twee kanten der rivier zeer digt by malkaer: nog eenige wendingen der raderen in het water, en er blyft nauwelyks plaets genoeg om een enkel stoomschip door te laten. Al de voortdryvende kracht waervoor zy vatbaer zyn, wordt nu aen beide vaertuigen medegedeeld; de reizigers houden bezorgd hunnen adem in, en wenden zich werktuigelyk voorwaerts, als willen zy door deze beweging hunnen voortgang bespoedigen.

Krak! krak! krak! breekt het eensklaps los, verzeld

(23)

van een vreesselyk gedruisch van angstige kreten, toornige vloeken en

vermaledydingen. Het volk stroomt spoedig van de zyde, waer zich het krakend geluid heeft laten hooren, bevreesd voor een gevaer dat zy nog niet duidelyk bevatten.

- ‘Wy zinken! De stoomketel berst! Help! help!’ hoort men aen alle kanten. Reeds waren er eenigen gereed om over boord te springen, wanneer de oorzaek van al dit gerucht ontdekt werd.

Onze mededinger had zich te digt by den kant der rivier gewaegd, om voordeel te trekken uit eene wending die de stroom in die plaets nam, en was dus op den grond vastgeraekt. Onze boot, die het zelfde voordeel wilde genieten, waegde zich digt tegen den anderen. Daer deze nu vast lag, en de werking onzes vaertuigs niet dadelyk kon gestuit worden, vond hy zich geklemd, de kassen zyner wielen jammerlyk mishandeld, en hy voor een' tyd gansch buiten dienst gesteld. De gevolgen dezer zamenschokking waren niet zoo nadeelig voor het schip waerop ik my bevond. Daer dit aen den eenen kant geheel vry was, werd er slechts zeer weinig aen zyne wielenkas verslecht, en kon het zonder moeijelykheid zyne reis vervorderen.

Het getal onzer passagiers werd door dit ongeval verdubbeld. Een klein mager manneken, met zwart hair en ongemeen dikke favoriën, sprong vrolyk by ons aen boord, in kwaed engelsch uitroepende:

(24)

- Pardi! ikke zal daeromme niet uitstel myne reis!

- Gy hebt groot gelyk, Monsieur, - riep hem al lachende een lange, struize Amerikaen toe, die het gefavoriseerd manneken met wat minder vlugheid was nagesprongen, - wat zou de beau-monde in Philadelphia zeggen, zoo gy haer met uwe tegenwoordigheid niet kwaemt vereeren.

- Ho! ho! gy lakke met my, Mister Johnson; maer gy zal zien; ikke zal make de l'effet! gy zal zien! gy zal zien!

- Och Monsieur Truchelut, ik lach niet met u; daer zal ik my wel van wachten. Ik weet immers altewel, dat gy ons allen de baes zyt met uwe uitmuntende fransche manieren. -

Ondertusschen waren al de passagiers des verongelukten schips by ons aen boord gekomen, en wy zetten byna onbeschadigd onze vaert voort. Ik was den kleinen Franschman genaderd, niet ontevrede my met hem in het fransch te kunnen onderhouden; want, hoewel het iedere vlaemschsprekende persoon oneindig

gemakkelyker is dan anderen, de engelsche tael te leeren en te spreken, en ofschoon ik wel wist, dat een Vlaming zich nooit in het engelsch aen zulke belagchelyke misslagen konde pligtig maken, als een Franschman, zoo gevoelde ik

desniettegenstaende, uit gebrek aen oefening, eene zekere zwarigheid om my in die tael uit te drukken.

(25)

Het ongelukkige voorval dat had plaets gehad, verschafte ray eene treffelyke gelegenheid om een gesprek met monsieur Truchelut aen te knoopen. Het manneken scheen uitnemend in zyn schik te zyn, wanneer hy zich in zyne moedertael kon onderhouden. De woorden stroomden met verbazende snelheid en overvloed uit zyne dunne ineengetrokken lippen. Ik had nauwelyks een woord kunnen spreken, en reeds had hy my verteld, hoe de begeerte naer rykdom hem aengedreven had, om een land te bezoeken, waer hy dacht dat hy het goud slechts van den grond hadde kunnen rapen en waer de gebraden hoenderen hem in den mond zouden komen vliegen; met een woord, hy dacht in een waer Luilekkerland te zullen aenlanden. - Met verzelling van eene menigte zonderlinge gebaren, beschreef hy zyne teleurstelling, toen hy, in plaets van een wild, onbebouwd, met goud bestrooid land, groote volkryke steden zag, waer de nyverheid en koophandel tot den hoogsten trap gedreven waren, waer hy meer beschaefdheid vond, dan hy ooit in zyne vaderstad of dorp had durven droomen. Dan verhaelde hy, hoe hy in den beginne had moeten gebrek lyden; doch hoe zyne hooge verdiensten hem nu een zeer aenzienlyk bestaen hadden verschaft.

Naderhand vernam ik, dat zyne hooge verdiensten in niets anders bestonden, dan in eenige geschiktheid welke hy bezat in het dansen, en zyn aen-

(26)

zienlyk bestaen niets anders was, dan hetgene hem eene danszael opbragt, welke hy in New-York had ingerigt. Nu ging hy naer Philadelphia, om aldaer eene diergelyke zael te stichten.

- Mynheer is zeker een Franschman? - vroeg hy my.

- Vergeef my, Mynheer, die eer heb ik niet. -

Het Franschmanneken lachte met weltevredenheid, om. dat ik hel eene eer noemde, deel te maken van zyne natie.

- Gy zyt voorzeker toch geen Amerikaen? - hernam hy.

- Neen, Mynheer; ik ben van een land dat aen het uwe grenst: ik ben een Belg.

- Nu, ja! dat is immers toch het zelfde. Frankryk en België zyn één land; of ten minsten moesten zulks wezen. Fransch is immers de tael van België? Gy spreekt by u te huis niet anders dan fransch, niet waer?

Ik liet hem in zyne wysheid, en hy voer voort:

- Daer ge nu het geluk niet hebt een Franschman ta zyn, ('t gene ik u niet kwalyk neem; want het is uwe schuld niet) daer gy dit geluk niet hebt, zeg ik, ben ik toch verrukt, (nota bene, de Franschen zyn altoos verrukt,) dat gy geen Amerikaen zyt.

Onder ons gezegd, de Yankees

⁽¹⁾

zyn, zoo als gy het bevinden zult, des cochons fiers et de fiers cochons. -

(1) Yankee is de naem welke de Engelschen aen de bewooners van de Vereenigde-Staten als een schimp toezonden, doch welken de Amerikanen naderhand als een eeretitel hebben aengenomen. De oorsprong van deze benaming is niet bekend.

(27)

Hier wreef het praetziek manneken, in zyne handen, en een onuitdrukkelyk

zelfgenoegen deed zyne gelaetstrekken in eenen breeden lach opengaen, en met zyne kleine opgespalkte oogen, scheen hy my te vragen hoe ik dezen uitval tegen de Amerikanen vond. Hoewel ik niets geestigs in zyn zeggen konde ontdekken, trok ik evenwel, om hem te bevallen, myne lippen in de gedaente van eenen lach, en hy verzekerde my, dat hy betooverd was, myne kennis gemaekt te hebben.

De schimprede van Monsieur Truchelut, die nu uitvoerig begon te verklaren waerom de Amerikanen de fiers cochons waren, roaekte op my volstrekt geenen indruk. Ik kende de Franschen al te wel, en wist dat, hoe vriendelyk men hen ook ontvange, hoezeer zy ook de gastvryheid ergens genieten, zy toch noit nalaten, die natiën te versmaden, aen welke zy meest dankbaerheid verschuldigd zyn. Naer hun spreken, is het beste voor hun te slecht, en die hen het gunstigste behandelt, blyft nog verre beneden 't gene waerop zy zich inbeelden aenspraek te mogen maken. Dit spruit niet voort uit kwaedaerdigheid, maer uit eene domme verwaendheid, welke hun doet vreezen dat. wanneer zy met lof van iets in een vreemd land spraken, men ligt mogt raden, dat zy in hun vaderland een' wonder groeten smaek vonden in knoflook, ajuin en soupe maigre.

Ik heb naderhand in de Vereenigde-Staten dikwyls de

(28)

gelegenheid gehad, my in gezelschap van Franschen te bevinden, en zelden gebeurde het, dat het oude liedje niet voor den dag kwam: les Américains sont des cochons fiers et de fiers cochons.

Wat my betreft, ik moet verklaren, dat er weinige natiën zyn, waer ik liever zou willen meê omgaen dan de Amerikanen. Zoo zy den vremdeling aenvangs een weinig koud en misschien trotsch voorkomen, moet men dit eerder aenzien als eene goede, dan als eene kwade hoedanigheid. Hoe dikwyls wordt men niet door zyne al te groote openhartigheid verraden? Indien wy in België zoo zeer de Franschen niet aengehaeld hadden, dan zouden wy ons thans niet moeten beklagen over de jammerlyke wyze op dewelke wy ons hebben laten misleiden. Waer de Franschman zich eens

ingedrongen heeft, daer hale hem de duivel uit; van zelfs zal hy de plaets niet verlaten.

De Amerikanen hebben dit reeds lang ondervonden, en hieruit spruit hunne koelheid jegens vreemden, hieruit spruit hunne schynbare trotschheid voort. Deze trotscheid duert by hun slechts zoo lang, tot dat men beter van hun bekend is, en dan verandert zy in eene ongeveinsde vriendschap, waerop men zich in alle omstandigheden mag verlaten.

M

^r

Johnson, de Vriend des franschen dansmeesters, had ons gesprek gehoord, zonder evenwel er een woord van te verstaen. Doch scheen hy een groot ver-

(29)

maek in het gekakel van monsieur Truchelut te scheppen. Hy lachtte hartelyk by elk woord dat de Franschman sprak. Dit begon dezen eindelyk te vervelen, en:

- Waerom gy lakke altyd met my, Mister Johnson? - vroeg hy op eenen ongeduldigen toon.

- Ik zal het u zeggen, Monsieur, - was het antwoord. - Vooreerst moest ik lachen, toen gy uw gesprek met dezen heer begont: het heen en weder bewegen van uw hoofd, deed u niet kwalyk gelyken aen een van die postuerkens die een' sineeschen mandaryn verbeelden, en wiens hoofd, wanneer men het eens in beweging heeft gezet, gedurig blyft ja knikken. Daerna lachte ik over de groote gramschap waerin gy schoot, en welke nogtans op dezen heer volstrekt geen' indruk scheen te maken.

En nu lach ik, omdat gy zoo spoedig tot bedaren zyt gekomen.

- En ik vil niet heb, - riep monsieur Truchelut toornig uit, - datte gy zal lak met my!

- Dan moet ik u vriendelyk verzoeken zoo belachelyk niet te zyn; - antwoorde M

^r

Johnson koeltjes.

- Cré nom d'un nom! - schreeuwde de Franschman, zyne vuist uitstekende, terwyl zyne stem zich tot hare hoogste toonen verhief, - cré nom d'un nom! gy zal veckte melte my!

- Om met my te vechten, zult gy op eenen stoel moeten staen, Monsieur; - zei M

^r

Johnson.

(30)

- Gy zal veckte mette my mette de pistolet, Un duel! - schreeuwde de Franschman op eenen nog hevigeren toon, door de bedaerdheid van den heer Johnson tot de hoogste woede gebragt.

- Dit ware niet regtveerdig, Monsieur, - antwoordde deze; - ik zoude u nooit kunnen raken: ik vind aen u volstrekt geene oppervlakte om op aenteleggen, of ik zou moeten naer uwe favoriën mikken, en zoo gy die kwyt waert, dan stierft gy zeker van verdriet;

want dan bleef er niets van eenige weerde meer aen u over. -

Nu kende de woede van monsieur Truchelut geene grenzen meer. Met beide handen trok hy zich den hoed over de oogen, en dau de twee vuisten te gelyk omhoog tot aen de kin van den Amerikaen uitstekende, riep hy met eene stem die byna gansch door den toorn versmoord was:

- Gy skelm! ikke zal byt af uwen neus! ikke zal slaeg u dood! ikke zal u kap in stuk! ikke zal skeur uw kleed! ikke zal geef u één, twee, tien, dertien, dry, vier klets op de muil! -

M

^r

Johnson antwoordde niet; doch, daer monsieur Truchelut hem een weinig te digt op het lyf kwam, vergenoegde hy zich hem een' duw te geven; zoo dat het manneken dry of vier stappen achteruit struikelde, en hals over kop de planken van het stoomschip ging kus-

(31)

sen. Een schaterende lach brak uit onder de omstaenders, die reeds in eenen kring rond de twee partyën stonden, en nieuwsgierig waren boe dit spel zou eindigen.

- Fair play! fair play! - riepen zy uit: welk beteekende, dat men de partyën vry hunnen twist moest laten beslissen, er niemand mogt tusschen komen, de eene stryder den anderen niet anders mogt bevechten dan met de vuist, en geen' slag toebrengen aen zyne tegenparty, zoo haest deze zoude gevallen zyn. Dit is een algemeen gebruik zoo wel in de Vereenigde-Staten als in Engeland, uit welk laetst genoemd land het ook eigenlyk voortgesproten is.

M

^r

Johnson had ook niet den geringsten lust om zyn' gevallen vyand aen te randen.

De spotlach die van eerst af op zyne lippen had gezweefd, had ze nu niet verlaten;

ten andere, de val van monsieur Truchelut scheen ook aen dezen alle genegenheid tot vechten ontnomen te hebben. Het was hem gelukt zyn hoofd, dat door zyne tuimeling nog dieper in zynen hoed geschoten was, er eindelyk uit te verlossen. Ik had hem de hand gereikt, opdat hy mogt opstaen, en deze gelegenheid nam hy waer, om my in het oor te fluisteren:

- Sont ils trattres, ces Américains! hein? - als of hem een groot onregt wedervaren ware. Hy borstelde, met de tippen van zyne vingers, het stof een weinig van

(32)

zyne kleederen, dan, zyne gelaetstrekken tot een lach dwingende, trad hy tot zynen onzachten vriend, en:

- Oh! Mister Johnson, - zei hy, - gy vorde kwaed! Ik hadde maer gezekt dat omme te lach.

- Verduivelt, Monsieur, - antwoordde de Amerikaen, luidkeels lagchende, - wat hebt gy my daer bang gemaekt! Ik dagt dat gy my waerlyk gingt in stukken kappen, mynen neos afbyten, myne kleêren scheuren en my een, twee, tien, dertien, ja zelfs dry, vier kletsen op mynen muil geven. Daerom stiet ik u een beetjen achteruit. Het doet my spyt dat ge gevallen zyt. Ge hebt u toch niet zeer gedaen, hoop ik?

- Oh! neen, neen; - mommelde de Franschman, terwyl hy zich in de lenden wreef.

- Nu, dit is my aengenaem, - zei M

^r

Johnson. - Maer zie, hier zyn wy reeds aen de plaets waer wy moeten uitstappen, om een gedeelte der reis in wagens te volbrengen.

Verscheidene rytuigen stonden aen de landingplaets in gereedheid, om de passagiers, van de kreek welke wy ingevaren waren, naer den stroom de Delaware te voeren. Eenige landmeisjes, zeer netjes aengekleed, met breede strooijen hoeden, die een bezonder liefelyk voorkomen aen haer blozend aengezigt gaven, boden ons allerhande frissche vruchten in reine korfkens aen. Ik kocht eenige New-Jersey appels, die zoo lekker en

(33)

aengenaem zyn, dat men er velen van naer Engeland uitvoert, alwaer ze zeer hoog geschat worden. Dan volgde ik den heer Johnson op het meest vooruitstaende rytuig, welk door onze komst nu gansch gevuld was. De Franschman hield zich intusschen bezig met, zoo als hy het noemde, faire la cour aen de jonge amerikaensche meisjes, die hem hartelyk uitlachten, Hy waegde het, eene derzelven by de kin te vatten, en wilde hoer omhelzen; doch zy gaf hem zulk eene merkelyke oorveeg, dat hem het hooren en zien verging. Met zyne twee handen zyne kaek vasthoudende, kwam monsieur Truchelut tot zynen vriend gehuppeld, die hem aenmoedigend toelachte, en hy wilde by ons in stygen. M

^r

Johnson hield hem tegen:

- Wel, Monsieur, hoe vindt gy de gunstbewyzen der amerikaensche schoonen? - vroeg hy spottend.

- Oh, la mâtine, - riep de Franschman, - elle m'a fait voir cent mille chandelles!

Maer make vat place; de voiture zy ga vertrek.

- Hier is geen plaets meer, Monsieur, ge zult wat verder moeten gaen. - En monsieur Truchelut ging naer de volgende koets.

- No place, Sir! - riep men hem toe, en hy ging verder.

- The coach is full, Sir! - zei men hem aen de derde koets, en hy ging weêr verder.

(34)

- You come too late, Sir! - was hier het antwoord op zyn verzoek om eene plaets te verkrygen. Zoo liep hy van koets tot koets; maer overal ontving hy het zelfde bescheed: No place! no place! Al de rytuigen waren bezet. Reeds begon de trein zich in gang te zetten, en monsieur Truchelut liep nog al vloekende rond om eene plaets.

- Conducteur! conducteur! ikke moet heb de place; ikke heb betael, ikke vrag une voiture supplémentaire; ikke zal maek myn beklag aen de justice. C'est une horreur.

- Mounsjeur, - zei een der voerliên, - ik zie geen ander middel, dan u op den bagagiewagen te zetten. Zie dat ge u den naesten keer een beetje meer spoedt. -

Met deze woorden nam hy het dansmeesterken onder den arm, droeg het in spyt van zyn spartelen, wroeten en dreigen op den bagagiewagen, en plaetste het vootzigtig tusschen de hoedendoos eener dame, en eenen grauwen papegaei, die door de blikken traliën zyner kooi gedurig naer des Franschmans favoriën pikte. Monsieur Truchelut wilde opstaen, om zich van deze gebuerte te bevryden; doch in dien oogenblik zette zich de kar in beweging, en de Franschman viel weêr zittend neder.

Hurrah! - riep de papegaei, als of hy over den val van monsieur Truchelut triomfeerde.

(35)

Het was in dien tyd geene zeer aengename zaek, deze reis naer de Delaware te doen.

De weg was niet zoo gemakkelyk gekassyd, als de prachtige groote wegen in België, noch minder was hy gemacadamiseerd, gelyk de banen in Groot-Britanje: men had zich hier bepaeld met stronken en dikke takken van boomen dwars over den weg te werpen, welk eene zeer onregelmatige oppervlakte gaf. Daerby hingen de rytuigen niet op springveren, zoo dat wy by elke verhooging en verlaging van den grond, een' overdragelyken schok gevoelden. Nu gingen wy naer de hoogte, dan kwamen wy weêr met geweld naer beneden. De stoot die daerdoor veroorzaekt werd, verbreidde zich door geheel het ligchamelyke gestel, en deed zich, niet zonder pyn, tot in de kaeksbeenen toe gevoelen. Het was, gelyk men zegt, volkomen als of er een speelman begraven lag.

- Nu is de Franschman in zyn element, - zei M

^r

Johnson: - hy kan zich inbeelden in zyne danszael onder zyne leerlingen te zyn.

- Het is een wonderbaer manneken, - zei ik; - is hy altoos zoo dwaes en opgevlogen?

- O, hy is soms nog veel erger, - antwoordde de Amerikaen, - doch waer men hem het meest meê kan ergeren, is met aen zyne gezegden te twyfelen, wanneer hy verzekert dat de fransche natie alle andere natiën overtreft. Hy heeft een' Engelschman ten gevechte be-

(36)

roepen, omdat deze beweerde, dat de Franschen steeds in kunsten en wetenschappen ten achteren gebleven zyn, in vergelyking met andere volken. Wanneer zy nu op den grond waren gekomen, waer het tweegevecht moest plaets nemen, stapte Monsieur statig tot den Engelschman, en vroeg hem of hy in ernst ware geweest, toen hy de fransche natie zoodanig door zyne woorden had vernederd; dan of hy dit slechts om te lachen had gezegd? - Het antwoord was, gelyk van zelfs spreekt, dat dit in vollen ernst geschied was. - O, dan! zei Monsieur, zyne hand den Engelschman tot

verzoening toereikende, dan ben ik geheel voldaen. Maer weet, Mynheer de

Engelschman, dat ik niemand ongestraft de fransche natie zal laten bespotten. - Een andermael was hy in kwestie met eenen zyner landgenoten, ik weet niet meer om welke reden. Een tweegevecht moest er weêr op volgen. De vyanden waren reeds op de strydbaen, de pistolen geladen en den stryderen in handen gegeven. Een der getuigen was gereed het sein te geven om los te branden. Plotselyk treedt Monsieur, met vele theatrale gebaren, vooruit, legt zyne hand op zyn hart, en roept uit: Nooit zal het gezegd worden dat Philibert Bonaventure Truchelut het bloed van eenen F

RANSCHMAN

heeft vergoten! - Met deze woorden schoot hy zyn pistool in de lucht af. Zoo gy nog geen hotel gekozen hebt, - voer M

^r

Johnson voort, - en het u aengenaem zoude zyn monsieur Tru-

(37)

chelut in zyn volle fransche leven, met alle de overdrevene gebaren en uitdrukkiogen, in tegenstelling te zien met de amerikaensche stelligheid en bedaerdheid; dan raed ik u met my te gaen naer het boarding-house, waer ik by myn verblyf in Philadelphia altoos afstap, en waer ik den Franschman ook mede zal nemen. Behalve dat men er zeer wel is, en niet duerder betaelt dan op een ander, zult gy er beter dan in een hotel de zeden van een amerikaensch huishouden kunnen waernemen.-

Wy waren nu aen de plaets gekomen waer er weder moest scheep gegaen worden, en eenieder steeg uit de koets waerin hy zich bevond. Op eens liet zich een geweldig geschreeuw en gekerm hooren, van: - Helpe! helpe! Au secours! Ikke ben dood! On m'assasine! Ai! ai! ai! my neus, my neus!

- Daer hebben ze den kleinen Franschman by den neus! - zei M

^r

Johnson, naer den bagagiewagen ylende. Ik volgde hem, en wy vonden monsieur Truchelut in eenen zeldzamen toestand.

Hy had zich, gedurende de reis, zoo veel mogelyk van zynen makker den papegaei afgehouden; want deze scheen by lange geene vreedzame gevoelens jegens hem te voeden. Het was het dansmeester ken een' langen tyd gelukt, de steeds hernieuwde aenvallen van zynen kromgebekten reisgezel af te weren; maer toen hy, nu de reis geëindigd was, wilde opstaen, had hy zich een wei-

(38)

nig voorover gebogen; deze gelegenheid had de papegaei waergenomen, zynen kop door de traliën van zyne kooi gestoken, en den Franschman by den neus gevat.

Monsieur Truchelut had zich schielyk achteruit getrokken; doch de boosaerdige vogel hield hem zoo goed vast, dat hy met kooi en al aen des Franschmans neus bleef hangen. Daer stond nu deze, met dit zeldzaem supplement aen zyn wezen, van pyn en schrik te huilen. Zyne armen hield hy omhoog als in een kruisgebed; hy stampte met beiden voeten op den grond, als of hy eene anglaise stond te dansen.

Hoe zeer ook de toestand van den dansmeester medelyden verdiende, kon zich evenwel niemand van lachen weêrhouden. M

^r

Johnson haestte zich het ongelukkig manneken van zynen al te aengekleefden makker te verlossen en naer den stoomboot te geleiden, alwaer een geneesheer een zwart plaesterken op zynen neus legde en hem de noodige hulp ter verzachting zyner pyn verschafte.

De boot zette zich in beweging, en zonder verder ongeval landden wy om een uer des namiddags in Philadelphia aen.

(39)

Tweede brok.

Philadelphia.

M

^r

Johnsen liet ons reisgoed op eene dray laden, en wy volgden het rytuig op, naer het huis dat ons moest tot herberg verstrekken. Ik zeg ons reisgoed, omdat monsieur Truchelut eenige doozen, pakken en kisten by zich had. Wat de Amerikaen betreft, toen ik hem vraegde of hy geen koffer of iets by zich had, antwoordde hy, dat hy alles in zynen zak droeg trok eene brieventesch uit, en toonde ons een wit kraegsken.

Dit is de gewoone manier van reizen voor vele Yankees; zy nemen doorgaens op den langsten togt niets anders mede, dan helgene zy op hun lyf dragen. Ik heb er later een' weten van Canada naer New-Orleans trekken, diens geheel gepak in een hemd, een paer kousen en een kraegsken bestond.

- Het boarding-house tot welk ik u zal brengen, - zegde M

^r

Johnson onderwege, - wordt gehouden door

(40)

eenen Schot, die zeer goed fransch kan, zoo dat gy u, zonder groote inspanning, met hem zult kunnen onderhouden. Het is een zeer braef en gedienstig man, die zich gelukkig acht wanneer een Europeaen, of iemand die onlangs uit Europa is aengeland, het getal zyner gasten komt vermeerderen.

- Maer, - viel hem monsieur Truchelut in de rede, - isse daer niet de papegaei in de huis?

- Weest onbevreesd, Monsieur, - antwoordde M

^r

Johnson, - er is in geheel de wooning van onzen hospes geen ander dier dan een spotvogel, en die zal zeker in uwen neus niet byten.

- Wat meent gy met dien naem van spotvogel? - vroeg ik zachtjes; - zegt gy dit om het Franschmanneken heet te nemen, of bestaet er wezenlyk een vogel van dien naem.

- Ik ben in ernst, - antwoorde M

^r

Johnson. - De spotvogel wordt aldus genoemd, omdat hy, ofschoon hy geen' eigen zang heeft, het kwelen, zingen en roepen van alle andere vogels zeer nauwkeurig kan nadoen. Met den spotvogel van den heer Sheriff, onzen weerd, heeft een geheel byzonder geval plaets gehad. Hy zong den kanarievogel volkomen na, kon ook een deuntje fluiten dat men hem geleerd had, en riep koekoek, dat het een genoegen was hem aen te hooren. Iedereen schepte er vermaek in. Op een' zekeren zomermorgen, kwam een

(41)

kruiwagen, welks wiel niet goed gesmeerd was, voorby gereden, en onze vogel begon met de grootste aendacht te luisteren naer het gerucht dat door de wryving van yzer op yzer voortgebragt werd. Den geheelen dag bleef hy zwygen; of hem zyn meester onophoudelyk het deuntje van Yankee doodle voorfloot, en of men een' kanarievogel nevens hem hing, die zynen bek geen' oogenblik toehield; het was alles te vergeefs:

de spotvogel scheen hun uit te lachen, zweeg en bleef zwygen. Des anderen daegs reed de kruiwagen weêr voorby, weêr luisterde de vogel zoo veel hy maer luisteren kon, en geheel den dag door, volhardde hy in zyn hardnekkig zwygen. Dit duerde zoo veertien dagen lang; de kruiwagen kwam regelmatig voorby, de vogel luisterde en zweeg. Eindelyk, op den vyftienden dag, deed hy zynen bek weêr open; maer hy zong niet meer gelyk de kanarievogel, ook floot hy het deuntje van Yankee doodle niet, dat hem doorgaens zooveel toejuichingen verschafte; maer wat deed hy? hy gaf een geluid dat volkomen gelyk was aen dit van het ongesmeerde kruiwagenwiel; en tot op den dag van heden toe, hoort men niets uit zynen bek komen dan kwiek, kwiek, kwiek. Ik geloof niet dat die kwiek zoo veel pyn zal doen aen de ooren van Monsieur, als de bek van den papegaei aen zynen neus gedaen heeft. -

Monsieur Truchelut zag heel zuer; maer by antwoordde niet. Het manneken was te ongelukkig geweest in

(42)

zyne vorige ruzie met den Amerikaen, om dezelve op nieuw te beginnen.

Ondertusschen vervolgden wy onzen weg door straten, die niet dp minste wending hebben, ep elkander zoodanig gelyk zyn, dat men ze onmogelyk uiteen kan

onderscheiden; zy zyn allen even regt, even breed, de huizen zyn overal even hoog, de baksteenen waervan zy gebouwd zyn, even rood, de kalklinien, die deze steenen van elkander scheiden, zyn even wit, en de deuren en vensters van alle de gebouwen zyn even lang en breed. Wie ééne straet gezien heeft, kent de gansche stad, en wie een huis heeft bemerkt, weet nauwkeurig hoe alle huizen gebouwd zyn. Twee straten slechts, zyn van deze regelmatigheid uitgezonderd; de eene, Broadstreet genoemd, verdeelt de stad in twee gelyke deelen, noord en zuid. Deze straet is breeder dan de overigen, en de huizen daerin zyn een verdiep hooger. De tweede straet, die de markt uitmaekt, snydt Broadstreet dwars in het midden door en deelt de stad insgelyks in twee deelen, oost en west. Dit is Philadelphia.

De stad is tusschen twee stroomen gelegen: de Delaware, die eenige mylen van daer in de zee valt en bevaerbaer is voor de grootste zeeschepen, en de Schuylkill, die al de wooningen met versch water voorziet. De waterwerken, die dit water in de stad voeren, zyn een der merkweerdigste dingen van Philadelphia. Een zeker getal overgroote raden worden, door den loop van het

(43)

water, in gang gesteld, en deze bewegende kracht voert het nat in twee ruime waterbakken op een' hoogen heuvel, en van daer tot op de tweede verdiepingen van alle wooningen der stad.

Een der aengenaemste onderwerpen in Philadelphia, bestaet in de prachtige stoepen of voetwegen langs welke men de stad in alle rigtingen, by het vuilste en modderigste weder, zoude kunnen doorkruisen, zonder ooit het gevaer te loopen zich te bespatten, indien de amerikaensche vryheid zoo groot niet ware. Deze overdrevene vryheid is de oorzaek waerom men de gemakkelykheid der voetwegen niet altyd kan genieten, en dit wel om de volgende redenen. De winkeliers hebben de gewoonte, hunne koopwaren langsheen de huizen op de stoepen, tot tegen den kassyweg toe, uit te kramen, en dus den doorgang te beletten. Ik vroeg aen M

^r

Johnson, waerom men dit toeliet?

- Wie zoude dit kunnen beletten? - antwoordde hy.

- Wie? - hernam ik, - wie anders dan de policie? Of is er misschien geene policie in de Vereenigde-Staten?

- Ja wel, - antwoordde M

^r

Johnson, - maer welke policie-dienaer zoude zich aen het ongenoegen der handeldryvende burgers durven blootstellen? Hy mogt wel zeker zyn, dat hy by de naeste kiezing, zyne bediening zoude kwyt geraken.

- Zyn dan de policie-dienaers ook aen kiezingen onderworpen? - vroeg ik.

(44)

- Alles, - antwoordde hy, - hangt van den keus der burgers af; van de plaets van klepperman te beginnen, tot die van president der Vereenigde-Staten toe.

- Hm, hm! - kwam ik; maer ik zegde niets, uit vrees van myn geleider te beleedigen.

Ik ken een landeken, waer de zaken geheel anders ingerigt zyn. Daer hangen de policie-diepaers niet van de burgers, maer de burgers van de policie-dienaers af. By voorbeeld, de kiezing van een lid der kamers, of van eenen gemeenteraedsheer, moet plaets grypen; wat gebeurt er dan? De commissarissen van policie ontvangen van hooger hand het bevel, al hunne krachten in te spannen, om zekere kandidaten voor te staen en andere te bevechten. Dadelyk begeeft zich de heer commissaris tot de kiezers, op welke hy invloed denkt te kunnen uitoefenen, en spreekt hun ten naesten by op de volgende wyze toe: ‘Vriendekens, ge weet dat ik u soms nog al lastig kan vallen met proces-verbaeltjens en andere bevalligheden van dien aerd; ziet nu maer toe, aen wien gy uwe stem geeft, of het zal proces-verbalen regenen, daer moogt gy op rekenen.’ - De kiezing heeft plaets, en de kandidaet der regering wordt gekozen, de commissaris, die goed zyn best gedaen heeft, krygt een beter plaetsken, degene die niet gewillig genoeg geweest is, wordt tot een minder ambt verplaetst, en zoo is alles in regel en gelyk het behoort. Begt uit gesproken, noch de al te

(45)

groote vryheid der Amerikanen, noch de tyranny die er, niet tegenstaende de constitutie, in een zeker land heerscht, verdienen goedgekeurd te worden.

Al redekavelevende, kwamen wy aen het boarding-house waervan M

^r

Johnson my gesproken had. Monsieur Truchelut had onderwege zeer weinig gezegd, want zyn neus deed hem te zeer, en hy zag er uit, als of hy eene niet te bedarende wraeklust koesterde, jegens den moedwilligen vogel, die zyn aengezigt zoo deerlyk had geschonden.

- AEternum servat sub pectore vulnus, - zei Mynheer Johnson, die scheen zyne scholen gedaen te hebben; want hy sprak latyn. Gelukkig voor den kromgebekten babbelaer, was deze buiten het bereik van het vergramd monsieurken.

Toen wy aen het huis van den Schot gekomen waren, deed onze amerikaensche vriend den klophamer der deur dry of vier mael duchtig weêrgalmen; eene zwarte dienstmeid verscheen en bragt ons in het salet, waer onze hospes, de heer Sheriff, op eenen wiegstoel zat te touteren; in deze beweging heen en weder, scheen hy zeer aendachtig bezig te zyn met aen niet met al te denken. Toen wy binnen traden, stond hy op, en M

^r

Johnson, na hem de hand gedrukt te hebben, stelde ons, met de behoorlyke plegtigheid, aen elkander voor.

- M

^r

Sheriff, - zei hy, - dit zyn twee van myne

(46)

vrienden uit Europa, die, gedurende hun verblyf in Philadelphia, zich gelukkig zouden achten, by u in den kost te mogen komen. -

De hospes reikte ons de haud toe, en zei: - Hoe gaet het? Ik hoop dat ge wel te pas zyt. Ge zyt welkom, zit neêr; wy eten om twee ure. -

Zoo haest hy deze woorden op een drafken had uitgesproken, zette by zich weder op zynen touterstoel, en touterde zoo hard als hy maer kon. Zyne taek was volbragt;

het overige ging zyne vrouw aen. Echter, daer M

^r

Johnson my gezegd had, dat de heer Sheriff fransch konde spreken, vroeg ik hem in deze tael, hoe lang hy Europa reeds verlaten had. Hy bezag my sterlings in myne oogen, antwoordde niets, en touterde hoe langer hoe harder. Toen wendde ik my tot mynen geleider, en vroeg:

- M

^r

Johnson, hebt gy my niet gezegd, dat de heer Sheriff fransch verstond?

- Ja zeker, - antwoordde de Amerikaen; - hy spreekt het zelfs voortreffelyk.

- Nogtans antwoordt hy niet, wanneer ik hem in deze tael aenspreek.

- Dat zullen wy eens gaen zien, - hernam M

^r

Johnson, en, den hospes op de schouder kloppende:

- Gy verstaet immers fransch, Mynheer? - vroeg hy.

- Of ik fransch versta? - riep de hospes, met eene

(47)

gekwetste waerdigheid, uit; - wat zon ik anders verstaen, als het geen fransch was?

Heb ik niet meer dan honderd Franschen in myn huis gehad, en met hun gesproken, en my zoo gemakkelyk met hun onderhouden, als of ik nooit iets anders had gekonnen dan fransch? En nu zou ik het niet verstaen? Wel zeker versta ik het.

- Maer gy antwoordt niet, als deze heer u in het fransch aenspreekt.

- Och Heere! Het was fransch dat hy sprak, was het? Waerom zegde hy het niet?

Wie zoude kunnen antwoorden, wanneer men hem onvoorziens, zonder hem op voorband te waerschouwen, in eene vreemde tael aenspreekt? Laet hem nu zynen gang maer gaen, en hy zal eens zien of ik zal zwygen. -

Ik herhaelde myne vraeg, en, zonderbaer genoeg, de heer Sheriff verstond my, en niet alleen verstond hy my, maer hy antwoordde my in tamelyk goed fransch. Deze byzonderheid te verklaren, zoude my moeijelyk vallen; maer de zaek, ofschoon niet ligt om te begrypen, is stellig. Ik had hem myne vraeg luid en duidelyk toegerigt; hy was niet doof, doch verstond hy ze niet, omdat ik hem niet vooraf verwittigd had, dat ik fransch ging spreken. Nu sprak ik de allereigenste woorden; myne stem was niet luider, en hy verstond my, dewyl men hem gewaerschouwd had!

Na dat wy eenige oogenblikken te zamen gepraet had-

(48)

den, begaf zich elk van ons in de kamer, die hem aengewezen werd, om zich tegen het ner des middagmaels een weinig op te kleeden.

Om twee ure verscheen een neger met eene groote bel in de hand, en begon het geheele huis byeen te bellen. Alle deuren vlogen open, uit alle kamers snelden de bewooners, en door den gang die naer de eetzael geleidde, stroomde eene zoo groote menigte persoonen, dat men zich nauwlyks hadde verbeeld, dat het huis hen allen konde bevatten. De tafel werd, als het ware, stormenderhand ingenomen, op een twee dry tellens, waren alle gasten gezeten en gediend, en, eer ik met myne eerste telloor goed begonnen was, hadden zy reeds gedaen met eten, stonden op en verdwenen.

Ik bezag M

^r

Johnson, en M

^r

Johnson bezag my; maer de reden waerom wy elkander bezagen was niet de zelfde. Ik dacht, dat hy even zoo verwonderd zoude zyn als ik, over de haestigheid met welke onze tafelgenooten hun middagmael hadden

binnengespeeld; en hy bezag my met roedelyden, omdat ik zoo lang werk had; want hy was even zoo gauw met zyn middagmael klaer, als de anderen; ik alleen, en monsieur Truchelut die gedurig aen zynen neus voelde, waren ten achteren gebleven.

Het ergste van de zaek was, dat niet alleen alle tellooren, maer ook alle schotels ledig waren; eene musch zoude er niet genoeg in gevonden hebben om haren eetlust te verzaden.

(49)

- Dat zal niet gaen, - zei M

^r

Johnson al lagchende; - indien gy niet vlugger zyt in het bikken, zoo loopt gy geen gevaer u te zullen overeten.

- Is het dan een algemeen gebruik, zich by het eten, zoo vervaerlyk te spoeden? - vroeg ik.

- Het amerikaensche volk, - zegde M

^r

Johnson, - is een hoogst werkzaem volk, dat steeds zoodanig naer vooruitgang streeft, dat het byna geen' tyd overheeft, om zich met de behoeften der natuer bezig te houden. Handel, fabriekwezen, landbouw, met een woord alles wat geld inbrengt, trekt de geheele aendacht van den Amerikaen op zich; dit gaet zoo verre, dat hy het genot des levens byna vergeet, in het midden van zyn streven om de middels te verzamelen, die hem dit genot kunnen verschaffen.

Zoo dat ge wel ziet, dat hy zich niet lang met eten kan ophouden.

- Wel, - hernam ik, - ik zie wel, dat ik den naesten keer in eens myn bord, uit al de schotels die op de tafel komen zal moeten volkroppen; want ik zeg u regt uit, dat ik met honger opsta.

- Neen, neen, riep M

^r

Johnson, - zoo mag het niet zyn; laet u nog het een of het ander gereed maken, anders houdt gy het niet uit, tot het uer dat wy thee drinken. -

Ik achtte het der moeite niet waerd zulks te doent maer verlangde een' boterham met kaes, waermede ik het ongeduldig verlangen van myue maeg tot bedaren bragt.

(50)

Derde brok.

Een amerikaensche thee. - Waerom zyn de Negers zwart?

Tegen den avond werd er thee gedronken. In Amerika bestaet een thee uit allerhande vleesch, kaes, brood en gebak, waerby men ook, als een toemaetje, een koppeken thee krygt. De heeren en dames slikten hun avondeten met de zelfde snelheid en zorgeloosheid in het knauwen binnen, met welke zy hun middagmael binnengespeeld hadden; daer er echter dien avond geene zaken meer te verrigten waren, bleven velen zitten, en de dames, gevolgd dooreen klein getal heeren, begaven zich in het salet;

doch de heeren die haer gevolgd waren, werden met eene zekere minachting door de anderen aengezien, die hun met den naem van ladies' men of juffersheerkens bestempelden.

- Nu het vrouwvolk weg is, - zei M

^r

Johnson, - kunnen wy ons een weinig op ons gemak zetten. -

Inderdaed, hy trok eene pruim tabak uit zynen zak,

(51)

stak ze in zynen mond en begon vlytig te kauwen en te speeken. Het grootste getal der aenwezigen volgde zyn voorbeeld, zoo dat, na eenige oogenblikken, de vloer er uit zag als een meer van speeksel; de speekbakskens, die er in overvloed waren, strekten tot niets auders, dan om er goed neven te kunnen spuwen, en waren als schepen die dit meer bevoeren. Eenige persoonen, doch klein in getal, rookten eene cigarre, en monsieur Truchelut, die gewoon was te snuiven, trok een scheef gezigt telken male, dat hy, in gedachten, een snuifken in zynen gekwetsten neus wilde steken.

M

^r

Johnson stelde my aen allen voor, als zyn' vriend uit Europa, en te dier gelegenheid werd er wyn en grog en punch besteld, en wy dronken duchtig op elkanders gezondheid.

Dit gezondheiddrinken is een lastig ding in Amerika. Er wordt niet, zoo als hier te lande, iemands welzyn voorgedragen en door het geheele gezelschap bescheid gedaen; maer elkeen heeft het regt u te noodzaken een glas wyn of sterken drank met hem in het byzonder te ledigen. Om dit te doen, schenkt hy zyn gras vol, beziet u en zegt: Mynheer Zus-en-zoo, mag ik het vermaek hebben een glas wyn met u te drinken?

- Gy schenkt insgelyks uw glas vol, gy buigt tot hem, die u den voorstel gedaen heeft, en gy drinkt. Krygt een ander ook zin, het zelfde met u aen te vangen, dan zyt gy

(52)

verpligt op nieuw te schenken, te buigen en te drinken; en zoo voorts met elkeen die lust heeft u zyn slagtoffer te maken. Het zoude als hoogst ruw en onbeleefd geacht worden, indien men zulk een voorstel afwees; zulk eene beleediging heeft zelfs meer dan eens aenleiding gegeven lot bloedige tweegevechten. Het spreekt van zelf, dat ik my aen geen dergelyk gevaer wilde blootstellen; ik dronk derhalve bereidwillig met iedereen die het my vraegde; des te meer, daer het scheen, dat, ofschoon de aenwezigen er zeer burgerlyk en vredelievend uitzagen, het nogtans altemael krygslieden waren; want ik hoorde hen elkander geene ander tytels geven, dan die van majoor, kolonel of generael; de laegste in rang onder hun was een kapitein.

Hy die het meeste myne aendacht op zich trok, was een man van middelmatige grootte, maer dik en struis; hy moet rondom de veertig jaer oud geweest zyn, en zag eruit, als of hy altyd vergramd was. De man had alles gehoord, gezien en bygewoond;

wie daeraen zoude getwyfeld hebben, liep gevaer van levendig door hem opgeslokt te worden, zoo vreesselyk zag hy er uit. Zyn naem was majoor Ducking. Hy had al een paer mael een' romer wyn met my geledigd, en nu kreeg hy het in zyn hoofd, ook eens met monsieur Truchelut te drinken. Deze wilde aenvangs weigeren, uit ontzag voor zyn' neus; maer de majoor fronsde zyne wenkbrauwen zoo vervaerlyk in

(53)

een, dat Monsieur het niet waegde, in zyne weigering te volharden; hy schonk en dronk, en zonk, nadat hy gedronken had, achterover op zynen zetel, wilde een snuifken nemen; maer toen hy de vinger en duim aen zynen neus bragt, trok hy ze spoedig weder terug en liet eenen afgrysselyken vloek in het fransch.

- What's the matter with your nose, monsieur? - vroeg majoor Ducking, toen hy het verdraeid gezigt van het Franschmanneken gewaer werd.

- Oh! ce n'est rien, het isse nikse, - zei monsieur Truchelut, die zich schaemde over zyn ongeval. Maer M

^r

Johnson dacht dat het verhael daervan niet onwelkom zoude wezen voor het gezelschap, en hy vertelde hetgene op de stoomboot was voorgevallen.

Allen lachten dat het schaterde, en de majoor belde om nog eens met het Franschmanneken te drinken, die het reeds voor zyne star begon te krygen.

- Rum is een goddelyke drank - riep de majoor uit; - ja, punch waer veel rum in is, gaet alles te boven. Indien ik den man kende, die niet geern punch drinkt, en die my dit zoude durven zeggen, by den hemel! ik zou hem....

Hier hield hy op, zag dreigend om zich heen, sloeg met geweld zyne vuist op de tafel, en riep met hevigheid uit:

- Wie is er, die durft zeggen, dat hy niet geerne punch drinkt? -

(54)

Hy poosde en liet zyne oogen op den Franschman rusten. Deze, zich verbeeldende, dat zyn honneur national in het spel was, stond op en zei:

- Vel, ikke, Philibert Bouaventure Truchelut, ikke zegge tegen gy, en tegen al de vereld, dat ik niet drink geer de punch.

- Wat! - vroeg de majoor, - gy durft zeggen, dat gy niet geerne punch drinkt?

- Ja, - antwoorde monsieur Truchelut, - ikke durve zeg dat.

- Wel, - hernam de majoor, dan moogt gy wat anders drinken; maer dan hebt gy een' vervloekt aerdigen smaek, dat kan ik u zeggen. -

Er werd op nieuw gelachen, en de neger binnen gekomen zynde, riep hem de majoor toe:

- Hier, sneeuwbal, brengt my een glas punch, zoo heet als de hel en zoo sterk als de duivel. -

De neger ging weg, en keerde welhaest met den verlangden drank terug.

- Sneeuwbal, - zei de majoor, terwyl hy zyn glas nam, - denkt gy, dat gy ook een zoon van Adam zyt? -

De neger lachte dat zyn mond tot aen zyne ooren open ging, en liet tanden zien die, door het afsteken op zyne pek zwarte huid, nog witter toonden dan zy wezenlyk waren; dan antwoorde hy:

- O ja, majoor, zwartneger hem zoon van Adam.

(55)

- Wel, dat kan zyn, - hervatte de majoor, - maer dan toch langs den kant van Kaïn.

- O neen, majoor, - zegde de zwarte, - hem wit man hem zoon van Kaïn, en hem zwart man hem zoon van Abel.

- Wat, gy vervloekte, ongebleekte platneus, - riep de majoor, - gy zoudt de zoon van Abel zyn, en wy de kinderen van Kaïn?

- O ja, majoor, dat zeker; vader van my hem gezegd aen my, en vader van hem gezegd aen hem, en vader van vader en nog van vader hem altyd gezegd aen zoon, hem zwartneger de zoon van Abel.

- Wel, ongekamde kroezelkop, laet hooren hoe gy dit kunt bewyzen.

- O ja, majoor, ik kan bewyzen. Adam hem zwartneger gelyk ik, en hem kinderen van Adam allemael zwartnegers. Wel, Abel hem goed man, gelyk alle goed negers;

en Kaïn, hem de schurk...

- Gelyk al de witte, veronderstel ik? - onderbrak hem de majoor.

- O neen, major, zwartneger hem niet gezegd dat. Maer de Heer hem kwaed op Kaïn, en Kaïn hem kwaed op Abel; en Kaïn hem wandelen met Abel en hem slaet dood broêr Abel met dikken stok van hem. Maer de Heer hem roept: ‘Kaïn!’ Maer Kaïn hem bang en hem kruipt weg. Maer de Heer hem

(56)

roept nog eens; Kaïn, Kaïn! - Maer Kaïn hem nog meer bang, en hem kruipt nog meer weg. Maer de Heer hem kwaed en roept: ‘Kaïn, Kaïn zeg ik; gy leelyke zwarte schobbejak, gaet gy komen?’ - En Kain hem kwam, en hem beefde van hoofd tot voeten, en van schrik hem zoo wit als het tafellaken, en hem altyd wit, en al hem kinderen allemael wit. -

Niet gauwer had de neger zyn verhael geëindigd of de majoor stond op zonder een woord te spreken, vatte den zwarten by den kraeg, keerde hem om, en gaf hem eenen schop onder zyne broek dat hy tot aen de deur der eetzael vloog; zich dan weêr heel bedaerd neêr zettende, zei hy:

- Als de ebbenhouten schelm kan bleek worden van schrik, dan geloof ik dat hy tegenwoordig zoo wit zal zyn als Kaïn zaliger. -

Nadat hy deze heldendaed verrigt had, trok de majoor eene groote dikke horlogie uit zynen zak, en riep uit:

- Verduiveld! is het al zoo laet? Ik was van zin, naer het tooneel te gaen, om den tooneelspeler te zien, die onlangs uit Engeland is aengekomen, en van dien er zoo veel in de nieuwsbladen geschreven wordt. -

Dit zeggende bleef hy zyne horlogie bezien, en scheen haer te verwyten dat het niet vroeger was. Het oog van monsieur Truchelut was ook op het uerwerk gevallen, waer hy de grootte en dikte van bewonderde.